This bcx)k belon^s to
THE CAMPBELL COLLECTION
purchased with rhe aid of
The MacDonald-Stewart Foundation
and
The Canada Council
Li d r\;"\r\ i
Toronto, On^e«';;^
CAMPBELL
COLLECTION
•//'
DIE ALTHOCHDEUTSCHEN GLOSSEN
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/diealthochdeuts05stei
DIE
ALTHOCHDEUTSCHEN GLOSSEN
GESAMMELT UND BEARBEITET
VON
ELIAS STEINMEYER und EDUARD SIEVERS
FÜNFTER BAND
ERGÄNZUNGEN UND UNTERSUCHUNGEN
BEARBEITET VON ELIAS VON STEINMEYER
GEDRUCKT JIIT UNTERSTÜTZUNG DER NOTGEMEINSCHAFT
DER DEUTSCHEN WISSENSCHAFT
BERLIN
WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG
1922
Uuiveraitäts-Buchdruckeiei von Junge & Sohn in Erlangen.
VORWORT.
Vorliegender ergänxungshand vereinigt zunächst das seit dem jähr 1898 von
andern* an verschiedenen orten veröffentlichte glossenmaterial , fast immer auf
grund neuer kollationen, mit dem von mir aufgefundenen oder von befreundeter
seile mir vermittelten, darunter befinden sich einige zwar längst bekannte, jedoch
verschollene stücke: jetzt erst verstattet die beschreibung der drei SPauler bll. (Gll.
1, 311 — 13) eiii sicheres urteil über ihren inhalt und dessen Verteilung, von den
anecdotis des bandes dürften besondern wert beanspruchen die pflanxennamen des
Reg. 1143, die Füssener EvangeliengU. aus Augsburg und das SPauler fragmeyit
mit alten gll. zur Cura jyastoralis. Vollständigkeit freilich loohnt dieser nachlese
nicht inne. deutsche gll. zu Lucan, Persius, Vergil und Prudentius steheyi im
codex 18. 5, 10 saec. xii der Advocates library Edinburgh und solche zum Arator,
deren James 1, 104 nicht gedenkt, enthält die hs. B. 14. 3 saec. x/xi des Trinity
College Cambridge, beide mss. konnten ebensowenig ausgebeutet iverden wie mehrere
der Pariser nationalbibliothek , nämlich der Vergil Lat. 7930 saec. xi, dessen
deutsche gll. F Vollmer in den Sitzungsberichten der Münchner akademie 1908,
abhandlung 11 s. 54 erwähnte, der Arator Lat. 8318 saec. xi und die briefe des
Hieronymus Lat. 9532 saec. ix, auf deren spärliche gll. LTraubes Paläographische
forschungen iii, 136 (= Abhandlungen der Münchner akademie iii Masse bd. xxiii, 2)
hinunesen. mein gesuch um Übersendung der beiden letztge?iannten meynbranen
nach FJrlangen wurde von der französischen regierung am 2 juli d. j. mit der
motivierung abschlägig beschieden, die Codices könnten ihres alters halber nicht ver-
schickt werden, man muss sich also gedulden, bis in den internationalen be-
ziehungen wiedir Vernunft wird eingekehrt sein.
Berichtigungen zu den vier Olossenbänden waren schon Gll. 4, 705 — 08 in
knappster, aber zugleich unbequemster form mitgeteilt worden, iviederholte prüfung
zahlreicher hss. ergab manche nachtrage, namentlich von solche^i Worten, die früher
um ihrer verderbten gestalt willen nicht hatten als deutsch erkannt werden können.
die neuen besserungen wurden nunmehr mit den vor jähren zusammengestellten
übersichtlich vereinigt.
* ihres jungen Ursprungs wegen nahm ich iveder die von MManitius Anz. 29, 278
herausgegebenen nd. Vergilgll. noch die von EBrill Zs. 57, 122 _^ bekannt gemachten
Mauritiusgll. auf. ebensowenig die Zs. f. d. Wortforschung 1 , 72 / abgedruckten ags.
Orosiusgll. Kluges unbestimmter nachricht über vier oder sechs and, gll. auf einem
pergamenteinband der Jenaer Universitätsbibliothek {Engl. Studien 22, 263. Zs. f. d.
Wortforschung 1, 349) Hess sich nicht nachgehen.
VI Vorwort
Hieran reihen aich tinlemncliunf/en über die xiisammenhänye xwischen den Inbel-
ylossnren. nur für diese nämlich lietjen alte formen in grösserer zahl vor. da-
geijen wird jedes eindringende studium der nicht minder nichtigen alphabetischen
Wörterbücher dadurch behindert, dass das CUL, tveil einseitig auf die bedürfnUsse
der klassischen philolugie zugeschnitten, sie meint bloss in ausxügen und ohne
hinreichende handschriftliche ftindamentierung bringt, von den sachglossaren aber
besitzen wir, die botanischen abgerechnet, recht wenige wirklich alte fassungen.
bereits im vorwort zum 4 barul sprach ich s. v von meiner absieht, über die
Monseersippe der bibelgll. (M) im Zusammenhang zu handeln, mit dieser arbeit
begann ich noch im jähr 1809, nachdem ein lateinisches und ein detdsches register
zu den vier Glossenbänden angefertigt war. ich durfte bei der Untersuchung nicht
von den abdrücken in den Ahd.gll. ausgehen, die sich auf wiedergäbe der deutschen
bestandteile beschränken, sondern musste die vollständigen texte zu gründe legen,
schrieb darum den Vindobonensis 2732 ab, verglich ihn mit der hs. 2723, und
benutzte daneben Clm. 19440 und 18140 im original, doch der mischtext der
letztgenannten hs. bereitete Schwierigkeiten, ihrer beseitigung galten 1901 meine
Beiträge z^ir cittslehungsgeschichle des Clm. 18140. dann aber erhob sieh die
frage nach dem tasp-ung von 31 mit seinen reichlichen deutschen erklärungen wul
nach seinen beziehungen zu den übrigen bibelglossaren mit ihren sporadischen
deutschen gll. bald sah ich ein, dass hier nur genaue prüfung des handschrift-
lichen befundes zum ziel führen könne, für das sommersemester 1906 beurlaubt
tmtertiahm ich eine viermonatige reise nach Mdncheyi, Wien, SPaul, Zürich U7td
SGallen. doch das damals gewonnene material tunlichst zu vervollständigen tind
zu verwerten ivar mir erst zehn jähre später, nach abschluss der Kleineren s])rach-
denkmäler, möglich, liüllen freilich von allen irgend einschlägigen hss. kopien oder
Photographien bescJuifft werden sollen, so iväre kein ende der arbeit abzusehen ge-
ivesen. ich musste mich deshalb mit ausgewählten Vertretern der Jiauptsächlichsten
glossartypen begnügeti. diese beschränkung unterlag auch geringen bedenken, denn
vorerst galt es nur, den gang der entwickelung in seinen grossen xügen festzulegen ;
die filiation der mss. bis ins einzelne zu verfolgen konnte künftigen seminararbeiten
und doktordissertationen vorbehalten bleiben, um zu zeigen, dass die hauptmasse
der bibelglossare bestimmenden einßuss durch Rz. erfaliren hat, gab ich einer aus-
gäbe dieses glossars {bis zu liegum ii: vgl. unten s. 111, 21 ^) nach der Carls-
riiher und Leidner hs. die konkordanzeii des SPaidercodex soivie der Sangallenses 9
und 295 in eckigen klammern bei, während ich den text einer Überarbeitung auf
grund von vier hss., deren jede gewisse besonderheiten aufweist, ihr an die seile
stellte, von dieser existieren sicherlich noch andere hss., sodass es wahrscheinlich
mehr s])ielarten geben wird als die vier jetzt bekannten, wie dann auf der grund-
lage von Bz. unter beiziehung zahlreicher bibelkommentare, mancher Varianten-
angaben und der Isidoriseheti Etymologien die verschiedenen glossartypen entstanden,
suchten für jedes einzelne biblische buch die sich anscldiessenden Untersuchungen
darzutun, sie sollten, da raumgründe den abdriick aller einzelnen glossarformen ver-
boten, deren cluirakter istische merkmale hervorlieben und dadurch den forscher instand
Vorwort vii
setzen, jeden beliebigen codex richtig einzuordnen, analoge Würdigung erfuhr als-
dann die mit Ez. unverwandte familie 31; hier aber mussten auch die von ihr
mitbehandelten nichtbiblischen bücher in den kreis der erörterung einbezogen iverden.
die beschränkung auf Rz. und M nebst ihren ousläufern gestattete, von einer reihe
neutesta)nentlicher interlinear gll. abzusehen.
Die Icritik namentlich von M ergab, dass aus einem ehemaligen rciehtum biblischer
ivörterbücher sich nur dürftige trümmer erhalten haben: infolgedessen sind die
positiven ergebnisse meiner betrachtungen verhältnismässig geringfügig, ich lege
trotzdem ihnen einigen tvert bei. einmal iveil aus ihnen meines erachtens hervor-
geht, dass ein ansehnlicher teil der auf uns gekommenen glossengebilde jünger ist
als man bisher anztmehmen j^flegte. dann aber weil ich hoffe, dass man endlich
aufhören ivird, sich bei der Untersuchung von glossaren auf ihren deutschen wort-
bestand zu beschränken, der in der mehrxahl der fälle nur einen bruchteil ihres
gesamtinhalts ausmacht und öfters erst nach und nach sich angesammelt hat. man
kann doch wahrlich nicht von Verwandtschaft zwischen zwei glossaren sprechen,
wenn ihr ganzer tenor ein verschiedenartiger ist und sie bloss in identischer
deutscher wiedergäbe gewisser landläufiger toorte miteinander übereinkommen, also
beispielsiceise gleichmässig tunica mit tunicha, opilio mit hirti, carpentum mit
uuagan, ocrea mit beinberga übersetzen: der sjnriche stand eben häufig nur ein
einziger adäquater ausdruck z,u geböte, wie stark mittelalterliche leser und Schreiber
dazu neigten, gerade verbreitete lateinische ivorte, die durchaus eindeutig waren,
immer von neuem zu verdeutschen, ersieht man aus zahlreichen zwischenzeiligen
gll. im zweiten band unserer Sammlung; und damit steht im einklang, dass M
nicht müde ivird, bald hier bald dort dieselben lateinischen termini mit derselben
deutschen erläuterung zu versehen, mir erscheinen deshalb die meisten glossologi-
schen Studien neuester zeit als verfehlt und irreführend, so namentlich die gründlich
verkehrte monographie von RBrans (1914), der das glossar Rf. mit Sg. 9 und 295
in Verbindung setzen will, obwohl Rf. einzig mit a {= Glm. 18140) in Reg. und
Paralipp. und mit b^ {= Glm. 19440) im Tob. venvandtschaft bekundet, der so
wenig latein versteht, dass er s. 79 f in Celare craban 1, 468, 8 und Celabo hilu
1, 276, 5, in Aer corruptus luft giuemit suht 1, 272, 53 mzd Aeris candentis
cloantes 1, 665, 32, in Dilatio obarunga 1, 277, 5 und Delatio melda 1, 493, 50
die gleichen lateinischen, aber deutsch verschieden übersetzten worte sehen will, und
der aller orten deutsche miteinander übereinstimmende gll. für zeichen naher Ver-
wandtschaft anspricht, auch wom sie ganz verschiedenen bibelstellen gelten, also
miteinander absolut nichts zu schaffen haben, ein anderer fehler dieser modernen
arbeiten geht auf Holtzmann zurück, der {Germ. 11, 34) PSg. 9. 295. Rd. Jb.
sämtlich auf eine gemeinsame vollständigere vorläge zurückführen zu, sollen glaubte.
daher behauptet AJacob in seiner Jenenser dissertation von 1897 s. 36, dass diese
vorläge bereits von Rb. benutzt worden sei, während doch Rb. auch nicht die
leiseste spur einer venvandtschaft mit irgendwelcher andern glossatur aufweist,
sondern, wie sonst interlinearversionen zu tun pflegen, ohne jedes erklärende bei-
werk ausgehobene bibelstellen mechanisch verdeutscht; daher entwirft GNutzhorn
VIII VORWORT
Zs. /". (/. j)hil. 44, 281 — 302 eine höchst zwecklose iaheile, welcfie den nrchetypus
einer Reichenauer Oenesisylossatur ans yanx, differenten quellen (Ja. Jb.-Ud. Itb. l'.
SFauler brnchslück und a) rekunstruieren will, selbst wenn nur zwei dieser fiss.
in einem lateinischen Stichwort trotz abweichender Verdeutschung übereinkommen,
von ernsten ylossenforscherii wird man künftig verlangen dürfen, dass sie riicht
achtlos an dem lateinischen bestand der von ihnen beluindelten denkrnäler vorüber-
gehen.
Ein anhang bringt weitere belege für den kompilatorischen cluirakter des Clin.
18140 und ergänzt damit meine Beiträge vom jähr 1901: ich mcwhe besonders
auf die neue quelle für Reg. aufmerksam, noch ein ziveiter anhang lag ursj/rüng-
lich in meiner absieht, ein chronologisch geordnetes Verzeichnis nämlich der in
Urkunden und bei inittelalterlichen historikern und hagiographen vorkwnmenden
ahd. Worte, damit das künftige Wörterbuch, ohne schwerfälliger zitate zu benötigen,
auf diese Sammlung sich kurz beziehen könnte: doch auch hier zwangen raum-
gründe leider zum verzieht.
Den schluss bildet ein in den Spi'achdenkmälern s. iv verheissener abdruck dei'
Altdeutschen gespräche, für den ich eine Photographie der in betracht Icommenden
bll. des Pariser codex Lat. 7641 benutzen konnte, so liegen nunmehr alle quellen
der ahd. spräche bequem in neuen ausgaben vor und dem erscheinen eines Wörter-
buchs, das deyi Graffschen Sprachschatz ersetzen soll, sieht der mangel ausreicJiender
induktion nicht mehr im wege, den ich J Zacher entgegenhielt, als er im märz 1870
bei meinem ersten und einzigen besuch mich zur abfassung eines ahd. lexikons
aufforderte, ich besitze das vollständige zetlelmaterial dafür in guier Ordnung, ob
ich aber noch zu seiner ausarbeituiig gelange, muss ich angesichts meines alters
u?id meines gesundheitszustandes bezweifeln, ich werde jedoch dafür sorge tragen,
dass mein apparat der ivissenschaft nicht verloren geht und in einer bessern Zu-
kunft unseres Vaterlandes fruchte trägt.
Gleich seinen Vorgängern hat auch dieser band sich vielfacher Unterstützung zu
erfreuen gehabt: ich habe ganz besonders zu danken der notgemeinschaft der
deutschen Wissenschaft, deren Subvention sein erscheinen ermöglichte, der Münchner
Staatsbibliothek, der Karlsruher landesbibliothek und meinem lieben freunde RPriebsch
in London.
Erlangen, im Oktober 1921.
ST.
NACHWORT.
Es ist Elias von Steinmeyer nicht vergönnt gewesen, den abschluss seines grossen
lebenswerkes der Althochdeutschen glossen zu erleben. Als der tod ihrn die feder
aus der hand nahm, waren von dem nun vorliegenden ergänzungsband erst sieben
bogen gedruckt: von dem achten hatte er noch auf dem krankenlager eine erste
kmrektur gelesen. Aber das manuskript des ganzen lag doch, mit des Verfassers
unübertroffener sorgsamkeit bis zum letzten buchstaben ausgefeilt und durchgearbeitet,
vor, und so glaubte ich es ivagen zu dürfen, mich als alter mitarbeiter des ver-
waisten Werkes soweit anzunehmen, dass ich, wenn auch unter verzieht auf eine
— nach den umständen sowieso unausführbare — kontrolle des manuskripts nach
seinen quellen, den druck der noch ausstehenden teile des bandes überwachte,
freundlichste Unterstützung erfuhr ich dabei durch frau Dr. Elisabeth Karg-Gaster-
siädt, die sich bereitwillig 7nit mir in die erledigung der korrekturen geteilt, und
so ihrerseits viel zur getreuen iviedergabe des 7nanuskrip)ts beigetragen hat.
Leipzig , 20. September 1922.
E. SIEVERS.
INHALT.
Seite
ERGÄNZUNGEN ZU DEN AHD. GLOSSEN i— iv
ZUM ERSTEN BAND
IV. VIII. Genesis 1
XXIV. XXIV». XXVIII. Exodus 1
XLiii. Leviticus .... 2
LVi. Numeri 2
LXix. Deuteronomiura 2
Lxxix. Josua 2
Lxxxvui. Judicutn 2
CIL cm. civ». cxix. cxxa. cxxxv. cxxxvi». cxLvm. Regura i— iv ... 3
CLVUI. CLXiii. Paralipomenon i. ii 5
cux. CLXXVi. Esdrae i. ii 6
CLXXXVi. Tobias 6
cxcui. Judith 6
cci. Esther 6
ccxii. Job 7
ccxxi. Psalmi 7
ccxxix. Parabolae 7
ccxL. Ecclesiastes 8
CCXLix. Canticum canticonim • 8
CCLXI. ccLXivb. Sapientia 8
CCLXTX. ccLXxi». Ecclesiasticus 8
cciiXXix. Esaias 9
ccxci. Jeremias 10
ccci. Ezechiel ... 10
cccxi. Daniel 10
cccxvii. Oseas 10
cccxxii. Johel 1
cccxxvi. Arnos 1
cccxxxiv. Jonas 1
cccxLii. Nahum 1
CCCLi. Zacharias 1
CCCLVII. cccLXiv. Maccabaeorum i. ii 1
cccLXVin. CCCLXX. Evangelium Matthaei 12
CCCLXXVI. cccLXXvn. Evangelium Marei 18
cccLxxx. cccLXXxb. cccLXXXi. Evangelium Lucae 18
CCCLXXXVIII. cccLXXXix. Evangelium Johannis 19
cccxcii. cccxcvm». Acta apostolorum 20
Inhalt «i
Seite
CCCXCIX. CCCCIX. CCCCXVn. CCCCXXIV. CCCCXXX. CCCCXLIII. CCCCXLVIII.
CCCCLXI. Epistolae Pauli ad Romanos, Cbrinthios i. ii., Galatas, Ephesios,
Thessalonicenses i., Timotheum i., Hebraeos 20
CCCCLXXxix». Epistola Judae 22
ZUM ZWEITEN BAND
DViii*>. Alcuini Interrogationes et responsiones in Genesim 22
Dxxvnia. Arator 22
Dxxxvi«. Dxxxvi^. Atto in Epistolam Pauli ad Corinthios i. ii 22
DXLU». Augustini Sermones 23
DXLixb. Beda super Epistolas canonicas 23
DLi». Bedae Homiliae 24
DLHc. Beda De orthographia 24
DLXXxb. Boethii Consolatio philosophiae 24
DLXXxc. Boethius De arithmetica 24
DLXxxiib. Caesarii Homiliae 24
DCi». Canones conciliorum 24
Dcxxvb. Dcxxyc. Ephraem Syrus 25
Dcxxxviib. DCLviie. DCLViif. DCLViis. DCLViiii. Gregorü Cura pastoralis . . 25
DCLXXi». DCLXxit>. Gregorü Dialogi 27
DCLXXVio. Gregorü Homiliae in Evangelia 27
CCLXXVi^. Gregorü Homiliae in Ezechielem 28
DCLXXXiib. Haymonis Homiliae • 28
DCLXXXii". Haymo in Cantica cauticorum 28
DCLXXXiid. Haymo in Epistolam ad Corinthios ii 28
DCLXXxviiic. Hieronymi Epistolae 28
DCCivab. Hymnus in natale S. Johannis baptistae 28
DCCivbb. Jordanes 29
Dccvi». DCCVi''. Isidori Etymologiae 29
Dccxxxv. Lucanus 30
DCCXLTxb. DCCXLixc. DCCXLix^. Persius 30
DCCLXria. DCCLXiib. Porphyrü Liber isagogarum 31
DCCLxxnie. DCCLXXiiif. Probae Cento 31
DCCLXXX. Dcccxi. Prudentius 32
DCCCXL». Sedulü Carmen paschale 32
DCCCLVnb. Theodemari Epistola 32
DCCCLXXiva. Vergüius 32
DCCCLXXxb. Servius in Vergiüum 32
Dccccx». Dccccxivi'. Vita Martini auctore Sulpicio Severe 33
Dccccxivc. Venantü Fortunati Vita Martini 33
Dccccxxvnt». Vitruvius De architectura 33
ZUM DRITTEN BAND
DCCCCXxxvnA. Dccccxxxviiib. Heinrici Summarium 33
DCCCCXLiii. Gruppenglossare 38
DCCCCLixa. Der mensch 39
Mvii. MVin. Mxc. Mxv. Kräuter 39
MXLi». Macer Floridus De viribus herbarum 43
Mua. Quinti Sereni Sammonici Liber medicinalis 44
MLxa. Deutsches aus rezepten 44
ZUM VIERTEN BAND
MCLXXib. Liber glossarum 45
xii Inhalt
Seit«
MCLXXVal. Glosaae Salomonis 45
MCLXXX. MCLXXX». MCLXXXiv''. Mcxcb. Alphal>eti8ch geordnete gIo«sare . . 46
Mccxxxii». MccL. MccLi. McciJi. Ade8|X)ta 47
VERZEICHNIS DER BENUTZTEN HANDSCHRIl-TEN 50
VERSCHOLLENE HANDSCHRII-TEN 86
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRÄGE ZU DEN AHD. GLOSSEN i-iv . 87
UNTERSUCHUNGEN ÜBER DIE BIBELGLOSSARE
I. Rz. und sein cinflussbereich 108
Randj^lossar zu Exodus — Judicutu 115
Das glosBar Rz. zu Genesis— Regum ii 135
u. Die familie M 408
Anhang über die quellen von a 473
ALTDEUTSCHE GESPRÄCHE 517
IV— XXVin Genesis — Exodus
Zs. f. Wortforschung 1, 110. 341. 110
ERGÄNZUNGEN ZU DEN AHD. GLOSSEN I-IV.
ZUR GENKSIS.
IV
e = Codex Parisinus 16702.
Bdellium ut plinius scribit est arbor aro- boü Gl'' — 2, 12
niatica. colore nigra, magnitudine oliu§ Amigdalina.s heselina 02'' — .30, 37
et folio roboris fructu capiifici .i. mur-
VIII
V = Codex Carolsnihensis Oenlngen 1.
(l'M Deliramenta id est tonb. zunga — Prol. 15
ZUR EXODUS.
XXIV
/ = Codex Parisinus IG 702 /! G2''.
5 In carecto ripe in loco palustri ubi carex habundat .i. saher — 2, 3
XXIV*
Codex Erlangensis 242 f. 37".
Dextraliola . . . Ampla ante nianica'* por- tantur restilla — 35, 22 [xxiv. xxvni]
XXVIII
V = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(2^"^) Fasciculiun ein gebüt — 12, 22 Cerimonias oph^ — 18, 20
Fibulas .i. nestel. ut nuschala () niischeP E regione engegen — 19, 2
— 2G, 11 (3*^^) Enmnctorie^ cum qua candele in- 20
10 (2''') Vncinos chraphe — 28, 13 cend'^^'antur* vi licinia ul papiru.s ul
(2'''^) Carpentario holzwerk opere — 3.'^, 33 lictit' ^ dacht — 25, 38
Extenuabat^ zoch — 39, 3
' nuschel am rand mit veriveiszeichen auf das unterpunktierte nestel 2 extenuavit
Vulg. 3 emunctoria Vulg. * incend<'''aritur] eb von jüngerer hand '•' lictlt'::] raaur
von is
Althochdeutsclic jilossen V. \
El{«lÄNZrN(»KS Zlf DkN AiII). Cl.o.HhKN I
Zu. /■ wortfornchuny l, l\U. 111
ZUM LEVITICUS.
XLIII
/ = < 'odex Curolsruhensis Oeningen 1 .
(3''^) Reticulluni * iecoris siner — 3, 4 .Subt-taincn * wefel — 13, 1 s
(4"*) MigaU' (juidam diciint harino - Valliculart grablin — 14, 37
11, 30 IMicatuiii gche.sib'i — 18, 18
(4»*) Gippus hou*'^ — 21, 20 Kaccino« trübe — 10, lU 2U
.') Effloruerit erplut — 13, 12 Stigmata aiirual 1 i), 2S
Stamen^ .i. warf — 13, 48
ZU NUiMHKI.
LVI
i- = (Joder Carolsrnhens'is Oeningen 1 .
(4*^') Tridente" crüwel — 4, 14 Angulos bort — 1"), 38
In lU'cto Stange ~ 13, 24 (4»"») Trieribus ehi''l — 24, 24
ZUM DEUTERONOMIUM.
LXIX
/ ^ Codex Carolsiidiensis Oeningen 1.
(5**) Scnbroneö^ hurniiz — 7, 20 Arnmni puch — 18, 3
10 Bubaleni'^ wisant — 14, 5 Ventriculuni vvänie — 18, 3 2;»
Tragelaphuni elaho — 14, ö {'y-^'^} Manubrio hälme' — 19, ö
Caradriuni ignota aui.-^. (juidam dicuiif Baitheo gintel — 23, 13
lerchä - — 14, 18 Interpellauit** erclaget — 25, 1
ZU jOSUA.
LXXIX
.s- = ('oder CarnJs-niltoisis Oeiiiiigeii 1.
(')''') Pitatiis" licme — 9, 5 liciu-ilicrionem volleir-t '" — 15, 19
'/X JUDICUM.
LXXXVIII
t = (Jodex CaroUruhensis Oeningen 1.
15 (ö»>i) Testacens^i tahn* — 1, 35 lus pd — G, 19 30
Postica^-^ tuiin — 3, 24 (5'^'^) Propugnacula prastw^ — 9, 51
' reticulum Vuly. - hou'] o nieht wie ti aus ^ stamine Vulg. * subtegmine
Vulg. '•> crabrones Vulg. •■ biibalum Vuly. " halme] e aun o korr. ^ inteqjella-
verint Vulg. ^ pittaciis Vulg. ^^ das dann von Holder als Funiculo operte (19. 9)
gelesene lautet pte und ist = parte " testaceo Vulg. 12 posticum Vulg.
XLIII — CIV» LicviTicus — Regum r
Zs. f. ivortforschung 1, 111. 112
Disceptacio strit — 12, 2
Propleuma' retsch^'' ^ — 14, 12
Suras^ wade — 15, 8
Refocillauit labt — 15, 19
Percrebuisset* marwrti — IG, 2
Licio wizz — 10,1 .'{
Plexueriä flihtist — IG, 13
ZU REGUM I.
CII
// = Codex Tun'censis C 129/453.
ö Se locavipruiit farmieton 28'' — 2, 5
cm
.s = Coflex Carolsruhensis Oeningen 1.
Triclinium sedel — 9, 22
Sarculum fossorium horce^ — 13, 20
Tridencium'^ gabalaii — 13, 21 -SO
(C*^) Lorica prune — 17, 5
Funda ut fundibula .slinge — 17, 49
(G''^) In presidio ^^ in d^ neh.sti
Ibicibus steinkezin — 24, 3
(5'''^) Supputatio zal — Prol.
Cronicon ziti3uch — Prol.
(6*^) Distrahant^ misphent — Prol.
Enmla gell — 1, G
10 Fuscinulan» •* cbraphe — 2, 13
Lebeteni kessel — 2, 14
Benedixit gätes bedaht — 2, 20
^G'*'^) Heri et nudius tercius als uor vn Ligaluras gebüdell — 25, 18
egest^ — 4, 8 Massas caricaruni .i. figin —
113 Demilitus.'' deuastauit zerstört — 5, G Minauit rate — HO, 20
Capsellani t~chen — G, 8
CIV«
Codex Turieensis Rhenov. 56.
15, 12 [cur. i-Ibicibu.s'2 steinkeizin 43 — 24, 3[xcvin.
22,4
18
Fornicem suibogo 14
cv. cvii. cix. cxiij
Hariolandi Zoubronnes 15 — 15, 23
20 HonuHtus keladener 21 — 17, 20
Apparitoreö toreuuartarra 29 — 19, 14
h
Lictores stritt.. ^^ 30 — 19, 2o
Obnixe stritigo 33 — 20, 28
Furiosi tübigo 37 — 21, 15
er. cm. ex. cxii]
Uianti uuadelonten 43 — 24, 4 10
Singiiltum snophfezungun 50 — 25, 31
Perdix'^ steinkeiz 54 — 26, 20
Minauit treip 63 — 30, 20 [crii. cvii.
CIII^I
' problema Vulg. 2 retsch'ej das hochstehende e nicht sicher '^ auram Vulg.
* percrebruisset Vulg. '■' detrahant Ed. das davor von Holder angeführte Pilo» penite*
ist lat. = penitentes '* Fusciinta " demolitus Vulg. ^ korr. von jüngerer hand zu
howe ^ tridentum Vulg. '" das davor von Holder aufgeführte Hec uia. ro (21, 6) ist
lat. z= ratio " das punktierte erloschen, es ist ivohl an mhd. strftttei'C 'Wegelagerer' zu
denken ^'•^ das vorgesetzte h vom glossator i-' verwechselt mit ibix?
1*
ErO.XN'/UXOKN y.K- Dl.N AllI). (Jl.OhrtLN f
Zs. f. ivartforsvhunij 1 , 112
ZU REGUM II.
CXIX
/• = < 'odej- ('(troliffiiliensis Oeningen 1.
(7"') Fusuni spinni'l — ;{, iM)
Cepit lega» — ">, 7
Fistulas iifi.sch* — f», H
Calcilrahant \vid*st8ii(.le — (J,
5 Frixain gebaohen — 0, 1 \)
DLscooperieii'* enda"hte — (j, 20
In ualle Balinai'uni sukona — .S, lii
(7*^') Serrauit segT — 12, 31
►Sorbiciunculas siifmrisli — 13, (J
Fallaruni' uigon — 10, 1
Haiulu.s tiagari — 18, 22
Conpendiuin kurzi — 18, 23
Satirifac (lanch — 19, 7
Auricalarium ^ ratgobes — 23, 23
Ciassatur w'nt — 24, 21
Gratuica* v*geben — 24, 24
Typ>~ana.s^ .i. gestamphtiu gerst .i. or-
deum — 17, l(i
cxx»
Codex Tiiricensis Rhenov. 5G.
30
10 Competis geuulcchtMi G8 — 1, 20 |("XVii.
cxix|
Ignaui zagen 76 — 3, 33 [cxixj
Fistulas* age- • ohcte' 79 — ö,
Praesidium laga 80 — 5, 17
15 Calcitrabant tretonoton*' 81
6,
Scurris^* scernärrii» '* 83 — G, 20 [w//.
(XVII. CXIX. CXXIIlJ
lugales kequet^^ 88 — 8, 4
A coinmentariis fonedemprieuaren ** 90
— 8, IG 35
Caesaries scära 113 — 14, 2G
Oolliridam brecellun» 83 — 6, 19 [cxix. Conpendü kefuorsami 132 — 18, 23
cxx. v(jl. cxvii] [usf]ue ad) Ilia ^^ anchelo 142 — 20, 8
Assaturani p'atcn»" 83 — ih. [ii. cxix. Filius saltus forstare'" 148 - 21, 19
cxxiv. cxxvi. CXIX''. rgl cxx] Tali ancliela 151 — 22,37 (ii. cxxiv| 40
ZU REGUM III.
cxxxv
t = Codex Carolsi-uhettsis Oeningen 1.
20 (7'^*'^) Latomorum .■^tainniez — 5, 15 — 5, 18
DolaiKTunt operati sunt besnite. ergruben Cenientarii murer — 5, 18
1 nusch] s rtM* korr. - palatharum Vulg. ^ auricularium Vuly. * gratuita Vuly.
•> ptisaiias Vulg. die gl. beßndet sich in einem der redaklion C angehörigen anhang
fi Fistulas] a aus e korr., das schliessende s von derselben hand zugesetzt ' das
punktierte unleserlich, l. agedochte '' über crant (G, 12) steht 82 von ganz junger hand
waren " über dem folgenden panis von ganz junger hand prot ^^ über dem folgenden
populus von ganz junger hand lut " Seurris] u a%is rasur 12 auf derselben seile
steht unten von junger hand scernarrin über quam factus sum 6, 22 ^^ es steht iu?^
kequet | : las : L keuuet ^^ dem kann auch dein gelesen iverden i'' llia] i aus rasur.
es liegt Verwechslung mit talos oder entstellung aus lancho [cxix. cxxiv. cxxvn] vor
"* steht über dem folgenden polimitarius. sodann scheint über circumdederunt (22, 5)
geschrieben caben mc: soll das [umbejcäben mic =: mih sein?
('XIX CLVIII Rk(;um ii — Paralipomenon r
Z.s. f. Wortforschung 1, 112
Pauiinento estrich — 6, 15
Tornaturas oedret - 6, 18
luncturas valzunp; — G, 18
Zelaturas ^ ergraben — 6, 18
5 Dcatnbulatra^ geg — 7, 2
Mare zabel — 7, 23
Sculptura ergrabüge — 7, 24
Typsaiie'^ gestanphtiu g*st
Lora iechalin — 7, 29
10 (8»^) Erugo rost — 8, 37
Precacio* fluht — 8, 38
Classeni kiel — 9, 20
Symeas affin — 10, 22
Araciunculas schululi — ■ 18, 32
luniperiuni wechalt'pon — 19, 4
Pedissequo.s dienstmä — 20, 14
(8*^) Laquearia^ sunt que cameram conte-
gunt et ornant .i. geteuel. que et
na
lacu ria dicuntur — 0, 9
25
30
CXXXVI«
Codex Turicensis Rhenov. 5G.
(Latomoruni) stei^pozilon 182 — ö, 15
[CXXXI. CXXXII. CXXXV. CXXXVI.
cxxxvii. vgl. cxLii]
Fusile*' kegozen 188 — 7, 1(J [cxxxv.
lö CXLIIl]
Grossitudo thicclii 189
CXXXV. CXLIlj
Plectas peuengedo 190 — 7, 29
Fusurani" kegoz 191 — 7, 37
20 Cardines anken^ 192 — 7, 50
Sibilauit« uuispilot 201 — 9, 8
Mine keuuäge 20 ü — 10, 17 [vgl. 35
CXXXV. cxxxvii]
Simias aphennun 207 — 10, 22 [cxxxi.
CXXXII. cxxxv]
7, 26 jii. in. Pauos fahen 207 — ib. [cxxxi. cxxxii.
cxxxv] 40
Fimus theisc 223 — 14, 10
Comminus kehando 235 — 20, 39
ZU REGUM IV.
cxLvrii
.s = Codex Carolsrnhensis Oeningen 1.
(8^^^) Burdonuni söm' — 5, 17 Lapicidis^^ stainmezze —
(8''») Tignarus^«^ holzniai.st^ — 22, 6 Trullas chelle — 25, 14
22, 6
ZU PARALIPOMENON I.
CLVIII
/ = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(8''2) Siluani dik — Praef. Trahas sclit — 20, 3 45
(9=^M Tribulas phlegel — 20, 3 Peculio sund'.schatz — 29, 3
' crplaturas Vulq. '^ dcainbulacra Vulg. -^ zwischen Hystriatariim uf (7, 24) und
lit'is. Inter est concha vas eiicum (7, 26) "* imprecatio Vulg. ■' laquearibus Vulg. die
gl. beginnt einen der redaktion C entnommenen auszug des dritten buchs der Könige,
welcher De nominibus cdificionim überschrieben ist '^ fusilia Vulg., tusib Vercellone
' fusura Vulg. ^ darauf seil von ganz junger hand '•* sibilabit Vulg.
'" TignaxÜB Vulg. " lapicidinia Vulg.
Eküänzunoen Zu Dkn Aiid. Omjhhex i
Zs. /■ ivortfü'rschuHy 1, 112. 114
ZU PARALIPOMENON II.
CLXIII
u ^ Codex Carolsnthennis Oeningen 1.
(9»'') Obrisi^ vb'gültes — 8, 5 Enjca'^ g*swrn — G, 28
Chonchas cheni — 4, ß In nerwm isenhalt — 10, l(i 1
ZU ESDRAE I.
CLXIX
h = (.'odex Carolsnihp.nsis Oeningen 1.
(14""'*) Latonius* stelmezil — 3, 7 Cementarii" murere — 3, 7
ZU ESDRAE II.
CLXXVI
// = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(14**^) Aurifex goltsmit* — 3, 8 Concione* samnüge — 5, 7
ZU TOBIAS.
CLXXXVI
.-)• == Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
") (14**) Exosos letisama — 1, 18 Secundo*' cras üb* morge — 8, 4
Exentera scurfa — 6, 5 Menbranum' uel* — 11, 14
Conscripcionem uesti — 7, 16
ZU JUDITH,
cxcm
t = Codex Carolsi'uhensis Oeningen 1.
(14"^) Minus ydonea niethginiachiu — stinia*** — 2, 13
Prol. Obdulcati gisuezata** — .5, 15
10 Exactione' notigüna — Prol. Im*^ precipicio hohi — 7, 8
Opinatissimani probissimam nähastis Cubiculariis pettbicam'e'' — 12, 6
ZU ESTHER.
CGI
t = Codex Carolsi'uJiensis Oeningen 1.
(14''') Archiuis pSchain^are — Prol. (14^^*) Arcarus'^ tres cam^i — 3, 9
Percreb''uisset irniarti — 2, 8 Pareres** irsines — 4, 14 2
' obrizi Vulg. ^ aerugo Vulfj. 3 latomis Vulg. * golt'»mit]s nachträglich ein-
gefügt ^ contionem Vulg. •> secundum Vulg. ' raenbrana Vulg. ^ ucl] e auf .
rasur " exactioni Vulg. •" das dann von Holder angeführte Opulentiam sberam
(2, 16) ist sbam =: substantiam " gisuezataj u aus n radiert ^^ in Vulg,
'3 arcarüs Vulg. ^* parareris Vulg.
CLXIIl - CCXXIX r.M'vAMroMKNON II — Paraijolae
Zs. f. wm'tforschung 1, 114. 113
ZU JOB.
CCXII
V = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(13=*^) Sterquilinio misteshufe — 2, 8 Pniper::rum^ -spiuichena^ — 30, 4
Decipula ualla — -18, lU Capicio hubetloch — 30, 18
(13'
Inedia asclosa et azlosu — 18, 12
Obstetricante feile stent^o — 26, 13
(13^^) Sternutacio niesüg
41, 9
ZU DEN PSALMEN.
CCXXI
V = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
5 (O**^) Pupillani. punctus oculi sehe — 16,8 Calcanei v^sin — 48, (
^ i _
Penierteris gewrsert — 1 i, 27
Sole offe — 18, 6
Vnicornium ainhorn — 21, 22
Et conminuet eos^ z^bricln —
10 Refloruit bechoni — 27, 7
Vittuperacionem scheltunge
28, 6
30, 14
Inputabit* wizet — 31, 2
Euge .i. wole — 34, 21
Emulari hazze — 36, 1
15 Zeiaueris hassest — 36, 1
Piagas harenscar — 38, 11
Tabescere slafe — 38, 12
Refrigerer erkfil — 38, 14
(10*^) Coinmutacionibus kÖfen
20 Calainus rorach — 44, 2
43, 13
Depascet frisset — 48, 15 30
Emigrabit ustrib'^i — 51, 7
(10*2) Dimidiabunt zHailent — 54, 24
Obturantis v*ste|steket — 57, 5
Stateris wäge — 61, 10
Ascia dehs — 73, 35
Erugo^ niiltov — 77, 46
Depostfetantes vö de aft^zuhtigen —
77, 70
Singularis eb^ — 79, 14
(10^2) Longanimis lancmutig^ — 102, 8 10
Hennacius^ igel — 103, 18
Fenerator w^'ch^er — 108, 11
Vter ut'palch — 118, 83
(11^^) Nouelle phlanzen — 127, 3
ZU DEN PARABOLIS.
CCXXIX
/ = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(11*2) OfFendiculuni anstozunge — 4, 12 Vadem ^ bürge — 22, 26
Daniula damil — G, 5 Clauo t^nagel — 23, 34
(.'oncinnat stiftet — 12, 19 (Ui.i) Conflatorio ess — 27, 21
Versutus yHistig* — 12. 23 Pila stampb — 27, 22
2.") V(>rsipellis hind'scroncliig* — 14, 25 Mondicitate^ petalun — 30, 8
4ö
' I^iiipcr : : niiiil rasur von io. iiuiipci*onim Vulg. ''■ spinichcnal a aus o korr.
^ ca.s Vulg. ■* imputavit Vulg. '> jenigini Vulg. '■ herinaciis Vulg. ^ vades
Vulg. ** raendicitatem Vulg,
Eroänzunoen Zu Dkn Ahl>. Gloskkn i
Zfi. f. Wortforschung 1, 113. 114
SanguiBuga ' egel — 30, 15 Sindonem sabä — 31, 24 15
Stellio molt — 30, 28
ZUM ECCLESIASTES.
CCXL
7 == Codex Carolsrtihens^is Oenlngen 1.
(11''^) Amigdalaruiu "■' aniigdaluiii grece niandeln' — 12, 5
ZUM CANTICUM CANTICORUM.
CCXLIX
r ^ Codex Carolsinihensis Oeningen 1.
(11''') Monilia gestain — 1, 9 Murenulas schnurliii — 1, 10
ZUR SAPIENTIA.
CCLXI
n = Codex Carolsi-uliensis Oeningen 1.
5 (12"'^) Torax' pnine* — 5, 19 Rubrica p^nrot — 13, 14
Contuberniuni gnoschaft — 8, 3 Malagma phlast* — 16, 12
Vacuitatem holi — 13, 13 Echo <>alni — 17, 18 20
CCLXIV^'
Codex Bambergensis Class. 3.
[spuria] Uitulaniina unbederba^ folanza** Stenimatibiis ^ her: sceptin^ 39'' — 6, 22
37'' — 4, 3 [vgl. cclxi] (Ortygometram) rephö^" 47» — 16, 2
10 (Spunia gracilis'') skimbil pdi 38'' — Malagnia väscha^^ 47'' — 10, 12
5, 15 [ccLvr. ccLvii. cclviii. cclxi]
ZUM ECCLESIASTICUS.
CCLXIX
l :=■ Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(12»^) Reddicio Ion — 1, 29 Inproperium itwiz — (j, 1 2")
Accide^2 bitter — 4, 9 Alterceris zerzurnest — 9, 13
(12''*) Bilinguem bisprech^ — 5, 17 Eramentuni erin geziuch — 12, 10
i sanguisugce Vulg. ~ amygdalus Vulg. ^ thorace Vulg. ^ prune] über u rasur
eines abbreviaturstriches '> iinbederbaj un fast völlig erloschen <> folanza] ol un-
sicher, vielleicht ansatz von a, der in 1 Jcorr. wurde, vor dem worte scheint fla «ms-
gewischt ^ über beiden worten etwas atisgeivischt ^ sceptris Vulg. das e von
stemmatibus ist mit blasserer tinte übergeschr. ^ her:6ceptin] rasur von e, p aus s
oder f korr, i" danach abgeschnitten, l. rephön " väscha] v erloschen und unsicher
12 acide Vulg.
CCXXIX— CCLXXIX Parabolae — Esaias
Zs. f. ivortforschung 1, 114. 115
Cribri ritre — 27, 5
(12''^) Admissarius scliel
%u 33, 6
Emissarius
Placori huldc — 39, 23
CCLXXb
Codex Bambergensis Class. 3.
Agonizare stri tun 55=' — 4, 33 [cCLXix] (Aporia) suin tu | lunga 74»
Exter:at treti 56'» — 6, 36 [vgl. cclxix] [cclxix. cclxx]
27, 5
30
5 Marcidus uuorigir^ GO** — 11, 12
Fahim faul G3» — 14, 25 [cclxvii]
Bracchiale aninboc G9'* — 21, 24
[ccLXVi. cclxix]
Testam horo^ 69« — 22, 7
lü Caupo tauira 74" — 26, 28 [ccLXvr.
CCLXVII. cclxix]
Podorem* alba 74* — 27, 9
Obripilationeni ^ strubunga 74=^ — 27, 15
Asserum lattono** 76* — 29, 27 [CCLXVI.
CCLXVIL CCLXVIII. CCLXIX]
Cataclismus sinfluot 85'^ — 40, 10 35
Circumpediles ' hemidi 89* — 45, 10
ZU ESAIAS.
CCLXXIX
t = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(15-''2) Liuor gesuulst^ — 1, 6
Vmbraculum ioha ul hutta — 1,
Tugurium hutta — 1, 8
15 In cu°"merario kartä — ], 8
Scoria» sint^ — 1, 22
Stannum sein
1, 21
Voragines ertprust — 2, 19
Talpe^i» sc'in ^^ — 2, 20
20 (15''^) Torques halspug — 3
Armillas arbug — 3, 19
Mitras huth — 3, 19
Inaures orlga — 3, 20
Acus spenula — 3, 22
25 Specula spiegel — 3, 23
Forcipe zange — 6, 6
19
Ticionum brant — 7, 4
(15i>2) Scopabo ch'o — 14, 23
Gallinacius cappo — 22, 17
Pilam pal — 22, 18
Institutores ^^ schefmä — 23, 8
(16*^) Proscindent^^ prachont —
Git et cuminum uelt cumich —
Milium 1* hirsi — 28, 25
Malus segelponin — 30, 17
Migma^"* gignasi ul om — 30,
Rucinam^^ nuogil — 44, 13
Circinus*'' rizil — 44, 13
Tornauit drati — 44, 13
Vellentibus d^e zuuägete — 50,
Sali(16*2)unca reithachel — 55,
40
28, 24
28, 25
45
24
G
13
50
1 die beiden sodann von Holder angeführten gll. In efficacia Instis (9, 4) und Labaris
tades (9, \',\) sind lat. = in faotis und cadcs ~ uuorigirj das erste i aus e korr.
3 untergeschr. ' Podoreni| das erste o aus ?u korr. •> hoiTipilatiouem Vulg.
•• untergeschr. ^ Circumpcdes Vulij. ** gesuulst] e nun i korr. das dann bei Holder
folgende Fota tnitata {besser nutata) 1, Ü ist aus nutrita entstellt •' scoriam Vulg.
"^ talpas Vulg. " scMn] i vielleicht ans n korr. '2 institores Vulg. i'' proecindct
Vulg. •* MiliO] hinter ü rasur von ' '•' Migiiia| i aus a radiert '*' nuicina
Vulg. 1^ circino Vulg.
10 Ekoänzunukn Zi Dl N AniJ. Gi^ihben i
Zu. f. ivurtfurschiimj 1 , 11"»
Dromedarii olpentare — 60, G domo — 1, 8
luH profanurn prot vnralz — <i5, 4 (.'arrucid carruri — <;G, 20 20
('ucumerariuD ^ ubi cucumer crescit phe-
ZU JEREMIAS.
CCXCI
II = ( 'odex f'nrohtuhensis Oeninfren 1 .
(16»^)Di8t;eptabo st'ta uld'Igna'' — 2, 9 (IG'»') Atrainc-iit^i atramlza — 3G, IH
5 (16''>) Decipula clob — 5, 27 Scaspello^ sch'bmezzer — 36, 23
.Sufflatorium essa — 6, 29 Stratones ® f ugari ul satallara — 48, 12
Placentas pratlnf>;e^ — 7, 18 Mare lapel — 52, 17
liumbare brSch — 13, 1 Creagra.s crowil — 52, 18 25
Auruginem* gelsuht — 30, G
ZU EZECHIEL.
CCCI
f = Codex CnroJsriihensis Oeningon 1 .
10(17»') Elcctn zisnielzes — 1, -4 Puu'Uus" cu.ssa — 13, 18
Arietes fed'ari — • 4, 2 Cerintalia^ orc''ussa — 13, 18
Paries nmr — 13, 12 Lancino^ kanienat — IG, 10
Litura tuni'ch — 13, 12 (M^'^) In morcato'" m'chat — 27, 16
ZU DANIEL.
CCCXI
u = Codex Carolsi-tihensis Oeningen 1.
(17^»^) Offa^^ bizza — Prol. (18*') Cinus et prinus latine ilcx ^* .i. 30
15 Digi'^ zeheno — 2, 41 quercus et lentiscus melbouü '-^ — 13,
Efferatus est irgrinuut* — 8, 7 54. .58
Posticium'^ t^rili — 13, 18 Inpensa'' gigtragdi — 14, 7
ZU OSEAS.
CCCXVII
/ = Codex Carolsitihensis Oeningen 1.
(18»') Sepiani zuni — 2, Vinacia glura — 3, 1
1 Lunule et bulle (3, 18), Cuciimerarius ( Vulg. cucumerario). Ansa {wo ?), Obrixiim
(13, 12; Vulg. obrizo), Perpendiculum (34, 11), Aggerura municiones (37, 25?) zwischen
Qui ponitis ((55, 11) ttnd Carrucis - d'igna] das zeichen ' ist zweifelhaft -^ pratinge"
e scheint von jüngerer hand in a korr. * auriginem Vulcj. •"' scalpello Vulg.
•• stratoics Vtdg. ' pulvillos Vulg. ^ cervicalia Vtilg. ^ Läcino, der strich über i
ausradiert, iaiithino Vulg. '*' mercatu Vulg. i* die davor von Holder angeführte
Prologgl. Caiiillabatiir d'iede {oder d'ride) ut conuiciose iooahatur ist lat.: deridebat
»2 digitorum Vulg. i^ posticum Vulg. ^* es scheint zlex zu stehen ^^ l, melboü
CCLXXIX— CCCLVII EsAiAS — Maccaiiaeorum i H
Zs. f. Wortforschung 1, 115. 116. 114
Temperaneus^ zitig' — 6, 3 De fuinario röch^ — 13, 3
Serotinus spater — 6, 3
ZU JOHEL.
CCCXXII
s = Codex (Jarolsruhensis Oeningen 1.
(18"^) Rubigo niiltov — Prol.
ZU AMOS.
CCCXXVI
t = Codex Carolsruhaisis Oeningen 1.
(18»^) Torriri ticio prät — 4, 11 (18^^) Vncinus pomorum wicla — 8, 1
5 Bubalus^ wisantä — 6, 13 Cr'brum^ sibe — 9, 9
ZU JONAS.
CCCXXXIV
r = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(18«"^) Naulum uergischatz — 1, 3 Remigabat* uerite"'* — 1, 13 15
ZU NAHUM.
CCCXLII
.s = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(18^2) Tui-bine wind'sprüt — 1, 3 Latere«^ zi^gel — 3, 14
Geniculorum cnulin — 2, 10
ZU ZACHARIAS.
CCCLI
q = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(IS*»^) Perpendiculum murwäge — 1, 16
ZU MACCABAEORUM I.
CCCLVII
t = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
10 (14''^) Sanctificacionem wichus — 1, 23 Sequestra'' suncPbar — 11, 34
(15"') Scutulis scibi'^n — 4, 57 Piramidis^ irminsul — 13, 28
• temporaneus Vulg. - bubalis Vulg. die beiden dann von Holder angeführten gll.
Compluta pluuia zorigata (4, 7) und Litum linis {vielmehr linit 7, 7) sind lateinisch =
irrigata M/ici linitum ■' CT^\n\im\ das übergeschriebene i rot. cribio Vulg. ^ remigabant
Vulg. •• uoritej i nachträglich eingefügt; am rand mit vertceisung got, also Verbesse-
rung, dein lat. nuniertts entsprechend, zu norigot '- laterem Vulg. "^ sequestrari Vtüg.
" pyramidas Vulg.
13
ERtJÄNZUNOEN Zr DkN AhI). (il.OSHKN I
Zu. f. wortfoischuny 1 , 111
Z\J MACCABAEORL M 11.
CCCLXIV
Ä = Codex (Jarolsruhensis üeningen 1.
(15**) Erariuni tresikain'a — H, (J (lo**) Ge.statoiia * pa
0, 8
Iiicontor anziiuiar
- 4, 1
ZUM EVANGELIUM MATTHAEI.
CCCLXVIII
// = Codex archivi episcopalis Auijnatmti t).
(Traducere) infainare. uiilivnien ton 30''
— 1, 19
5 (Coniiigeiu tuaiii) >ina geniahaluii 30'' —
1, 20
(Non^ cogiioscehat eam) Neuuasinitlro.
neualchta imo | sie 31* — 1, 25
(Uentilabrum) Uuintscuuela Uuerafscu-
10 uela 33=' - 3, 12
(Mitte te deorsum) lazdih hera nider 33^
— 4, ü
(Seeessit) rxchtbfxrdbr* 83'' — 4, 12
(Reficienteri) cfsbnit'iiflfsfntf. | r.f.kbpntfi
15 pxrrfntf* 34» — 4, 21
Mite.«, mansueti iiikltf^ 34* — 5, 4
*Euanuerit, feruukrdkt® ertovbet 34'* —
5, 13
*(Reu.s erit) bekosot uuirdit 35" — 5, 22
20 Concilio, dknpf" 35" — ib.
(Aliquid aduereum te) etheslicha sculdi
35'
5,
Scandalizat te, dkhffllkt» 35" — 5, 29
(Repudii) Discidii zurslizzes 35'' — 5, 31
25 Malo, leide 30" — 5, 39
(luditio contendere) Id in iudicio suo te
conuincere, kedingun uberchoberon 36»
— 5, 40
Diniitte,* ferlaz 36'' — ib. 30
Angariauerit, notit 36» — 5, 41
Passus, scriteiiudi 30» — ib.
Mutuari, antlehinnen 36» — 5, 42
Caluinniantibus, scadonten 36» — 5, 44
(Publicani) ftVtbiif"* 30» — 5, 46 35
(Hipocrit§) Siinulatores lichisarra | truge-
narra. lugenarra 36'' — 6, 2
(Exterminant") deturpant sordidant j un-
subrent Ubelo niachont 37» — 6, 16
Laua, t'ronisgodbuuah 37» — 6, 17 40
(Erugo) rubigu. rot 37* — 0, 19
[oculusj Symplex, .i. purus lutraz 37* —
6, 22
(Totuni corpus tuum lucidum erit^') iiiem-
broruin officiis gaudebit. ne bist lide- 45
scart 37* — ib.
|adj Staturani, keuua'^ste 37'' — 6, 27
(Cubitum) spaiina 1 munt 37'' — ib.
(Nent) spinnent 37'' — 6, 28
(Piimuni) i. niaxime. zefurist S?** — 6, 33 50
Renietietur,^^ uuidargolten i* 38'' — 7,2
' gcstatorio Vulg. - No: , ratiKr von s •' dh. iiichta furdar * dh. cesameiic
lesente, reibontc (? in der vorläge stand vielleicht r."*^kbptitf.), piirrentc ^ dh. miltc
8 dh. feruuirdit. die bisher innerhalb diener familie nicht belegten gll. versah ich mit
einem stern ' dh. dinge ** dh. dih fellit " reinitte, über den punktierten buch-
staben di von .jüngerer hand '" dh. fertane " Exterminant] nt auf rasur
12 lucidum erit auf grosser rasur ^^ Kemeti&ur, das zweite e fcorr. aus i " uiiidar-
golten] r karr, aus 1
CCCLXIV. CCC'I.XVTII iMACCAHARORVxM ir. Evanoeliüm Matthaei i:^
(Ficus) figun 38'' — 7, IG
(Stridor) chlaffbd 39^ — 8, 12
(Febricitantem) i'iten uuin j nanta 39'' —
8, 14
5 (Aöcendente eo) Imo e:angentenio | Inti
stephentemo^ 40-'' — 8, 23
(Quid nobis et tibi) Uuaz ist dir mit
uns 40» — 8, 29
(Pascens) Uueidonte 40» — 8, 30
10 Pr^ceps, vohaldi 4:0^ — 8, 32
(In tMoneo'^) telos. gr. latine uectigal. j
zül eins 40"^ — 9, 9
Ualentibus, ganzen 41» — 9, 12
(Commissurani) plagulam. plez | keheftida.
15 clebetöh 41» — 9, 16
Panni, tvoches 41-'' — ib.
Ue'^timentum uetus, ruchili 41» — ib.
*(Plenitudinem eius) Commissura suam
plejnitudinein tollit. | Commissura erum-
20 pit j integra peius scisso j ueteri uesti-
mento j uzpristit 41» — ib.
(Scissura) prust 41» — ib.
(Uinum nouuni) .i. mustuin feruentem,
gesenten 41» — 9, 17
20 Modo, nxgkx^ 41» — 9, 18
(Numquam apparuit sie in israhel) Id
talis in hoc populo j numquam uisus
est I Indisimo lante 42» — 9, 33
Gratis, sine pretio minesdanches ana
30 mieta 42^ — 10, 8
(Pecuniam in zonis uestris) Id pecuniam
zonis inelu|sam. id in saeculis. [ sehchil.
Bursa, chioth 42'^ — 10, 9
Peram, taskun 42'' — 10, 10
35 (Dignus) Er uuirdic. princeps bonus 42''
— 10, 11
Tollerabilius, ikbpr* 42'' — 10, 15
Prudentes, glovuua 43» — 10, IG
Non consumniabitis, nerfarent 43» —
10, 23 40
Patrem familias, huseigan 43» — 10, 2^)
(A«se) mfdkllb^ 43'' — 10, 29
(Non cadet) non moritur | non decidit |
necergat 43'' — ib.
Me, mkr« 43'' — 10, 37 45
(lUam, N. s. animam) sela 43'' — 10,39
(Scandalizatus) pesvuihchan. erfellit 44»
— 11, G
'■•(Onnies enim propbetae) Non post io-
bannem excludit, uzot. feruuirfit pro- 50
phetas 44'' — 11, 13
(Uellere) aba prehchen 45'' — 12, 1
Sabbatis, tultedagen 45'' — 12, 2
(Bene conplacuit) Uuola gelichita 46» —
12, 18 55
Animae meae, .i. mir 46» — ib.
(Hie est filius dauid) Diz ist gvotro
slahttojman 46» — 12, 23
Domus, hussäzze 46'' — 12, 25
(Diripiat'') destruet. ceuuirphit 46'' — 00
12, 29
(Austri) Sunterhalbun 47» — 12, 42
(Aestuauerunt) eruuarmetun 48» — 13, 6
(Suftbcauerunt) ferdamfton 48» — 13, 7
(Oculos suos clauserunt*^) Ne arbitraremur G5
crassitudinem j cordis. et grauitate ^ au-
rium naturae est'^" non uoluntatis sub-|
iungit eulpam arbitrii. selpjuuillen 48''
— 13, 15
Zizania, rbtbn " 49» — 13, 25 70
(Colligimus) xzbrgften^^ 49» — 13, 28
Fennen to, deisemen 49" — 13, 33
Fermentatum est, gideismit uuard. erhaban
uuard ( ) Fermentum haue uim 1 habet
' berichtigt die lesart von cd - t'ieloneo] die korrektur von jüngerer hand ^ dh. nu
giu » diese verderbte gl. (l. Ikbpr dh. libor) sieht über dem folgenden sodomorura
'■> dh. medilla ^ dh. mir '^ Diripi&, & unter punktiert und darüber a von jüngerer
hand « clauserunt « l. grauitatera i" /. esse " dh. rataii 12 xzbrgftenj
z aus korr, dh. uzargeten
u
Eroänzunokn Zi' Den Ahd. Gloshen i
iit !i'i furiiie iityx tum fuurit. quud
|mruuiu uidejhatur cres-cat in malus.
et ad I »aporem suum uiiiuurdam con-
sperjsionem trahat. ge chnet 49'' — ib.
~) (Totum) i. tota illa maäda { kechnet teihg. {
tota ^ illa fariiia \ postea coqueiida ce
bachonne* 4ü* — ib.
(Scandala) irriden 49'» — 13, 41
(Stridor) chlaffot 49'^ — 13, 42
10 Hcaiidalizabantur, erfellit uurten äO*^ —
13, 57
(Tetrarcha) quartam partem | regni tenens
fierdeling 50»> — 14, 1
([die autem| Natalis) geburt tages äO*^ —
ir> 14, 6
Clamaueruiit, Erscriun ~)l^ — 14, 2G
(Traditionem) lera zuht 52* — 15, 2
Honora, pfskh. pfsprgf*
,'2a —
15, 4
20
(Tibi proderit) lu tuos consu|mo cibos. j
Indina piterbida 52" — 15, 5
(Non honorificauit) nebesah 52" — 15, G
Irritum, : : : : * girtaz. pemartez 52* — ib.
(Scandalizati sunt) keuuirsirot | kyrrit sint
•,9b
15, 12
25 (In secessum emittitur) i. in secessu dige-|
ritur Ferdeuuit I uuirdit 52'' — 15, 17
(Dimitte eani) Hoc faciunt discipuli igno-|
rantes mysteria domini 1 pro | muliere
niisericordia commoti | \ propter im-
30 portunitatem eius j Ne quasi niedicuui
inclementeni j : : : crebris ^ inclaniaret,
anarvofti. anahareti 52"^ — 15, 23
Post nos nauns afterhuns * 52^^ — ib.
(Etiam doniine) la' truhtin | iz ist also
35 53» — 15, 27
(Sportas) corba 53"^ — 15, 37
(Faciem [caeli]) pharauua 53'' — 16, 4
( Abiit) dana fvor 53'' — i^.
(Obliti »unt) Haec obliuio indicium ent
quod apontoli mininiam carnis curam -lo
habebanl,düminum panem uitae necum
habentes quo^ reficiebantur in corde.
pro cuius dilectione ( ) duruh »ina
livbi minus de pane corporali oogita-
bant 53** — IG, 5 4.'j
(Non erit tibi hoc) ni geburit dir suslih
54'' — IG, 22
Scandalum, krrkdp** 54'' — IG, 23
Comniutationenj, chpxf *° 54'' — 16, 2G
Tabernacula, hüttun 55' — 17, 4 .'iO
(Ecce nubes lucida) vt discat qui ma-
teriale, cimbarlih qu^-siuit tabernacu-
lum 55' — 17, 5
(Passurus est ab eis) i. ab herode et
herodiade | quia illusum remisit euni 55
herodes | ad pilatum ut crucifigeret
eum, I ideo dicuntur ihesum crucifixisse I
quod factio eorum in occisione domini
consenserit () niahchunga | fraudolen-
tia I l insidiae 55'' — 17, 12 «iO
(Lunaticus) Manod uuilino ' nianoil tuldo
55'' — 17, 14
(Quousque ero uobiscuni) Tamdiu suui
apud I uos signa faciens. | et tameu in
me I non creditis. j vuo lango Neeigent- (iä
er I mih samit iv 55'' — 17, 16
(Usque quo paciar uos) Vuolango trago
ih ivuuih 55'» — ib.
(Conuersantibus) Uuerbenten 55'' —
17, 21 70
(Accessorunt — ad Petmm) pro magni-
tudine j signorum non audent | ihesum
conuenire j thuuiugen | Notten 55^ —
17, 23
(Non soluit didragma) nigiltit den eins 75
56-'' — ib.
1 es steht totu '^ die marginalgl. mit Verweisung auf fermento hl. 49» ^ dh. pesih,
pesorge * das ausradierte wart scheint im anfang g, am schluss z gehabt zu haben
^ l. crebrius ^ ^i^ deutschen worte stehen unter dem in der letzten zeile der seile
befindlichen post nos '^ la] 1 sicher, l. la '^ quos '■' dh. irrido ^" dh. chouf
OCCLXVIII EvANaELiuM MArrHAEi
15
(Etiam) ia neiner noh j ne ti'iot oß* —
17, 24
(Praeuenit eum) antequain petrus sug- j
gerat, furi uangota | furi sprach ^fi»
,") — ib.
(Ut auteni non scandalizemus eos) Daz
uuir sia nerj feilen anen uns 5G* —
17, 26
(Scandalizauerit) i. dicto i'actoue. occasio- j
10 nein ruin^ dederit cuiquani. Erfellit
keuuirsirot 5G" — 18, 6
Mola asinaria, churnil stein 56* — ib.
Scandala, irriden 56* — 18, 7
Peccauerit, misse tuet 56** — 18, 15
15 (In te) Id contra te uuidardih SG*» — ib.
*(Adhibe tecuni) 1 corrigendi studio | l
conueniendi sub testibus | conuincendi j
ronnes i
thuuingennes uberchobo 56^' — 18,16
(Stet) consistat firmetur 1 uasto staute
20 56'' — ib.
(Publicanus) fertaner feruuajzener 57*
— 18, 17
(Peccabit in me) misse tuot \ misse uerit !
uuidar mih 57" — 18, 21
25 (Talenta) keuuage j scaz. 1 phunt 57" —
18, 24
Patientiam habe in me, i. da mihi in-
ducias gib mires ding^ ( ) anen mir. j
1 uuidar mih 57» — 18, 26
30 (Tenens [eum]) fahen : : : te inan | anagri-
fenti inan 57'' — 18, 28
(Repudii) zurslizzes discidii | sceitungo 58"
— 19, 7
(Castrauerunt) Erfürton i eunucln|zaue-
35 runt 58» — 19, 12
Conducere, kemieten 59" — 20, 1
(Conuentione) kedingun | ke zunifte 59"
— 20, 2
Denario diurno, tbgbphfndkng' 59" —
ib. 40
(Circa horam tertiam) ümbe mitton mor-
gan 59" — 20, 3
(Conuenisti mecuni) ke zumftost dih 59''
— 20, 13
Petens* aliquid ab eo, kfrfmkhdfskh 45
pkttp^^ ö9^ — 20, 20
(Dominus bis opus habet) der hero pidarf
iro 60'^ — 21, 3
Subiugalis, i. domit§. dero zamun^ 60''
— 21, 5 50
(Cathedras^) Sedes doctorum j Sezzela
61=' — 21, 12
(p]uertitj destruxit zeuuarpf | pesturzta
61" — ib.
(Locauit) kestatota. | peualah 62* — 21, 55
33
'■(Cognouerunt) incnatun | in cantun 62**
— 21, 45
(Tauri mei et altilia) slagerinder. mbst-
fpglb'' 62'> — 22, 4 *i0
(In uillam suam*) heimmortes ce sine-j
mo gifvore 62'^ — 22, 5
Exitus uiaruni, uuegesceid 63* — 22, 9
(Uerax es) tu bist vuola gilerit 63" —
22, 16 65
*(Non est tibi cura de aliquo) I. ob
luillius curam | 1 amorem quod rec|tum
est. iudicare | pretermittis | nesihist der
ana | gnoz scepfte 63" — ib.
(Non enim respicis personam) I. ob 70
nullius pojtestatis timorem { iustum di-
cere for|midas | nisihist der äna | her
tvomes 63" — ib.
(Personam) giuualt her tvom 63" — ib.
1 uberchobo J das zweite b korr. aus ansatz von ?p -^ i. da mihi inducias und
i. domito lagen schon eingetragen vor, als der glossenkopist die deutschen warte hinzu-
fügte 3 dfi_ tagapheiiding: die gl. scheint von and. hand herzurühren * P&eNs]
e aus i korr., N radiert aus ? ri '■> dh. kere mih des ih pitto *' Cathedra»] e aus
ansatz von & ' dh. mastfogla ** aiiä von and. hand nachgetragen
16
Kroänzunokn Zr Dkn Ann. Glomkn i
*(Tunc Ihesu.s loquuturi est) Confusi«
ac rfpudiuti« temptatorihurt ad riuos
ihesuö I riemionem conia-rtit. ut illoi-uin
confusio istis fieret ' disciplina. züth.
5 daz j 810 sih dar hi zulittotiii (>-l" —
23, 1
Dilataiit, preitant G4'' — 23, ü
Maiiiri, fordroia 04'' — 23, 17
(lurat in illo^) Hi iiirat i)er deuin qui
10 iurat per teinpliim. , patet (juod teiii-
pluni I ex tauta di^uitate | malus est
altari j fordroia ü5" — 23, 20
Mentein, minzun G5* — 23, 23
Anetum, tkllf^ Gö" — ih.
15 Cyniinum, ehümi 65" — ib.
luditiuni, .svona Gö" — ib.
(Excolaiites) uzsihente. uzfliozente (i'>'^ —
23, 24
Culiceni, mukkun 65* — ib.
20 (Deforirt) uzuuertig .i. in exteriorihus rebus
GS« — 23, 25
Calicis, copfes 65'' — ib.
Para : : psidis, karoles sulzicar 05* — ib.
Per loca, uuär unte uiiar GG* — 24, 7
25 (Praedicabitur) . . . Signum itaque I domi-
nici aduentus est ante mundi finem
predicari euangelium in toto erbe durah
predigot uuerdan^ GG** — 24, 14
(Tener fuerit) Erspringit. s. in uerno tem-
:}0 pore 67«^ — 24, 32
Non cognouerunt, neuuessones neuuiht
G7^ — 24, 39
Dormierunt, nbppbztpn* GS'' — 25, 5
(Euge) Euge, vuolaga inter|iectio laetan-:
35 tis est 68b _ 25, 21
(Domine! scio) Seruus iste atl pigrijtiam
et neglegentiam | euperbi^ quoque cri-
men incurrit. et dominum quem sup-
plieiter ora re tlebuerat, econLra | ealutn-
niatur .i. skiltit 68»» — 25, 24 40
(Collegistiri me) In domum suscepietiri. | In
tectum induxistis. | In namunt mih
09" — 25, 35
(Post bidium^) Post duos dies, id post |
terciam et quartam feriani föne hivto 45
über zuüena taga 09'' — 20, 2
*(Paseha) Pascha dicitur . . . latine |
transitus teutonice | oster tuld | oster
frisging 09'' — ib.
*(Ahibastrum) Genus est marinioris. Salz- 50
buhsa p« I Salpfaz 69'' — 20, 7
Constituerunt ei, bütunimo 70» — 20, 15
Argenteos, den. siiberlinga 70» — ib.
(Pascha) Agnum .i. uictimam | 6*ter fris-
ging 70» — 20, 17 55
(Parapside) Parabsis est. uas infusorium
cärol grvon | sulzfaz ezzihfaz 70'' —
26, 23
(Tradetur) f erraten uuirdit 70»' — 20, 24
Scandaluu), ahsuui'^h 70'' — 20, 31 00
Scandalizati fuerint, ahsuuihchont 70'' —
20, 33
Contristari, tiuren 71" — 20, 37
(Ut non intretis in temptationem) Id ne
suadente diabolo | scandalum in me 05
patiajmini. daz ir mir ni ge'suuichet
71» — 20, 41
Amodo, nohen altre 72" — 26, 64
Blasphemiam, laster' 72'' — 20, 05
Palmas, i. alapas. ursciegi 72'' — 20, 07 70
Prophetiza, errät 72'' — 20, 08
(Quid ad nos) s. pertinet precium | quod
1 eo Vulg. 2 (jji_ tille -^ die erste zeile dieser note fehlt grösstenteils infolge be-
schneidung des oberen hlattrandes ; da jedoch über praedicabitur ein verweiszeichen steht,
so bezieht sich die note wahrscheinlich auf dies wort, nicht auf propheta des nächst-
folgenden Verses, das eines Verweiszeichens enträt * dh, nappazton •'' biduura Vulg.
^ soll dies von Salzbuhsa durch grösseres spatium getrennte p eine korrekt ur zu
Salpbuhsa andeuten? ^ la.st6r] der akzent sehr schwach, diese gl., die beiden folgenden
und 17, 7. 8/ wohl von and. hand
CCCLXVIII— COCLXX Evancjeuum Matthaioi
17
Zs. f. wortforschwig 1, 116
accepisti. 1 Uuaz scal uns der scaz 73* plvotes | daz nemen uüir über | uii.sih
_ 27, 4 74*^ — 27, 25
(Tu uideris) Id est tu (luid inde | facere (Pretorio) Thinchüs. sprahhüs 74'"^ —
uolueris | uideto. des sih dii 73» — ib.
') (Figuli) eines leim pili|dares 73*^ — 27,7
Sepulturani, grab 73"^ — ib.
Adpreciauerunt, keuuerdoton 73-'* — 27, 9
(Constituit) disposuit. predistinauit, pi-
meinta 73» — 27, 10
10 Testimonia, unlivmenta 73^ — 27, 13
*Uinctum, haft 73"^ — 27, 15
Uinctuni, haft 73»» — 27, IG
Insignem, urgoleman 73'' — ib.
(Nihil tibi! et iusto illi) Suadente dia-
1") bolo I suggestio uxoris est | apud nia-
ritum. I ut christus quasi iustus | homo
non interficiatur. | nihil iniuriae et ad- |
uersitatis sit tibi j cum illo iusto homi- 1
ne. nihil mali facias | illi. ne uerdvo dih !
20 anen demö gvoten j man 73'' — 27, 19
(Multa enim passa sum hodie per uisum)
Uilo uunlres gesah | ih liinat dumh j
troum 73'' — ib.
(Quia nihil proficeret) s. causa liberandi |
25 eum däz ez nioth nedige 73'' — 27, 24
*(Innocens ego sum) Iudex qui cogitatur
contra dominum ferre sententiam non
dampnat j oblatum sed arguit offeren-
tes. iustum esse pronuntia^s qui crucifi-}
gendus est. Uos inquit uideritis si
sanguinis eius inmunes estis | Uuio ir
iv dar ana keborget eigint 74» — ib.
(Sanguis eius super nos) div sculd sines
30
27, 27 40
Clamidem coccineam, coteppin lahchan
74» — 27, 28
(Plectentes coronam de spinis) flehtenti
houbit|pant durninaz 74» — 27, 29
Angariauerunt, kenotton 74» — 27, 32 45
(Golgotha) Golgotha syrum nomen est.
et interpretatur caluariae id est | de-
collatorum kibillon 74» — 27, 33
Caluariae, kibillü 74» ■- — ib.
(Seruabant evm^) namen sin govma 74'' 50
— 27, 36
(Inposuerunt super caput eius) zvohaf | ton
dar 1 obena 74'» — 27, 37
(Sine! uideamus) laz stan untar däna
75» — 27, 49 55
*Scisum^ est, präst 75» — 27, 51
*(A summo! usque deorsum) foneoben-
antig unzen nidenantig 75» — ib.
*(A longe) s. uenientes. ferrenan | comeniv
75» — 27, 55 GO
*(In sindone munda) Id in linteamine|
puro. lininemo tvoch§ 75'» — 27, 59
*Aduoluit, zvouuieP zvouualzt«* 75'» —
27, 60
Custodiam, uuarta 75'' — 27, 65 ü5
(Sicut scitis) Ne tvon ih mih | der nioth
mer ana 75'' — ib.
(Suadebimus ei) Raten mes imo | glistemes
inio 76» — 28, 14
CCCLXX
l = (lodex Carolsruhensis Oeningen 1.
(IS***) Ventilabrvin wintschunela — 3, 12 Iota titila unum aut unus apex ul punctus 70
35 (19»^) Paralithicos frihta paralisis uir- — 5, 1 8
gihtigota — 4, 24 (19»^) Zizania trefs — 13, 25
1 808, OS unterstrichen und darüber v von and. hand '^ scissum Vulg.
tamination von zuouual und zuouuiolz? * steht über dem folgenden raagnum
Althochdeutsche glossen V, 2
' con-
18 EKtiÄNZuNuKN Zr I)i:n Ahj). Glohmen I
Za. f. Wortforschung 1, 116
Löliuin* rale Mcnüiin iiienzä — 23, 23
.Siimpi.s Henef — 13, 31 Aneti * lilli — 23, 23
Faiitahiiiu .i. getrok - 14, 20 Cuininum cuinl — 23, 23
Seccfssuin ■' ,i^i".suas — l'i, 17 Excolentet»'* sihüt (IG**') wlgare per eoln
'> (ly»') Nuinniuluriuruin Duinuliirius weh- liquuiiters — 23, 24 25
t-elur — 21, 12 Culicem inuccan* — 23, 24
Perej^re in eilend:^ — 21, 33 ('lamideni iiiantel — 27, 28
IMnlacteria inillegii — 23, 5 Caluarie gepal''s — 27, 33
ZUM EVANGELIUM MARCI.
CCCLXXVI
e = Codex archivi episcopalis AugusUini G.
(Assumentmn) kflifftkclb' 82"» — 2,21 *(Tabernacula) huttuii'» 94' — 9, 4
10 *(Aeruninae) imentcheit'* 84'' — 4, 19 '(Üiscerpens eun») Siue ut presentibus | 30
"^(Produxerit) ougit** 85" — 4, 29 tuibis odium incute|ret. diuine uir-
(Cuötodiebat euni) stvont iino pi** 88*^ — tujtis, dero gutes chrefti 95* — 9,25
G, 20 (Anim^quior estx)) keste modir*'* 98'' —
(Cognouerunt) keiscoton" 89« — G, 33 10, 49
13 (Applicuerunt) .stediton' 90* — G, 53 '-'(Decurio) consilinrius, dingman 108'' — So
(Confuiuletur 1") .scaniet sich" 93'' — 8, 38 15, 43
CCCLXXVII
k = Codex Carolsruhensis Oeningen 1.
(20*^)Assuinencium'^ addiUimentum ascrot Luscuni ** ainÖg — 9, 4G
O 91
ZUM EVANGELIUM LUCAE.
CCCLXXX
e = Codex archivi episcopalis Augustani 6.
(Regioiie) hblbh'-' HC — 2, 8 (Runipebatur) prbst^' 123* — 5, G
-0 (Captuiani) /xg'** 1221^ — 5, 4 *(Mergerei)tur) sxnchkn*^ 123» — 5, 7
1 gegengl. zur vorigen - sccessum Vulg. -^ eilend :] rasur von ? e ■* anethum
Viiltj. ^ excolautes Vulg. •> die dann von Holder angeführte gl. 23, 26 Perabsidem
perapsis est gebata id catinus ist lat. "^ dh. keheftida * in einer eigentümlichen,
zuiveiltn auch für lat. gll. benutzten geheimschrift, welche gleicherweise ziveimal («. Gll.
4, 513) Clm. 38G0», einmal Clm. 6242 anwendet: hl. 7c wird dort mit ihr obsecrationem
{Can. apost. xxxu) durch ammonicionem erklärt, 7^ ist das steganographierte wort über
subreptionem (Can. apost. xxxiv) ausradiert, einer anders gearteten geheimschrift be-
dient .'■ich Add. 34248 des British museum {Gll. 4, 496, 3) ^ darunter derselbe text
in geheimschrift i*^ confitebitur Vulg. " in geheimschrift 12 })eide worte darunter
in geheimschrift i^ assuraentum Vulg. 1^ lujscü] 1 aus ? a korr. '^ dh. halba
i" dh. zug 1^ dh. prast i** dh. sunchin
CCCLXX— CCCLXXXVIII Evanoeuttm Matthaki — Johannis 10
Zs. f. Wortforschung 8, 48. 1, 116
(Mutuum) bublfhfni 126-^ — G, 34 22, 57
*(Sollicita es) strkxnks'' 137^ — 10,41 *(Interuallo) unter ualle | unter Inz ze
(Coartor) mkhlbngst^ 142'' — 12, 50 IGO^ — 22, 59
*(Negauit eum) ferlovgenta sin IGO'' — *(Decurio) dingman 163^ — 23, 50 30
CCCLXXX''
Codex Carolsruhensis Aug. ccxxxvii.
5 Manicabat .i. mane ibat, kicitta sib * 104^
— 21, 38
Propter iinprobitatem .i. thurach sina
akelee zi 1041^ — 11, 8
Tegule scintalun. f. de lateribus fact§
11 G"^ — 5, 19
Mensuram confertam .i. kiduhit 117" —
6, 38 [cccLxxx]
Et coagitatam .i. kiuufot. f. 1 kiskutit
117» ih. [CCCLXXX. CCCLXXXIl]
.II.
kimeinta truhtiH.^ f. 122» — 10, 1
Non capit propbetam perire .i. nikilimpsit''
128^ — 13, 33 [cccLxxxvi'']
Ad mensam mense' nunuüarii \ alterius
. 1. • *■ •
inercatons dicitur scranna \n qua pec- 35
cunia nunieratur 1 aliud quodlibet
lignum ad hoc factum 134* — 19, 23
Suspensus erat audiens illum, uferiuue
ganuuas 1 intern'* 134'* — 19, 48
Manicabat .i. kicitasih 136* — 21, 38 40
5 Designauit dominus et alios lxxx .i. In agoniea,^ inulizze f. 139** — 22, 43
CCCLXXXI
k = Codex Carolsruhensis Oeningen 1 .
(20'»') De siliquis siliqua keua — 15, IG Confertis cosat — 24, 17
(20^^) Cribraret ritret — 22, 31
ZUM EVANGELIUM JOHANNIS.
CCCLXXXVIII
e =■ Codex archivi episcopalis Augustani G.
(Mori) teuuen hina ziehan 174'' — 4,47 erat | stouuento. gremizonto 193* —
(Porticus) langinnun 174'' — 5, 2 13, 21
*Ambulabat, gangrota 179'' — 7, 1 *Retrorsum, brsflkngxn ^M.deorsum 199* 45
Praeteriens, danagangen ti 184'' — 9, 1 — 18, G
(Silentio) Suppressam uocem | silentium *Pulmentarium, pisvuile () zvomvose 204''
nuncu|pauit. aduerb. occulte | stillo. — 21, 5
quasi surunjnans '"^ 188'' — 11, 28 *(Misit se in mare) s. non nitando ^"^ sed
ö *(Protestatus est) Id ualido, starkemo uadan|do svuimmanto 204'' — 21, 7 50
sermone predixit | (juod sibi futurum "(Cubitis) manstvodile '^ 205*^ — 21, 8
1 dh. analehen •^ dh. striunis '■* l. mkh Ibngft = mih langet i diene gl., 19,
38. 41 übergeschr. '' kimeinta] daa zweite i nachtiüglich eingefüyt. I. truhtiN
" /. kilimpfit ^ l. mensa '^ /. intent' = intentus » agonia Vulg. "^ /. susurrans
" dh. arselingun; scheint von and. hand. mhd. und nhd. belege Zs. f. deutsche Wort-
forschung 3, 54 /■ 12 /. natando '^ bisher nur GH. 2, 687, 55 belegt
•jo
EwJÄNZUNtiKN 7x DiN Ann. fJl.OMhKX I
'/jü. f. uortfornchunij 1 . 11 ti
CXJCLXXXIX
i = ('oder f'arolsruhensüs Oeningeii 1.
(2(>''') Sfiibebal reiz — 8, r, Encen'a kirwath — 10, 22
Sei
lim ' «restrit
1», 10
ZU DEN ACTIS APOSTOLORUM
CCCXCII
s =: Codex Cfirolsruhens'is Oenlngen 1.
(21»*) Crepuit ziprast — 1, 18
Episcopatuin ambaht^ — 1, 20
") Iniecerunt anathate — 4, iJ
Conferebant cosoto — 4, lä
(21*"'^) Demoiitasset diniinucioneni nientis
t'aceret .i. pitüpiti — 8, 11
Conarium' lecPare — 9, 4!J
10 Quatuor Inicns ortü — 10, 11
Caligas hosen — 12, 8
(22»*) Cognicione* .i. urtail — 25, 21
Auditorium .i. dinchus — 25, 2;5
Legebat^ uMtas — 27, 13
Scapha« .i. floschef — 27, 32
Annanienta gezivga — 27, 19
Artemone .i. segel — 27, 40
CCCXCVIII*
Codex StutU/artensis Bibl. 04.
Conuescens ebenesceiitcr IßC* — 1, 4
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE RÖMER.
CCCXCIX
e = Codex Berolinensis Phill. 1 GäO.
Fideni, promissioneni. triuua e 45*' —
3, 3
Commendat kephranibarit e 45^ — 3, 5
lö Causati enim sunui:«, causa roddita osteii-
dimus kfitVlptpu' e 45'' — 3, 9
Exclusa kfxzptkx" e 40» — 3, 27
l'robatio gehebida' e 47'' — 5, 4
Geniinuis chlxbpu" e 50'' — 8, 23
20 Pioposituin kfmtknkdb' e 51» — 8, 28
Predistinauit kfint'kntb' e 51» — 8, 29
/ = Codex Bamhergensis Bibl. 89.
In non gentem en ündiet f 109''^ — :iu
10, 19
Interpellat ruogit* e SS*» — 11, 2
Delictuni missiburi* e 53^ — 11, 12
Delibatio pruchili^ e 54» f 111'^ —
11, 16 3.-,
(Altum) hphpä e 54-'' — 11, 20
Probauerunt Geküron e 58» — 15, 2G
CoUationem keuuerf *° ouelei e 58» — ih.
1 Schisma Vulg. - die dann von Holder angeführte gl. Spem ueti ist lat.: 2, 2 Spi-
ritus uenti ^ ooriarium Vulg. ^ cognitionem Vulg. ^ legebant Vulg. * scaphae
Vulg. ' mit dunklerer iinte e '* fraglich, ob mit dunklerer tinte. ri von missiburi
fast erloschen e ^ mit dunklerer tinte e i° keuuerf mit dunklerer tinte e
CCCLXXXIX— CCCCXr.Viri Evaxg. Johannfs — Ad Timotheum i 21
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE CORINTHER 1.
CCCCIX
c = Codex Bcrolinensis Phill. 1 650.
iSigiiificatuni fnbpxchknkt ^ c GO'^ — In (jternum niomer^ c G7^ — 8, lo
1, 11 Trituranti threskentemo o 68'* — 9, 9
Coiifumlat geskente c 61* — 1, 27 (Pugno) chbmph^ e 69=* — 9, 26
Factus est uuarcP c 61* — 1, 30 Prouentum, exituni Ibbb* r 69'» — 10,13 20
5 Architectus, iniperitus nun potest fimda- Macello nierkat e 70* — 10, 25
mentuni ponerc zinibernuui c 62'^ — Uenit firchoufet uuirdit e 10^ — ib.
3, 10 Multum zfnifkst' e 74»> — 14, 27
Purgamenta kesopha c 63'' — • 4, 13 Reuerentiam skbma e 76'' — 15, 34
Superadulta ubarzitigiu e 67* — 7, 36 Corruptione fuli' c 77" — 15, 42 25
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE CORINTHER II.
CCCCXVII
c = Codex Berolinensis Phill. 1650.
U Conuentio gt'zxmft c 83'' — 6, 15 Dimissus nkdfrgflbzzknfr e 88'' — 11,
Secundum engagendiu e 85* — 8, 12 33
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE GALATER.
CCCCXXIV
e = Codex Berolinensis Phill. 1650
Cessinius geuuichan c 91^ — 2, 5
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE EPHESER.
CCCCXXX
e = Codex Berolinensis Phill. 1650.
Dispensatione gimachida e 96* — 1, 10 Remittentes enläzendi c lOO** — 6, 9
Rugam zxchb e 100* — 5, 27
ZUM BRIEFE PAULI AN DIE THESSALONICHER I.
CCCCXLIII
d = Codex Berolinensis Phill. 1650. e = Clm. 18530, 1.
5 Supergrediatur vbarfangoloe d 111'» vp- fangoloe e 77^ — 4, 6
ZUM BRIEFE PAULI AN TIMOTHEUS I.
CCCCXLVIII
d = Codex Berolinensis Phill. 1650.
Fiduni uxub* d 118'' — 5, 8 Matresfamilias hxseigxn^ c/ 118* — 5,14 30
' zweifelhaft, ob mit dunklerer tinte '^ uuard tintergeschriehen ^ mit dunklerer
tinte * davor rasur, dadurch entstanden, dass et der vorhergehenden zeile auf rasur
steht, ursprünglich war wohl triuxub geschrieben ■> das zeichen über x, das wie i aus-
sieht, soll wahrscheinlich ein längezeichen sein
2'2 Eroänzunokn Zc Dkn Ain>. Gujshen i. ii
ZUM BRIKFK PAULI AN DIE MEBRAEER.
CCCCLXI
c =: (,'odea: lieroUnensia Phill. 1G50.
(Secti öuut) Gesegöt uurtvii* e ISO'» — Adtrectabilem* zedenio creiflichiii r 187» l'i
11, 37 — 12, IK
Consummatorem erfiullärec ISG*» — 12,2 Celerius hinahorscor e 138'' — 13, 10
ZUM BRIEFE JUDAE.
CCCCLXXXIX''
Codex Stiiitgartens^is Bibl. 54.
Arbores autumnales terherbestlice' poum 236* — 12
ALCUINI INTERROGATIONES ET RESFONSIONES IN
GENESIM.
[Migne Patrol, lat. cj
DVIIIb
Codex Vatieanus Pal. 289.
5 (Exhilaratio) freuuida 8* — 521, 51
ARATOR.
DXXVIII"
Codex musei Britannici Egerton 267.
(46'') (Onus) rtuari tarahafti — I, 177 Lusit petroug'* — I, 247
Portitor tregil — I, 184 [dxxviiiJ (40^') Figuram kftbt kfscbst« — I, 264 20
(40*) Substantia pestandda — I, 243 [dxxviii]
Clodus* lurcicho — I, 244 j
ATTO IN EPISTOLAM PAULI AD CORINTHIOS I. II.
[Migne Patrol. lat. cxxxiv]
DXXXVP
Codex Bumhergcnsis Bibl. 89.
10 (Et ius desuper fundi) ius desuper fundi' accepi) Quinquics quadragenas .i. quin-
.i. aiiagoz 24*^"^ — 358 D (= Judi- que uicibus quadraginta percussiones
cum 6, 20)- accepi. una. s. percussione. minus, eine
(Ariolum) ariolu?, liezj ^ 26*^^ — 364 D min fiei-zig siege. Vna^ minus accepit. 25
( A iud^is quinquies quadragenas una minus propter causam nobilitatis su?. quia
1 uiirtvn] v unsicher, kann auch e oder o sein 2 ad tractabilera Vulg. 3 herbestlicej
das mittlere e aus karr. * Claudus Ed. ^ davor de, welches tvohl lusit zu delusit
ergänzen soll ^ dh. ketat kescast = kescaft. die erste n1. steht über der zweiten
"^ vom glossator als fudi aufgefasst ^ am beschnittenen rand spuren eines zweiten z.
l. liezzo 3 Vna] a aus karr.
CCCCLXl— DXLIX'' An Hebrabos— Bkda 23
Zs. f. Wortforschung 7, 310
mos erat apud iucl§iOP. ut quicunque bus trigenas et nouenas quasi trans-
(lissipator legis esset, si seruus esset. j^ressor^ legis accepit. quia lex. xl. 20
xl. percussionibus liberi uero. xxxviiii. diebus in moiite sina. data est 72''^
plagis flagellarentur. v. auteni uici- — 477 C (ii, 11, 24)
DXXXVF
Codex Carolsruhensis Aug. cl.
r> Effetninati id eiierue's, erzageta ( ) eruuei- 348 D
cheta 120* — 340 B (Manibrio^) manubrium hantha])a. stil
(Significantes) enbouchenente 124»» — 198* — 477 D. 478 A 25
AUGUSTINI SERMONES.
DXLIP
rim. 6323.
Holosericam siedingeuuate 52" — XXXIX uerbo peragro. et interpretatur teutonice
p. 2211 rlvngaro 127» — XXXIX p. 1693
10 (Peregrizaniur^) Peregrizor deriuatur a
BEDA SUPER EPISTOLAS CANONICAS.
[Opera tom. v ed. Colon.]
DXLIX''
Clm. 18119.
Itisumatis durehst& 1 assvniatis* 179** — In clericis'' Inphaphonoge'seniine 191"
(Epüt. Jacobi 4, 3) p. 688 [vgl. — {Epist. Petri i, b, o) p. 711 [vgl.
CCCCLXVni. CCCCLXIX] CCCCLXXl] 30
Armamini givuarnot vuerd& 189^ — Subinferentes virtraganta 192^* — [Epist.
15 [Epist. Petri i, 4, 1) p. 708 [vgl. Petrin, 1, 5) p. 715 [v^^/. cccclxxvi]
CCCCLXXl] Ministrate irpiot& 192*» — (Epist. Petri
Peregrinari gil:idan' 190* — {Epist. ii, 1,5);?. 715 [vgl. cccclxxvi]
Petri I, 4, 12) p. 710 [vgl. cccci.xxi]
' transgressorl das zweite r aus ?e korr. 2 manubrio Ed. ^ aegrotamus I'aI.
* die glL, der Monseer glossatur entnommen, sind einzelnen hibelioorten des Bedaschen
kommentars ü/jergeschrieben und zwar sofort bei dessen nieder schrift: denn das & von
givuarnot vuerd& ist grossenteils verdeckt von dem P des auf armamini folgenden
Postquä '' gil : idan] 1: vielleicht aus & radiert und karr, darauf über gratia 100''
[Epist. Petri i, ö, 2 y;. 711) rasur von liupi, wie es scheint, vgl. CCCCLXXI " cloricis
unterstrichen, am rand, der Vnlg. entsprechend, in oleris
34 Eroänzunokn Zr Dkn Amd. Gujhhkn ii
BEDAK HOMILIAE.
[Ed. Colüniensis tom. vilj
DLI«
(.'odex Turicensia C 42/277.
(101)'') De cerUimine fonedemostrite — Ijapidein stein — »7».
p. 28 Piscejn* fisch — ih.
(170*) Dilectio nümia — /). 29
BEDA DE ORTHOGKAI'HIA.
[Grammatici lat. ed. Keil tom. viij *
DLIP
Interdictuni forboten ' — 271, 18
BOETHII CONSOLATIO PHILOSOPHIAE.
DLXXX''
Codex Bamhergensis Class. 3.
5 Fru:ticibu8 bramache 30'' — 3, 1 ;^. 51, 2
BOETHIUS DE ARITHMETICA.
[Migne Patrol. lat. lxiu]
DLXXX«^
Clm. 18764.
Formidabat intsaz 4» — Fraef. p. 1080 Divinum vuisüh * mirabile 30* — 1, 27 15
Proueas ' givordrost 4'' — ib. p. 1105
Dimeiisiones niäza* 7'' — 1, 1 p. 1081 Inoffensa vnpispurntero 31'' — 1, 28
Expeditum est zelit,* .i. demon.strativvm p. 1107
10 est 22b _ 1^ 19 jy^ 1097
CAESARII HOMILIAE.
DLXXXIIb
Codex Berolinensis Theol. lat. fol. 355.
(Malagma) Piastar Sl"^ — Migne 39, 2219
CANONES CONCILIORUM.
DCI^
Clm. 5525.
(Emergentes) ufarp 3*^ — Can. apost. XXXVIII [dci] 20
1 über dem bald darauf folgenden ixjstulemus eine rasur ^ diese gl. führt HHagen
Gramm, lat. vn, 222 und 271 7iote aus dem Parisinus 7530 in quart, saec. viii ex.
hl. 290* — 300*, den er iv p. xujf ausführlich beschrieben hat, an. das angeblich von
der hand des textes nebengeschriebene tcort ist nicht tinverdächtig ^ provehas Ed.
* mit blasserer tinte ^ auf der folgenden s. 3^ steht neben aleae am vorn beschnittenen
rande ulae: dh. gulae, s. GU. 2, 87, 1
DLI»— DCXXXVIP Bkda — Gkeüorius 25
Eose Verzeichnis ii, 1, 90
Titillamento chiizile 72" — Decr. Inn. Decoloratione honeda lll-'' — Dccr. Ge-
XLIV [vgl. Dxcij lasü IX JDXciJ 10
EPHRAEM SYRUS.
[opcra et studio JAssemani|
DCXXV
Codex Beroliuensis Theol. lat. fol. 355.
(Scanimate) idest Campstad 48'^ — III, 557«
DCXXV«^
Clm. 6293 f. 15(3'".
(In niente sedula) siniblu^ — III, 582*» Fluctuet uuancho^ — ib.
GREGORII CURA PASTORALIS.
DCXXXVIIb
Fragmentmti monasterii SPaiili Extrav. s. ii.^
5 (10*) Foiveaiit* locchnt^ — 2, 6 p. 23 Sub parsimonie sparunaa. auaricia —
Contestando firpiatento \^ ■ — 2, 7 J9. 24 2, 9 'p. 28 \vgl. dcxlvi]
Ocupent' Giruarant^ — 2, 1 j). 26 (9'') Effusio spildunGai*^ — 2, 9 p. 28 15
Tirannide rihlihho^ — 2, 8 ^. 28 [vgl. Dcxxxviir usw^\
1 verblasst, b vielleicht aus p Icorr. - etwas ausgewischt ^ der anfang der gll.
hl. lOb bereitet Schwierigkeiten, am öbern beschnittenen rande stehen . . . cionis plasraa-
cioiiis; ich weiss diese worte bei Gregor nicht unterzubringen, am untern rande befinden
sich 6 seilen: prioratus {kommt nur 2, 6 j^. 20 vor, könnte jedoch auch gegengl. zu raagi-
sterium 1, 1 p.2 sein), calafos (? vgl. 6/. 8»?). pueit (provehit 1, 1 p. 3). portabit. Impar
(1, 3 p. 4). ineptus. ducatü (1, 3 p. 4). principatü. rigidus (1, 3 p, 5). durus. confusa
(1, 4 p. 5). i mixta. insolentem (1, 4 p. 5). instapilem. Implicat (1, 4 p. 5). impedita
{gehört vielleicht zum folgenden occupata). subp&unt (1, 4: p. 5). | sufficiunt. von dieser
vierten zeile kann ich nur noch . . . inponant (? imponatur 1, ö p. 7). ob . . . dedecore
(1, b p.l) s| , von der fünften . . . editat se . . . seorsü (? secretum, secessura 1, 5 p. 7)
se . . . sticationes (? obstinationis 1,6;). 7) contend (? contentiones), von der sechsten, die
durch den kautschuckstempelabdruck des SPauler archivs obendrein verdorben ist, nichts
mehr lesen, bl. 10* beginnt apostatur (Apostatae 2, 6 p. 21)! alienus \ abominabiiis.
lenociuantc (2, 6 p. 21)1 saducente {sie). : : remissa (2, 6 p. 23)1 lassa. | consulens (2, 6
p. 23):- consiliens •: < foveantur Ed. '> darauf teditus (deditus 2, 7 p. 24). ocupatus
" darauf 1. conuenlendo (2, 7 p. 24) ^ occupentur Ed. « es folgt funditur (fun-
ditus 2, 7 p. 26). ordinatur. penetrat (2, 7 p. 26). adiuuat j ^ der glossator fasste
wie DCXLVI das lat. wort als tyrannicc. darauf resultare (2. 8 j^. 28)! rcsistero "* es
folgt efficatia (2, 9 p. 28). pfccio. parcü (2, 9 p. 29)! abstinente. percunctatio'"bus (2, 10
p. 30) und des zeilenschlus.tes wegen daruntergeschrieben iiiterroGationibus. | Inordinatc
(? inordinata 2, 9 p. 28)! in mensura. suspensa (2. 10 p. 30)! separala. deliberando
(2, 10 p. 30). eliendo. ' adicit (addicit 2, 10 p. 32). damnat. rite (2, 11 p. 33)! rectc.
ad rndes (2, 11 p. 34)! ad nouos. enodare (2, 11 p. 34). explifaio. rectione (? modii-
lationem 3 praef. p. 34). | responsionem. ruul«a (3, 2 p. 36). euuLsa. plandiräta
20
Kroänzungkn Zi; Dkn Am» (iio-sKS ii
(H^) Preinloruiii gaudia arhpiidan ' — 3, 3
/.. 37
(9») Foedaut scertent — 3, 4 yy. 30
Sectati' sunt gi.snitasint | ' — 3, p. 40
ö Inpudente.s unreine* — 3, 7 /». 41
Fascinatuit* bizoubrota* — 3, 7 p, 41
[dcxxxvii usw.]
Inciditur untarsnidanti '' — 3, Ü }>. 44
8i occansio* giburi* — 3, 9 p. 4">
10 (7'») Uersuti uiziiz — 3, 10 p. 40
Concidit | ariiiaP" — 3, 10 p. 40 |iv//.
DCLVI^
I)C-XLIX|
Heducaiite " uixunen - 3, 11 p. 47
[dcxxxvii Ufilf.]
Suripicionibus /uruuai)id<Mi — 3, 11 y^ 47
\vfjl. I>CXXXVIl|
Erexerit^* ufarrihtit ^ 3, 1 1 p. 47
Moliuntur mahhont I '' — 3, 11 p. 47
(8") Calaphos** slegi»'* ~ 3, 12 ;;. 51
In: scoriani r^intar — 3, 13 p. 52
|l>CXXXVIII usu\]
20
1, 4
Clm. 23450.
p. 5 i)cm|
Anetum tille 112'' — ih. [dcxxxvii.
DCXXXVni. DCXL. DCXLIX. DCLl]
Ciminiun chunii 112^ — ib. [dcxxxvii.
DCXXXVIII. DCXL. DCXLIX]
30
Diuerberat warpot G"
|dcxliii|
Liquide i'^offano*'' 9* — 1, 7y>. 7 [dcxlii=')
15 Habituni dengipiud '^ IS'' — 2, 3;;. IG
Mentani niinza 112'' — 3, 33 p. 92
[dcxxxvii. DCXXXVIII. DCXL. DCXLIX.
DCLVII'
Codex Vindob. 796.
(MoUes) ..uidella 90'» — 3, 27 p. 81 (Resarciant) gebuzzan'» 91» — 3, 28 35
[dcxxxvii ^lsw.\ p. 81 [dcxxxviii iisw.]
(? blandimento 3, 2 p. 36). raedicaräta. p inuectione (3, 2 p. 37). tistrictione. (S^)
p in : : uectionem (dieselbe gl. wiederholt; vielleicht rasur von fe). districcionem. Incider&
(3, 2 p. 37). secaret. educ|tuin (3, 2 p. 87). ferrü > gehört wohl zum folgenden
prsesumant. darauf sale consparsionib ; (sed conspersionibus 3, 3 p. 37). | rsuetudinibus.
exoluere (exsolvere 3, 4 p. 38). reddere. dephendant (3, 4 p. 39). intellegant. (9*) ob-
trectacionis (3, 4 p. 39). derogacionib ; - secti Ed. ^ /. gisnitan * es folgt refouet
(3, 7 p. 41). nutrit ^ fascinavit Ed. ^ es folgt reuelaret (velaret 3, 7 p. 41). | de-
fenderet. conphendiosius (d aus korr. compendiosius 3, 8 j». 41). cicius. Inceeti (in-
cestus 3, 8 p. 41)! luxoriosi ^ es folgt leuitate (3, 9 y:>. 44). uilitate. lacessiens
(lacescens 3, 9 p. 45). lacerans. exagerens (exaggerans 3, 9 p. 45). ccregans. seque
non reddiß (seque non reddidisse 3, 9 p. 45). . . . [undeutliche buchstabenreste) \ . . . (ab-
geschnitten) et 8 occasio Ed. ^ es folgt m^eniis (3, 9 p. 45). muris. fauores (fautores 3.
10 p. 45). adiutoree l laudat . . . (abgeschnitten, l. laudatores). (7^) brauio (u undeut-
lich. 3, 10 y). 45). uictorie pmiü. liuore (3, 10 y). 46). inuidia lo es folgt ne utoumque
(3, 10 p. 46). aliquantulum. astutiam (3, 11 p. 47) " seducante] sed auf rasur.
seducti Ed. ; die deutsche gl. bezieht sich aber auf das folgende calleant 12 exerit Ed.
13 es folgt . . . cacione (vorn abgeschnitten: ? tergiversatione 3, 11 p. 48). subblan-
tacione. suspecte mentes (3, 11 p. 48). dispitios,'. (8*) flag^llat (3, 12 jj. 50). castigat
1* colaphos Ed. *» es folgt dumtaxat (3, 13 p. 52). sine dnbio. | animadnersione
(3, 13 p. .52). iracundi: (vielleicht stand e) i" liquidö Ed. 1^ offano iin kontejit vor
liqaide ausradiert und neues offano darüber 1^ — gipuid *•* gebuzzan] an zweifelhaft
DCXXXVII''— DCLXXVP Grküorius 27
DCLVII«
Cod&c Vindob. 112 f. 3».
Delitisceiulo loskeiito — Praef. p. 1 dcxl|
[dCXXXVII. DCXXXVIII. DCXXXIX.
DCLVIP
Clm. 4614.
Solerti piluiobero' 1=" — 1, 2 p. H Baratro hole 124b _ 3^ 29 p. 85
Uetant^ uiiisant 66i' — 3, 11 p. 47 Quodlibet souuazso 134'» — 3, 34 7^ 93 20
ö Calleaut furistant^ 67» — ib. Terreantur sin^ 134»^ — ib.
Tötius* kasci lihor* 67* — ib.
GREGORII DIALOGI.
DCLXXI»
Clm. 6293.
Condesceiiöione nidergilazido l** — Praef. p. 229
p. 152 Eius oculis sinen ougon * 17* — ib.
Corporalibus lihham . . . '^ 17=* — 2, 8
DCLXXIb
Codex Turicensis Rhenov. 40.
10 Ex occasione föne dero falgo 2 — Praef. p. 152
GREGORII HOMILIAE IN EVANGELIA.
DCLXXVI-^
Clm. 4542.
(l**') EnuntiHione^ chundido — P-aef. lancun — ib. 25
p. 1434 (187b2) Uirldesciti2 argrunet — II, 32
Correxi gipuostih — ib. p. 1589
(20''^) Disinteria uzcanch — I, 4 ;;. 1449 (196*^) Constringitur^^ sigidungen^* —
15 (186*2^ In essentia iuouesantiu*'' — II, II, 33 p. 1599
32 ;;. 1588 (200^*) Non discrepat niuntarskeidit — 30
(186»»^) ''Oleram plant? garaurcio^» pfa- II, 34 p. 1603
' die gll. 27,5 f. 20 f sind eingeritzt und nur unvollkommen zu entziffern, mit der ersten
kann etwa pihucliero gemeint sein 2 vitant Er/. ^ kamt auch far stant sein
* T(5tiuß] die korr. vom glossator ■' gemeint kascirmlihor? '' sin nicht ganz sicher
^ etu:n lihhamlihhen ** die fast erloschene gl. rot '•' euunti^tione, das erste e vor
der zeile nachgetragen, notatione Ed. '" /. iouuesaiitiu " /. gartuiircio >2 uiri-
deecit] e aus i korr. virescit Ed. '3 constring'&ur '^ gidungen] d loahr scheinlicher
als t, e unsicher, vielleicht a
28 KRi^iAxziNfiKx Zi 1)1 V Am». r;i,4»HMKN ii
Rom Verxeie/mi» ii, 1, 74
GREGORII HOMILIAE IN HZECHIHLEM.
[Migtie l'atrol. lat. LXXVlJ
DCLXXVI"
Codex Turkennis C 10.'*.
(Ferculum) Ferculuin. npanbette^ locfiis Paxilli prindil«! Nu* p. Ijfi? 10
est qui portari solet 82» — ji. 1)(J4 Propuf^naculis wighusir 84" — p. 968
Rc'clinntoriuni lineberga 82» — ih.
HAYMONIS HOMILIAE.
|Mi{5ne Patiol. lat. cxviiil
DCLXXXIIb
Clm, 18227.
(Spasmus) .i. contractio neiuorum, .i. Cj^^rampho 2'M — XII p. 80
HAYMO IN CANTICA CANTICORUM.
[Migne Patrol. lat. cxvii)
DCLXXXI^
(Hm. 18G65 f. 82".
(Lunil)nco.s) lej,' . . ivvrni^ — p. 299 B Mureiia lantfritla — ib.
HAYMO IN EPISTOLAM AD CORINTHIOS II.
[Migne Patrol. lat. cxviij
DCLXXXII"
Clm. 18119 f. 156".
(üpypare) Id est inirifice .i. rihlicho^ — j^- 662
HIERONYMI EPISTOLAE.
DCLXXXVIIP
Codex BeroUnensis Theol. lat. fol. 119.
(Cariosis) Cariosis die putridi^ Nani caries 9* — LH p. 2öö 1-5
dicitur putrcdo lignorum .i. Vuornielo
HYMNUS IN NATALE S. JOHANNIS BAPTISTAE.
IJWerner Mitteilungen der Zürcher antiq. gcsellschaft xxiii. 3, 156]
DCCIVa"
Codex Tnricensis Rhenov. 111 j). 1 74.
Pudoris chiuschi — 8 Vox stimnia* — 9
' fipanbette über Ferculum - das punktierte erloschen, l. regenvvrni 3 neben
Sanctificamini lauate uestinienta uestra. Abstinetc ab uxoribus ueetris Thessal. I = Migne
p.770 steht bl. Ib9^ am rand Abvatorib, : das scheint verderbt aus Ah vxoribus ♦ von
zweiter hand
DCLXXVr'— DCOVI" Gregorius — IsiDORus 29
Missa [uoxj thiu gesaiUa atimma — //;. Uincula gebende — 14
Fouit^ bruota — 10 Littera buostab'' — IG 20
Gnudia inendina''' — ih.
JORDANES.
Cognatum suagur* — 43, 22
ISIDORI ETYMOLOGIAE.
DCCVI»
Codex Vatieanm Pal. 281 f. 18V' sq.
.") Grues granuhca — XII, 7, 14 Ardea reigoro — XII, 7, 21
Ciconiae odifaron — XII, 7, IG Pelicanus sisogonio — XII, 7, 20
Olor holbiz^ — XII, 7, 18 Vespertilio fledarmus — XII, 7, 3G
Struthio struz — XII, 7, 20
DCCVI''
Chn. 18192.
Pirat? fiurdiubes 21''» — II, 14 jo. 88 j^;. 172
10 Lai-uatio siez 40»^ — IV, 7 p. 175 Cimas uuipphilun 172*^ — XVII, G 2."j
Subcenturiati, halscara .i. subcenturia 90'»^ p. 324
— IX, 3 p. 427 Asarum hasalmusicha^ 177«'^ — XVII, 9
Pelliciendo spananto« 103''^ — X, 221 p. 349
jo. 490 lusquiamus pi lisa^ nSi»^ — XVII, 9
15 Ocimi morahes 123*« _ XII, G ^>. 78 p. 355 30
Murenam lantfrida 124»^» — XII, G lanticulum impiz 200" — XX, 2 jo. 485
p. 82 Pituita greccun 201='2 — XX, 2 p. 491
Promunctorio insevui^ 144-''- — XIV, G Garum sulz a 202»» — XX, 3 p. 495
' Fouit] aus u korr., uit auf rasur, beides vom, glossatw 2 |;o,j zweiter hand
^ yanz unsicher, ausserdem scheinen noch deutsche gll. gestanden zu haben über aiile
V. 7 (uuarto?), canores r. 14 und sapientiae r. 17 * diese gl. stand in der Heidel-
berger Jordaneshs. 921, welcJie beim brand des Mommsenschen hauses unterging, der
codex in grossquart, mit ags. sehrift aus der wende des vili/ix jhs., enthielt ursprüng-
lich 15 quaternionen, von denen aber der erste sowie die ztvei schlussbll. des letzten ver-
loren ivaren, und zählte daher 112 bll. (1. 2 und 112 leer, 17 zweimal vorhanden). 1479 befand
er sich nach ausweis von Macarius vBusech bekanntem registraturvermerk in Mainz;
dass er früher nach Fulda gehört habe, lässt sich nicht enveisen {FFalk Beiheft 18
zum Zentralbl. f. bibliothekstvesen (1897) 11/). ein faksimile gab FWilken auf tafel 2,
2 seiner Gesch. der . . . alten Heidelbergischen büchersammlungen (1817). — die gl. er-
wähnte ThMommsen MG Auetores antiquissimi v, 1 (1882), XLvni, erneut wies auf sie hin
WSchulze Zs. f. vgl. Sprachforschung 40 (1907), 406 '' l. helbiz ^ apananto] o un-
deutlich, vielleicht i ' neutrum =z das in der see belegene? ** vgl, haselmusch bei
Pritzel-Jessen ^ darauf über toraento bl. 197'" (xix, 26 p. 462) ausradiert, wie es
scheint, ziccha
30
Rkuänzunoen Zu Dkn Aud. Gixj8«kn ii
LUCANUS.
DCCXXXV (2, 355. 4, 338)
c = Codex Berolinensis Lat. fol. 35.
(8entiet axis onus) Deceuter iocatur poeta Mjüi segelbom* 63" — 5, 418
iu neronein quia ramicosus erat, id (Criötas) crista chatup* 87" — 7, 158
hernio.sus, holohtar' 5» — \, hl [ab\ Stipite pranta 113" — 8, 792 [h\ 25
Generud eiclemen G" — 1, 118 [a\ Antemii^ segelrot* 120" — 9, 327
ö (Alpes) Montes quibuä gallia ab italia (Ebulum) pxbbrfllb I jitoh* 130» —
separatur, septiniunt^ 7" — 1, 183[a| 9, 91G [ab\
Orioniö segansa 15'' — 1, 6G5 [ab\ Habrotanüm fbbrrkozb ( ) kartuvr/ '' 1 30*
(Taxos) arbor mazzolt«^ 35»» — 3, 419 — 9, 921 [ab\ 30
Agger puhel» 37"^ — 3, 508
PERSIUS.
DCCXLIX»^
Clm. 19490.
2, 70 [dccxlix. Casses, retia inasscun*^ IS*»
10 Pup?, .i. tochan S»» -
DCCXLIX''. DCCXLIX'' I
Beta betonia 12» — 3, 114
Miluus uibe** 13» — 4, 24
5, 170
Aprici, .i. qui ad solem sedere soliti sunt
giliun: 19" — 5, 179
Fidelia, .s. crugula 19» — 5, 183
Fricas® in cute soleni, pro fricans cuteni Turdaruni prab uogolo 20* — 6, 24 35
15 ad solem () louliunter'" 13* — 4, 33 F^nisece niadari 20'' — G, 40
Cubito elino 13* — 4, 34 Ungulne, .s. uns linda'^ 20'' — ib.
Umbo, scutum 1 rantbogo 14'' — 5, 33 Pultes pruoit^* 20'' — ib.
Cantum, 1 napa radh IG" — 5, 71 Renos rinframchor^* 21" — G, 47
[dccxlix'=] Gaules oho algras 21'' — 6, G9 [dccxllx] 40
20 (Peronatus) perones snirhiliga IG'' — Uago irrim 21'' — G, 72
5, 102 Inguine geniahte 21'' — ib.
Greta chiridara^' 17" — 5, 108 Omento cbralinc '" 21'' — G, 74
1 holohtar über dem mit dunklerer tinte dem worte ramicosus übergeschriebenen strabo &
■^ septimunt über Montea ^ ^q^ einer hand saec. xiv * von jüngerer hand
^ das lat. wie das deutsche ivort mit dunklerer tinte ganz oben rechts am rand ^ dh.
pubarella. I atoh mit dunklerer tinte ~ dh. ebarrioza. f und die punkte sowie die
links am rande befindliche gl. kartuvrz 7nit dunklerer tinte ^ = uuihe ^ figas Ed.,
s. varr. lo ich ziehe dies pari, zu nl. loUen 'erwärmen' und zu lollhafen 'warmtopf'
DWB 6, 1144 11 sollte ein mlat. cretarius 'kreidestift' bestanden haben, das hier ent-
lehnt wäre'^ 1- sodann steht 19* über ille 5, 176 .9. palpo und darüber uirgister, das
wahrscheinlich aus uirgifer entstellt ist, vgl. die vorhergehende zeile '^ /, unslihda
1* wohl = prod 'ius' i-» l. rinfranchou i^ hängt vermutlich mit kra Hien' DWB 5,
1961_^ zusammen
DCCXXXV— DCCLXXIIP Lucanus — Protja 31
Zs. f. Wortforschung 4, 249
DCCXLIX»
Clm. 19478.
(Rastro) howe 3» — 2, 11 Fibice sum^ate 6-'' — 4, 49
(Pop?) lochen 3'' — 2, 70 [dccxlix. Cvmini chumih 7» — 5, 55
DCCXLix^ DCCXLix'^J Caiitum rote ^ l nape 7" — 5, 7 1 [dccxlix'']
Cepe ZvifuUe G» — 4, 31 [dccxlix^iI (AUi) chelofeloihc 8'> — 5, 188
5 (Filix) uarni G" — 4, 41
DCCXLIX^
Clm. 19474.
Pupe tuchen 44 — 2, 70 [dccxlix. Cepe zuifulle 48 — 4, 31 [dccxlix«] 25
DCCXLIX^ DCCXLIX*^]
PORPHYRII ÜBER ISAGOGARUM.
DCCLXII'*
Codex SGalli 831 p. 280».
Simpliciter slehto — p. 118 [dcclxii] Proxinia sunt haftent — j^». 1 1 9 [dcclxii]
DCCLXIIb
Codex Parisinus 11129.
(Acilum) kirmundien. ' i. distortum os (Ex albo vero et nigro coniunctis fit
habere 47" — p. 119 [dcclxii] aliquis niedius color, ut venetus)
(Simuni) snipnesien pressas nares habere uueidener 109" — js, 154
47* — p. 119 [dcclxii]
PROBAE CENTO.
[ed. CSchenkl Corpus scriptorum ecclesiasticorum 16]
DCCLXXIII«
Codex Vaticanus Pal. 1753.
(Enituit) andbrast — 315
DCCLXXIIlf
Codex Vaticanus Reg. 251.
Laurigeros lorboum 15'' — 16 Limbo"' bordo quod solent reges in cir- 30
:") Lappae clettun 19'' — 257 cuitu diploidis* portare 24'' — 563
Corna curnilun 20^ — 27G Funda stingira^ 25» — 533
Taedis kyeii 20'* — 285 Malus mast 25'' — 559
Mansuescere mitsuasan 21* — 320 Ferrugine rostae 26'' — 637
Agens driuendi 2^ — 330 Iiiprouisus ungeuuis 27* — 663 35
) Pahujtes glizendi 24* — 502
1 lat. "^ *, Jahresbericht 1903, 79 ^ nimbo Ed. * diplodua hs. '•> l. elingira
32 ERGÄNZirKOEN Zu DkN AhD. GiX>H8EN' FI
Anttales litterurü i, 19:i
PRUDENTIUS.
DCCLXXX
r = (Hm. 1.0902.
(40'') LimbuB est orn .i. circuitus. 1 ex- — ih.
trem§ partes elaniidis. I ulicuius ue.sti.s Fil)ul§ ^ sunt iiuakc quibus pectu» fenii-
qunm no"' oinaturam iliciinus .i. liste naruiu ornatur. uel palliuin uiri» in
\ .soom — Psych. 188 bumerin. siue cingulum in luuibi« —
') (48*) Crinalis acus .i. spinula — 448 449 20
Rediniicula .i. nestila. aliter ornanienta Monile pestile feminaruni — ib.
DCCCXI
(•- = Folimn Marcoduranum.
Dlcarant bemeindun — IL p. cibi(7)i 4A Rictibus bizzin — '»X
Haustibiiö fluzion^ — 45
SEDULI I CARMEN PASCHALE.
DCCCX1>
Clm. 19455.
Öaliuncani rietachel 1'' — I, 40 [dcccxl| Paliurus, herba spinosa. ratechel 4'' —
10 Kubus spredah 2'' — I, 128 [dcccxl] I, 279 [dcccxl]
THEODEMARI EPISTOLA.
[MG Epistolae aevi Carolini iij
DCCCLVIIi'
Codex mnsei Britannid Add. 22033.
(Culcitis) noni hec cu | quod uulgati |^ federbetli SS'' — 513, 27
VERGILIUS.
DCCCLXXIV»
Codex nmsei Britannici Egerton 207.
Cola, Sign i. colatoiia pressiri S** — [dccclixJ
G. II, 242 [dccclxivJ Occulat keberga 4'' — A. XII, 53
Refutet uuidera 4'' — A. XII, 41
SERVIUS IN VERGILIUM.
DCCCLXXXb
Codex Glasguensis U. 0. S.
15 Vaecinia bramberi 120»' — E. II, 18
1 fibula Ed. 2 verderbt aus slunton oder siukion ^ dh, nomiuatiuus hec culcita
quod uulgatim dicitur
DCCLXXX— DCCCCXXXVIl A Prudentius — Heinrici Öummarium 'd^
VITA iMARTINI AUCTORE SULPICIO SEVERO.
DCCCCX»^
Clm. 17143 /: 2''.
Tituluin ciipitvla — 110, 8 [dccccx] Philosophantem redinonten — 1 p. 110,
Emolunienti pezirungo — 1 jy. 110, 19 20 [dccccxJ 20
[dccccxJ
DCCCCXIV'>
Codex Tkiricensis Rhenov. 30.
Missionem urlup 7 — ^ 4 ^. 114, 11 p. 120, 13. 14
ö Intercesserat ergiench 1 1 — 7 j9. 117, 25 Setis zaton 14 — 10 p. 120, 21
Fuisse suggestum gezelit uuesen 11 — Educati gezogene 14 — 10 p. 120, 24
7 p. 118, 8 ([ad] Conditionem) peiieiinido 17 — 13
In'^tituebantur^ gelerit vurten 14 — 10 J9. 122, 27 25
VENANTII FORTUNATI VITA MARTINI.
[MG Auetores antiquissimi iv|
DCCCCXIV«
Codex Vaticanus Pal. 845.
Cuspide smeribirga 146^ — 1, 102
VITRUVIUS DE ARCHITECTURA.
[ed. VRose2, Lipsiae 1899J
DCCCCXXVII'>
Codex Gtielferhytanus Gud. G9.
) C'arpinus haginbuocha — 57, 8
HEINRICI SUMMARIUM.
DCCCCXXXVIl A
T = Codex Claudiforaiius 11.
(17») Ceraäus kersbom 3, 93, 30 '-^ Fagus buch 3, 94, 8
Ficuö . . . ficbÖni 3, 93, 41 Castanea kestinböm 3, 94, 11
Morus miiwelbÖm 3, 93, 45 Prinus graece. latine lentiscus melbÖm
Sicoinorus . . . wildebÖm 3, 93, 49 3, 94, 17
> Nucus näzböni 3, 93, 55 Cotanus vel cidonia kuteboin 3, 94, 23 3Ü
Amigdala mandala 3, 93, 59 Olea est arbor olböni 3, 94, 28
Abelbane nesbilpöm 3, 93, G4 Oleaster wildeolböm 3, 94, 37
Esculus sperimböm 3, 94, 3 Cedrus cedirböm 3, 94, 43
1 das übergeschriebene s vom (jlnssator - = seilen- und Zeilenzahl des dritten
Glossenbandes
Althochdeutsche glosseu V. 3
34
Ekoänzunuen Zu Den Ahd. Gix)ii8EN iii
Cipresöus cipirboin 3, 9-1, 48
Queivus vel ilcx vel queruus Eich .'5,
94, '>2
Carpemis hagenbuch .'5, !tl, "»<;
ö Abies (Janiui 3, 94, 61
Picea forichä 3, 94, 64
Plataims ahorn 3, 94, 07
Alnus erla 3, 94, 70
(17'') Fraxinus aso 3, \)'>, 1
10 Trenuilus aspu 3, 95, 4
Pynus pinboni vel kin 3, 95, 8
Sagiiiarius hartdrugelin 3, 95, 15
Fusarius spiiielböm 3, 95, 20
Sorbarius swelcboiu 3, 95, 25
If) Acer masealdeia 3, 95, 30
Fibex pircha 3, 95, 35
Tilia linde 3, 95, 39
Pixos grece puxus latine busbom 3, 95,42
Vlmus Ilniin 3, 95, 47
"20 Onius linbÖm 3, 95, 50
Myrtice graece. latine niirtus uiirtelboin
3, 95, 54
Sauina savinbom 3, 95, 60
Taxus ywinböm. vel iwa 3, 9G, 1
25 Populus alher. vel belit 3, 9G, 7
Salix salihi. uel uelua 3, 90, 12
luniperus wachalder 3, 90, 18
Sambucus holdirböm 3, 90, 23
Priscus holdir 3, 96, 28
30 Cornus arlizbÖm 3, 90, 31
Vimen . . . widen :'), 90, 30
Mirica. quam latini Iraniariciani uocaiit.
ex aniaritudiiie dicta iiiazaltra .>, 90. .')9
C'orilus hasel 3, 90, 45
'.]') Herbitum hersip 3, 90, 48
Tribulus hiffaldera 3, 90, 51
Sentiix . . . duini .i. dorna 3, 96, 56
Raninu? quam uocant uulgo (1 8*) sencieiu
vrsinani hagn 3, 90, Oo
40 Vepres bremin 3, 90, 03
Arundo . . . rora 3, 90, 08
Tirsus dudilcolbo 3, 97, 1
Cycuta scheiiino 3, 97, 7
Thus est arbor inunenria at(|ue rainunu
wivovchboiii '■>, 97, lo
TbuH . . . cuiurt gutta dicitur wn«tvcli
3, 97, 15
Piper est arbor piperis in india pfefer-
böm 3, 97, 38
Cassia . . . wichboni 3, ',)',, 42
(18'') Palniiceuni lignuin palbominholz 3,
97, 19
Citeruni vel utinuni vel cedrinuni lignuni
cedibominholz 3, 97, 25
C'ypressinuni ciperbomiu 3, 97, 49
Abiconum tennin 'A, 97, 53
Quernuin vel liceuni eichin 3, 98, 1
Colornum heslin 3, 98, 5
Faginum buchin 3, 98, 9
Oleaginuni olböniin 3, 98, 33
Aliiinuni erlin 3, 98, 38
Mahuii aphel 3, 98, 12
Maluni macianum nialcihi 3, 98, 1
Maluin punicuni vel nialuni granatuni
rotephUi 3, 98, 22
Cutum dicitur granum niali punici kerne
3, 98, 28
Maloinelluni s&zephili 3, 98, 44
Persicum phersich 3, 98, 49
Volema winegista 3, 98, 54
Cidonia kfiteni 3, 98, 58
Cerasuni kirsi 3, 99, 1
Nux nuz 3, 99, 5
Nuclei nuxkerni 3, 99, 8
Nucitraga nuzbrcchi 3, 99, 14
Subcr uel auellana lovft 3, 99, 19
Castanea kestini 3, 99, 24
Abellane nesbelin 3, 99, 28
Amigdale mandilin 3, 99, 32
Escule sperwin 3, 99, 37
Pinee pinephel 3, 99, 42
Glans eicbel 3, 99, 47
Carice figum 8, 99, 51
Piper pfeffer 3, 99, 54
Arciotida wecholderbere 3, 99, 58
Prvnelle slehin 3, 99, 04
45
'lU
(iü
70
8C
\
DCCOCXXXVIIA Heinrict Summartum
35
Fragum ertberi 3, 99, 68
Mora maiber vel döbbere 8, 99, 72
Pix pech 3, 100, 5
Resina harz 3, 100, 8
') Gummi kazingolt. vel flett 3, 100, 11
Guttem lin vel cuti 3, 100, 17
Bitumen ertlim 3, 100, 35
Agnosperma id est salbinbleter 3, 100, 39
Mandragora alrura 3, 100, 18
3 Vetonica vel serrata vel pandonia Be-
tonia 3, 100, 22
Plantago vel lata vel eptapleiuos wegerich
3, 100, 26
Septinerdia vel centidonia wegebreida 3,
5 100, 54
Sanguinaria vel prosperinaca vel poli-
ganos ummidreda 3, 100, 59
Crocus est species floris kruco 3, 101, 4
Verbenaca . . . (19*) . . . .i. uerbina 3,
D 101, 9
Insana . . . vel iusquianum Bilesi 3,
101, 15
Tormentilla uel turnella frigwrz 3, 101, 20
Lupinuni ficbona 3, 101, 25
') Lupinum montanum . . . phrimma 3,
101, 29
Herba scelerata . . . vel apiorisu bren-
nuerit hanenfuz 8, 101, 35
Artemesia . . . biboz 3, 101, 44
Dracontea . . . drachwurz 3, 101, 47
Satirion . . . stinca 3, 101, 52
Genuana . . . hemera 3, 101, 50
Dictamnum album wizwrz 3, 101, 60
Dictannum nigrvm gyhtwrz 3, 102, 1
■> Elleborum album niswrz 3, 102, 6
EUeboiiim nigrvm suterwrz 3, 102, 11
Lappa vel philantropos kletta 3, 102, 16
Lapacium vel argemon latecha 8, 102, 20
Ebulum atech 3, 102, 24
) Centauria maior . . . ertgalla 3, 102, 29
Centauria minor . . . .i. matrana 3, 102, 33
Ibiscum . . . ibisca 3, 102, 38
Buglossa . . . Rindiszunga 3, 102, 42
Cynoglossa . . . hundeszflnga 3, 102, 48
Solopendria hirzszunga. vel hirzwPirz 3, 45
102, 53
Reumatica kranechsnabel 3, 102, 62
Marrubium andorn 3, 103, 3
Eliotropon . . . ringila 3, 103, 7
Limphea . . . grensinc 3, 103, 12 50
(19^) Celidonia maior . . . schelliwrz 3,
103, 10
Celidonia minor . . . idem rietachel vel
bennurz 3, 103, 24
Edera . . . abich 3, 103, 32 55
Edera nigra . . . ephbowi 3, 103, 36
Felix farn 3, 103, 40
Polipodium steinvarn 3, 103, 43
Boenia . . . id est beonia 3, 103, 48
Saniregia uel Sperillum Senula 3, 103, 52 GO
Grasinula . . . veltquenula 3, 103, 57
Absynthium uel alosantus wermuta 3,
103, 63
Acero vel acer gundereba 3, 103, 09
Cerifolium . . . keruila 3, 104, 3 65
Sarminia wildekeruila 3, 104, 7
Origanum . . . dosto 3, 104, 14
Semperuiua . . . hvswrz 3, 104, 18
Basilisca . . . madelger 3, 104, 22
Coliandrum . . . kolinder vel crollo 3, 70
104, 26
Lactaridia vel citocatia sprincwrz 3,
104, 32
Stringnuni . , . Ramesora 3, 104, 37
Millefolium garwi 3, 104, 41 75
Libisticum vel lupisticum lubestichel 3,
104, 46
Spilatrvm scipha 3, 104, 52
Nebeta simiza 3, 104, 56
Milleborbia druswrz 3, 104, 60 80
Blandonia . . . w&llina 3, 105, 1
Calcatripa zeiseia 3, 105, 6
Mebenes pebenl 3, 105, 20
Spiricum vel droscolan harthow'" 3, 1 05,25
Cinis prione id est liola 3, 105, 29 85
Eusole brach wrz 3, 105, 33
3*
36
KK<lANZrN<:KN Zf 1)1 N Altl). (Ir.OSSKN III
Geliflia nattiwrz 3, 10.0, 37
Emiceilo linichloch 3, 105, 42
Cardopana Kberwrz '^, 105, 47
Vulgago vel Asara haselwiz 3, 105, 52
■> Minneiuluctila htilhovbeti 3, 105. Ol
Didiino Haninora 3, 105, CA't
Colofonia harizÖch .3, 100, 4
Einorrois biatfluzda 3, IOC, 8
Tubura ertnuz 3, 106, 14
10 Azitura Aniphura 3, 106. 18
Trifolium . . . kle 3, 106, 22
Aplacum . . . Binesuga 3, 106, 26
Gladiolum . . . swerdili 'A, 106, 31
Caiix riet 3, 106, 30
15 Carectum kithehi 3, 106, 39
Alga . . . ritgras 3, 106, 43
Papirus bimz 3, 106, 47
Papiriuni Biinzebi 3, 106, 51
Gramen gras 3, 106, 56
20 (20») Fenuin howe 3, 106, 50
Creniiuin spach 3, 106, 62
Acaliffa . . . iiezili 3, 106, 66
Paluirus . . . agaleia 3, 107, 8
Cardone carta 3, 107, 12
25 Arinca uuluiszeisa 3, 107, 15
Italica . . . kazinzagel 3, 107, 32
Cardus distel 3, 107, 37
Cardus siluaticus . . . woluisniilch 3,
107, 40
30 Quipparum . . . .schafthowe 3, 107, 19
Quinquefoliuin . . . winblat 3, 107, 24
Papauer . . . niahi 3, 107, 28
Aristolocia longa astenza 3, 107, 50
(20'^) Camemelon . . . vel tobaii 3, 107, 52
35 Malua papila 3, 107, 56
(21») Vitiscella hopho 3, 108, 1
Bimpinella bibiiiella 3, 108, 29
Piiiastellvni . . . bernwrz 3, 108, 4
Olus . . . chrut 3, 108,
40 Caulis . . . kol 3, 108, 9
Malua papida 3, 1()7, 56
Rapa rubi 3, 108, 12
Rapacauli« rubegrsi« 3, lÜH, 15
Colandruin kolgriw 3, 108, 19
Pastiiiaca gergil 3, 108, 23
i'J]^) PaHtinaca silualica . . . iiioiiii 3,
los, 27
Sinapirf seneph 3, lOK, 3(i
Raphaniuii gi-aece inerreticli 3. 108. 39
Lactuca latich 3. 108, 43
CJepe zwibolli 3, 108, 47
Ascolinurn vel asoliiivni asclovch 3.
108, 50
Intubus sorin sorigi 3, lOS, 55
Alliuin kloblöch 3, 109, 3
Porruin loch 3, 109. 7
Pretula snidelovch 3, 109, 10
Porrus kil 3, 109, 14
Exaporicum phorsanio 3, 109, 17
Tip.sane lochisiiasin 3, 109, 22
Pansana* linsaino 3, 109, 27
Beta lalta 3, 109, 31
CHicurbita . . . kurbiz 3, 109, 34
Kolocintida wilde kurbiz 3, 109, 38
Vel epo hedema 3, 109, 42
Nasturcium kresse 3, 109, 46
Vel orcacla . . . burcil 3, 109, 55
Eruca wildesemph 3, 109, 59
Papauer siluaticus . . . ueltmagi 3, 109. 03
Fungus swam 3, 109, 67
Poletus buliz 3, 110, 1
Apiuni vel selino ephi 3, 110, 3
(22'') Maraatroin fenichil 3, 110,
Anetum Dillj 3, 110, 10
Cyniinvm kumil 3, 110, 13
Cyreo veltkumil 3, 110, 17
Tanacetum reinuianj 3, 110, 21
Saluia . . . salbea 3, 110, 26
Sisimbrium . . . .i. sisimra 3, 110, 33
Ruta . . . ruta 3, 110. 37
ffi
80
in der hs. steht lücbiäuaH inpaDsana
DCCCCXXXVII A. DCa'CXXXVIIIl) Hkinrici Summarium
37
Journal of philology 26, 239—242
Himniila canipana . . . alant 3, 110,40 Milium hyrt-ea 3, 111, 34
30
Mcnta minza 3, 110, 44
Meiitat^tivm uiscniiiiza 3, 110, 47
Colocasia wildeiiiinci 3, 1 10, 52
Fmiges fruht 3, HO, 28
Triticura tritica. vel tritiira weizi 3, 1 1 1, 1
Ador . . . korno 3, 111, ö
Spelta spelza 3, 111, 8
Spica vel arista icher 3, 111, 38
Culmus halm 15, 111, 4;}
kStipule . . . stiphilim 3, 111, 4H
Palee^ helwin 3, 111, ÖO
(22b) Faba bona 3, 111, 24
Lens lensin 3, 111, 27
Faselum kichira 3, 111, 30
35
SilogogUö^ est tritici praecipui tinkil 3, Vicia wichin 3, 111, .56
111, 11 Zizania vel lolium Ratin 3, 111, 59
Aliga . . . limero 3, 111, 16 Glossus stoch 3, 112, 1
Alicastrvm . . . einkorn 3, 111, 19 Stramen strö 3, 112, 4
Hordeum gersta 3, 111, 23
DCCCCXXXVIIIb
Frof/mcnta nnivcrsüatis Shefßeldiensis.
40
(1*) Veotigal voyiuge^
Vellus shepre
(1") Ventilabmiu Wa | * [291, 10|
Ventrale fascia Vbor heniede'^
(1") Vespis wespe [291, 24j
[Viaticum w|egspise [vgl. 291, 2.s|
(1*) Violcncia frevelüge
(2") Viduata Geweyddeynit. orbata .1.
Vapor svaidun
Viscosus slimegt''
Vmbraculuni hätte [291. 39 1
(2'») Viicus haich
Volenia winegista [291. 46 1
Vrina lotium harn [291, 51 J
(2«=) [Vrjedo derren"' [291, 53 1
(2^) Viscus mistil [291, 54 (
Vlnius vlbom [291, 55]
Viscedula. auis. sneppe [291, 56]
Varax wra [291, 58]
Vitillum kelle [291, 59J
Variola meyse [291, 60]
Vibex birka [291, 64]
Verriculum scoip [291, 61]
Viltrum wiz [291, 63]
Vera spis [291, 65]
Vicia Wickin [291, 66]
Vncinus craphe* [291, 67]
Vsia verniis porci .i. swinil&s^ [292, IJ
Veredarius bode [292^ 3]
Vbertini vroygberg
[V]Entillare steyuin^*"
Vomo w^'llin
45
50
' verderbt aus Siligo gcnus - Palee aus Palue korr. ^ voyrüge] vom e nur
fipuren. dann mehrere buchstaben erloschen, zwei Zeilen spater liest Smith: Vegetus
inoolomis stark [?], die hs. aber bietet statt des letzten wortes hylaris * l. Wau oder
Wanne "> Vbor heraede als eigene, nicht eingerückte zeile, ivie wenn Vbor lat. Stich-
wort wäre ^ mir tcahrsclieitd icher als slimegc "^ derren] das erste e ziemlich sicher
•* craphe] e nicht sicher ■* swinihVs] das zweite i unsicher i" vor dieser gl. eine
Zeile spatiuiii. ob ein vor Entillare eingetragenes, in die leer gelassene zeile hinauf-
ragendes quadrai van alter hand lierrührt und initial-\J anzeigen soll, lüsst sich auf
grund des photogramms nicht entscheiden, ich halte steyuin für mhd. stöubeii
38
EKUÄNZUN(iKN Zl Dl N Alll), r;i.()S.-l,\ III
JounuU uj philüloyy ^ü, 24J
Vigilo waichfu. of brechiii *
Vindico vrechin'
Wlneix) Wntniagiii
GRUPPENGLOSSARK
DCCCCXLI"
Codex (ilasgitensis S. 2. 17.
(32') Paraliniphus* phet'o
Subulcus l porcaris Suinherd**
') Bubulcus Rintherd« [385, 3ÜJ
Opilio scafherd*" {vgl. 368 atwi. (j\
Mandrita hM«- [vgl. 3G8, lOJ
Stipadium 1 cena* lovba [383, 63]
Palludamentum schurlez [377, 17]
lU Greno g"no [353, 39. 362, 11]
Caluaria gibil [353, 42. 362, 12 1
Cereviella hirnechala«[353, 44. 362, 15|
Mercurialiri cvwrc
Cremiuni gribe
15 (32b) Renda rinca^
Asurer' binegar
Bombix Gotevveppe
Casia wid^bovm
Onus Crichebovn [353, 18]
20 Ca^'penus hagenboche [386 anm. 1|
Carica figobez^
Calta cle^
Cetai» lovg
30
Caparis capiiz
Cicuta scherling |387, 56 1
Carectum reed
Colocasia wild'ininze [387, 46]
Cardaniud Reizza^*
Bombix sitwrm [355, 44. 366, 36]
LiciscH 1 Sparta zoha [vgl. 355, 21.
365, 68 u. anm.\
Dextrinum^^ dune [vgl. 375, 48 u. aiim.\
Soga \ sega bursta [358, 25. 375, 56)
Liciatorium weppisen [vgl. 376, 6. 8] 35
Itena Ceine [376, 9]
Callopodia Leist [381, 28]
Lectica bettest"
Lena linlachen [358, 35]
Zomentuni zecha [358, 36. 370, 25] 40
Lituus hMaorn ^'
Pedica 1 cippus dri | ^*
Sobrinu.s wasenkiut [363, 72]
Consobrinus mumenkint [364, 1]
Auus ane [364, 8] 45
1 brechin ist mir nicht ganz verständlich: soll 'schlaf ergänzt werden? 2 mg
ersten vier huchstahen des lat. und der erste des deutschen wortes unsicher, eher scheint
mir stechin zu stehen ; ich halte nicht für ausgeschlossen, dass einmischung aus andern
huchstahen stattfand und dass das lat. wort als Dimico zu lesen ist 3 auf der letzten
zeile der spalte kann ich ehensoivenig wie Smith das lat. wort entziffern; von dem
deutschen, das er scheynin las. vermag ich sicher mir h ... in zu sehen, bin aber über-
zeugt, dass es schermin lautete; dann loar das lat. Stichwort, unter voi'aussetzung der-
selben abiveichung von der normalen huchstahenfolge wie soeben, vielleicht Defendo
■• Paraliph'] r aus korr. •' dh. scena *> l. hirneschala " das vort, wie es dasteht,
kann füglich nicht anders gelesen werden als Asurer oder Asurus (Asur'): gemeint war
Aluear; am schluss der vorangehenden zeile ist dieselbe oder eine ähnliche form mit
rasur ausgestrichen ^ figobez] z aus ? t korr. gehört tvohl mit batz, batze 'massa'
zusammen (vgl. bätz bei Schmeller) ■• cle] le aus korr. lo /, Cepa " mir scheint
hier die gl. zu Cardamus und das stichicwt zu Rcizza (Coccinum) ausgefallen zu sein
12 grössere initiale ^'^ h'horn] das zweite h aus korr. " beschnitten, l. druh
DCCCCXXXVIIIb— MVIII» Heinrici Summarium — Kräuter
39
Zs. f. ivortforschung 1, 341
Aua ana^
Proaiuiri facPaiie \vij1. 364, 0]
Proaua mocPana
Socer Sv«h^ [354, 30. 364, 17J
5 Socriis^ suV |354, 31. 364, 18 1
Gener eiden [354, 32. 364 anm. 2|
Nurus snora [354, 33. 364, 19 1
Vitricus stifacP [354, 34. 364, 20]
Sororius suestcint [vrjl. 364, 2]
Aniittaiius Wasenkint \r(jl. 364, 5|
Pedagogus magedzoge [354, 41. 364, 6]
Socer svag '«25
Socrus gcsvia
Farciolio slovcbMo [368, 31J
SACHLICH GEORDNETE GLOSSARE.
DER MENSCH.
DCCCCLIX*
c = Codex Parisinus 16702 f. 61''.
Sublinguium .i. racho
Ascella vochasa
Spien .i. milce
Extales grozdarni
KRÄUTER.
MVII
b = Codex Turicensis C 184 /'. 12.
(sp. 2) Portulaca purzilla — 549, 7 Altea iuuisca — 549, 30
Molares kinneceni
.f.
Giggiue^ bilorna
.f.
10 Arterie weisandn
.f.
Gurgulio* chela
30
Sambucii^ hokPa — 549, 8
Pionia beonia — 549, 11
ö Ortica neszila — 549, 13
Canna rora — 549, 15
Bitumen cleibe — 549, 10
{sp. 3) Artemisia® buggila —
Arnaglosa'^ uuegeric — 549, 31
Agrostis* gras — 549, 32
Alterion curbiz — 549, 33
Anemone Magesamo — 549, 34
Ampeloprasion ^ louc uuilde — 549,
35
549, 26
MVIII'
(^odex Vailcanus Reg. 1143.
(200») Cistis 1 stipteria [565, 541^*^ Colofonia gisodanharz ^"^ — 471, 27
JO Glär'i Cromion [589, 31] hollovhi^ _ 569, 20
' anaj das zweite a scheint a\s e korr. - es steht ^oc" ■' Giggiue] das zweite g
aus iu korr. ' Gurgulio] g aus 1 korr. •> sambucus Ed. •> artemissia Ed.
' arneglosa Ed. ** agrostes Ed, •• ami)elopai sion Ed. es folgt noch über Apioii
(549, ;37) pira: doch dies ist die lat. er/clärung des Wortes i" die zahlen in eckigen
klammern beziehen sich auf band 3 des CGL, die nicht eingeklammerten auf den gleichen
der Ähd. gll. " es folgt (^yrtfon [589, 14] mit übergeschriebenem miliü und Coliibaria
[.o88, 74] mit übergeschriebenem ferbena 12 übergeschrieben '•'* übergeschrieben, dann
folgt Cyperus, i. iuncus triangulus [588, 25]
F^KGÄNZUNOKN Zu DkN AuU. (llA»HHKS III
Alumen [587, 18| .i. clär l cassaldar '
— 471, 3. 492,
Codion l cyniffa (589, 2ö. 22) iiiaho
Cyiiobatus [588, 29] huntesberi
5 ("risocola. öemen atriplieis [588, 42] .i.
nieldensamo^
Ozimus scelliuurz-*
Acitula .i. govches amphara - 471, G
Acitelum .i. crofpho*
10 Politrj'con eihfarn — 470, 24
Ainatilla 1 actex hollant* — 294, 53
Agacia .i. sucus pronelle. ex nigra spina
|586, 5] .1. sleun s6o
Agarico .i. bulidus niontanus [58(i, 17J
15 lorihbovmes suuam 1 uualhadarih —
vgl. 471, 9
Alpheta .i. apoUonaris uuiuuonuurz" —
472, 6. 569, 6
Alga [543, 37] .i. seim'
20 Anlmonis 1 ramnuni rosa agrestis |586,
2G| .i. hiotfaltra
Aniarola l camitriurt |587, 3| .i. ga-
inaidr^a •*
Anibrofsia .i. hintlovfa — - 471, 13
Aniarcuö I ca^sa .i. lauindola" — 471, 22 Jj
(200'') Caniiinola [587, 30J isarna'"
Argilla sicca [591, 14J .i. thaha I tcntn"
Arua \ mirobalano [587, 23 1 .i. hvonirt-
arba'"^
Arbor ericis |539, 7| .i. cnilbast^'' ;n
Cyncidas gallas [544, 12| .i. eiheppbili
— vgl. 474, 10
Drius (589, 47] .i. hiofdoin'*
Epiphilum [590, 34] .i. gras
Tamaricus [582, 19. 547, 59) i. krul- 35
bast. l aspun radix'*
Stumaginae [594, 64. 628, 51] .1. sindar
Ferula. l narcissus [570, 5] .1. roria^"
Lexiua .i. lovga*'' — 475, 19
Gyps gypsum .i. sparn'** 40
1 darauf Corimb; .i. bacas edere [588, 47]. (üonocarpus. nueses pincas [588, 541
- sodann Cynoglossa 1 battica [589. 17] .i. lingua canina » ea folgt Afdiuis .i. seiü
ortice [587, 19]. Acceptabulü .1. scarfia oiii [586, 221. 1 testa. Actis .i. säbuchus 587, :W,
* VGL 5, 340, 29 Accitulum hra[c]msa crop. Wriyhl- Wülcker 3, 21. 271, 5. 344, 33.
darauf Tramasa l adiantus .i. filex. polipodiü .i. capilli ueneris [536, 4. 627, 62] •'' so-
dann Agnu' spenua .i. folia Salicis 1 sein [580, 12] ^ e* folgt Alota l scorda ,i. alutha
[595, 41]. Alteren' .i. iusqamü [542, 5]. Scordona .i. alliü [629, 42] ' also wird seim
Gll. 2, 492, 35 nicht zu andern und seon 2, 580, 53 «ms s^m oder se m verderbt sein
•"* darauf Ampellus .i. uitis alba [587, 7] " ahdann Säsucus l andola [589, 81.
gimagada (mtr unbekannt). (200b) Ancusa .i. flores calcatrippc [586, 11] i" es folgt
Anagallis l solägo. Usolda maior (dies uort am ::eilensc/duss übergeschrieben) [580, 25].
SilinO .i. apiü [612, 7]. Arciotides .i. bacas iuniperi [586, 12]. Gypper .i. artaniisia
[591, 12] 11 darauf Butüna [= ierobotana 612, 67] .i. plantago i'- vgl. arve, arwe,
hoonarft, hühnerserb 'stcllaria media' bei Pritzel- Jessen 389/. sodann Argimonis .!. lappa.
inüsa [586, 20] i^ darauf Bisasa \ pigamon .i. rüta [587, 72. 594, 17]. Cytonorgia .i.
seiü malue [559, 17]. Dragagantu' .i. yris flos [590, 13]. Dragagantea .i. herba serpentina
[557, 62 colubrina .i. dracontea]. Interrusco .i. cortex mediana [591, 41]. Corpodis .i. lana
sucida [559, 19). Inter femora ouis. Careiü .i. cyminü [588, 10". Cuculbraca 1 boalca
[589, 7] 1 consolida maior .i. centomedica. Drema .i. lapaciü [589, 56] i* es folgt
Dragaganto .i. neruus de elephanto [589, 39]. Elaterion .i. cucumeris agrestis [538, 54].
Morona (r aus u kurr.; s. Die/'enbach s. v. marona) .i. enula. Ozimü .i. sinapis albus
[623,47. 627,30] i^ darauf Feda 1 trus .i. feces uini [596, 12] i« sodann Maurella
bia
l glandoriola .i. millemor [591, 3. 592, 78] i^ alsdann Fil .i. ualeriana [590. 64]. Gidica
l capparus .i. genciana [591, 2] i8 CGJj 5, 362, 52 Gypsus sparen, darauf Guraen .i.
w
rasina cerasia 1 prinaria [601. 34]. Giros .i. ueruena [591, 22]. Gum cyso .i. de edere
MVIII»— MX« Kräuter 41
Zs. 52, 173. 174
Melanteria [592, 38] .i. rvoz^ uuidauuinda^
Spargus roliiebula^ — 472, 20 Rubuscu |= niburi cauiiius 558, 49| ITi
Potentilla .i. greiisiiij;- l midouuiz ' — huiitosberi "
472, 12 Honiluuus |5H4, 26 1 1 uiiiblo .i. hoppho"
5 Prouinca bereiuiinca* — 472, 1:5 — 473, 21
Gluten 1 exiiicula [59U, 28] .i. lim Alba cancrus .i. ahascala
(187'') Melapiuö .i. in arbore |592, 45J
MX«
Codex 'Pi-evircns'is 40. **
(34") Brasicia uuirz |48G, 2ü| Vrtica grcganica heUlarneizcla |47U, 11] 20
(34*») Alunien cassalder'' 1 seilt stein Psylatmm sleipha [506, 47J
[492, 9] (35^) Timus feltconila*^ [4, 359, 1|
Pastillus cuochilo [vgl. 494, 19) Iris iliricus .i. uuatuurz [4, 359, 22]
Polipodium hanefoz ^"^ [vgl. 506, 43 Pul- Sanguinaria spurigras^^ |4, 359, 23 1
pedo hanenwoz] Sprintilla hniesuurtz^^ [4, 360, 4| 25
[590, 69]. Cariatriton [588, 8 ?]. nux maior. Laureolus t ciniciu' [589, 18]. edera trestris.
Uirginalis .1. merculialis [632, 68 . Apollinaris .i. mandragora [543, 41] i e* folgt Meli-
lota .i. musicha maior [626, 24] ^ sodann Ptisana. 1 oriza [593, 38] \ pultes .i. genu'
frumti. Meu. \ panacu' [592, 75] .1. herba regia, hoc est liuistici radices [vgl. 627, 36]
^ Potentilla] das erste 1 scheint aus a korr. darauf Priapiscu' 1 satyrion .i. herba que
testiculos simulat [615, 32. 595, 21] ^ es folgt Gliganu'. pulegiu' hortnlanu' [590, 75].
Pumella .i. baca iuisci. Astula .i. pionia [587, 38] •' daraM/Ancusa .i. solsequia («^f/. Gll. 3,
485, 36) '" alsdann Politricon .i. coriandrus agresti' [593, 52]. Glaucia .i. uiola [591, 24]
^ darnach Flummi .i. flores bladonne [590, 55] ^ dus interessante glossar exzerpiert
in seiner mittlem partie bl. 35" — 36" eine textgestalt, die der alphabetisierung iti nr MX,
MX" ZU gründe lag und Gll. 4, 358 jf aus dem jungen Clm. 7999 veröffentlicht vmrde:
dieser nr MX^ und ihren noten gelten daher meine verweise, icas voramjeht und folgt
scheint einem in Unordnung geratenen alphabetischen glossar entnommen: aus dem
('(tL III und den Gll. bd. 3 sind parallelen beigebracht, so weit sie gegeben tcerden
konnten, das stück beginnt hl. 34" Nouia herbar v. Unctolenta (o über einem fleck; das
ivort ist mir unbekannt), df herba cito sanans uulnera. Aspaltü .i. bituTTi (C'Gri 535, 2).
Acantü. seni urtice (548, 14 acantum nezzelsame). Agallis .i. loliü 1 zizania {VGL 580, 16
anagalis .i. lolium uel zizania). Agaric^ .i. fung^ alb^ 1 spongiola ^ cassalder] das zweite
8 aus korr. "^ darauf Glicon' i. Pulegin {CGL 583, 3 gliconus .i. pnleius). Glaucia .i.
celidonia {CGL 619, 30 celedonia idest laucia — y}.avxiov). Gleucon .i. mustü {CGL 583, 20
glauce .i. mustos = y/.evy.og). Melilotü. f'',enogre(Ti agreste. Ozimü .1. herba basilisca
{vgl. Gll. 3, 562, 41 und anm.). Peganö .i. ruta {('(iL .541, 34). Sarcocolla (r aus 1
korr.). agrimonia (CYy/^ .580, 19j. Galatida .i. titimula {so wahrscheinlicher als tetimula;
CGL 564, 54) " darauf Epithim" .1. flos thimi (4, 359 anm. 2). Michoucs .i. papauera
(4, 359 anm. 6). Glauca .i. uiola (4, 359, 10). ümoptoic'. qui sanguine spuit (4, 359
anm. 9). Agacia .i. suc» rose siluestris {ib.) '2 darauf Diogrediü. Scämonia (4, 360, 2)
»3 es folgt Coli pasaio. iliü dolor (4, 360 anm. 3). Strugn" .i. uua lupina {CGL 579, 14).
{^b^) Scotomatici .i. q uertigine paciunt^ (4, 360 anm. 7). Apostoina, coUectio puris {vgl.
42
Ergänzungen 7a I)j;\ Aiii>. Olo»*hkn iii
Zs. 'Sl, 174. 172
OS*») Agra .i. canah. hamit^ [4,361, 1] (ae*») Concordia \ nmior mercuriaÜK .i.
(36») Actix hollancier (4, liGl, :5| heiriiuurz. 1 rvouura* \v(ß. 472, :{)
Meactix at:u'c'^ (4, 361, 4) Centauria e.tlij^iUa (470. 35|
Ijoxiua .i. longa' |475. 19|
il =
.') (24'") Ypericuin " liardoiilioi
Plantage Wegebreiila
Tanaceta Reniuano
Febrifugia '' niateriia
Ahrotanuiii afreta
10 Saturegia. 1 serpillutn" Connda
Alteia iuisca
Senecion Rotlacba
(25*) Millefolium garaiuia
Potentilla grensing
15 Acero® gundraua
Balsaniita^" Sisübra
Origanuni thosto
Cerafolium. 1 sarminia kieruila^^
MXV *
f'i)(lr.r Trni'irensis 4ü.
Marubiun» andur
Kafanuni ine,"redicli
Celidonia'^ Sceluurz
(25'') Artemisla biuoz
Lupinum ficbona
Lacteridia sprincuurz
Coconidiuni zuilin,'beri
Gentiana hemera
Colocasia wildiminza
Coniua banup^^
Pertinaca ^* Morha
Lapatiiun Uetucha ^*
Cicuta coniza. 1 kanna! iScierliuc
Tubura erthnuz
JO
ATi
CGL 5iJ7, 19). Sagapinn. genv* resiiu-. Myrra stacteu .i. inyjTa in lexiu:a (lasur von i)
lauata! & inde renouata. qua {f. quia) stacten dr cinis (korr. aus cenis) de foco. Stacti.s
ant dr gutta de myrra. Ideoq. differt int stacten & stactis (4, 3G0 anm. 18) ' sodann
ßdelliü .i. folliculus q in foliis ulmi nascit'. t intro iac&. simiiis rayrre plucidn (vgl. CGL
.")87, 47). Uinn süpticTi .i. rubeO (4, 361 anm. 2) - at : ii' c] rastir von h. es folgt
Animonis. rosa agresti.s (4, 361 anm. 5). Ampellus. iiiti.s alba {ib.). Brateus. sauina
(4, 361, 12) ■* darauf Politricon .i. coriandrü (4, 361 anm. 7). Rartilia .i. turnella
(e sicher, vom a noch ein rest; 4, 360, 14). Calarütis .i. nepeta (4, 3.59 anm. 9). Tellis.
s. fenogrecQ (CGL 596, 7). Conidion agrion. papauer agrestis (CGL 544, 43 codion
agrioii papauer agreste). Brionia .i. Cucurbita siluatica (CGIj 543, 57). ßrittanica bcta
agrestis (CGL 536, 61). Brasion .i. marubiü (CGL 548, 00) ^ es folgt Bletus. pastenaca.
Cissus. hedera (CGL 589, 32). Crou],'on agrion .i. cepa canina (CGL 556, 73) ■> dieser
nr gehören auch die Sprachdenkmäler 405 f aus der Vatikanischen hs. Reg. 1143 mit-
geteilten gll. an ^ davor Überschrift Nomina olcrv " Febrifugug (die silbe ug wurde
versehentlich iciederholt) ** is i<L<(n'l Herpillü, dann wurde dem zweiten schuft des H
oben ein nach rechts umbiegender haken angesetzt, so dass ein undeutliches 1 8 entstand
" A :cero, rasur von g '" B:alsamita] ich bezweifle, dass unter der rasur & stand
" kioruila] vor k am Zeilenanfang rasur i- nicht CVledonia ^^ ob der dünne
strich hinter h ein akzent sein soll, ist unsicher; der andere, von Schlutter über p wahr-
genommene gehört dagegen als einschaltezeichen zu dem darüber befindlichen zuilin'beri
'■* Pertinaca] r aus s ko)r. '^ Isetucha] ae mir vmhrscheinlicher als &
MX" — MXLP Kräuter — Macek
43
Zs. 52, 172. 173
Flangus ^ suain
Kalcatrippa karcla
(26") Bladoiiia uuillina
Acitula anipham
5 lusquiainum bilina^
Vulgago. 1 asero hasaluurz^
Nepeta siminta
EUeborum album. optarmicum* hiiiosuurt
EUeborum nigruni situurz'^
10 Diptampnum uuizuurz
Elna Alant
(26*^) Sanguinaria umbitreida
Ebulum aduk
Filix fa-^n
15 Polpodium stenfarn
Septenemia. Arnoglossa® Wegirihc
Lupesticum '^ lubbistechcho
Maratrum. Fenlculum feiuioal
Rumicedo branlof^
Mora dufberi''
(27*) Ancura. ^^ 1 golsequia hringilla
Acorus suuerdula
Maura trosuurz
Alosantus \ absinthium uueniioda
Italica uuoluuassepa^^
Hulserida uuahshollendar
Verruca uuarta
Stantinus Groztharm
(27^) Symphoniaca bilina^^
Raphanum uuildecresso 1 uuilderadich ^' 40
Angina kelesuth ^*
Lelisfagus seluia^^
35
MACER FLORIDUS DE VIRIBUS HERBARUM.
MXLI«'
Codex Vindoh. 134.
Artemesia pipoz 3"
MXXXVII. MXXXVIII.
MXLI. MXXXVI"]
20 Abrotano gorthbgel 3* -
Sauina seuenböm S** —
MXXXIX.
— 2 [m XXXVI.
MXXXIX. MXL.
- 31 [mxxxvi*]
492 [mxxxvi.
MXXXVI".
MXXXVIII.
MXXXVII" I
(Enula) älaf 13" — 1489 [mxxxvii]
25 (Herba . . . lapati) chl§ 14" — 1993
(Cicut?) Scerlinch. pilse 14" — 2029
[mxxxvi. mxxxvi". vgl. mxl]
(Cepis) Ciuolle 15" — 1087 [mxxxvi.
MXXXVII. MXXXVIII. MXXXIX. 45
MXXXVI"]
(Pastinac^) Moroh§ 16'' — 1264
[mxxxvii. MXXXIX. MXL. MXXXVII".
vgl. MXXXVI. MXXXVIII. MXLl]
Anetum Tillen^* 21^ — 395 [mxxxvi. 50
MXXXVII. MXXXVIII. MXXXIX.
MXXXVI". MXXXVII"]
1 FlaDgu.'i] die korr. von and. hand - der iinderungsvorschlag bilisa hier und 43, 39
ist vom übel, es folgt Miisica. basilisca -^ hasaluurz] am zweiten u und am z radiert
» z=: jTxaQfxixöv ■' situurz] r aus korr. ^ Fs.-Apulejus c. 2 arnoglosson . . . Latiiü
plantaginem . . . iidem .scpteneruam "^ Lupesticü] p aus h radiert ** es folgt Acalisfa
(am c radiert). Urtica maior. Arciotidas. bacas iuniperi ^ es folgt Bolbü .i. radix.
l Caput ^^ l. Ancusa " es folgt Didirao. auricula Icporis i- darauf !Si.ster. Meu
{nicht Meu, wie Schlutter tvill; der strich oben am zweiten senkrechten balken des Ifil ist
kein abkürzungszeichen, sondern gehört, wie sonst zuweilen, zur majuskel '^ uuilderadich]
a aus ansatz eines anderen buchstaben, schwerlich eines e " c« folgt Noroc .i. languor.
Bras-sica. romanns caulis '•' auch seliua könnte gelesen werden, es folgen Bricius.
fragilis. Malagma. emplastru. Timbra .i. satureia. (28») Bcirosis i. duricia (:= oxiqqwoiq).
Clistcr i. potio subterior (= xkvmrji)). SuabalQ. sterc' durü (=: oxvßukov) "■• von and.
hand. dann noch bl. 27i> neben Origani v. 1285 von einer hand des xiv jhs. am rand
Wolmüt, s. Pritzel- Jessen 257''
II Er(jXnzitn«kx 7a' Dkn Ahm. (Ii.dsskn in. iv
rjUINTI SKRENI SAMMONICI Llßl'R Ml.DlClXAl.lS.
Srliolkn \H Q. Sereni lÄhcr nicdicinalis, die sich an/ hl. 111 ''—HO» drr li.s.
C 78/4ol (22 X lÖ.-'>. CKie de.s ix jhs., am S( fallen slammcnd) drr Zürthrr
sladlhibliothek rorfinden, rntttahni FVoUnicr in seiner ansijnie dieses ijeditlits (Cor-
pus medicoruni Intinnrnm ii, 3 (1910), njl. I'/iiloloi/us 75 (191H), 132/*) jj. ix -n
:> cap. 38 r. (364 die bemerkiing Anis cum tremulis pellibu.s simulaiis }ila.< cf^t vcMper-
tilio, luilgo calua mv'w, apiid uos inustro = iiblü-heiein fledermustro.
DEUTSCHES AUS REZEFIEN.
MLX"
KSudho/f yclanij die mir ihrer zeit venreigerte bemtUung des Ilertcner coilej 192.
aus ihyn hat er das rc^ept des hlaties 88" für die grvne salva {xu deren deutschen
p/lanxennameu hinter de iuisc*'a noch De iiieterne hinzutritt) in seinen Beitrügen
10 xtir geschickte der Chirurgie im nnttelalter 2 (1918), 434 = Studien zur ge-
schichte der medizin heft 1 1 u. 12 nieder ahgedruckl. und seiner ausführlichen,
auf einer im Leipziger institut für geschichle der medixin hergestellten photogi-aphie
beruhenden bcschreihung {Archir für geschichte der medizin 10 (1917), 2tj5 — 313)
lassen sich folgende weitere deutsche gll. entnehmen:
15 Artemisia bivuz 8aluia agvcnaii ^ uuormuurz
Papauer .siluatica Ma^t^saine Spionedon. hoc est lingua cemi liince-s oO
Anetuni dillo zunga
Plantago wegebreda A.«aro* hasaluurz
Nasturcium crasso Uulganina .suertela
20 Lactuca ladocha Elenion alant
Papav'cr niage sain<> Epatici.s lebersicchen 3.3
Gladiolus suenlcla Euoli aduh
Millefolium gaia Auellano ha.sale
Aedera nigra wichwinda Lappa id est chledde^
25 Absinthium wennude Celidoni§ sceleuurz^
Salvia selva Sapone seipheti " 40
Cardus distel ^ Alumen Kasselger ^
Sume chazzunzagal herbani^ Baldenionie uel drofuurz"
1 bis hieher sind die gll. kupitelüherschriften des l'seudo-Apulejus übergesetzt; es
folgen von jüngerer Jiand die maryinalien fenchel und bachler neben Fenicvlo und Nomen
herbae baca lavrvru einer fragmentarischen rezeptensammlung 2 diese gl. sovnc die
beiden nächsten im kontext iines rezeptars ^ gemeint wird sein aganoen als stich nort
zu uuormuurz ^ (ije.se gl. nebst den folgenden fünf in demselben rezeptar über-
geschrieben •"' im kontext ebenda ^ übergeschrieben ebenda gleich den beiden folgen-
den gll. das dann über exungiara befindliche anx ist nicht deutsch, sundern soll exungiam
gu apxuDgiani korrigieren "^ l. seiphen? *• l. Kasselder * im kontext ebenda
MLI" — MCLXXVal Q. Skrenus - Glossak Salomonis
4r,
Gompte i'endu de la commission d'histoire n, 106 /f
Sal basalz^
Funguni qui tlicitur hiiubetsuam ^
C^lidoniam sceleuurz '
Senicio* dohline^
5 Folia que tücuntur biahuurz" latine
titiinaluiii
Plantaglnein et gouches ^ ainphrun
Ferrum quod stahal dicitur
Enfractuni ex niassa id est ungeberit
mallei excussione 30
Herbam que semperuiua dicitur queque
in tectis crescit quam thiutisce uulgares
buslouh appellant
LIBER
Fragnienta
{2^"^) Arcus edificiorum dicti swibog-
Arcus böge
10 Arcus celestis regenbogo dictus
(2^^) Area tenne
(2'>2) Argentina St^zburch
Argentarius Silbersmit
ARgentum uiuum Coksilb^
15 Argilla Lette
(3*^) Coliandrum Sinder
Corilus arbor Hasel
Colocasia wildminz
Colofonia Harzucb
20 Coloni buman
(3*^) Colon Vnderlaz
Colocintida Wildkurbiz
GLOSSARUM.
MCLXXP
iabularii Oenipontani.
Colossus irmensul
Colostrum biest
Colludium spiel
Colus röche
Columbar tubhus
Columbus tubbhei
{?fi^) Columen Kam
(o*>^) Commater geuater^i
(4*^) Cumera darre
(4*^) Cunila galica dost
(4'^') Curuca cgula
Curtis hof
Curtile hofstat
Cursor löfaer
GLOSSAE SALOMONIS.
MCLXXV a 1
q = Ffagmenta tahularii regii Bruxellensis.
35
40
45
(!»*) Condono Giero — 47, 33
Condudus 6'<mitoter^ — 47, 36
(l"*') Confinium Gemerche — 47, 40
Conflatilis Gigozzanar — 47, 43
(1=^*) Conflo Geblaio — 47, 50
Conforto Gestercho — 47, 54
(l"*^) Congius Zvber — - 47, 57
Cogitatus Gedanch — 48, 1
(P*) Conlactaneus Spunnepruder —
(2''2) Corrigia Rimo " — 49, 28
1 übergeschrieben ebenda, l. halsalz 2 j^ Jcontext ebenda ^ übergeschrieben ebenda
* /. sedicio? ^ übergeschrieben ebenda. = tuochiline? *' alle ferneren gll. im
kontext ebenda ' gouehes fis. damit wird sonst Acitula, Cuculopanis, Trifolia über-
setzt ^ die kursiv gedruckten buchstaben erloschen '■' Riirio im kontext, R rot durch-
strichen
Ergänzungen Zu Den Ann. Oix)ö8en tv
Anyliu n. /. 23, läl. 152. Zs. f. Wortforschung 1, 341
ALPHABETISCH GEORDNETE GLOSSARE.
NICHT BESTIMMBAR.
MCLXXX
h = Codex Tievirensia 40.
(54'»*) Aestuaria. Bitliala-ssuin. I Hod (öC»^) Andeda brandridQ [vi 562J
[A 319J' (fjß''^) Antela foreburgi \v(jl. A GIOJ 20
(55»*) Alnus aleri? \A 428J Anas anud
Alea tafl§ [.4 414| Anate. soUicitudo 1 clederstico [A 025)
ö Aleator tafleri |.-1 41(j| (57*') Ansa boid \A 559]
Albugo fli f. 4 4171 (GO"'^) Balu.s fetor (B 38]
[!j')^^) Altriplex* maldia (78''') Fibri. ca.-5tore.s. pontici canes l)eueresi 25
Albeus trog \yyl. F 157 1
Alabrox piscis 1 sturio 1 porco (99''M Mustacia. grana^ que uino ex-
10 (56"^ Alba spina hagut^-orn \A 421 1 presöu remanent |J/ 335]
Ainaracus. sanisucu.s leuindola (108-''*) Porco sturio. geiius piscis ad-
Amite.s rethiteros [A 533] moduin nobile (/'' 519| "UJ
(5()»^) Ambrosia, apius siluaticus liiiidilape (110'^^) Saiiisucus. amaracus leuindola
MCLXXX''
Codex Parmnns 1G702 f. 02".
Acus. ris sprxkr. neut* Cantvs .i. bret. niascl generis
15 Assatura spkzbrbtp' Cancile .i. britissa"
Archiniaiulrita .i. pharrare" Duciolus zapho"
CoUirida .i. brecedella'' Exedra pbb.sb*'* :>5
MCLXXXIV'^ii
Codex Turir-ensis C 58/275.
(IIG") Opitulare est. pilo aliquod foranien obstruere. a pilo pi.etilium. stozil
1 ich habe die parallelen aus dem (Jorpusglossar ed. Hesseis in klammem beigesetzt
- 1. Atriplex, wenn nicht falsche glossierung vorliegt ^ mir ist zweifelhaft, ob man,
Wie iSchlutUr will, graua gemäss dein Corpusglossar und den GH. nominum als ae. zu
betrachten hat. vgl. GÜ. 2, .364, 37 Mustatia lurra * dh. spruir; k scheint aus km-r.
es folgt Anclo. as .i. pficio. Aoile {stc) scutü breue circülabiatum. Arrabon gr. pignvs
lat. '-• dh. spizbrato. rfaro u/Aorasia. auidentia est. qua nie {alsdann ein ausgcdtrichcnes
wort, das wohl dem folgenden cecatur icird glcic/igelautct haben) cecatur. iit uidens n
uideat. Anastasis. resurr interp, Anapathmos gradus sursum ascendens ^ es folgt
Apopopeiv^ hircus emissariv^ qiii peccata populi portabat. Apocrisis responsio. Aliunde
huc. Apodixis ostentacio. Angina morbus porco2|. qui angit fauces ' darauf quia coUi-
ditur inter manv^. Colobiö gen' uestis ^ = nhd. pritsche. sodann Dentigo (= tentigo)
.i. pminens peius feretri {= veretri) •' zapho übergeschr. darauf Definio {darüber i.
iudex), nis. Cloclee {sie) st alte & rotunde tirres {sie). & dicte coclee quasi ciclee qS in
eis tamquä p circulü orbeq, ccendatur. Mouogamus dictus qd luii tantu nupsit. mono.
unO. gamos. nuptie interptantur. inde digamus & trigam' ex uumero uocantur i*" dh.
obasa '' der mit den Worten Amicus nobis equalis dicitur. comes in itinere beginnende
AICLXXX — MCOXXXII» Alphabetische Glossare — Adespota 47
Anglia n. f. 23, 146—149
Oscitare. geiiion. conjxMiitur ab ore. et Paliis^ spolo
cito, tas (IIG'') Papirio 1 papirus .sweitilla
Lotlix ehozzo (llS**) Scutica chlafpha^
Sandix wiiida ^
MCXC'
Fntf/menfa monasterü SeitensleUensis.
Ligoues sech dicuntur quod terram leuent.
quasi leuones seeh
20
5 (l'^) Leus linsi
(1*») Labrusea vvildeiu ivba
ADESPOTA.
MCCXXXIP
Codex Trevirensis 40.
Areoli .i. aromatum hoiti. 1 scauos^"
Axedoiies lunisos^' |4, 245, 21]
Aurifodina^^ Goltgruoua
Arpago Cruuil^^
Acitura ramusia. 1 gacassura'*
Aucipula fugel clouo" [4, 245, 25 1 Acinum hintbere^^ [4, 245, .32]
Ära. stabulum porcorum. liide areola Ascia sul acvs^**
stiga^ Artemo^" segal
15 Amites .i. rethueres* Bouellium faled^* [4, 245, 44]
Andeda .i. Brantreide" [4, 245, 20 1 Ballena huuaP^
(?•') Asseres .i. la'toii Beriia higara^**
(4^) Mullum .i. Muv'u
Esox .i. salmo
Squilla* .i. fonia
10 Crotta .i. harpha
(T-"^) Acogia snite "'
30
abschnitt ■<■. 102b — 121b enthält, im loesentlichen alphabetisch angelegt, eine grosse zahl
zum teil recht waghalsiger etymologien ; doch sind mehrere fremde teile und gll. einge-
sprengt {die vielleicht am rand der vorläge gestandtn hatten), so s. 114* die beiden hexa-
meter mit fischnamen, welche genau mit denselben deutschen interlineargll. versehen sind
wie s. 87' (DCCCCXXXIV Da), nur dass vorhine steht, diese gll. ivaren mir 1896, als
ich die hs. beschrieb, entgangen, zumal FFiper Zs. f. d. iihil. 13, 459 ausdrücklich das
vorhommen deutscher bestandteile in dem abschnitt geleugnet hatte; erst J Werner Bei-
trüge zur künde der lat. litteratur des ma.s^ (1905) 100. 200 machte die meisten nam-
haft • verderbt aus vveida? - l. Panus 3 ^^ n^, klappe ^ Squilla mir wahr-
scheinlicher als Schlutters Hqillax •'• Wright- Wülcker 3, 28 acegia snite " fugel
olouo) der letzte buchstab eher o als e ' Ära, davor ein absatzstricli ([ ): daher
Schlutters hara. CGL 5, 340, 13 auriola stigu ** CGL 5, 339, 28 amites reftras
^ CGL 5, 338, .'5 andeda brondrad i" CGL 5, 338, 29 areoli aromatum horti, 339, 15
areoli seebas •' CGL 5, 338, 21 axedones lynisas '^ CGL 5, 338, 36 aurifodina me-
tailum '•< CGIj 5, 339, 14 arpago auuel uel clauo '* CGL 5, 840, 28 accitula hramsa,
340, 32 accitulium geacaes surae i» CGL 5, 340, 38 acinum bind bergen '•> Wright-
Wülcker 379, 33 cobsus sylaitx: weitere nachweise gibt OBSchlutter Anglia. 31 (1908), 529
>7 CGL 5, 338, 40 artemon malus nauis i« CGL 5, 347, 12 bobellum falaed
»9 CGL -), 347, 48 ballena hron -'" CGL 5, 348, ü berna higry
4S
Kruänzunukn /r Di;.\ Ahd. (Ji.ok.sen iv
AnylUi n. /. 2i, 149—1.01
Buculariua 08,*nere
(8') Caliuetuin me^sc*
Citropoda CVoca"
Calci' .i. rium
5 (.'oclea* uuüidel stein
Cincindila uuacco |-l. Jl.'), 49 1
Cariscus quecbom ^'
Calciculuin* cuokar
Ca/pella sadelboge''
10 CVatus buUa" [4, 24.0, 00 1
Carpepo grunzun '
Conpluuia drupia
Crauie^" cruowil
Cauteriola Cantere [4, 24.0, 7|
15 (8»') Galniiun molken '^
Far^2 ainer
Sigalus rocke ^'
Ganis groöola **
Manula hant fant*
20 Gabulum galge *^
Sagellum cot^"
Lucanica Mar't"
Ludalis stir"
Lodix loter '"
(9*) Piscina '-" kesecorf
Catapulta Sper
Seuiispala aax
Pak .scufla*!
Plana "•'^ scauo
Panica bekker'*'
Gigarte .i. li-apen'^*
Mulio .i. btuodere
Poledrus fola
Gli.s gliri.s ratta
Glis glitis'^ Clette
Coötrux bina uuiso
Cicendula i. cleno'*'^
Caradirio'^' leuuerca
Fringillus .i. vvinco
Ixiaficus. et nierops Groenspecht
Merula amsla^*
1 VGL f), 354, 46 calmetum merix - nur Cro noch zu lesen. CGL 5, 349, 38
citropodes chroca ^ von Calci kann ich nichts mehr sehen, vgl. ( 'GL 5, 353, 48 calci-
culium iaces sura ^ CGL 5, 351, 43 coclea ascensus qui circuit •'• CGL ö, 3.03, lü
anrn. cariscus cuicbeam ^ liegt ein lacticulum oder lactigerulum zu gründe? "^ oder
sadelbogo. CGL 5, 354, 9 carpelia sadulbogo * bulla] ein o über u kann ich nicht
erkennen. CGL 5, 353, 13 cutus bzw. cyatus boUa, bollae ^ mit Schlutters Vorschlag
'dh. carpero' weiss ich nichts anzufangen, liegt capero dh. caperro g(i)runzun vor. vgl.
CGL 5, 351, 35 caperata riigosa? '" Crauie^ e sehr zweifelhaft, entstellt aus creagre?
vgl. CGL 5, 351, 47 creagras tridentcs " CGL 5, 363, 28 galmum moleng bzw. raolegn
12 (GL 5, 362, 14 far genus fruuienti i^ CGL 5, 390, 29 sycalia ryg » CGL
ö, 363, 52 garus liquanieii. in grosola scheint mir nhd. \ir'öse\ {DWB b, 2409) zu liegen,
darauf folgt Stragulü mit einer völlig erloschenen gl., die Schlutter sehr wenig wahr-
scheinlich als .i. tvach 1 lesen ivill ^'^ mit verweiszeichen nebengeschrieben patibulü.
CGL 5, 362, 57 gabulum patibulum i*» cot] t nicht sicher i^ Mar^t] t mir wahr-
scheinlicher als e. CGL 5, 369, 20 lucanica maerh, vgl. Bosworth-Toller 674 mearhgehjßcc
18 CGL 5, 369, 30 ludari? steor i» loter scheint zu stehen. CGL 5, 369, 34 lodix
lotha ■•*' von der ersten zeile dieser Seite sowie vom anfang der zweiten lässt sich
nichts mehr erkennen; dann folgt factor. Tina, darauf ein wort, das Schlutter Cibla
las; ich vermute Cista, das son-ohl deutsch als auch lateitnsch sein kann -^ scufla]
ia nicht mehr sichtbar 22 Plana völlig erloschen 23 ^,0,1 einem über bekker befind-
lichen, durchaus unwahrscheinlichen se ist keine spur vorhanden -* = yiyaQzov. ags.
drabbe, drat 'treber' 20 gütig] s aus korr. -'' cleno loahrscheinlicher als cleino
■-" Caradirioj das erste i ziveifelhaft -'* von der ersten zeile des bl. 9* las Schlutter
MCCXXXII"— MCCLII Adespota 49
Notices et extraits xxxviii, 1, 349
MCCL
Cht). 6267 /. 9:5^
GlabrRs giint^
MCCLI
Codex Paris imis Nouv. acq. lat. 7 03 f. lAl^.
Columbar vuiht
MCCLII
Codex Ox&niensis Auct. T. f. 2G /'. 1.
Stipendium 16n
noch . . . brevio. spir. sparuuere. Anata. Tnrdella. Trosla. uuespa; ich sehe bremo in
brevio und halte spir für nhd. spier, spiere 'mauerschivalbe' DWB 10, 1, 2434 * diese
interlinear gl. steht von and. hand, ohne hezug auf den text, neben der seile respondens
quid ergo taudem inquid ueriora tibi uidentur titi tatii von Augustin De civitate dei Vi,
10 p. 2G7, 26 Dnmhnrt
Alth{K;hdeiitsche «flössen \'.
5Ö VtR/KrCHNIM I)|;K HllSfllJTKS Uns.
VERZEICHNIS DER BENUTZTEN HSS.
AL'G.SBl'Kfi,
BISCHÖKLICHESJ ORDINAKIATSARC'HI V.
O, 24,3X1'^. heginnemlen \l jhs., 206 Oll., deren letites auf ihn riukeiulefkel
(jehleht ial, au je 2G '.eilen m 2') unsiynierten rjuateniiu/ien, dem e'ur.elhl. IT und
den bll. 202 — OG, welcfie, berur .fie sünditfli ihrer zu-eilen hiilfleu durch aun-
.schneiden verhislig gingen, einen quinio hildelen. der in schicein-sleder sehr straff
5 gebundene codex mit noch 4 metallbuckeln des vorder- und 5 des hinlerdeckels (die
sfMiesse fehlt jetzt) trägt auf der anssenseite des vorderdeckeLt ein einem älteren
übergeklebtes pujjierhlättchen mit der s-ig)iatur B [O. vel. 10, auf der innenseite den
leiheeise getilgten eintrug saec. xv Iste liber e mösterii sei . . . j Magui I faucibux
Canoe's ewfl'** | Textus im*"' ewü"^. der gkirhen zeit gehört der von mösterij nn
10 dick mit tinte durch st rirhene provenienxvernterk oben auf bl. 1* an: Iste liber est
mösterij sei (?) Magiii in faucib, ... bl. 1°- Iiicipit breuiarius lectionum euangl.
17-' Explicit breuiarius lectionum euangelii, darauf noch: Pro ubertate pluube. See
lue. eap Lxxxiii. In illo temp. Factum est in una dierum usq, oboediunt ei
(Luc. 8, 22 — 20), rest der seile sowie 17'' leer. 18 — 24 canones der evangelien.
lö das ursj/rünglirh leere bl. 25 enthält auf seiner Vorderseite von einer Imnd saec.
xijxu die durch AvSteiehele Das bistum Augsburg 4 (1883), 371 f note 58 ver-
öffentlichte traditions Urkunde des jähr es 919 für Füssen, auf seiner rücicseite
von einer hand saec. xiii zioei bei TNeugart Codex dipl. Alem. 2 (1795), 130/*
gednickte, die kirche Fischen betreffende diplome von 1182 und 1179 (in der ror-
20 letxten %. des erstem muss es Herbort, in der letzten Cönrat heissen; in z. 6 der
zweiten nrkundr blieb hinter in eadeni ecclesia fort: .suum esse, et preter aduo-
catiam nicliil in eadom Qcclesia; .;. 9 lierhtoldus). 2(5* heginnen die texte der
era ngeli en , je mit arnrumentum und hrovinriinn davor, sie sind im Mattlineus
von sehr zahlreichen inlerliiuiar- und mnrginnlgll. begleitet; Marcus tind Jjucas
•27) weisen .spärliche randgll. auf, reichJifher finden sich .solche icieder im Johannes,
die hanptmasse dieser marginalglL, darunter alle deutschen, uiul einen teil der
lateinischen und deutschen interlineurgll. (C'CCLXVIII. C^CCLXXVI. CCCLXXX.
('C(JLXXXVIII) hat eine schöne gleiclimässige hand in den codex eingetragen,
als er bereits von anderen bänden mit vereinzelten gll. versehen war. bl. 206*
30 (die dem decket aufgeklebte rückseife leer) enthält von einer hand saec. xii exeuntis
ein Verzeichnis des paramcnte/i- und büchevbesitzes des klosters SÄfang,
mit einem nachtrug unten auf bl. 205'' (hinter dem schluss des Johonnesevangeliums-),
der den ziavachs unter abi Albericus und custos Cmo registriert, da dies bei
ArGSBirRG — Bambero 51
rSleichele 381 nule 79 kurr, erwähitte schri/hiiick in der namnil.u>i(/ der deutsch'
(isferreichische)/ hibUoDiek.sIcntaloge rcröffenllicht werden, irird, bleibt es hier itnye-
dnicl.t. — ■ (Ulf den i-odex iries wich i'Lehmann hin. |685
BAMBERG,
STAATSBIBLIOTHEK.
Bibl. 89 (früher B. ir. 20; l-' unten saec. xv Codex mösterij Sei michaelis
) \)[ie bbb'g), 28,G X 23,7, xi jhs., 232 zweisjjaltigc bll. nach jüngerer, 233 nach
älterer von 70 auf 72 überspringender Zählung, in 31 lagen [gezeichnet S^ vir,
IG"^ viir. 24»^ villi, 32"^ X, 40»» xi, 44'' xii, 54'' xiii, 62»» xiiii, 70'' xv, 77'' xvr,
85'' I, 93'' II, 101'' III, 109'' IUI, 117'' v, 123'' vi, 131" xvii, 139'' xviii, 149»»
xviiii, 155'' XX, 1 Gl'' XXI, 1G9'' xxii, 177'' xxiii — 185'' ist die signatur forl-
) geschnitten —, 191'' B, 199'' C, 207'' D, 213'' E, 221'' F, 227'' G, 233'' H):
komnientare xu den Paulinischen briefen, welche der gedruckte katalog i, 3, 11/'
richtig festgestellt hat. diejenigen zum 1 und 2 Corintherbrief (mit drei deutschen
marginalglL: DXXXVP), zum Rönierbrief {mit zwei deutschen interlineargll. im
biblischen texl: CCCXCIX) und zu den briefen an die Galaler, Epheser, Philipper,
> Thessalonicher stimmen mehr oder minder %u den dem Atto von Vercelli (bziv.
Claudius ton Turin, s. ERiggenbach Hist. Studien zum Hebraeerbrief 25 ff') bei-
gelegten, während die zu den briefen an die Colosser, Titus, Timotheus und Phile-
mon sirh mit den unter ilem name)i des Ambrosius gehenden decken, an den
Ä/.v ins 10 kap. reichenden kommenlar mm Hebraeerbrief der als Alcuinischer
) bei Migne 100, 1031 — 81 gedruckt steht, s^ehliesst sich das ende des Ambrosius-
kommentars zum Römerbrief au. den rest der letzten läge, bl. 232''^ — 233''-, füllt
Bedas vorrede zum Apocalypsekommentar, Opp. ed. Colon, iv, 7G1 — G3. nach
answeis der Signaturen gehört der kommentar zum Römerbrief vor den zu beiden
Corintherbriefen ; diesen dreien allein eignen auch überschrifteti am köpf der seilen,
t ivie Epla ad Coiint. i. ^ eine der randgll. nannte der gedruckte katalog i, 3
(1908), 13. [686
Class. 3. früher M. v. 12 (signatur des domkapitcis F 21), 23 X H: 1) bl. 1—90
in ungezeichneten lagen (ausser bl. 1 — 6 und 88 — 90 quaternionen), xi jhs.: des
Bocth ins Consolatio mit rereinzelten interlineargll., darunter einer von anderer
) hand herrührenden deutschen (DLXXX''); 2) bl. 1 — 93 (IG ist zweimal vor-
ha)ulen, 13 ein einzelbl., vor 89 — 93 sind mehrere bll. ausgeschnitten, vor 93 fehlt
ein Id.; Signaturen i — vini auf S^\ IG''. 24''. 32''. 40''. 48''. 56''. G4''. 72''), ixjhs.:
V' Parabolae, 23* Eccles., 31" Canticum, 35" Sapientia , 51* Eccli., die
beiden letztgenannten büeher mit einigen deutschen interlinear- und marginalgll.
> verschiedener hände (CCLXIV''. CCLXX''). am schluss des Eccli. 93* mit blasserer
tinte der name meginfrit, bei dem schwerlich an den gleichnamigen kämnierer Karls
des grossen zu denken ist. 1*, tirsprünglich leer, unirde saec. xi mit Ad ceiiain agni
prouidi = Chevalier 110, 93'', ebenfalls ur.sprünglich leer, von grober band mit Psallat
eclesia mater inlibata = Chevalier 15712 beschrieben; 3) bl. 94 — 101, ix jhs.:
) 94'' lucip Sermo sei Esidori. in sei angeli. Lee = Sententiae 1, 10, 98* Item
eiusdem und 100» It uiid§ sup = Gregor, Morolia in Job buch 28 p. 894 — 96
4*
Ä2 VfiRZKICHNfH DkR RlINirTZTKN' Hm.
lief Pariser ausgabt von 1705, teils erweitert teils rerl:ih:t. die früher leeren «v
94" lind 101'' enthalten saev. xi In epifania L<'uate iiiaims in (saiifta ilüiiiiiiiiiii
lH*iiedicMt(' usu\ und Miiaiitu {sie) ergo «da quod aiigelu» fi-rl i-emiiia nsir. hs. 2) ;{i
war cor der herstellunif des äanikapitelseinbandes 'iitsainmenf/ehiinden nnl Patifs 8(;
T) früher H. v. 1.!. — auf die deutsrhrn ijU. nies der ijedrnrt.te bilnloi/ l, '.i (liX)«),
:\:i hin. |687
BERLIN,
HTAATSBIBLIOTHKK.
Ijttt. lol, 'd*i in lederband, 29X-1. ^i jl"^-, 1-4 '5 bll.. dmu, <,n Uere.s, da-
hinter eins ausijeschnitlen und ein, leeres dojjpelbl., dessen riuhrurtiije liiilfle dem
hinterdechel aufgeklebt ist; 1 — 3 einxelbl. und duppelbl., 4-148 fünfzehn quater-
10 nionen, xuri quinionen, am schluss durch bwlistaben genihlt, con denen sich noch
c, e, h, 1 a^^f 27^ 43'', i\V\ 91'' erhallen Indien; später uurden unter einbeiug
ron bl. 1 — 3 die lagen auch am an fang mit den Intchstaben a — s bexeichnet :
]» — 2* alphabetisches l raumbuch Auem in äomnis q uiderit. & cü i|)«i pugnauerit
liteni alique sij^nif — Stellas cü pluras [sie) iiid. iuditia potestate crescent, rgl.
If) Archir f. neuere sprachen 125, 47 — 04. 2'' (das weitere gan: ähnlich geordnet
wie C'lm. 4593, .v. dort) Proemium intestini belli a Lvcano heroico stilo exanclaii.
3* Compendiosa prinii libelli coniplexio, Epitaphion Lvcani poetae, Cum trea ini-
peratores usw. — 3'' caput eins oblatuni est; darauf eine windtafel. 4" — 143*
der texi des Lucan mit zahlreichen interlinear- und marginalgll., darunter deutschen
20 (DCCXXXV). nach einzeiligem spatiiim 143' Ut gaudere sol& tisw., Cordubu
nie genuit {nur die vr. 1. 2), Carniina si fucrint usw., nach einxeiligem spatium
Exendochiv. id locus uenerabilis — Brephotropbiv. id locus uenerabilis in q in-
fantes alunt~ (vgl. Gll. 4, 391), nach sechsxeiligem spatiurn Simplex niagn*. cöpositü
niagnanimus. decomposituin niagnanimitas. 143'' achlundxicanxig vv. (die letzten
27) iwei von Jüngerer hand) aus einem /lorilcglcxt Mi cos , aber mit maficlien vr., die
dem abdruck MG Poetae lat. 8, 280 ff fehlen. — xwei der deutschen gll. erwähnten
CFWeber Lucan 3 (1831), ix und I'A^ow Verzeichnis der Int. hss. der t.gl. Iiiblio-
thek XU Berlin u, 3 (1905), 1300. |688
I^af. lol. 735 -s. Chcltenham 7087.
:)0 l.at. 4" 674 .s-. Cheltenham 9303.
I.at. 4'* 676 .V. r'helfrnham 18908.
Pkill. 1630, 23Xl'i'. 1^8 gexählte bll. nebst xwei früher den deckein auf-
geklebten ungexählten: 1) bl. 4 — 42 (quatemio 4 — IG mit den eingeliefteten
ergänxungsbll. 7. 9. 11. 13. 15; quatemio 17 — 24 mit Signatur ii auf 24'' und
:J5 dem eingehefteten bl. 25; qvaternio 26 — 34 mit dem eingehefteten bl. 31; quatemio
35 — 42 mit Signatur im auf 42'») die katholische n briefe und {bl. 39//) der
allgemeine prolog zu den Paulinischen soicie das argument zum Römerhrief. davor
ein binio, der aus dem deckelschutxbl., dessen rückwärtige hälfte fortgeschnitten ist,
und bl. 1. 2 besteht; bl. 3 ist ein jüngeres, die erste läge mit seinem rückwärtigen
40 falzstreifen umschliessendes bl.; 2) bl. 43 — 148 nebst deckelschutz (13 quater-
nionen wul ein binio, signiert öO^ y. 58'* vi und rot ii, 66'' vii und rot in,
BA:\tKp:RG — BKRLrx 53
74** VIII u)id rol im, 8'i'' vnii niid rot v. 90^ rot vi, !)8'' hriii.e sirjaatur, lOü''
rot viir, ll-i'' rot viiii, 122'' rot x, IBO*» rot xi, /«.s-^ n^YZ/Vy abgeschnitten, 138''
ro/ XII : /««(.'/i 145 ein hl. ausgeschnittoi : dan)i noch l)inio 14 (i- -148 und deckcl-
srhut'Jd.) in der h(iiipts(V'he die ]'n n li nischeii. liriefc mit einer reifte deutscher
interlinear- and nianjinalgll. (CCCXCIX. CCCCIX. CCCCXVII. CCCCXXIV.
CCCCXXX. CCCCXLIII. CCC(;XLVI1L CCCCLXI), u-elche im Römcrhrief und
im I an die Corintlier von xicei hünden herrühren, der des Schreibers des lat.
kommenturs und einer and. hand, die sich dunklerer tinte bediente, beide hss.
waren, weil überall das xeilenschema das gleiche ist, von, anfang an für einander
bestimmt, hinsichtlich alles iveitercn details genügt es, auf VRoses heschreibung
(Verzeichnis der lat. hss. der kgl. hibliothek i, 69 — 72, vgl. ii, 3, 1324) xu ver-
weisen, da der kommenlar wegen der häufigen nennung Lanfranks erst aus dem
ende des xi jlis. stammen kann, die hs. aber von vornherein auf diesen komnientar
berechnet trar, iveil die linierung für die marginalgU. überall durchgeht, so erscheint
mir Roses ansieht wenig glaublich, dass der codex dem x jh. angehm-e, der kom-
mentar dagegen ein jh. später hinzugesetzt sei. bl. 3 ist jungem datums, die
darauf befindliche widmung Tlicodorichs von Metz {Rose r, 69; das dort erwähnte
titelverzeichnis steht bl. 146'') braucht sich daJicr ursprünglich gar nicht auf unser n
codex bezogen zu haben, ieli teile ihn dem xr jli. zu. •— ■ aiif die deutschen gll.
wies zuerst SHcllnianii Sedulius Scottus (1906) s. xv hin. [689
Tlieol. lat. f«l. ll!#5 nach Rose vielleicht aus Lippstadt stanunend, 42 X^'^»
XI jhs., CCL von alter hand oben in der mitte gezeichnete hll., während die moderne
Zählung, icelche die leeren ausgeschnittenen nicht berücksichtigt, nur bis 243 reicht,
davor ■z.wei nicht signierte mit einem inhaltsverzeichnis saec. xv, am sehluss ein
leeres ohne zijfer. in 31 lagen {8^> i; 16** ii; 24*^ iir; 31'' unsigniert, da die vierte
läge, hinter der ein bl. ausgeschnitten ist, im xv jh. ergänzt wurde; 39** v;
47'' vi; 54'' vir, da 49 doppelt vorhanden; 62'» viil; 70'' viiii; 78'' x; 86'' xi;
94** XII; 103'' xiir, /reil das grosscnteils leere bl. 95 tmchträglicJi, eingezogen ist:
111"' xiiii; 121'' XV, ei)i qnaternio mit angeheftetem doppelbl.; 129'' xvi; 137'' xvii;
145'' XVIII ; 153''xviiii; 160''xx von einer hand .saec. xv, danach ein bl. aus-
geschnitten; 168'' xxi; 176'' xxii; 182'' xxiii, ternio; 190'' xxiiii; 198'' xxv von
and. hand; 206'' xxvi; 213'' saec. xv 27, darauf ein bl. ausgeschnitten; 221'' A
und saec. xv 28; 228'', da 221 doppelt vorhanden, B und saec. xv 29; 238**
saec. XV 30, doch reicht die läge bis bl. 239, von dem nur das obere drittel
erhalten, denn 236 ist doppelt varhanden und 234 — 36* sind später eingeheftet;
243'» .9«(?6'. XV 31: 240 — i3 bestehen aus einzelbl., doppelbl., einzelbl.) : 1) bl. 1 —
213 briefe des Hieronymus mit einer deutschen randgl. (DCLXXXVIIP);
2) lil. 214 — 239" Ilierongmus Contra louinianum , 240" Differentia digitalis
riuiiieri in sechs kolumnen mit Bedas text De loquela digitorum 1, 132 — 40 der
Kölner ausgäbe, darauf (c^valU sit aunvs solari'* und lucipivut epacte l conc.
242* Est et, alterius modi conipotus nneder = Beda 1, 137, doch den sehluss sibi
ix)llicuin uindicet articiüos kann ich bei Beda nicht finden, darauf von and.
hand — 243'' oben [rest der seile leer) Augustins epistolu 228 {Migne 33,
54 Vkrzkichnir Dkk Bkxi'tztkx Hhh.
1013 — l!J). >^ lliosr Veixeichnis der lat. Lin. ilei- bjl. bihliolliek ;« Jitiliu m, l
(1901), 72 — 74. |690
Theol. lut. I'ol. :fifl>l, aus Werden, wie 2» der vennerk Ceriiuoiiie moiiHchorü
Imi» loci siib Ijto liulgluro und 4» der eintraff liber «cl liud}i;eri in weriltiin be-
5 weist, von Tros.s erworben, 32 X -■^. \\ jhs., 177 bll. in 22 bus 169'- mil den
buchstaben A — X signierten quaternionen : 1 ausradiertes vorsatM. mit inmilaren
spuren, anfanij einer von den AASS juli 7. l."57 abweichenden fassunj der l'assio
des Abdon und Sennes, 2. 3 sechsunddreissig knpitel des Achener konxila
von 817 (MG Capittdaria 1, 343^), 4 — 58» sechs biicher des Ephracm Sijrus
10 De conpunctione rordis, De iudicio dei et resurrectione, De beatitndim aniniae,
De poenitentin, In Inctaminibus huius saecuti, De die iudicii mit einer deutschen
randgl. (DCXXV»), 58» — 131" fiinfundxwan^ig mahnreden des Caesarius, eben-
falls mit einer deutschen marginalgl. der gleichen hand (DLXXXIV'), sodann etne
bunte Sammlung von ausxügen, über die Rose genau berichtet. — ]'Iiose Verxevlnns
Ij der lat. hss. der kgl. bibliothek zu Berlin ii, 1 (19Ul), 89 — 95. |691
Theol. l«t. 4" 3«4 s. rheltenham 1G375.
BRÜSSEL,
STAATSARCHIV.
Zwei vierspaUigc bruchstiickc einer pergamenths. der Sa lo m on i sehen gll. ans
dem XI Jh., soweit sich mit hilfe der inkunabel berechnen lüsst, resle eines doppelbi,
zunschen dessen hälften ein. weiteres verloren ist : sie hatten früher als umschlage
20 von aktcn der jähre 1703 — 07 gedient, das erste fragment, 32 cm im quadrat,
der obere teil eines bl. mit dem obei'en rand zu 2^/.2 cm und dem äussern xu
5 cm, enthält je 44 xeilen auf der spalte und reicht von (Concutere) conuellere —
Collauda(tus) = mÄ:imafec/ 36^ 41 — 37*, 11; das xweite, IG cm im quadrat, du
untere partie eines bl. mit äusserem und breitem untereyi rand, xählt je 16 xeilen
25 auf der spalte und geht von (congru)um. Conuenio — Corona . . . huius principium
a \\hero ^ inkunabel 40^15 — 41'^, 10. als die bll. noch vollständig waren, dürften
sie 56 — 57 teilen auf jeder spalte enthalten haben, bl. 1 weist mehrere deutsche
interlineargll., bl. 2 eine deutsche contextgl. «?«/ (MCLXXVal). — JHBormans im
Compte rendii des seances de la commission royale dliistoirc, ou reeueil de ses
30 bulletins ii serie, tome 6 {Brttxelles 1854), 106^! [692
CARLSRUHE,
LANDESBIBLIOTHEK.
Nicht aufgenommen wurde die von AHolder Zs. f. deutsche icortforsehung 7 (1906),
310 aus dem Aug. C'XXXIV saec. x, den er genügend in seinen Rcichenauer
hss. 1 (1906), 328/" beschrieben hat, bl. 38* mitgeteilte randgl. fiemidin (mit punkt
unter d). dettn sie xeigt keine beziehung zu den textworten Per manuni autem
35 potestas exprinnitur — ipsa corporis uita fuguratur {sie), spiritus autem uniuersae
carnis hominis efTectus inteilegentiae .spiritalis exprimitur, einem exxerpt des Lathcen
filius Bait aus Gregors Moralin in Job (Opp. 1, 368 f Per manuni quippe potestas
expiimitur — ipea coi-poris vita Signatur spiiitu universae carnis hominis effectus
Brri, IX Carlsruhr o5
iiik'lligeiiti;o .spiritali.s cxpiiuiitiir), iiml .scl/citil roii ilersrlhnt liinu/ linxurnhrcH,
wie P ^)hatio peniie, Hl'' abcde, 8()-' pbacio peiie, .pbalio icausti, und erst dem
XIV jh. aninychörcu. daher bleibt sofinr ihr dciitschcr charaldcr xiccifelhafl. (693
Aug. Vli {bl. 2* lib' mon Augie iiiaicns), 28 X^^'*^. xi ,;7/s-., ron rirlcn händni
') (jrschriebcn, abgelöstes bl. des rordcrdechels und 248 bll. in IM (juatcrnionen, die
inissrr dem iteioilcii und vierxeliiiirn am schluss signiert sind {der jeiveilige Schreiber
ist bl. 177», 41» und 241=^ darrh VoH bzir. Vol und Vo, 129» durch Vrih, 81"
durclt ein f angedeutet): 1» bis auf feder proben kor, \^ und 248'* [ursprünglicli
ebenfalls lerr) mit ziemlich freien auszügen aus Augusiin und Ambro sius be-
10 schrieben, 2" konnncntnr Attos \{(m Iiömerhrief, 89'' xtim ersten und 162* xum
Mveiten Corinthcrbrief diese mit wenigen deutschen interlinear- und marginalgll.
(DXXXVl'), 206» zum Galater-, 220» xum E])heser- und 240» zum Philipper-
brief. — • AHolder Zs. f. deutsche Wortforschung 7 (190G), HlO und Bie Reichenauer
hss. 1 (1906), 361. [694
ir> Aug. €€:XXXVII {Id. 2-' nnicn. üb' augie iiiaioris), 22,6Xlt),8, ixjx jhs.,
144 bll. {deren erstes verloren, deren, zweites und drittes zum teil abgerissen ist;
ausserdem abgelöster vorderer und hinterer deckelschutz) in 18 iiuaternionen {der
zehnte weist das eingeschalt rte bl. 79 auf, dem achtzehnten fehlt das schlussbl.)^
welche bis zum dreizehnten ein aller Schreiber, vom vierzehnten bis zum sieben-
Jü zehnten einer sarr. xv signiert hat: 2 — 86^ mit roten initialen verziert, Bedas
Matthaeuskommenliiv, anseht ies.se nd von and. hand — 88" nachrichten über Christi
erscheinungen nach seiner auferstelumg. mit dem nuirginalvermerk Ag folgt ein
stück aas Au gust inns De co)isefisu evungelistarum {Wiener corpus 43) 391, 17
— 393, 18 und 89" ein weiterer abschnitt über des herrn auferstehung. 90» De
!") initio [beide worte stehen auf rasiir) ]\Iathei (daneben am rand de fflU in post
fflnion) — 96" brmerkangcn über Christi genealogie Mattli. 1, 1 — IG (90^ mar-
ginal ein j\I), alsdann wieder ein. Iiruclistück aus Augustinus 92, 11 — 93, 21.
04, 1 — 20 und, kurz nachher, 93, 21 — 24,7. daran scheinen sich bis 104», wo
firiit gesetzt ist, allerhand aus\iige, das Matthaeitsevangelium betr., anzusehliesseii,
IG denen öfters quellenaujjabrn (A, B, Hil, M) nebengescJirieben sind. 104'' von and.
hand Incipit de Luca euaiigell wenige gll. zu Lucas 1, 66. 1, 1. 5. 9, 51. 12, 27.
21, 38. 22, 43. 11, 5 — 13. 9, 3 mit zwei deutschen.. 105» De eodem euangelista,
geovdnete, grossenteils aus Bcda geschöpfte gll., u;iederu.m gemischt mit deutschen,
diese deutschen, meist im conlext, selten interlinear stehenden beliehen sich stets
15 auf stellen des hibeltextes, nicht auf worte Bedas (CCCLXXX'*), rühre}), von der
hand des Schreibers her und sind, wie die Verderbnisse zeigen, von ihm einem
andern codex entlehnt. '^^ AHolder Zs. f. deutsrJie irortforschuug 8 (1906/07), 48.
[695
OtMiingeii I. 26,2X18,5, ausgehenden, xiii jhs., 498 bll. mit goldschnitt, ent-
iO liält hl. 27''^ — 469»^ zweispaltig zu je 53 zeilen einen texl der Vulgata, der
auch die büchrr Esdrae 3 und 4 bringt und den Actis ihren platz hinter den
Paulinischen, briefen anweist, voran geht auf bl. 26»' 27''* der, weil vor 26 ein
bl. au.fgerissen ist, fragmentarisch, mit Tao<!0 de niei« siniilibus einsetzende prolog
56 Vrrxekhnia Der BENurzTEN Hm.
ilcK Ilieronijmus an I'aulimis und der an Iksidfriun; die luilf'te der >tus«eren
hduntnc des hl. 27 ist forlijeschnitten. es folgt bl. 4()0^ fl, hryinnetui mit Auz
apprehendes u\ appreliensio, eine deutung lirbrci ischer nmnrn nnd A\)l-'^ ff
ein traktal über Genesis 2, 10 Fluuiu» egrediehatur de l<x;o uoluptatifi, der den
5 Uuyo von SVictor xitiert. bl. 498 ist leer bis auf wenige federproben der riick-
seite sowie folgende nachrichten der Vorderseite: Istutn. libmni. ul. istari). hibliam.
recepi. ego. otto. eps ost,. marchio. de hochb*g. in inonastMo O'^iiiiigeiin. nii 7 |
monastSo. i"*stitui. dg. äno miiij''. xxxij. sc'pt, manu {)p'a | : 9 cessi. eä. äff", nieo diclo
iosth. de wang,. ^ O. n.st,. Otto iii von Ilaehberg wurde 1388 geboren, nnr bischof
\Q von Konstanz 1410 — 34 tind starb 1451. darunter ron and. hand liäc bibliä
habeo ego henric» Nithart a dnis pposito - aventu niosterij | öningen ostau dioc,
q ego 7 heredes mei tenem~ eis ad oej eo4 reqsicöeg | gratant* restitu'e ^jut de h*
habent reegnicöej de manu inea | Renöuatü nome \ monasterij hui 9 | anno dnj —
LXlll {über der zahl die buchstaben PKV^). der naine des cliorherrenstifts scheint
15 auszuradieren versucht und später wieder hergestellt, beide notixen imirden im
xviii jli. auf zwei dem losen v&rderdeckel der hs. eingeklebte paj/ierbll. abgeschrieben ,
nicht ohne fehler: jedesfalls darf in der ersten dg nicht xu datum aufgelöst werden,
sondern zu debet. v&rgehunden sind die bll. 1 — 25, xiveispaltig zu je 46 Zeilen,
mit einer Exposico Bibilie sup rara uocabula saec. xiv, dh. einer verkürzten und
20 stark verderbten lat. und deutschen bibelglossierung vom typus des Cl. 4606
(Vlir. XXVIII. XLIII. LVI. LXIX. LXXIX. LXXXVIII. CHI. CXIX.
CXXXV. CXLVIII. CLVIII. CLXIII. CCXXI. CCXXIX. CCXL. CCXLIX.
CCLXI. CCLXIX. CCXII. CLXXXVI. CXCIII. CLXIX. CLXXVI. CGI.
CCCLVII. CCCLXIV. CCLXXIX. CCXCI. CCCI. CCCXI. CCCXVII. CCCXXII.
25 CCCXXVI. CCCXXXIV. CCCXLII. CCCLI. CCCLXX. CCCLXXVII.
CCCLXXXI. CCCLXXXIX. CCCXCII). auf die der deutschen gll. entratenden
Epistolae canonicae, Apoc. und Epistolae Pauli folgen griechisch mit lat. inter-
linearversion Sanctus sanctus sanctus, Benedictus qui uenit, Agnus dei usw., namen
und bedeuiung der hebräischen buchstaben, berechnungen der zeit von Adam bis
30 zur Sintflut, von der sintflut bis auf Abraham usw., Tria sunt tempora. tempus
ante legem, tempus sub lege, tempus gracie, endlich Sunt vi etates mundi (aurea —
ferrea). interessant ist, dass unter der roten Überschrift Aliud capitulum dem text
der rcdaktion Cl. 4606 auszüge aus redaktion C angeMngt sind hei Josue, Reg. iv,
Paralipp. i, Psalmen, Parab., Cant., Job, Exechiel, Acta, während überschriftslos
35 exzetpie dieser art hinler Reg. 11, Paralipp. 11 wnd Eccli. folgen und dem 3 buch
der Könige mit dem titel De nominibus edificioram sich anschliessen. dagegen sind
die beiden unter der hezeichnung Aliud capitulum der Exodus angefügten abschnitte
nur aus typus Cl. 4606 ausgezogen nnd der redaktion C entspricht u-as später
als It lib* exodi folgt, andern Ursprungs ist der anfiang zu Reg. i. ^ AHolder
40 Zs. f deutsche wwtforschung 1 (1901). 110—16, vgl. Jahresbericht 1900, 74.
[696
Carlsruhe — Cheltenham 57
CHELTENHAM,
BIBLIOTHECA PHILLIPPICA.
TOST (/'//. 4, 412/') befindet sich jd^t )iiit der srl/rnkunu des sir Mn.r WärJtIcr
auf der Berliner Staatsbibliothek als Lat. t'ol. 730, 30,4 X '■^'^'^' aasfiihrlich be-
schrieben von HDetjcring in den Milteilun/joi aus der Berliner krjl. hibl. 3 (1917),
3//". ursprünglich hefasste dir lis. bl. 1 — 144 in 18 quatcrnionen, deren signa-
5 turen bis auf geringe spwoi abgeschnitten sind {nur 88'' ist noch deutlich xi" sicht-
bar): achtunddreissig väter leben u)id der Liber apologeticiis Bernhards bildete})
den anf 2^^ verzeichneten inhalt der lAl. 2''' — 143"'^ mit je 41 \eilen auf der
sjjalte. dazu traten drei weitere quaternionen, deren zweitem 153 — 59 ein hl. nach
154, das koiTcsjyondevM. zu 157, durch ausschneiden fehlt, und das erste bl. 168
10 einer vierten läge: üusserlich unterscheiden sie sich von den ersten 18 quaternionen
durch den mangel der Signaturen und dadurch, dass die blindlinie zwischen den
inneren einfassungslinien beider kobnnnen fehlt, nun beschrieb eine nicht wesent-
lich jüngere hand bl. 146^^ — 166''^ sehr gedrängt (bis zu mehr als GO zeilen) mit
der Panormia des Osbcrn und einer durch einen metrischen pt^'olog eingeleiteten
15 gr ammatik; sodann benutzte sie die frei gebliebenen seilen und Seitenteile beider
Jiss. zu mannigfachen eintragen: 145*"' auslegung des vaterunsers und glauben,s-
hekenntnisses , über das jüngste gerieht, allerhand auszüge ex decretis lucii
pape, (cus Augustin , Beda. Gregorius . 166**'"* nachtrag zur Panormia,
143''' mitte verschiedene icorterklürungcn , 143^^ — 144*^' sachlich geordnetes
iO glossar mit zahlreichen übergeschriebenen deutschen, worten. daran unmittelbar
sich anschliessend ein alphabetisches glossar mit spärlichen deutschen contextglL,
das 144'^'^ bis ins D reicht und 167^' — 168*" fortgesetzt itnd beendet ivird, worauf
168*^ — 168''* ei)i, kürzeres rein lat. glossar, das im P abbricht, folgt, dieselbe
hand schrieb ferner den Marienfekler bibliotheks katalog auf bl. 1 (zuletzt hg.
25 von HDegering in den Beiträgen zum bibliotheks- und buchwesen PSchwenke ge-
ividmet (1913) 53 — 64 mit photographischen facsimilibus) und ergänzte das in-
haltsverzeichnis des ersten Schreibers auf 2^^ durch angäbe der von ihr hinzuge-
fügten stücke: Glosari'. Deriuationes. Expositio sup symbolü j Item expositio sup
dnics oratione. Questiones | de diuersis reb' collecte. ein dritter Schreiber gab
JO hl. 2^"^ (2*' blieb leer) ergänzungen zu bl. 141*'. 141**^ des Liber apologetictis.
von einem vierten saec. xrv/xv rührt das angenähte bl. 1* Incipit speculuin nionachoij
bti B'nhardi. Abbtis Clareualleü doctori® egregij her, das allein einspaltig be-
schrieben ist. vorn in der hs. befinden sich reste dreier pergamentdopj)elbll., die
zum teil detitschen text saec. xv enthalten; auch das schutzhl. des rückcndeckels
35 zeigt auf seiner innenseite deutsche schrift gleicher zeit.
Meine collation aus dem april 1915 ergab folgende tjericidigungen des abdrucks
ijeider glossare: 3, 715, 13 cisterna. 27 1. 47 spunnebroth^ 60 stanior. 716, 1
steht eher lisi als list. 7 Pedissequa. 12 Marcsalc. 16 siluersinith. 22 winzeppere.
30 vvegeschethe. 47 Sarcophagus. 52 1 equa zu streichen. 717, 6 es steht wahr-
40 scheinlich Soriscula. 33 auricalcuni. 40 Statera. 53 sultze. 62 collirida. 66 Vann . . .
718, 1 Cophinus. 10 gelte. 23 l umex (es steht Pumex) l puinaticus zu- streichen.
58 Vkrzeiciinih Dkk IU;^•^'l"^TK^' Hh«.
2x locco. [:> iiiihr.srUeiittirh sulfoz (rijl. '>*) iioUtrk-). 4S EiiUtiliuiii. 't'A Molln-u^.
71!», (i i'ti\>i'. 7 Cepa. H iSatureia. 10 Lactuca. 19 Pipinflla. 20 Caiiabii». 4.{ Mu-
thirtti'l. 47 IVrsoiiatia. 4s ladeke. 7j?0, l.'i (Vrasuf^. M) hfyd«*. 721. 2<l l>aiii<'>ti:i.
;U» Hiimulus. .■{;{ ()uaj,'er. 'Mi steht lahs. nnch 40 />//// 8iniius affb. 4!» [»apilio.
5 5.') oiiMuiv. 57 o^/e/- uorscrit. 722, Iiipluuiviii. 11 tuiiicht. 14 n-miia. 1 ;"> oder
kille l'scaiu'. 2;> (.'artihigo. ;{s Rt'diiniciiiuin. — 4. 177, i'-r. U l)rant,trekk'. \2 tilf/r
die itotr. 18 hüriii/| / uns korr. 22 st(;iu'liiic. 178. 9 icdumhc. itnfh \:\ frhhn
Fa8C"icula (/. Falcicula) .siki'lc. Falx -i-siic nadi 14 /e//// Fungu~ Miaiii. I .-iiiiiiiiitas
combu>te cariilele. n(wli \\) fehlt 107'' lll>li^^ll .-i-uinlcl. suadet. Iiortatur. 27 strld
10 Hatlie. :49 1 atleptus. 41 griml'lc. 4;> auspicivin. 49 Piitera. .'»") iiion. filtrii steht
in der fis. 08 die note m tilgen. |81
ll30!t (Gll. 4. 41 ;>/',• iinrh einem sehr rerlilassten einlniy nnf \'^ icar der codex
ei(/eiitHni des nunncnklostcrs Pful.vel an der Mosel, heror er in den hesit,v der
Jesniten ron A(/en kam) ist jet.it auf der Jierliner Staatsbibliothek Lat. 4* 074,
1') 29.4 X-1. y^ii jlis.. 110 bll. \n Je 8.") — ;J0 xeilen, xuletxt eingehend beschrieben
von IlDetjorinij in den Mitteilnngen ans der kyl. bibliothek in Berlin 3(1917),
12 — 18: bl. 1 — 02 acht unsiynicrte (fnaternionen, hinter deren letztem 2 bll. aus-
f/eschnitten sind, es folgen ()3 — 102 fünf fjnaternionen, ron denen die vier er.stcn
am schlttss ntstoden aufarisen. 10!5 — 07 besteht ans einejn doppelbl. und drei
20 cinxelblL, deren vordere hälften forlgeschnittcn sind: daher beginnt 103* mitten im
salz mit tum infrigidari yiiiittanlur =^ llildnjanlis ('ausae et nirae ed. PKaiser
(1903) 2r). 15 {s. Jahresbericht 1903, 84); 108 — 15 bilden einen tjnaternio (109.
114 einxelbll.) : 110, nur auf seiner ersten .spalte beschrieben, ist einigln, ich
bemerke. da.ss 1) dir Hildegardgü. aus einem gan'c gleich eingerichteten codex ab-
2'> gr. •ich rieben sein müssen, doin hl. Ol" endet dir vorletzte xeile mit »Scinzibuz.
Ki.saiizibuz (3, 401, 52/"), über ihnen ist nnrlua und nhovneuhoux aus^radiert, ivelche
xn den die letzte xeile schliessendcn Scuaulbuz. Schirobuz (3, 401, 59/") gehören
nnd über diesen auch richtig stellen, während die ivirklichen glossierungen von
Scinzibuz. Kisaiizibuz, nämlich sauiua nnd cliinus, den rasuren erst nachträglich
:5() äbrrgeselxt sind: ihr bl. 58» beginnt mit 3. 390, 1, 58»» mit 391, 49, 59" mit
393, 30, 59»^ ///// 395, 7, GO--^ mit 390, 51, OO»» mit 398, 20, Ol« mit 400, G,
Gl»» mit 401, Ol, 02» mit 403, Ol; dass 2) 4, 413, 40 vor hyldegardis ausge-
lassen ist sce und dass 3) in den austilgen aus der (ivxnei mittellehre 4, 414, 25
vor faciat fehlt sepe; ferner muss es r. 31 heissen 100''^ et isti mirrain; z. 33
•J5 fehlt XOl^"^ Secuiidus planeta ex quatuor ad aquiloiieiu sub manu uirgulam ad
dieh dextra parte mittit. [82
1C>;{75 [Oll. 4, 415) ist jetzt auf der JJerlinev staatsbildiothek Tlieol. lat. 4' 364,
20X1-1^) 16 bll. zu je 17 Zeilen in zwei qualernionen ; ich ivürde die hs. norh
fitew IX jh. zuschreiben. [83
40 1890S (07/. 4, 415/') ist jetd auf der Berliner Staatsbibliothek Lat. 4" 070.
IIDcgeving hat in den Mitteilungen aus der kgl. bibliothek in Berlin 3 (1917),
18 — 2G den codex eingehend beschrieben und dort s. 24 — 26 die gll. des blattes 1
{jetxt mit c bezeichnet) nach neuer lesung herausgegeben, es gelang ilnn, einiges
CHELTKNHAM — Glasc.ow 59
mehr und virktirjcr heran.suibringen als Pafri;/ und PrirAvh; aber der xnstand
des blaues ist ein so ven^iveifcUer, dass in den wenif/sten fällen sirh rolle Sicher-
heit enrichen Hess. 8, 468, 1 steht ijewiss nicht haf>;aii puacokji, sondern, wie
Patzig und Priebsch lasen, agaii puacha, und davor sind nicht 2, sondern '.\ (jll.
;") erloschen, auch kan)i ich nicht clmi und (ch)risiboiini lesen, sondern, P21m nnd
chersiboum. ebenso scheint mir 3, 437, 39 nearun richti/jer als iiarun, 3, 454, 12
euistaful als ezustaful. 3, 454, 27 steht unvirrifcthaft Mu?io (k munceps chazza.
3, 456, 45 las ich Trotoc oder Trotta Forahliaiia und darauf nicht Meriila A,
sonderii Anguila A, das dann \u AI .supplierl werden rnuss. 3, 634, 5 wird es
10 bei Bihal bleiben müssen. [84
DÜREN,
LEOPOLD H0ESCH-MU8EUM.
Penjanientbl. des bcr/innenden xi jhs., unten beschnitten. jeiAt nocli 25,7 X- 1)5,
mit 22 (ursjmlnglich 24) vorgeritzien zeilen auf der seile, einspaltig: des Prü-
de ntius Hgmmis p. cibum 8 principii — 35 atque und 38 [rauci|sonos ^ 65
labitur enthaltend mit drei deutschen interUneargll. auf der rückscitc (DCCCXI).
15 früher bildete das bl. den schxUi des inneren rückendeckels einer hs. saec. xiv/xv%
die, 32 /;//. stark, aus Werden stammte: Incipit modus de cursibus horaruni in
choro monasterii werdinens. Codex nionasterii sei liudgeri in werdina. möglicher-
weise gehörte das bruchstück derselben hs. au wie das Düsseldorfer fragment
(nr 101). — auf die gll. machte mich 1914 i. 18 HNFruger freundlichst auf-
20 merksam. [697
SGALLEN,
STIFT8BIBLI0THEK.
831 (s. 3 oben Liber SS. Galli atq, Othmari), 25,5X18, xi Jhs., 364 xwei-
spaltige ss., von de)ien 1, 2 {bis auf kritzcleien), 183, 332 {dann 3 bll. ausge-
schnitten) und 360 — 63 leer sind: 1) s. 3 — 168 {mit den Signaturen Fnmn —
Docima s. 12 — 152) Boethius In Topica Ciceronis; 2) s. IQ^J ff (ternio nebst
25 angeklebton bl., 9 quaternionen, lernio, 2 quatrrmonen, be^ieichncl. s. 180 — 348
mit rötel als 12 — 23 von derselben hand, welche mit rötel aiwh s. 168 die signatur
11 eintrug) enthält verschiedenes (s. Seherrers beschrcibung), darunter s. 280 — 94
Porphyr ii Isagoge intcrprete Boeihio mit 2 deutschen interUneargll. (DCCLXII*).
.s. 364 tafel mit logischen ableitungen. — GEhrismann Zs. f. deutsche wort-
30 forschung 4 (1903), 249. 1698
GLASGOW,
HUNTERIAN MUSEUM.
S. U. IT {früher R. 6. 19) in folio, Xii jhs., 32 bll.: Vergils (jeorgira mit
dfr Unterschrift bl. 31'' Johannerf doile de glipeig plebaiuis in hiina (eiiobita in
monte sei iohis sub dnis Abbatib^ Dan)nione (/. Donimonc?) Wilhohiio et Volperto
militaui sc'psi prid' Kai Marcias Anno d. priino sup Millesi'" ; die närhste zeile
';]') vom buchbinder fortge.ichnitten. in ihr muss mindestens uocJi Ceiilcsirnum ge-
standen haben: denn die kirche -.u, buna =: .Margareleuhnuu, (istlich ron Fulda,
tvurde luich Droruike Traditiones et antiquilates Fulde.nses 61 / 1093 durch bischof
'in Vkkzkk iiNiH Dkk Bknutztkn Hh8.
Kinrliintl roti W'inxhuiij t/fweiht. Srltunmit Diocieais Fuhlrnsis (17:^7) /'. 111
irciss prühsle von .loliannesbenj bei Fulda itriselten S!Jl /'//'/ 11 50 ////•/// ut iwiinfn.
(las iirspr. lenc hl. 32 hat eine hand ilea Xlii jhs. xuin ciiilniij (ine.s irmuleiUrhi n
saminelKuriuniH ron noliien und aorterkliiruHf/eii luil deulsclun ront'jtijll.
5 (ÜCCCCXLI'') hcnat'.t. sie irurdcn uufyenoftniicii, irril ein roLahalar dfr !/injti)r
T)i'i\'('X\X.W fl dabei cerivcrtet scheint; die dem abdructc in erhiijfn Llannnern
beiijc/'iii/ten seilen \ahlen rrmriacn daran/', den rinyanfj bilden uitHf'iihtiu-he bemei-
Lnnyen über Accentus;, d(tnn folijcn ohne absat\ die yll. 8i'.les. I mim'*. I ist'u.
t ioculato!» (sie) i(t -^ Parallph*. Siibulc'^. Buhulc". Opiüo. Maudrita. Archimüd'ta.
iU .Stipadiu. Palludaiiitü. Canua -^ fossa iux» nares. Greno. Cinciiii. Caluaiia.
Cereuella. Biia. MVmial. Eiiesis. Rofea. Mic^co^in''. Dilü. Chellilr". Idr*. Lübric''.
ZeP. ('remiii. Enixnia. Oi)itulor. Mflota. Uranice curie. (82'') . . . (obeisle xcile
grösstenteils fortyeschnitten). Sirnia. •Prellt". Fcriata. V^iiacuP. •Pyp'^imn. Q'.<q'lia.
Renda. Asm•^ ßombix. Ca.sia. C-in'*. Ca'poii*. Carica. Calta. Ceta. Cemra ('!).
1.') Capariö. Cicuta. Carectü. Colocasia. Cardam". Coloquintida. Bonibix. Licisca. I sparLa.
Dext'nü. Soga I j^ega. Liciatoiiü. Itona. Callopodia. Lectica. Lena. Zomtü. Litu".
Pedica 1 cipp" [diese gll. grösstenteils ans den buchstaben C und L eines alphn-
lietischen (jlossars ; nunmehr folgen rerwandtschaftsnamen). Sob'n*. Osob'n*. Au".
Ana. Pau». -Paua. Abau» abaua. T'ddau» t'ddaua. Soc^ Soc». Gen*. Nur«. Vit'c».
20 Panlf». Vt'iii«. Sorori". Amittaii'-'. Pedagog«. Iq'lin''. P''him''. Not». Spuri». Pat
pat's niei -^ au** ms usw. Couöob'ni. .Sobriiii. Mariti tr. DuorA frm uxore?;. Soc*.
Socr'''. Farciolio und das gan:r endet mit mehreren vexierschlässen : Iste cani" -H
tu''. 7 x-riii cani* -^ pat. g" tu* pat — vn hec scis quia (unvollständig abbrechend,
obwohl noch räum .ur verfiigwnj stand), gelegentlich sind am aussenrand von 32''
25 nhsat'xxeichen angebracht, der texl läuft aber nnunferbrochen fort. — ich fiabe die
gll.. auf die mich RPriebsch aufmerksam machte, nach einer in Glasgow hergestellten
Photographie Ijeider seilen, gegeben. [699
11. O« 8 {früher S. (i. 9, aas Sdallen: 1" Liber SS. Galli attj, Othmari luul stifts-
wappen, später Petri Buniianni Seeundi), 21,'i:'X,\ö,H, x jhs., hll. nicht gezählt in
30 regelmässigen (/ualernianen : Servius In Bucolica et (Jeorgica Vergilii mit einer
deutschen interlineargl. saec. xii (DCCCLXXX*'). ■— den codex erwähnt der jüngere
l'Burmann in seiner Vergilausgabe i {174G) praef. ******* als im besitz, seines
oheims befindlich gewesen, die gl. teilte mir RPriebsch mit. |700
HERTEN,
BIBLIOTHEK DES GRAFEN DROSTE-NESSELROÜE.
192 N. oben nr MLX". [240
INNSBRUCK,
STATTE ALTEREI ARCHIV.
35 Zwei doppelbll. in folio, jede Hälfte derselben 44 X 3^» drei^jialtig (jede spalte 82 X ^ )
%u r)3 mit tinte linierten x,eilen, beginnenden xiii jhs.. mit {meist abwccJtselnd)
blauen und roten initialen, früher als büclierdeckel rerwendet und daher auf den
innent selten häufig erloschen oder doch ohne reagens nicht lesbar: reste de^s Liber
ylossarum {marginale quelletumgaben fehlen) mit spärlichen deutsclien contextgll.
Glasgow — Klagenfurt 61
(ArCLXXI''). anfange soivie sMiisse der spalten: ^^^ pugnat. illiiic pestilentia
{unterptniktievt) petulatia. liinc piulicitia — Autiteton e:?t ubi contraria conlrariis
oppomint . 7 sententie (1-'^"^) pulcliiitudiiie reddunt — Anfcitis. lapi.s iiocatus.
tj sit coloris ignoi. ut caibunculus. s; Candida vena precinctus. cuius ppriuin est.
•'i ut attactus isj;ni. (1=^^) uelut int'niortuus extinguat^ (Isidor IG, 14, 2) — Anuli
per diniinutoneni d^ci. a c'culis : aiiis. {V'^) qui sunt circa brachia 7 c'cü crura
(hidor 19, 32, 1) — Smaragdes berillosq; niichi flacce nee nitentes per Candida
niarga(l''^)ritas quero. nee quo« thiniea lim ppoliuit anellos (ib. 6) — Annus
)iat~al est. cum se soli luna supponit. ut (1**"*) inter orbem solis et oculos nrös
10 — Antiochiam. ciuitate. Seleucus unus ex pueris alexand' . . . (= erloschen).
2*' Arcistes. sagittarius — Arctu sydus in celo. 2*^ Arctus ppria iuuent^ —
Arcu . . . flumls nora est . . . (2-'^^) it inter tebestem et am ... — elatü. editö.
Imensö. (2'*^) eminens. fastigiosum. Arduus. excelsus. erectus — Aret. aRescit.
siccat. Aret. ab ariditate. 2^^ Arfaxath int^pf sanans depopulatione — Argiti.s.
15 grecula uitis. gen^is albi t'ertili.s uastam mat^iam 7 breue. (2'*^) et latum folium
mittens — Argumtum. hystoria. tabula, hoc inter se distant. q hystorie sunt res
uere que fce sunt, fabule *[ nee fce sunt, nee fieri possunt. B"^ minetur spatio.
un et colera .i. fellicla nominata est — ac fatigatioe. 7 frigore sudoris ac la-
(3'''*)bore. 7 ex medicamin potissimo4 nocet~ esu — Colonia. ul ag'ppi(3**)na.
20 colonieses — Colubrin^ lapis a colore auis nücupat~. (S'*') nat a uicin'' gipso. et
moUicie silis. — apud poetas. ubi in u^su post duos pedes syllaba rema(3''^)net.
cöma e — Iseruit. Comedi st qui p'uatorum (3^'^) hominü acta. dca. gesta. canta-
bant — siue a comessatoe. Solebät. n. p^ cibü {Isidor 8, 7, 6). 4»^ Culmina dcä
sunt, quia apud eos {dies wort durchstrichen) antiquos — Cunabula siit
2') infantes (4"^) iacere consueu^unt. dcä quod partui adhibeantur {Isidor 20, 11, G)
— Curator des q curä ferat pu^is. q adh'c (4*'^) eius etatis sunt, ut negotia sua
administrare non possTt — Catapeion est latle pro laude ut Diligam te dne u'rtus
mea. ubi singulis u^bis declarat quod sit dns (4'^^) modo u'tus. m firmamtü — pp
subtiliore facilitate supputatönis (4''^) distribuüt in .iin. ul in viii. punctis —
30 Clepsidra est horologiuni aquatile. per quod aque {unterpunktiert) colIigunt~ höre.
Fecerunt enim antiqui (4'"^) horologium ita. Prius cupam posuerunt. et sup cupam
concham magna — Legitur quod rex psarü miserit karolo impatori horologium
ex auricalco arte mechanica mirifice compositü. in quo .xiL horarü cursus ad
clepsydram uHebat . cum totidem ereis pillulis. que ad cöpletione horarü decide-
.35 bat. 7 casu. läge vom Liher glossarum ein abdruck vor, so Hesse sich leicht be-
rechnen, loelcfien qiiaternionen beide doppelbll. angehört haben. — ■ mich wies J Schatz
auf die hnichstiicke hin. j701
KLAGENFURT.
STUDIEN BIBLIOTHEK.
11 (früher 2 — 4), 20X13,.ö, 105 bll., auf der innenseite des vorderdecksls mit
einem miss-alebruchstück saec. x beklebt, enih/ilt: 1) saec. xiii Id. 1—40 in sieben
40 signierten qn/iternionen, von denen der dritte heransgeri.'isen ist, der fünfte fehlt.
eine rezeptsam^n lung , beginnend Sicut tempestas imminens signa praemittit itaf
&2 Vkrzku HNi-^ Ol K Bem'tztkx Hm.
et laiigor corix)ii iiuj)endeiiö circa (/. certa?) «ignificatione praonoucitur und mit ifi-
fiiitf'Uen (tfutsrhen oder vulyiirluteinischen Worten im context (.'{'' cum herbe «uco
ijiiat' dicitur bliese, sal tjui ilicitur <{eiiäciriiia, "»" herba . . . <|uae uul^ari i»er-
inoiie iiiäana uocatur, 'i'' berba <juae dicilur baselwrz, ij" berlnt quae dicitur
■) hulwrz, 7" herbe quae dicitur winsepe, 1^ herba quae dicitur atihich, herlx»
«juae dicitur biboz; 1"*" beyeynet nehen lateinischem yeduwar auch die deutsche
form zituar). dieser rexrjilsammluny einrerleibt ist Id. 17" — 22'' eine vollstiindiye,
jedoch xiemlich korrupte fussuny von buch 1 des Sunt mar ium lleinrici
s. Ü3, :{0-112, :i:\ (DCCCCXXXVII A); der anfany des buches uird au/ dem
10 verlornen dritten qu(dernio yestuitdeu habe)i. der text, ueUlier xur /.weiten hssfamilie
yehört, steht dem des Erfurter bruchstücLs L »iahe, ryl. ib. Taxus ywinböui. vel
iwa, Populus alher. vel belit, Malutii inaciaiuini iiialcilii, Maluni punicuni . . .
rotephili, Suber uel auellana lovft, Mora luiilber vel dfibbere, Limphea, Öenecion
. . . rietachel vel bennurz, Spilatrviu, Minudactila, Eiiiorroi-s blutfluzda, Azitura.
IT) an stelle der fehlenden kapitelübei'schriftcn wird meistens abgesetzt und alsdann mit
roter initiale fortye fahre n. auf den schluss des vierten buches folgt unmittelbar
ein abschnitt rerschiedenarliyer irorterklärti nyen mit einiyeii deutschen contextyll.:
Pigra iiiterpretatur amara. gera diuina (dli. jiixgd, iegd). Tres cellule siunt in
capile. t'antastica. meinorialis rationalis. Silinum graece. apiuni potro>^ilinuiu
20 (/. petrosilinuin) (juia in petra crescit. Stafi.s agia (/, agria) species quaetlani.
Auripignientuni ortirniint. Etnigranea dolor capitis ex una parte. Idiosinus
(= Hediosnius) menta niaior. Solatuni (7. Solatnun) hundesropho. Ajwplexia
öubitanea mors. Scrupulus quasi dentarius. Matrixenia chidelecchi (darin steckt
das ran Schmeller 2, 451 melirfach belegte Matrix kintlege; ist enia ai(s eina
2ö verderbt?). Pilosella minor niusori. Spica celtica. Mentastrum rosminza. Achacia
sleha. Litargirum spuma auri. Parotide glandes. circa aures inflantes. Reuma
flecina (/. fiecma). Mandipula Lapacium manua. Lactindes (/. Lactiride3)
sprinchwrz. Coconidium tiemen eius. Eusula Callis swil. Galla eicaphel.
Balau.stia floa lentisci. Aurea alexandrina potio quaedam. Arterie uene quae spiri-
30 tum emittunt. Sandarace. ortermint. ^lercurialis cowrz. daran schlies.st sich
nach absatz die rote kapiteli'tbnrschrifi De confectionibus und es reihen sich rezepte
wiederum bis :i(/i/ ende 40'' an; 2) saec. xiv M. 41 — G8 der unvollständige
Liber dieiarwn universalium des Isaac, abgedruckt in dessen Opera {Lugduni
1515) p. xii»^ — Li'*^; 3) saec. xiii bl. G9 — 105 des Isaac Liber de urina in
35 der lat. Übersetzung des Constaatinns Africanus. — ■ ich verdanke sorgsame
beschreibung und absclirift dr Hermann Menhardt In Klagenfurt. |702
LONDON,
BRITI8H MUSEUM.
Add. 22033* 20,3 X l^^iG» xii jlis., 157 bll.: in der hauptsache ein vorn tin-
rollständiges Martyrolog und die Benediktinerregel, daneben verschiedene kleine
stücke, über welche der Cataloyue of addifions in the years 1854 — 18G0 p. 704
40 auskauft erteilt, unter ihnen bl. 84 — 88 der hrief Thendemars von Montecassino
Klagknfitrt — München C:>
an Karl den (/rossen inil eitler deutschen randgl. (DCCCLVII"^), (inf velrlic
RPriebsch Deutsche hss. in England 2, 19' f hinn;/es. |703
K<>;ertoia tiOT« eine sannnlunf/ hiteinischcr und griechischer hruchstiicke, rotn
antiquar Thiiodd im märz 1834 erworben, etdhält : 1) als hl. 3 tuid 4 reslr
5 einer zweispaltigen Vergilhs. saec. x in kteinfolio mit drei deutschen interlineargll.
(DCCCLXXIV"). bl. 3, 20 X -1. gehört der nnteren hälfte eines bialtes aus
Georg, ir, bl. 4, 18X19, de.'isen rückseite fälschlicli roransteht, der oberen eines
blallcs aus Aen. xii an. über beide ron einem (juartband der ehemaligen Heltn-
städter universitätsbiblioUiek abgelöste Idl. s. Gll. 4, ü84 /',- 2) cds bl. 4G und
10 40. 41 ein beschnittenes einzelbl., 16,9 X^l'^» dessen rückseite voransteht, loid
ein doppelbl., 20,0X14,8, einer Aratorhs. saec. x mit den vv. i, 169 — 204.
241 — 312 (also jede seile xu 18 Zeilen) tind wenigen deutschen interlinearen gll..
einer marginalen (DXXVIIT'). —■ i'-h verdanke RPriebsch (djschrift. dessen DnUschc
hss. in England 2, 0') auf dir gll. zum Arator \nerst hinwiesen. |676
MÜNCHEN,
HTAATSBIBLIOTHEK.
i:. C'I. J{704 (Aug. eccl. 4, am oberen rand ron bl. 3" die worle Eiiibrico eps,
1063 — 77 bischof ton Augsburg), 18X13,3, xi jlis.. 182 bll. in 22 nn.ngnierlen
ijuaternionen und einem ternio, von sehr vielen händen geschrieben, die .nch auch
differierender abkürzungen bedienen: so wird quoiiiain in der E.rodus bis bl. 72*'
durch, quo, sonst durch qin ausgedrückt; Xumcri 92-^ — 94''. Deut. lOl''^ 102*.
•jOlll^ steht gt.<, anderwärts g'entes; Levit. 89»''. 91-'. Numeri 93». Deut. lOO''
ali(jid, aliqis, quicqitt, qid, sonst aliqd, qcl usw.; das a von parentes, pareutibu.s,
pane, patriain ivird mit dem übergesetzten offenen zeichen gegeben, als sollte mau
prarentes, prane nsw. lesen, für einen teil der slichworte 'war ursprünglich der
räum freigelassen; sie ivurden je nach den wechselnden lagen von verschiedenen
25 rnbrikatoren 17»— 32'^. 57»— 64*». 89» imd 97» — 173*^ rot ausgefüllt, dagegen
'^'M ff. Gr)^' /f. 90"// schwarz mit fiellerer oder dunklerer tinte nachgetragen, der
codex enthält kommenta re : \^ ,\nr Gen., 67» zur Exod., 8Q^ zum Levit.,
91*' zu Numeri, 97» \nni Deut., 128^ zu Josue, 131^ zu Judic, 138» zu
Ruth, \iiS^ zu lieg, i — iv, 166» zu Paraiipp., 166'» zu Daniel, 170'' zu
30 den Actis; der rest ron 179» an dient verschiedenen jüngeren eintragen, der Genesis-
kommentar ist der des Remigius von Auxerre (gedruckt bei Migne 131); von
ihm rührt ebenfalls der zum Detit. her, der na. auch im Gl. 6227 vorliegt, aber
Ulm können die sämtlichen idwigen nicht angehören, denn hi ihnen begegnet massen-
haft (juoniam, das der Genesi.'tkommcntar nur einmal (p. 113 Migne), der zum
35 Deut, niemals gebraucht, während Remigius in der Genesis den beatus augustinus
;;. 63. 64. 65. 97. 102. 108. 1 lo, den beatu.s gregorius p. 59. 66. 78. 90, den
beatus hieronimus p. 94. 108. 112. 130 und den bcatus ambrosius ;;. 65 {in
unserer hs. fehlt hier beatuö) zitiert, nur einmal p. 1 23 augustinus prädikatlos he-
lässt (das zitat fehlt dem Ol.) und auch im Deut. bl. 98». 108»'' vom beatus paulus
40 (daneben bl. 108» paulud apostolus, 122» apostolus paulus) .spricht, heis.st es Exod.
70*. 79^ Numeri 93\ Judicum 136'', Reg. 150" donunis augustinus, Daniel 170''
H4 Vkrzkichm'^ I)i.k Rkni'T'/.ten He*«.
(loiunus gregoriuH, Kxod. 07", Hey. 188'», Ikiniel 160''. 170* doniinuä hnw. doinniu
liicruiiiiiius, dani'hni nur rinttiul Kiod. 7U* BanctUri auguritiiius und ohne, jtiiulikat
Hey. 1 bi'i^ öecundum j^re<(oriiiiii und ■•wuikIuiii ieioiiiriiuiu. fharaläertJittsch ist auch
bhüd. 82^ Iteij. loO" nodter hieronirnup, Joifue 128'' iiusler tnuislator (= lliero-
.') nijnnia), Reij. lü'J^ iioster heliseus, Judicnin i;{7* noster .saiiisuii (= (J/iriMun).
mit t'oi liebe icerden (jeuuthrainünncr \Hieil: Exod, 71''. H'.\\ lietj. lliO'' dicut audiui
a ma^istro, Hey. 145* Dicuiit quidani sicut et magister noster, Josue 129» Traduni
inaj>istri, Hey. 142» sicut dicunt nostri auctore», Acta 171'' sicut dicit quidaiii
nobilissimus doctor, Numeri 94* sicut audiui, Hey. 139* sicut in antiquis reperitur
in lihris, Kxod. 82** lacinctus uero herha est unde conficitur tinctura a iacincto puero
nuncupata. Sicut in hunianis lepperitur libri.-^. Si cui hoc displicet. legat libruin
aiitiquissiuiuui. Unsicherheit verrät Hey. 157'' non satis uideo und die xn liey.
1, 13, 1 anyefiUirte stelle, tahlreiche yruinniatischc benierkmtyen sind einyestreut
und mehrfach ivird (Hey. 144''. 150''. 1G5'') einer ars yedarht. auf früher ye-
1") saytes verweist Exod. 71''. 80", Numeri 9G^ Itey. 147'' retro; daneben findet sich
Daniel IGG'', Acta 173'' atuih superius, das Remigius allein verwendet, uuyemein
hün/iy und für die breite der darstelluny bezeichnend siml sicut dixi, quasi dixisset,
quasi dicat, ac si dicat, ac si diceret, während im Genesiskommentar quasi dicerel
nur einmal p. G7 beyeynel. eiyentümlich ist auch die cerwendnny von litteratura
20 Levit. 91'', Numeri 92*, Rey. 14G* im sinn von 'sprachlicher ausdruck'. da.s.s die
kommentare zur Exodus — Numeri, Josue — Acta nicht von Remigius lietrühren, yeht
endlich daraus hervor, dass es am anfany der Exod. G7* heisst Bresit quod sonat
sicut in capite huius opusculi dixi in principio und Rey. 138'' Sunt igitur ebraic§
Httoi§. que per nioysen sunt tradite. xxv. sicut in capite prefationis caraxaui, ohne
25 dass etwas diesen verweisen entsprecliendes voranginge, auf der andern seile teilen
alle diese kommentare die durchyehende neiyuny zu mystischer und allegm'ischer
deutuny sowie 7nanche stilistische besonderheit, die Vorliebe xb. für sicut, scilicet,
uidelicet, ideo, talis, in hoc loco, designare, mit Remigius, sodass sie von einem
seiner schaler verfasst xu sein scheinen, die kommentare zu Reg. und Paralipp.
30 sind, abgesehen von fast allen mystischen deutunyen, grösstenteils wörtlich in a auf-
genommen, uxihrend eine benutzung der übrigen sieh bisher nirgends nachweisen
lässt. ich teilte das einschlägige material im Anhang mit. [704
C'l. 3731 (Aug. eccl. 31) in quart, ix jhs. in insularer schrift, 91 Ml. in unsiy-
nierten quaternioneu {nur 65 — 71 ein ternio mit dein einzelbl. 68^ und 88 — 91
3ö ein binio): 1* urspiyinglich leer, jetxt ua. deutsche namcn saec. x enthaltend;
1'» über Sündenvergebung ; 2* /f Gregors Homiliae in Evangelia, am schluss
bl. 91'' drei Zeilen federproben saec. xi. von denen die beiden ersten sehr un-
deutlich sind: Domine . . . domine d . . . ne | ex puectu in . . n . . ex puectu
intifoue | ex puectu Inti fondemo hause, dahinter undeutliche buclistabensptiren
40 inelleicht wiederum. Ex. ex prouectu kann atis hom. i, 16 p. 1493 genommen sein;
hause vermag ich nicht zu deuten. — auf die worte wies mich AChroust hin. [705
Cl. 4542 (Ben. 42), 31 X "•^2, ix jhs. (123 und 244 im xi jh. ergänzt), 256
zweispaltige bll. und ein quer einyeheftetes nachstossbl. .mec. x aus eitiem lectionar:
MüNcnKN 85
1) hl. 1 — 128 XU je 24 Zeilen in 16 von 7'' — 128'' gezeichnete?i quaternionen
(120 einzeln) Oregora HoniiUae in emngelia teil i mit der Unterschrift auf
128''- ora -p scriptoie si habeas dm adiutore Hengilhart, die aber sieherlich nieht
von der hand des Schreibers des codex herrUhrt; 2) bl. 129 — 256 %n je 26
5 Zeilen ebenfalls in 16 von 136'' — 248'' signierten quafernionen (144K 208'' und
2r)6^ fehlen die zahlen) Gregors Homiliae in evangelia teil ii. W. 129, ursprüng-
lich leer, enthält auf der Vorderseite den atifang des Maithaeusevangeliums 1, 1 — 16,
auf der ersten spalte {die zweite leer) der rückseite den dem Forttinatus bei-
gelegten hymnus Quem terra pontus a&hera (MG Auetores antiq. 4, 1, H85).
10 255'' hinter Expliciuut omelie beaü Gregorii pape die noliz saec. xi Chadold prb
scripsit istas omlas. | qui cü regiiia ky^ila uenit | ad monasterivni sancti | michahelis
archangli | ad quohchalun. | Obitv* domii§ kysilae nionial | & reginae. sub die idv'*
inart. und 256' Descriptio pecunit« vi librorum (o aus u korr.) quos ad ecctam |
sei Michahelis archaiigeli ad quochalun tradidit | kisyla monialis regali franco4 .pgeui§
.5 edita p sui cömemor, abgedruckt in CMeichelbecks Chronicon Benedictoburanum
(1753) 14/". 256'' obere hälfte saec. xii erklärung von Esaias 41, 19. in beiden
teilen ivenige deutsche zivischenzeilige gll. (DCLXXVI'^), auf die mich FWilhelm
aufmerksam machte. [706
Cl. 4614 (Beil. 114), 21 X 15, ix jhs. (bl. 13. 20 im xri jh. ergänzt), 143 bll.
!0 iti 18 lagen (Signaturen 2 — 18 bl. 12'' — 140'' von einer hand saec. xv; darauf
folgt das doppelbl. 141. 142, endlich 143 saec. xiri abschrift einer Urkunde, in
der bischof Otto von Freising einen zwischen bischof Heinrich von Freising und
abt Konrad imi Benediktbeuern {^ 1122) gescJilossenen vertrag über eine o'va in
Ijovbiiisbac circa lacum Walihinse sita erneuert, vgl. CMeichelbeck Cltronicon Bene-
'■5 dictoburanum 82/"): Gregors Cura pastoralis, vorn und hinten unvollständig
(anfang im kapitel in, 26 des inhaltsverzeichnisses, schluss ne de acceptis uirtuti-
bus IV p. 101 unten), mit tvenigen deutschen interlineargll., von denen die mehr-
xahl mit dem griffet eingeritzt und kaum mehr lesbar ist (DCLVIP). [707
Cl. »5525 (Diessen 25) in quart, x jhs., 128 bll. in 17 lagen, die bis zur fünf-
.0 zehnten bl. 112'' meist am anfang oder am schluss signiert sind, darauf das einzelbl.
126 tind das doppelbl. 127. 128; ron bl. 1 und 2 ist die obere hälfte abgerissen:
Canones conciliorum et decreta pontificum der Diongsio-IIadriana (vgl. Maassen
■ 8. 447 nr 67) mit 'zwei deutschen interlineargll. und einer marginalen (DCI*). |708
Cl. 0227: z,u seiner beschreibung Gll. 4, 524 sei nachgetragen: 24X-1' ^i jhs.,
5 86 bll., von denen das zumte doppelt vorhanden, mit den lagensignaturen 7''a, 23''«,
31" e, 47b g, 55b h. [340
Cl, 6267 (Frising. C. E. 23; bl. 2^^ oben saec. xiv iste lib e s sce marie 7 sei
corbi frislge) in quart, ix jhs., 422 bll.: Aug ustinus De civitate dei, und
zwar 1) bl. 1 — 176, dann zwei bll. ausgeschnitten, buch 1 — 11 [Signaturen
I 8** — XXII172''). da7-in bl. 93^ am rand als federprobe eine deutsche gl. saec. xi
(MCCL). ein dem innern vorderdeckel aufgeklebtes pergamentbl. saec. xi enthält
den Ordo canonico4 libro4 in ^ccla legendozi nebst einem zu.tatz jüngerer hand:
2) bl. 177 — 387 bmh 12 bis zum anfang des buches 18 (Signaturen i 183'' — xxvi
Althochdeutäcbe glossen V. 5
•w; Vkrzrk'hni)* I)f;u Ki.mtztkn IIhh.
388''). die. vurderneile des pingele.ijten und bis (tu/' einen schmalen streifen at/ye-
ntthnitlenen hlattes 1 !)2 ist mit der iiblirken forma tu Uschrieben ; 3) bl. 388 — 422
sowie das teere, dem rüc/.rudecl.el uuf/jeklebte Id. {sii/naluren i ü'J'j'' — ini410'M rest
n,„ buch 18. |709
"» €'l. ft!20<S (die Freisinyer siynatiir nicht mehr erkennbar ; !• oljen Üb isle e «ce
iiiiirie sc'iq, corbiiiiju)! fiisin^e), 28,"» X -'^. iXyV/.s-., l'>H bll. und leeres unsiynieiies
voisidtbl., insofern rerbunden, als die bll. <> und 1.02 xn certausihen sind, in
20 la(jen [sifjnatur \i auf 40'', tm/ 38''. '»V'. TP' abf/eschnilten ; ferner 143'' vmj,
da der \ weite teil des codex ron bl. 70'' an neu ije-.ählt werden sollte): 1" - G.ö''
K) auszug aus (ireyors hialoijen l — iv ///// drei deutschen interliuenryll. (IKJLXXI*).
0'»'' loh. o8 nurio omel ex euaii ile Hlio (jui [K'tit suuiii patrem poitiouein >uHni.
Oniuiuni (lu'ulem de .scriptuiis que.stionuin ab.--olutio vs-w. 12^ Incip oiiicl hea ag
epi ad jjlebe. Ad ineinoriä uam reduciimis usw. TS** unten mit kleinerer schrift
Dfis in euangelio dix Oiate ne Hat t'uga urä — Quia hie in psenti uiUi trniiiatur
1.') ciii -^ hoiior i^ trloiia in .seift sclo4 amen. 74'' Ineipit liber de profectu aninie,
eine redaktion der Verba senionnn des '> buches der Vilae jxilrum mit den ab-
schnitten 7')'' Ineipit de quieteni, 77'* Inel de eonpunetione, Sl** Ineip ile eontinentia,
89'' Ineip de fornicatione, 98'' Ineipit de noii possedere lib vi, 102" Ineipit de
patientia, 112" Ineipit de nihil ad uiden(hnn fieri, 11 G* Ineipit de neminem indi-
20 care, 118'' Ineipit de discretione, 124-' Ineipit de «ubrietatem (m ausyestriclien),
127* Ineipit de orationibus, 129'' Ineipit de ''ospitalitatein (die koirekturen mit
schwarzer tinte), 132'' Ineipit de obedientia und dahinein 186* — 147'' aufgenommen
die Vi.<>io Barontii, xidetzt unter mitbenutxung unserer hs. hy. MG SS rerum
Meroriny. 5, 877 — 94. 148'' Ineipit pr^dieatio eotidiana. frs kml reeordemur
2") dignitatis regni caelestis, 150'' Praedicatio d<' die iudieii. Duo regna .statuit ds
[Miyne 89, 863), 0'» (vyl. oben) Dieta 8el Effraim. Frs kml quid querit düs
a nobi.s (Asseman 3, ")81), 154" Praedicatio deuita .scöJt et premiis eo2t. O frs dhni
E
Faciamus bonum ad omnes homines, 155* Dieta sei effraim, Frs kml. OportÄ
nos in tota mentis intentione {Asseman 3, 582), diese mit einer detäsclien margiual-
:I0 und einer interlinearyl. (DCXXV), 15G'' i'raedieatio eotidiana. O fr» dilmi magna
dignatio est acUumere, 157'' Ineip senno in panoehii.-* .satis (ochiis sat scluvarx
iiberxoye.n) noces.sanum. Ilogo uos frs kml. aUeiitius eogitennis {Miyne 39, 2237),
abbrechend 15S'> mit den warten alq ; coiripite. ut easte (p. 2238, 2). ^ auf eine
der deulscJien yll. wies der yedruckte kataloy bin. (710
:>.") Cl. 6333 (aus Freisiny laut der eintrage saec. xii auf bl. 2", saec. xv auf bl. 1'';
alte Freisinger Signatur nicht mehr vorhanden), 22X18» xi/xii _;7is., 101 bll., von
denen 1 utul 161 den deckein aufyeklebl sind, in 19 quaternionen {Signaturen auf
S»*. 4(^^ 48''. 64^ 80''. 96''. 104''. 112". 120''. 128»». ISO»». 144". 152'') nebst
dem einTcelbl. 161, das auf der Vorderseite von jüngerer hand mit xx gezeichnet
40 ist, enthält 50 honi iiien. deren inhaUsverxeichnis auf bl. V'. 2*'' voi-angeht. bi^i
auf III De verbis apostoli. vbi dicit. vt seiatis qv? sit latitvdo. longitvdo. altitvdo
et profvndvm. Qvi enim eognouit inquit latitudinem. et longitudinem. et altitudinem.
MüNOHKX 67
et profunduin. et supereniinentein scienti? caritatem (9''), viri De eo quod dicitur.
Beatvs qvi post avrvni iion abiit. et qvicvnque aliqvid iiivenerit. ei qvi perdidil
restitvat. et de illo qvi dvcentos solido.s invenit. In scriptvrirf divinis leginnis iVatres
kariäsimi. quod beatus sit qui po^t auiuin noii abiit (2;5»), xvir De u;iatia dei.
5 Secundvm vasi.s electionis confessionem atque doctrinam (Ö3"), xxii Traetatus sancti
Avgvstini tie evangelio in qvo dicitur. E.^to conseutiens adversario tvo. cvni es
in via cvni eo. Modo cvm evangelivni legeretur audiuinuis dominum eos arguentem
(fJS"), XXVII De tribus modis penitentiae. Qvam vtilis sit et necessaria p^nitenti^
niedicina facillime homines intellegunt (SH^), xxviii Traetatus sancti Avgvstini de
10 arbore ficvlnese. et de mvlieie cvrva. Triennivm avtem tria sunt tempora (88''),
XXX De evangelio in qvo dicitur. remittite et reniittetur vobis. date et dabitur
vobis. Ergo fratres vires parvas habeo (95''), xxxr De eo quod dicit dominus.
inevm est avrvni et mevm est argentvni. In scriptvris sanctis fratres karissimi
legimus dominum dicentem. meum est aurum (97''), xxxii De David et Golia
l.') tractatvs pvlcher. Golias vnvs fvit ex a'lofih's id est ex alienigenis (100''), xxxiii
Eraclii prespiteri de lectione evangelii. vbi Petrvs ambvlavit super aqvas. Avdi-
vimus evangelivm et quodammodo vidimus in lectione presenti nauiculam pericli-
tantem (102''), xlvii De remediis pvrgandi facinoris. Confitemini domino fratres
karissimi qvoniam bonvm est. quoniam in seculum misericordia eius (152''), XLix
10 De divite cvius ager vberes frvctus protvlit. Hominis cviusdam divitis uberes attulit
possessio fructus (157'^), L De mvliere cvrva. Apostolvm avdivimus nobis dicentem
legatione fungimur (158'') sind sie sümtlich unter den Augiostinischen werken
hei Miyne 38. 39, eine, stark gekürzt, auch 40, 961 abgedruckt, neben gelegent-
lichen bemerkimgen verschiedener zeiten begegnet eine xwischenzeilige deutsche gl.
ib saec. xii nnd ei)ie margincde saec. xi, atif die mich FWilhelni aufnicrksam machte
(DXLII''). [711
€1. 15902 (Salisb. SPetri 12), 23,5X10,5, 49 bll: 1) saec. xiii hl. 1—29,
dann drei bll. atisgeschnitten [8^ Signatur .i.^). 1* urspr. leer, jetzt mit 20 vv.
über eaesuren beschrieben: Sunt sex cesure. u*bo4 fine notande. Istas cesuras
(0 conpndit beda sab una usw. 1'' kornmentar zu Tlorazens A7-s poetica. 22'' In-
cipit über sermonvm Oratii, konimentar auf hl. 28'' bei 1, 3, 114 abbrexhend.
29*'' not ixen über Vulcan. Hercules, Ulixes, Plicton; (uif leerem räum von 29''
• nnd fortgesetzt aiif gleichfalls leerem räum von 28'' 53 leoninische hexameter
über heilige: P puerü natu pater alnie relaxa reatü — Pectora nrä doma mala.
!.") sce tua pce thoma; 2) saec. xii hl. 30 — 49, zivei quriternionen und ein hinio.
?}()^ — 44'' mit 34 bzio. 33 zeilen des Prudentius Psychomachie. 45''*— 49'*^ (49''
her) mit kleinerer schrift und ungefähr 46 zeilen kommentar zur I\//cJtomachie:
darin einige deutsche contextgll. (DCCLXXX). [712
Cl. 17143 (Scheftlarn 143), 24 X 17, ^iujhs., 144 bll. zu 27 zeilen: 1) hl. 1—76
(24'» Signatur iii ausradiert oder erloschen, 32'' im, 40'' v, 48'' scheint die Signatur
ausgeivischt, 56'' vii, 64'' viii, 68'' vnii). 1", ur.yjr. leer, federprohen, 1^ ff des
Stilpicius Severus Vita SMartini mit drei deutschen interlineargll. auf 2^
(DCCCCX"), unterbrochen durch ver.schiedene beigaben, .so 22'' die Vita Briccii;
0*
68 \'i:ii/.i:n iiNis Oiu |{| mt/tls II--.
öH**^' liicipit libor il*" uitii tV niirHCiiliH. sici paiiis BaKÜii, die Irgemle de« pseuilu'
Aiti/ihitoch iuti in der iibertietiung des Eupheniius ( liilAiotlieca hagioijni/ihicn latiiia
ir»4, IG, nufh der Version von ('ontbefis niilyeteilt AA SS juit. ii, 9Ü8 -'>(>);
74''//' stellen aus pabstbr ie fen und konzilienbeschliissen ///;<►/• coniugiuiii legitiinurii,
.'» 7U'' leer; 2) bl. 77 — H't {Sö^ leer; weyen dfr stra/f'en binduny liesft »ich du»
layenrerhällnis nirht feststellen) Meiitns De tiansitii. f. lohanni- nuaneeÜBte
{Fabricins Codex ap(jcri//jhiis .'5, 004 — 2i5); 3) bl. 80 — 118 {drei ijKdteriiionen,
der ternio 113 — 118 und das jänyerr doppelbl. kleineren forniats (2JX^'*' 1"'-.
103 nebst dem eiuM'lbl. 104). 80» des Johannes Vita Xifolai («. Zs. 21, 417),
10 104'' Translatio SNicolui (liibliothern liaijioyraphiva latina 890, 12 Ad und ß),
1 lU*» Inciuit pfatio in imieiitione sei Stephan i -fitomrls (liibliotheca hayiographicti
latina 1137, b und ß), 114'' Traiisl sei Q'rini mrls (hy. MG SS rer. Merovintj.
3, 11 — 20 unter renverluny dieser hs.); 4) bl. 119 — 44 (drei tjualernionen
nebst den einxelbll. 143. 44). 119» Pas^^io. .s. andre? (Lipoman 1, 23''), 121'' Item
15 passio. ö. andre^ {Annlectu BolUxnd. 13, 374 — 78), 123'' Passio sei clenientis
m) (Mombrilins 1, 193 — 9.'>), 128» Passio. s. Lvci? (.SV/ms 0, 892), 130*Pas.«io.
8. agiietis V. (AA SS jnn. ii, 3.')1), 134'' Pa.«sio. s. agath? (AA SS febr. i, 01.0),
ISS"* In inuentione. s. ciucis und 142» — 44» mitte (144'' leer) In exaltatione
sc^ crucU (= den fasswiyen Gll. 4, 488, 4. 7 = Mombi-itius 1, 212/"). |713
20 €1. 18092 (Tegenis. V. ir. l»), 34,3 X :^4, ix jhs.. 240 xweispalliye bll. in
30 ffuaternionen, ivelche ron ll** — 235'' mit i — xxviin am schluss siynieii sind
und deren letxtem 230 — 40 die drei schliissbll. f'eläen; roranyeht der hinio 1 — 3,
der sein letztes bl. verloren hat: prediytsa nun hing des abtes Älamis vom kloster
SMariae. 110 homilien für die xeit von iveihnachten bis ostern, dh. das werk des
25 Egino von Verona, s. VRose Verzeichnis der lal. hss. in Berlin 1, 81. 80.
bl. 1» steht in majnskeln. die Zeilen abtrechsrlnd rot uml schivarz -f Scä trinitas
est. cooperatrix: | vittvtv opitvlantc j eade trinitate. in hoc \ opere continentur j
sermones. vel onieliae. | sev tractati scö^ catho lico^i patrv idest A^Gustini. | pape
Leoiiif!. Gregoiii. Hie|roninii Anibrosii. voi ceteio|rv patrv scon coniugato4 j {sp. 2)
30 t Prudens. quisqvis | lector. volvmen. cv | legeris ibtiul. im[perito scriptori. | ueniam
concede. | deposco. et non pi gean. eraderc. j qvod svperest. | et aptare. qvod |
ilt'svnl:- I ego iloininie scripsi 11 bnl i.stü (ryl. hirr\n Sttittyart ^WA. 54). am obern
rande derselben seile die yll. als federprobe : prora, cranso puppis, stiura (1 undeut-
lich, daher las Chroust strurn) nau,'s «cef. die ganze seile faksimiliert bei AChroust
35 Monumenta palacoyraphica, 2 serie lief. 1 (1909), 2. ausserdem steht bl. 134'* am
vorn beschnittenen rand, bezüglich auf inipetendo des texles, jigasuohannse. [714
€1. 18119 (Tegerns. R 02), 34 X 25, xijxnjhs., 218 bll. (83 do2)peli vorlutnden)
»«28 lagen (Signaturen i—un. vi — xxi auf l^. 9». 17». 23». 37». 45». 53». 64».
72'\ 80^ 87^ 93». 101«. ni-\ 11 9^ 127». 133». 141-\ 147». 155», tvährend
40 B»». 10''. 22''. 36''. 44'' die bmhstabcn A. B. C. E. F, 52''. 63''. 71'' die zahlen
vii. VIII. villi, 79''. 86''. 92''. 100''. 110'-. 118''. 126''. 132''. 146»». 154''. 162".
172'' wiedenun die buchstaben K. L. :M. N. O. P. Q. R. T. V. X. Y, endlich
194''. 200''. 208'' die lafile/i xxv. xxvi. xxvii tragen) urul einem dem rückdeckel
MlNCMKX 69
mif(jekiinlcn loihc^.ci'lnirtcn hl., welches ausser dein sclilu.ss roit Ilednc Qiiaesliones
in Reg. inclncrc federprohen und den rintrag Erliardus ottcnlioftM' Baccalariius in
iirt.ibus liberalibuf? cnlhUlt. dnn rodr.r gel// roran ein u)isignirrlcs pergamenthl. mit
l.iir'.er inhnltsangabe sncc. xv und ein, leeres papierbl., ihm folgt angeklebt das
'y i'ergantentid. 219, auf dem eine haiid sacc. xv den schluss con Bedas Quaestiones
iriederholf, and ein leeres papierbl. : 1" Haymos kominejitarc xu Paulinischen triefen
und zwar an die Galater. 10* Epheser, 21'' F'hilijtper. 29* Römer, Ih^ Hebraeer,
111» Corinther i, l-ll" Cnrinthrr u mit einer deutschen randgl. (DCLXXXII*^),
158\ IGl'' Thessalonieher \. n, 1 ü3*. 1G7* an Timotlieus i. ii, 170^ Philemon,
172" Titas; 173'' honimentare Bedas \u den kanonischen briefen mii mehreren
deutschen intcrlincargll. (DXLIX''): in beiden partien sind alle xu perikopoizweckeu
verwandten abschnitte besonders gekennzeichnet. 211'' bis zum ende stehen Bedae
Quaestiones in libros Reg. — auf die gl. xiun 2 Corintherbrief wies mich PLeh-
mann hin. [715
■') C'I, 18HIU (TegeriLS. S. 44. l**; Kr. 1Ü7; innendcckel saec. xiii: Iste über ptinet
ad nionasteriü in Teg'nsee; rückseite des rarsatMattes saec. xv: Iste über attinet
Ven'a'' MostMo sancti Quirini reg, et nu'is ac pafni nrl in Tegernsee), geschrieben
mm abt Ellinger (20G* sacc. xiv: Pater ven^a Elünger sc^p.sit hunc Übrum. ob
o _ , .
ainore scti Quirini nirls xpl. et vtilitatetn fratrum. Orate g .p eo omes qui legüt in eo),
in quarf. xi Jhs.. ror.9at-M.. 206 %iveispaUige hll. soivie ein unsigniertes halbes
nach 17 und ein kleines einseitig bescJrriebenes nach 33, in 25 lagen (Signaturen
S^ i, 16'' II, 24'' III, 40" v, 48" VI, 58" vii, 66" viii, 74" viiii, 82" x, 90" xi,
98" XII, 114''xini, 130" XVI, 138"xvii, 148" xvm, 156"xix, 166" xx, 174" xxi,
190'' xxiir, 198"xxiiii; bl. 56, 122, 206 im xiv jh. ergänzt): Isidors Ety-
ö mologien mit einigen deutschen interlineargll. verschiedener hände (DCCVI"). —
auf die hs. wies mich ÄChroust hin. [716
CI. 18227 (Tegern.«. V. 55. 2"; bl. 1* .mec. xv In hoc libro monasterij Scti
Quirini niartiris in Tegernsc continent Omelie dnl hayinonis d' tpe a natiuitate dnl
usq; I pasca), 26X-1> yn jhs., geschrieben ron Ellitiger, s. die im Katalog aus
bl. 186 mitgeteilten drei hexameter und die danach zurechtgemachte notiz saec. xv
bl. 2^ hüc libni scripsit Ellingerus huig niösterii Tegernsee abbas. ut infra post
omeliä passiols xpl s,"' Matbm. man "jjpria ' ipio patet, 247 bll. {davon 1 — 6
und 247 im xv jh. ergänzt) in 30 von 9" — 242" signierten lagen {nur bei der
dritten fehlt 26" die zahl): die Homilien des liaymo nrit einer von der Jiand des
') textes herrührenden deutsclien marginalgl.. auf die mich Chroust aufmerksam, machte
(DCLXXXII"). faksiniile von bl. 186". 187* bei AChrousl Monumenta palaeo-
graphiea. 2 .9ene. lief. 1, 7. [717
V\, I8665 (Tegerns. S. 46. 2") in quart, x j'hi^., 231 bll., besteht ans drei hss.
glciclien formats zu je 25 Zeilen auf der seile: 1) bl. 1 — 76 {Signaturen i — x
() 7" — 76") Beda In Apocalypsin ; 2) bl. 77 — 147* (147" leer ; Signaturen xi — xviii
83" — 147" von einer hand des xv jhs.) Hayvio Supei' Cantica canticorum mit
zwei deutsclien glL, einer margirmlen und einer interlinearen, welche von and. hand
als der lexl hj^rrühren (DCLXXXIP); 3) bl. 150 — 229" {.Signaturen xx — xxviii
7(1 \'i;k/.i.h UMS Dkh Hkm'T/.tkn IIhs.
107'' — 229'' rou derselben huul norr. xv nie in J; ahn- KJO''. 173''. ISIK 189'',
197''. 205*». 213'*. 221'' sind die aii.syeslikhenen oder nusrwliertcn (ille.rn sirjnatitren
II — villi noch X.U erLrnncu; nueli 229'' wurde die frühere siynatur ausradiert, den
schluss inldet ein hiiiio, bestehend aus den bll. 230. 231 und zirei Jüngeren leeren;
't hl. 230 ist an den fall des ziceiten leeren blattes geklebt): Julianus Powerius
De vita contemplativa (Migne lix, -117 — .'»20) mit der Unterschrift sacc. xv auf
hl. 229* Kx|)licit tertius Über prospcri de vita contemplativa. es folgt das gedieht
De fabrica viundi des altern ('oluviba {hg. von Alioucherie Melanges lalins et
has-Utiins 1875 p. \') — 24), das bis 231'' reicht, u-o die rote untersrhriftV,\]}Y\cmni
10 libii venerabilis viri episcopi Prosperi de vita contemplativa ausradiert ist. hl. 227
und 231 sind von einer hand des xiv Jhs. beschrieben, von einer and. band des
x\y jhs. stammen hl. 148. 149 )nit dem jn-olug des Pomerins (Migne aao. 415 — 17).
unten auf bl. 190'' eine verblasste deutsche randbe wer hing saec. xiv: Allen . . .
wil ich chlagen | miniv . . . vnd. ^ auf die gll. wies mich PLehmann an jimi
15 1906 hin. [718
€1. 18764 (Tegems. X. 4. 2»; Kr. 19), 25,8X21,5, xjxi jhs., 80 bll. in
10 lagen (10''. 18'' schwarxe sigtuititren i. ii, 26''. 34''. 42''. 56'» rote Signaturen
HI. mi. V. VII): 3* — 78* des Boethius Arithmetik, geschrieben von f^oumund
(78" unten Hunc librü froumund & scripsi tfe scribere feci Qui legis b§c memorare
20 mci rogo cii pce fr), mit ivenigcn deutschen intcrlineargll . (DLXXX*^). 1**', ur-
spriiiiglich leer, Aequae divisionis sunt pyrrichius. Spondeus. Dactilus. anapestus
(vgl. Aldhelm p. 274 Giles), 2*'' bemerkungen zur widinung der Arithmetik an
Symmachtis. 78'' — 79*'' Nohtgervs de .svperparticvlari, 79'' eine tafel Genitvra
mvndi, 80^'' die zahlen i — 1000. ^ faksimile bei AChroust Monumenta palaeo-
25 graphica, 2 serie, lief. 1 (1909), 6, der auch auf die deutsclien gll. hinwies. |719
CI. 19455 (Tegems. X. 25. 3°) in schmalem oktav, xii jlis., 24 bll. (lagoi
1 — 8. 9 — 18 und die einzelbll. 19 — 24, welche mit sehr breiten und zum eintrag
von scholien benutzten falzen versehen sind): des Sedulius Carmen pascfuile. ohie
die vorrede an Mncedonius, und Hymnus i mit zahlreichen interlinear- und mar-
30 ginalgll., darunter drei deutschen (DCCCXL*). [720
CI« 19474 (Tegerns. X. 20. 4*) in kleinquart, xii jhs., 78 ss.: 1) qunternio
s. 1 — 18 (s. 15. 16 einxclbl.): s. 1 Incipivnt invectiva Salvstii in Marcv Tvliv
Cicer, s. 3 Invective. M. T. Ciceronis in Crispv »Salvstiv {Cicero edd. Baiter-
Kayser 11, 147 — 55), s. 8 Cicero pro Marcello, s. 17 Cicero pro Ligario, vor
35 schluss der s. 18 hei dem woiie oboriat^ des § 6 abbrecJiend. faks. von s. 10 bei
Chatelain Paleographie taf. xxvii, 2. quaternio s. 19 — 34: Ciceros erste katili-
narische rede und die zweite bis § 17; 2) s. 35 — 58 {zivei ternionen). s. 35 — 56
Vita des Persius und scholien zu seinen sämtlichen Satiren mit zwei deutsclien
interlineargll. (DCCXLIX^), s. 56 f nochmals scholien zum prohg und zu satire i,
40 1 — 18, s. 57 von and. hand De gVis 7 barbaris nominib^ iind De similib' nöib^
ide dms; 3) s. 59 — 74, eine z. t. nur aus etnzelbll. bestehende läge, Accessus
(s. darüber Schepss im programm des alten Würzburger gymn. 1889 s. 11) zu
Cato, Avian. Prosper, Ovid De am&re, Ciceros Cato, Homer griech. und lat.,
.MiN( Hi:\ — Taris 7 1
Arntor. Orid Lihri ainandi, Throdolus, Seduli ks ; 4) 6'. 75 — 78, cht '.icei.spaUii/rs
dopprlhl.. Acccssus zu Ovids Epistolac, Pnidentms, Maxhuianns, J'l/;psiolo(pfs.
1721
i'l. HJ47S (Togcnis. X. 22. ■]"] in sriimcdcm oläar, xiiJJis.. 1 !) bll.: 1) hl. 1—9,
5 ein (piatmiio mit nnr/c/dchtem hl.. l'er.'iiKs mit iidciiiiirar- loid Dian/inalyU., dar-
unter eiui[/en deut.sclicu (DCCXLIX*^); 2) Id. 10 — 19, ein quaternio mit den
ciuf/r/irfirtrn einxdbll. 14. 15, kom m e ntar xu J'crsius bis 1, 95 (Jahn 241
Hatire .pprivm est — d*' oraib* dica.s und 245 — 70 z. 8 ex dactilo). hl. 19 ist
ft'iW auf den obersteu teil fortgeschnitten, als rückdeckelschutz diait ein bl. einer
Vulr/afalis. saec. ix, Reg. 3, 3, 23 ff enfhcdtend. |722
C'I. 10490 (aus einem um fangreichern codex atisyelöst und angebunden; das
sonst leere hl. 1=' enthalt den eintrag saec. xv Attin: Teg^nsee Möst^io) in klein-
ifiiarf, xii jhs.. 23 bll. (drei (pudern ionen, deren drittem das letzte bl. fortgeschniUen
ist): 1'' — 21'^ Per s las mit zahlreichen interlinear- und marginalgll., darunter
15 mehreren deutschen (DCCXLIX**), 22=' einige scholien zu sat. 3. 4 tmd witen der
bekannte vers Farce. Clptp! cplxni bbkplbt. Ibchfsks. trbkt.btrppps. pccbt, 22^ vita des
Persius aules psius flaccus natus e — 23* ut &iani nerone illius temporis prin-
cipem incvlpaverit (Jahn p. 238), 23'' oben ansleihkatalog ouidius de ponto.
perk
Rote Genia aninie ibide ] Ouidivi« epistolarü Ebersp Speculü ecleie. engelmutes I
iO und einige federproben. |723
Cl. 2J$450 (ZZ 450), 13X9. xii/A.s.. 122 bll. in 15 nnsignierten lagen, meist
quaternionen. von 2" an. [bl. 1 stammt aus einem gchetbuch -Haec. xi), am schluss
unvollständig, endend mit lir, 38 (Opj). 2, 98) abstinenciä restringere: Gregors
Cura j)astoralis mit wenigen deutschen interlineargll. (DCLVIP). bl. 116 ist ein
'5 einseitig von and. hand beschriebenes blcdtstück. [724
OXP^OKD,
BODLEIANA.
Aiiet. T. 1. 20, 1824 aiis der Meermannsammlung erworben, 33X25, x jhs.,
1 -\- 180 bll.: Institutionen des Priscian. bl. 1 tind 2 sowie 3 und 4 rühren
aus einer andern Priscianhs. her ; auf bl. 1 befindet sich ein kleines glossar mit
einem einzigen deutschen wort, das nrir ANapier 1899 mitteilte (MCCLII). kurze
30 heschreibnng des codex in FMadans Summarg cataloguc 4 (1897), 436 nr 20G22.
[725
PARIS,
BIBLIOTHEQUE NATIONALE.
liat. Illt2f> (ehrnuds fSuppl. lat. 1331 D), aus Echternach stantmcnd, s. HDegcring
in drii Auf.mtxcn für FMilkau (1920) s. HO f 25X17, xi jhs.. 172 blL: des
lioetiiius editio prima und .secunda in isagogas Porphyr ii und seine editio
prima super ccdhegorins Aristotelis mit drei deutschen u;erdg jüngeren marginalgll.
15 (DCCLXII'»). IGO--^ Cathcgorie A li.stotelis, 171'' Versus Alcuiiii ad Karolum,
172'"' Tractatus Augustiiii de cathegoriis Aristotelis. vgl. ABusse Porphyrii
Jsngoge (1887) p. xxxj. — • dJtlhrismaun Zs. f. deut.s'che wwtfor.'ichitng 4 (1903),
249 /: [726
72 Vki£/,ki( iiNi«^ Dil: Hkm r/.iKN W"^
IjHI. Itt702 iSorhunni) in »klar. 03 hll.: 1) suer. xill Mnihml Jk lajiuli-
hn.s und 0'' Mnrcr De italurin herhariint ; 2) hl. 27" — Gl'' aaef. xil JJoelhiu.^
Ik consolnlionr. auf drni freien rauni hl. Ol''. 02" m/7 Llcincrcr srhrift nnh,
der inodetyien randhenterkitny P'xplicatiom-s ijuoruiiulam Vocuni ausxüijUch dr,
5 trukUtl 8ic homo coiisiotit sie cor[)oris illiv"' artus Exponitu-s niauro strabu'^
monstrante tenebo mil wenigen deutschen conlexlijll. [die. nieixten deutschen irind
ahsichtlich forlgeUisscn), reichend his Extalos ujrozdariii (DCCCCLIX*). dartu'
schliensen sich unmiitelhar r/U. iti (ieneni.s und Ejodtts (bis 19, Vi) viil drei
deutschen (W . XXIV), ein exxerpt aus der t)n Y'indoh. 1701 vorlieyenden fa.ssunij.
10 den schUiss hildet hl. 62* der unfantj eines kleinen, im E abbreclienden uljiluilyeli-
schen ylossars, irclches acht deutsche ivortc hrinyt (MC.'LXXX"). hl. Oi}" De
tentplo Salofnonis. ^ FKiuyc Zs. f. deutsche wartforschuny 1 (1901). 341. irh
bediente mich einer Photographie der bll. 61''. 62». |727
Mouv« aeq. lat. 763 (;nach den eintragen auf hl. 'i^. -4* cnis SMaximin bei
15 Trier stannnend, dann bis 1 902 defr bihliothek von JGöires unter nr 89 gehm-ig).
25X16, i\ jhs., 170 hll., eingeliend beschriehen von HOmont in den Notkes et
extraits des mss. de In hibliotheqitc nationale xxxviii, 1 (1908), 342 — 58: ent-
hält in der hanplsachc zivei kommentare iiher die Bencdiktitterregel und ver-
schiedene lat. glossare, darimicr auch ein ganz hirus, von späterer band ein-
20 getragenes , bl. 147'*, das Omont s. 349 volUtändig abgedruckt hat. mit einer
deutschen gl. (MCCLI). es erklärt namentlich griech. wortc. |728
SPAUL,
STIFTS ARCHIV.
Extrav. s. n., drei hll., 28,2X22, x jhs., mit Genesisgll. (X), jet.il in
uwichtiger folge gebunden, sodass das nrsjw imglich eiste bl. sich an dritter .stelle
befindet, hl. 1 (der richtigen Ordnung) ist mit 25 .teilen auf der Vorderseite vier-
'Ih spaltig, auf der rückseite dreispaltig beschrieben, in der weise, dass alle spalten die
Int. stichworte nebst ihren deutschen äquivalenten, .soweit solche gegeben werden,
enthalten; bloss die beiden ersten spalten der Vorderseite lieben sich dadurch ab,
dass sp. 1 nur die lat. stichworte, sj). 2 nur die deutschen gll. bringt. 1*' beginnt
311, 38, 1»* 311, 56, lb2 312, 39, 1^3 312, 58. die bll. 2. 3 sind palimpseste
30 eines nnxialcodex ; oh sie früher zusammenhingen, lässt sich nicht mehr erselien.
nachdem der alte text ausradiert war, ivurden auf allen vier seilen rechts und
links je 3 säulenlinien gezogen, tvelche dtirch 3 bogenlinien oben verbunden sind,
zwischoi diesen bogenlinien iind dem architrav der .säulen befindet sich jedesmal
das tierbild eines evangelistcn. in den von den säulenlinien und dem architrav
35 begrenzten untern räum trug man dann die deutschen gll. zweispaltig ein, und
zivar so, dass auf 2* sowohl die lateinischen als auch die zugehörigen dentsclien
Worte je eine spalte zu 15 Zeilen einnehmen, während auf 2^ (16 xeilen) U7id 3*
(15 Zeilen) jede spalte mit lateinischen und deutschen worten heschrieben ist (2^'*
beginnt 313, 30, 3»* 313, 47). auf 3^ (15 Zeilen) hat der Genesisglossator mir
40 spalte 1 mit lateinischen worten versehen, dagegen trug eine gröbere hand auf
den linken rand 29 zeilen (stora chinä — sei ficiü), auf die frei gehliebene zweite
Paris SPaii, 73
stpaltc 14 xeilcti (Scimacia — serias) und auf den rcchloi. raiul 10 (de altare —
abseile f^unt, darauf 3 xrllcn frei) und 17 zeilen (läne auri brateas — uissi culu)
ein. rf/?.ss' die nur laieinischen gll. dieser haiid in llolders abdruck {Grrin. 21, loS/"),
urlchcr den inhall der xweiten apaltc zu-ischcn den inlialt der obern und der untern
5 hälßc des rechten ra)ules srlioli, falsch fjeordnet .sind, enjibt sich aus dem umstand,
duss diese irorle dem sehlitss der (rcn.. der Exod. und rielleicht don an fang des
Lcvit. cntstammoi. aber in einer Italafassung. oinvohl nur mit der Italarersion
nur unroU/iOnrnicn bekannt sind, (jeuäyen die von Vercdlone Variae lectiones 1,
183/*. 307 — 10 aus dem Ottobon. G6 ( P), von Hubert Pcntafrnclii cersio latina
10 antiqui.ssima aus dem Lugdunensis {li), von Zicglcr Bruchstücke einer vorkierony-
mianischeu iihersetxung des Pentateuchs aus deni'Monacensis [Z) mitgeteilten stücke
sowie Sabatiers noten (S) zum erweis, vgl. auch Eucherius Instructiontwi ii p. 149
IVotke. linker rand: Sub lentisco] Gen. 35, 4 6'. Inter custuai'&] Oen. 48, 1
inteiaestuaretur R. Ippo dronio] Gen. 48, 7 hippodromuni K Cabrata terre] Gen.
1j 48, 7 Chabratha terrae R. Inaboliü suü] Gen. 49, 1 1 anaboliuni suuni R, annabob'um
n
suum F. Usque du inipler& albea] Exod. 2, 16 quoadusque inplerent albea R.
Linü] Exod. 9, 31 Z. triticum] Exod. 9, 32 Z. rames^en] Exod. 12, 37 de ramesse
Z. Epauleö inter magdolü inter mare] Exod. 14, 2 Z (et mare). In elsefon]
Exod. 14, 2 Belsefon Z. in raphidin] Exod. 17, 1 in Rapidin Z. In ere mosin]
20 Exod. 17, 1 de eremo Sinae Z. pectoralem] Exod. 28, 4 RS. üboniej Exod. 28, 4
unibonem R. tunicä] Exod. 2S, 4 tunicas R, tunicani S. podere] Exod. 28, 4
talarem RS, nodrjQr} Sept. ciderl] Exod. 28, 4 mytram R, xidagiv Sept. zonä|
Ex^d. 28, 4 R. Logiü] Exod. 28, 15 logion R. spitames] Exod. 28, 16 spithaniis S,
OTii&a/ufjg Sept. Fimbrie] Exod. 28, 22. 29 fimbrias S. aspidis cas] Exod. 28, 13
25 äojTtdioxag Sept., vgl. S note. sei ficiü] Exod. 25, 8 sanctificium F. ziveite spalte :
Scimacia {danach rasur von ?cia)J Exod. 25, 1 1 cymatia SV. Uersatilia] Exod.
25, 11 SV. subpositoria] Exod. 25, 18. 14. 15 -supportatoria F. emericionis] Exod.
25, 17 emeritionis F. ^ipsides] Exod. 25, 29 parobsides F, parapsides R. liba-
toria] Exod. 25, 29 RV. turcas] Exod. 25, 29 thyiscas F. '&vto>cag Sept. fialas]
30 Exod. 25, 29 phialas F, phyolas R. sciatos (dann rasur von 6 huchstahen)\ Exod.
25, 29 cyathos RSV. crate res] Exod. 25, 31 crateres F, grateres R. Carissos]
Exod. 25, 33. 34 carysos F, xagvioxocg Sept. deformati] Exod. 25, 33. 34 RV.
de candelabro] Exod. 25, 35 RV. sufFosoriü] Exod. 25, 38 sufFusorium F. suppo-
sitoria] Exod. 25, 38 subpositoria F. ansas] Exod. 26, 4 7?»S'F. cönnsurä| Exod.
35 26, 5 comisuram F, commissuram R. anceonas] Exod. 26, 17 ancones F. serras]
Exod. 26, 26. 27 serras F, seras S. rechter oberer rand: arbagon^s. ereas] Exod.
38, 23 harpagones eins aereos Z. aductoriü] Exod. 26, 36 adductorium SV.
craticulä] Exod. 27, 4 F. uatillü] Eof)od. 27, 3 vatilluni F. uialas] Exod. 27, 3
phialas F. tabliciü] Exod. 27, 8 R. forfi ces] Exod. 27, 10 R. apanitus] Exod.
40 27, 19 apparatus R. lagana (davor p über- und unterpiinktiert) az\nM\] Exod. 29,2
laganas azyma R. consecra:bis (rasur von g; das zweite c au,s g radiert) manus
aron] Exod. 29, 9 consunnnabis manus Aron 7^.S. subtortilem| Exod. 30, 3. 4
tortilem R. scitalas {nicht scitulas)| Exod. 30, 5 axvidXag Sepl. in sacione k'd in
74 Vki;/ki( iiMi- [)i:i: Hkmjtztkn Hs«.
m«'» »e| Kiod. 'M, Jl . . ^Htioiic i-t tiun-e S. jinulaM| Urod. '{;'», 1.'» aiuiluri li.
iiiauies) Kxu(l.'ii), \'t li. .sublemtij Ea:o»l. ;{.'), 27 su[)iiliiiuuti /.'. & ah mW (<iiiit|
Kxod. .{0, 10 Et decisae .-unt li. irchter unterer rund: läiif auri| Kxod. Mlj, H»
laniimc auii li. *>;iosso.s aureo.s| Kjod. 'Mu 11 xgoaaovg Sepl.'f ciioinidi«! ^'^rörf,
.') 156, 25 inatfiidos Sept. j» dims piima^-l Ksod. 30, 2<I f-u|)er •lua-' itiiiiiii8 li.
iidoniiito| Exod. Sfi, 38 i loniothe li. die :ni/phöri(j/:eit dci folgenden i^t nnxirlirr:
l'iicta, it'fia l.ann tu Lerd. 1, 14 recentia friclae li. Si aufcrt gecur ooii piiiiiis
{so) ut Lerit. 1, IG Et aiil'eivt initia cum piiinis li (jehi'rren. also nur unten auf
dem linken rand heyeyncl ein slial: {Exod. 2S). das fjleieh der obersten xeilc dm
10 rei-hten randes atis der arithnieti-nchen folge herausfällt, hoc est. de ttibnaculo, de
altare und de lantici (nichl lautici) .supra .~a(;rariuin sehet nrn übersrhrifleii der
exxei'jnerlrn abschnitte .tein lu .•iolleii. das Lreuz vor Cari^4sos kann ich nit-ht
erklären, da dort nuhts fehlt. — die hü. uerdeu im archir drs stifts, nirht in der
hihliothek auffjewahrt: daher erklärt sirh, dass ich sie 1873 nicht auffand, auch
1") .später meine uachfrayen rrr<jeblic]i bliel>en und mein abdruck wie meine Ijeschreibuny
Holdcrs ausgäbe uicderholen musste. was meine kollation ron 1 90U ergab, rer-
xeichnen nuten die Berichtigungen -.um 1 band. |522
Exirav. h, ll., 27Xlöt'^' x jhs., 10 bll. (tcmio und hinio), snmmlnng dis-
parater cxxerptc: 1^ begnint, com unvollständig, mit erklärungen von worteu, die
20 dem anscheiu nach ordnungslos aus Vergil Au.'igehobcn sind {(djkiirxungen wurden
aufgelöst): doceo. Commimis aduerbiuin loci. ide. propo I iuta {sie; G. 1, lOl).
Iinnuini^ iiinoxius. I impuiiitus {(i. 4, 244). Collido dis dit .in. coUi-si. Illido dis.
dit III. illisi {A. 1, 112). Hacteiius aduerbiuin loci .i. huc usque {(i. 2, 1). Palemia,
dann frei gelassener räum (ü. 3, 53). Hie calathu;< .i. sumbri {G. 'S, 402).
2.3 Iinpriino inis mit .iii. preterituni impre^jsi (ü'. 1, 2G3). Incuso .i. incusaui {A. 1,
410. 11, 471). Subrideo .i. paululum rideo siue subtristis (.1 1, 254). Loquelares.
quasi dicas uerbijiles. H§c loquela ab bis loquelis ( J. 5, 842 steht loquellas). Diffundo
iii. preterituni diffudi {G. 4, 414. A. 1, 319. 4, 195. 10, 906). Diruo .in. id scindo
{A. 10, 362). Dirimo .in. id separo. preterituni diremi infinitiuu> dirimere (vi. 7,
30 227. 12, 79). Dissertus, dann frei gelassener räum. (Jonco, dann frei gelassener
räum. Inde nomen conibentia. in Steuer xeih folgt dann nach der Überschrift
Incipit Glo^'-soniatarum. Beati Hieronimi. Glossomataruni grec§ dicitur. Glosa enim
lingua matarum lingu^rum multarum. minus instructus scientia ein stück des
glossars Abstrnsa CGL iv, 3, 2 — 12, 42 in einer dem Parisinus 2341 (c)
35 nächstverwandten fassung. die vorläge dürfte ein in xwei spalten xu je 14 — 15
teilen beschriebener codex gewesen sein: mehrfach nämlich sind ivorte sinnlos in
den tcxt eingesprengt, die dann später an ihrer richtigen stelle fehlen, oder u-arrn
eingesprengt, wurden aber wieder ausradiert, weil der seh reiber sein versehen rrchl-
reitig bemerkte, und fehlen dann später am richtigen orte nichl. so steht 1 '•
40 Ab origine. a genere (5, 8) asperis, während dies letxtere wort hiider Acute murice
saxis (5, 37) 11 glossen sjniter gehört. ebenda Accingunt adparaiit platoni.s.
muniant annant (5, 45), platonis gehört hinter Achademia. uilla (6, 35), gleich-
falls 1 1 glossen später, ebenda Aceruus cumulus carmina (6, 3), während dies
SPaul 75
carmiiia hiiilrr Acromata scenicorum (ü, 37), abermals 1 1 f^lossen spiUcr. ansgc-
fulleii ist. 2"- l/cisst es Actutuin cito (G, 43) gignitur naycitur: Ichterc hrir/rn ivoric
sind i'oransf/cno)nnicn ans Adoritur gignitur nascitur (7, 2G) 13 rßnssni später;
au.snalimsweisc bietet unsere iilierlieferwig sie auch an diesem ihren richtigen platxe.
.j auf demselben bl. steht Adipisritur. coiise ::::::::. (juitur. iiip&rat. adsciuit {mit
punkten darüber) sotiauit (pitnlct über t). Ai'ficis. adfligis ::::::. Adstruere usw.
(7, 21 — 23): radiert sind aut inquinat und coiiiunx, welche gleich dem getilgten
adsciuit sotiauit aus 7. 34. 35 (Adtaminat. usurpa. Aut inquinat. Adäciuit. sotiauit.
coniunxit) stammen , 1 1 glossen nachher, endlich 2^ Adol&. incendit aut : : : :
10 : : : : : : : : : incensum ponit. ::::::: Adumbrat usw. (8, 43 f) u)id Adconimodatius.
utiliu.-:. ::::::::: : Admiiiistrat usiv. (8, 47/'): rasuren liegen vor von adminiculu.
uel, auxiliü und opitulante, welche, ivorte entnommen sind aiis Adiunieiituni. ad-
miniculum. ul auxilium (8, 52) u)hI Adnitente conante. opitulante (9, 3) 10 glossen
später, alle fälle erklären sich bei der annähme, dass der Schreiber aus der ersten
15 spalte seiner vorläge in die entsprechenden teilen der zweiten geriet, sobald diese
als fortsetxungen vorher begonnener gll. eingerückt waren, dazu stimmt weiter,
dass hl. 2^ neben den zeilen Adfingitur confingitur. Adanians ualde amans lapi.s
dui'us qui ferro diuidi non potest. nisi sanguine. yrcino (9, 50 — 52) am beschnittenen
7rinde steht | misit|dtenjius und über ualde amans des textes pmisit ausradiert ist.
20 die Worte permisit und adtentius gehören zu Admisit peccauit und Adnitendum
conandum (9, 44 f) 8 glossen früher, waren am rande zwischen beiden spalten
nachgetragen und wurden vom kopisten fälschlich Z7ir zweiten sj)alte statt zur
ersten bezogen, ohne absatz folgt bl. 3^^ auf das glossar De MAMMONÄ.
INIQUITATIS [Lucas 16, 9) Nonne .x. mundati sunt {Lucas 17, 17) ^isiv..
'2b ausgehobene worte aus den evangelien des Lucas und Johannes, meist mit
spatien hinter jedem lemma zum eintrag von erklärungen. 3^ sodann in fünf
Zeilen Imitatio niagistri §terni. Inprimis pransis lauare pedes. confratribus oscu-
lando tangendoque cum sinistris temporibus pedes condiscipulis cantantibus antifonam
cum psalmo post lauationem autem pedum aqua datur ad manus. deinde potus prebetur
30 ad bibenduin. postea. elemosina datur. daran schliesst sich bl. 3''. 4=* eine aufzählung
der kirchlichen Offizien am karfreitag und karsamstag. es folgen bl.A^ — S** von
den Formulae Augienses B die nrn 1 — 12 [Zeurncr 347 — 353) in, einer der
hs. 3 naiiestehenden fassung. bl. 9^^ nr 18—20 (Zeumer 355 f), bl. 9^ nr 34, /;/. 10'^
nr 42 {Zeumer 360. 363 mit Varianten 724), etuilich bl. 10^'' nr 44 — 46 {Zeumer
3.5 725). auf den untern rändern der bll. 1^ — 10^ hat nun eine schwerfällige hand
saec. X ziemlich fehlerhaft lateinische glossen, untermischt mit deutschen zu Gregors
Ciira pastoralis (DCXXXVIP) eingetragen, indem sie auf 1 0"* mit 6 zeilen {die
letzten 3 fast erloschen) begann, auf 10*, O** (je 4 zeilen), 8*' (3 zeilen), 9" (5 zeilen),
7*' (4 Zeilen), 8* (2 zeilen) fortfuhr; auf 10'' stehen von, ihr auch am oberen bc-
40 schnittoien rand zwei worte: . . . cionis plasmacionis. — nach einer kopie von
AvJaksch hat KZeumer die drei letzten formein abgedrucict, von zwei u:citeren die
varr. mitgeteilt, ohne der deutscfien gll, zu gedenken, die bll., die früher einem
unsignierten SPauler miscMlancodex angehörten, setzt er noch ins ix jh. |729
76 \'ki:/ki< JIMS |)ki: IJumtztkn \\^<
KO.M.
VATICANA.
Pal. '2Sl in folio. IX X jlis., ;Si»S hll.. niÜuill liunpttnirhlirli IsidoiM Etifiiw-
loyien mit wenitjen deulsclun (jll. surr. \ im 7 bi/jitrl ilr.s ]J huchs. icrlrhe jirof.
WMIJnrisaif mir mit\uleilen dir ijiile hntle (IXXJVl*). dir irnthmni f'cdrrjirohfn
den hlnltes lidS", dir roii \l'< 'rcrrlius allein. 11, 53 ausychobcu irorm, Imtle Hll.
5 t, 'M'.\ ich aufxuitrhmcii >thi/rlchnt. |730
Pal» 'ZH9 in fjiinii, i\ Jlis.. (jt bll., rnlhiilt ausser lcaj)ilulii rieti KnrU drs
ijrosscn und ticiu bruckstiich einer nicssr die (jnaestiuiirnlae in (ienetnm Alruins.
um schluss unvollständiy, mit einer deutsehen randyl. (I)VIII''), die mir gleirhfnlh
ron Lindau}/ ntityeteill wurde. |731
10 Pal. H45 {beschrieben Gll. 4. G08| enthdil Id. W.V- bis uini .<>rhluss 1 9:-i die
Vita SMarlini des Furtunat, mit einer deitlsrheii inteiiineuryl., nelc/ie dei' vnrinnteu-
npparnt der MG Auclores antiijuissimi -I, 299 verzeichnet (DCCCCXIV'*^). eine
irohl von Freliers liand lierrühretide kopie die.ses in Mnin: f/eschriebeiien rodej- ist
die WolfrnbiUtlcr hs. Aug. 85. ä fol. |534
15 Pal. l7o!t in (/uart {aus Larsch stammend), ixjx jhs.. 117 bll.. um besten
beschrieben von lIKeil, Gramm. Inl. (1874), vii /■; oilhält hintei' der Ars des
Murins Victorinus und vor der Ars wetriea des Aldhelm hl. G2" — 70*» den
Cento der Proba mit einei- deutscJten randgl., welche CSchenId im variantenapparnt
seiner ausgäbe {Corpus scriptorum ecclesiosli'onan 10) vutteiUe (DCCLXXIII-).
20 [732
Keg. U»>1 in klein folio, dessen erste 7U hll. im x Jh. noch REhwidd Aid hei mi
ojirrn 1, 10 zu SBenoit in Dijon ijeschrieben sind, cnlhäli hintei- gedichten Aldhelm s
und andern stücken bl. 15'» — 27* den Cento der Proba. die wenigen deutsrhrn
gll. (DCCLXXIII') hal mir WMLindsuy gütigst abgeschrieben. |733
25 Re^^. 114;^ [nach bl. 1* ehedem Vossianus 154), 20,7 X 1-. 9. iX jhs., teilweise
fortgerissenes rorsatxbl. i and 202 vielfach durch feAu-htigkeit beschädigte bll.. be-
steht aus drei noch im ix jli. rereinigten mss.: 1) bl. 1 — 85. 201. 202 zu jr
20 \eilen: bis lA. Sü^ buch ii und iii von des Theodor us Priscianus Euporistou
nebst vo7-angehetide/n infuiltsverzeichnis, aber mit grossen Micken. ' es fehlt p. 138, 1 —
30 159, 2. 222, 12 — 244, 6 der ausgäbe VRoses, weil nach bl. 30 die beiden letzten
bll. des 4 quaternio sowie der 5 und qiuiternio, ferner nach bl. 11 das schlussbl.
des 12 quaternio sowie der 13 und 14 quaternio verloren gingen {erhaltene Signa-
turen 8»» I, IC' II, 38'' vir, 46'' VIII, 54'' vnii, 62'» x, 7<i'> xi). 80'» Implastrum
podagricis qui appellatur aeracleus, 81=* Anthidotu.s Teodori (82'' leer), 83*
35 Emp . . . adinueiiit Bartolomeus rex Persarum, SS** — 86'' (cfets ur.^prünglich leere
vorscitzhl. der zweiten hs. wurde mitbenutzt). 201. 202* von and. aller hand
Antidotarius filaiitropi und zwei rezepte: 2) bl. 8G— 189 medizinische
sammelhs. gleichfalls zu je 20 zeilen {qualernionen ausser 158 — 163 tind 188. 189).
87» Antidotus theodosion faciens ad multas passiones, 87'' — 88'' fünf re-
40 zepte, 89'' Incipit über i medicinalis de multis codicibus ad diuersas corporum
passiones ordinatus mit vorangehendem (88''- 89'') kapitelverzeichni't, 105'» Anti-
IvOM SHEFFIELn 77
clotarius ex variis auctoribus collectus, 125* Epistula de natura et coiiditione
corporis huniani, 129'^ rcxepte, daran aiiscliliesseiid von and. hand De psilotra,
135» Incipit epistula Hyppocratis ad Antiocho rege, 140» Incipit epistula
Hyppogratis (über aderlass), 141* luieder ein Attt idotariiis , 188* De parn-
j liöiu; 3) hl. 190 — 200* in je 18 seilen {qualernio, doppelbl., eimelbl.) Anti-
dotarius filantropi vollständujer als bl. S'd^ff, 200'' saec. x das Anlidotuni
Bartholoma ei ivie bl. 83*, aber nnvollständif). über den Inhalt des bl. i s. Sprach-
denkmäler 405/". Beitr. 45, 234/". auf den unfern rändern der bll. 187K 200*'^
befinden sich je 4, 10 und 21 zeilen .'iaec. xi ))nl lateinisclien und deutschen
10 p flanxennanien (MVIII*), für deren ausgäbe mir eine Photographie vorlag. —
icli rerdanhr beschreibung der hs. dem scritlore der Vaticana, msgr. MVattasso ;
auch findet sich eine solche bei VRose Theodori I'rise^iatri Eupori.'iton lihri in
(1894) p. X— XII. [734
SEITENSTETTEN,
STIFTSBIBLIOTHEK.
Zwei bll., die mittelsten eines qiiaternio, rori einem buchdeckel abgelöst, 21X14,5,
l.'j xii/xiii Jh., bruchstüche eines n-esentlich ans Isidor geschöpften alphabetischen
glossars, von Liinbus — Meatim reichend, mit drei bzw. vier deutschen inter-
lineargll. des Schreibers (MCXC'). — vollständig abgedracl.i von POrtmayr im
47 Programm des k. k. obergipnnasiums der benediktiner xu Seitenstetten [Linz
1913) mit faksimile des bl. V'. KHelms ansieht {Beitr. 42, 050/"); die gll. seien
20 erst mhd.. kann ich nicht beitreten. [735
SHEFFIELD,
UNIVERSITY COLLEGE.
Zwei sich unmittelbar einander anschliessende, seitlich und unten beschnittene zwei-
spaltige j)ergamentbll. des ausgehenden xni jhs., 16,5 bzw. 1G,7X10»''^ b^'-'-'- 11>^'>
jetzt noch mit je 30 Zeilen auf der spalte, abgelöst von einem der Collegebibliothek
durch Speur Parker geschenkten band (Georgius Peurbachius Theoric?e novse plane-
25 taruni, Parisiis 1550), enthalfen In'uchstücke des buchstaben V {der stets rot durch-
strichen ist) aus einem lat. Vokabular mit eingestreuten deutschen contextglL, dh.
aus einer teils in Niederdeutschland erweiterten teils verkürzten fassung der rezen-
sion h von Heinrici Summarium buch xi (DCCCCXXXVIII b). die spalten
beginnen 1* Valid" uiuidus robust . . ., T* Venificus q v . . ., l\ . . . ne ianua apta,
.30 l'' Vic ... 110 iiiimolo, 2* Vaealis almalis pnüctialis, 2'' Vniacus qui genibg iüct . . .,
2° . . . tainlacl, 2'^ radice vet^is arboris f)cedüt. den vollen inhalt beider arg zer-
störten und .schwer lesbaren bll. hat GGMoore Smith, im Journal of philology 2G
(1899), 239 — 42 {vgl. Jahresbericht 1898 6, 9) mit aus.<ierordcntlicher Sorgfalt ab-
gedruckt; auf grund eines von ihm mir gütigst vermittelten photogramms und
35 unter benutzung des Chi. 3215 kxinn ich die folgenden berichtig ungen und ergän-
zungen geben: 1=' Vatus luunimen q de palis j fit .i. palus acut^; Vades fideussores;
hinter Vates poeta. psci** scheint discens zu .'stehen; vaticinacio, eingerückt, iit
gegengl. zu Vaticiiiiü and dahinter hat nichts gestanden; es scheint insacia, rer-
anlasst durch stulticia, geschrieben zu sein: Veheinens ferox acer; 1'' Venificus q v;
78 \'i:rzki( UNIS Ueh Benutztkn Uhu.
Viru« venenÜK; nach Venusta. «leces. isl noch der anfanij eines p sichtbar; Ver-
basruiii ttrra und spur ron \), (dso n-ohl proscisüa, vyl. (Jim. terra preciss«; Ulm.
/tut nur imgator; nuch lierba noch eine buchstahenspur ; (Um. bietet Veietruiu
j^uitale iiieinbrvin ; /. Verjjo incliiis iiundo nach Clm. ; Verra. verr, nach Ctm. xu
') verriculuui ru .sujijjlieren; \tmschen Vertat und Vergo noch eine xeile, die vielleicht
das Stichwort Versal enthielt; 1* nach (Jim. i.st nicht V'ertibili«, .sondern V^ersalili«
einxiisel.ien; als .Stichwort tu laiia usw. hat (Jim. Veniicula (/. Vemiicula); zu
/brame oardls ergünit (Um. Verticula; uläcia /lach (Jim. =. Vil)rantia iaoulaiitiu,
darauf eine teile leer; nach vicos in der nächsten xeile rest eines aortes ; von der
10 letiten xeile der spalte lässt sich nichts mehr erkennen; 1^ eher Vüluuü; die vor-
teilte gl. der spcdte hat nach Clm. Viscit' »pensat' xu lauten; 2» Vlna . . . muscula;
2'' Vsitatü erijänxt Clm. xu consuetudinarium; die heulen letxten gll. dieser spalte
a o
werden gelautet haben Vsqqq, p ola V.sq q qiudiu; 2'' x. 1. 2 bietet Clm. Vma.
usurpatio. Consuetudo. presuniptio. contaminatio; vt didicit; Vt enl. vt sicut enl;
15 sodann ivird gestanden haben Vtere. vescere. usurare ( Clm. usare) und nach Vtinatn
vox optantis: Vti reus voci debitor (/. beidemal voti); (dies iveitere hat so gelitten,
dass nur hin und wieder einzelne icorte mehr erraten als gelesen werden können:
Smiths vindicio geht auf Veml uenditio, sein est ci-assu.s aiif Vultuosiiö qui in
facie est crassus und sein ordituin wahrscheinlich auf Vxorius uxori deditus des
20 Chi. turäck; der anfang ron 2'^ ist der rest einer erklärung von \'ituHKine-.
[736
STUTTGART,
LANDESBIBLIOTHEK.
Bibl. .'54, aus der k. handbihl. 1901 an die landesbibl. abgetreten, vorbei- A. 30
des Stifts Weingarten (1" oben Mona^^terij Weiiigartensis | A" 1G30) and ursprüng-
lich besitx des Konstanxer domkapitels {PLehmann in den Sitxiaigsberichten der
25 Münchner akademie, ])hilos.-philol. und bist, klasse 1908, 4, 52, 56), 30X20,
IX jlis., 259 {danach eines ausgeschnitten) von mir gefühlte bll. xu 22 — 26 xeilen
in 33 quaternionen {nur tage I hat bloss 7 bll.; 65 — 71), deren erste 20 bis 159''
mit A — U, die folgenden von 183"^ — 252^» mit iii — xu am schluss gexeichnet sind:
läge 21 trügt am anfang IGO'' die Signatur X. ursprünglich hatte der codex nur
30 die Paiilin isoheu briefe bringen sollen; das beweisen die 11 X4;ilen einer in
farbig angemalten anxialbuchstaben gelialtenen Inhaltsangabe bl. !*>: Hae iiisuiit
epistolae j Pauli apostoli nuinejro • xrrii • ad Rom .i. ad CorinI .ii. ad Galatas .i.
{hier fehlt die nennung des in der hs. 100* und 108'' beginnenden Epheser- und
Philipperbriefes) ad Colojsenses .i. ad Thessalo|nic .ii. ad Timotheuni .ii. [ ad Tituni .i.
35 ad Philenio|nem ,i. ad Hebreos .i. | Crux benedicta nitet dös | qua canie pependit atq;
suo (0 erloschest) j clausit funere mortis iter {so vermutlich zu lesen statt ie mit
folgerulem roten m); in die mitte der drei letxten xeilen ist ein kreuz eingemalt,
erst später u'urden den PaidiniscJien briefen von demselben schreiber hinxugefügt
163*^c<fl apostolorum, 213* Epistolae canonicae, 2Sß^ Apokalypse, welche
40 zwei deutsche gll. verschiedener hünde aufiveisen (CCCXGVIII*. CCCCLXXXIX").
hinter dem ccrgument des Römerbriefs stehen bl. 25* als feder probe halb ausi'adierl
Shefpitild — Trikr 79
tUe. Worte des ersten Psalms Beatus uir qui uoi\ abigit in consilio impiorum und
dutiiber von einer //and saer. xi/xii salic man der tiiet {dann xirei rrr schmierte
bnchstaben) uor denio rate erlosoii. a/ieh sonst zahlreiche federprohen und nen-
mierte 'xeileti an den rändern, so 40* oben die nnmen Choiirat. Uuoluerat (ein
3 Uuolferadus hat das 4 buch des Amalarius De offu-iis dininis in der hs. Patreü 43
saec. X geschrieben) nnd 135'' a)n schluss des arfjnments zum 2 Timotlieuslrrief
C'uonnuUis Rihhere. 25'' ein grosses bild des apostels Paulus, behandelt von
AMerton Buchmalerei in SGallen (1912) 18 f und fafel vi. 259'' am ende der
Apokalypse die bitte des Schreibers.- Prudens quisquis lector uolum cum le|geri8
10 i-stiul. scriptori iinperito ueniaiii | concedt? deposco & eradere quod supest | & iion
{dai/n loch) ris (/. pigriteris?) aptare quae desunt. ebenfalls am schluss der Apo-
kalypse heisst es i)i dem aus SGallen stammenden, codex C 57/271 der Zürcher
Stadtbibliothek bl. 197* saec. x: Prudens quisquis lector uolunieii cum legeris istud.
soriptoiibus imperilis marcello nionacho & gisalberto sub<nacono ueniain concedas
].') deposcimu.-:. Et erade quod supersit Et ne pigriteris aptare quod desit laid als-
dann rot Nam quicumq. rogo librum perspexeris istum. applica quae desint. Rade
supervacua. rgl. auch die fast gleichlautemle subskription oben im Clm. 18092
bl. l"'^. den innendeckeln icaren ehedem bll. der von ERcmke herausgegebenen Itala-
rersion aufgeklebt. — auf die deutsch glossierte jhscdmstelle, icelche bei Merton
•20 tafel V, 1 faksimiliert ist, machte mich 190G STafel aufmerksaui. (737
TRIER,
STADTBIBLIOTHEK.
40 (num. loc. 1018), 12,5 X^"» x jhs., 132 zweispaltige bll. in IG unsignierien
lagen (bis auf den senio 14 sämtlich qucdernionen) und der rest eines früher dem
rurderdeckel aufgeklebten sehr Aerstörten doppclblattes saec. x ans einer Passio
Sigismundi, nach eintrag auf 1" im xv Jh. Liber monachorü sce inarie I
2:j hymerode ord, eist, trauern dyoc, mit der signatur viiij, laut bemerkung am obern
rand von 2^ seit 1 803 eigentum der stadtbibliothek. der codex ist zum teil mit
sehr blasser tinte geschrieben, sodass man sich, urie mir scheint im xii jh., ver-
anlasst sah, stellenweise (zb. 1 '' — 3", 3'', 4*, S^, 9'') die schrift aufzufrischen, das
geschah auch auf der ursprünglicJi leeren, einspaltig beschriebenen seile 1*, wo
30 die sieben ersten r^. eilen (Int^pretatio elemtorv hebreorv. Aleph — Tau und De
dece nomiuib, dl (juib, appelat . ... (erloschen) Primü hell. df. qd alij) nachge-
zogen wurden, indessen alles weiter folgende so verhlnsst ist, dass nur vereinzelte
Worte sich noch lesen lassen, doch, zeigt sich, dass die namen gottes bis zum
zehnten aufgezählt ivnrden ; dann folgte sofort Incipit pgnosticon .i. pscientia vite
?,7) 1 mortis. 1*'^ unter der scliwarzen Überschrift Glosae dyvinorv librorv die ge-
wöhnliche bibelglossatur ron Genesis bis zur Äpokalgpse. 33'*^ Incipivnt gloss?
hebreorv nominv (rot; Aarou — Zorobabol, jeder bnchstab in zwei durch Über-
schriften getrennten abteilungen, personen- und sfädtcnamen, zb. Incipit de B und
Item de B: eitw, Cambridger hs. erwähnt das ('GL 2, xliv). 41**^ Incipivnt gloss^
40 greco'i uerbo4 (rot; das COL 3, 487— 50G gedruckte glossar). 53''^ — 132'''''
Incipivnt glos.s^ latino2i nominv (rot) mit einigen wenigen deutschoi aus einem
i'^rt Vkkzkicmnis I)i;k MFVfT//n;N Hw.
ufis. wb. (/estfinjif'ten ylL, die xuerst OliSihluHer erkannte (MCLXXX). atisaer-
ttein sind die ninder der hll. !'• — 64* unten und der hll. 2* — 7Ji'' otjen mit ein-
triiyen wenig jüngerer künde rersehen. was auf den obern rändern, allem anschfin
muh ron einer hund, stellt, ist ein wunderlii-hes sanimelsiirium von allerlumd
;") exierpten. dem nicht mehr lesbaren ringang der ersten :eile folgen erklürungen rem
Pastoforia. Poliaiidruiii. Venia. VcrniHcis. Cecutions. Subligar; darauf steht: felix
.i. laartloianuü
i-apella iutrodiicit TIXHN .i. fortuiiä iliuersorü capitü contei-enle (2'') coplicatis
in condilüs ilij^itis. Condilomata aut .sunt nodositate.-* quan paliuntur arliculi
dij^itoni = ('(jL '), 584, IG Condiloniota sunt nodo-sitates cjuas patiuntur
10 artelrici digitoruni Felix capella indioducit S^FXHN i<l e.st fortunam diuer.somni
capita conterenteui coinplicati.s in condulos digitibus hoc est in nodositates. narh-
detn dann Circüciliones und Sertuni erläutert sind, schliesst sich unter der Über-
schrift Genera nvmerorv in sensib; .secvndv Avgvstinv bis 3*' ein abschnitt an aus
Auyustin De musica 6, G § 16, in den mitten hinein gepfropft i.st ein ausxug
If) aus Vegetius Epitoma rei militaris [ed. CLang, 18G9) läl, 11 — 14. 19 — 152, 3
über baumxucJtt und eine sonderbare deutung von sciada. 4' fischnamen mit
deutschen erklärungen, begleitet von einem xitat aus Ju renal 11, 37 {)nit MCCXXXII*
vereinigt), darauf griechische wo/rte, pferdenamen, auch lateinische Vokabeln uehsl
eine)- bemcrkung über akkusativformen auf -im — 6", G'' einige differenxen, dar-
'20 unter der aus Isidors Di ff. 1, 398 {Migne 83) bekannte, von Schlutler mUtsver-
slandene vers Basia ciugib; .s; & oscula dantur amici.s. Suauia la.sciuis miseent
grata labellis. dann aber beginnen aus einem dem EpinaU Er furter luifie verwatuiten
alphabetischen glossar ausgehobene warte mit zahlreichen deutschen erklürungen
(MCCXXXII=*), die nur desfuilb von mir aufgenommen sind, iceil der exxeiptor
25 den ags. bestandteilen x^ielfach hochdeutsche lautform gab; ich hübe mich begnügt,
die parallelen aus dem CGL und aus Wright-Wülcker unter den text %u setzen,
mit 9*^ enden alle deutschen gll.; bis 10'' reichen tcorterklärungen aus der Passio
Thomae {vgl. Archiv f. die gesell, der naturwisse nscimften 4, 164 — 66), woran
sich ein kurzer abschnitt anschlicsst peccanti anime sie dicendü e. ll*» — 41'' aus-
30 züge von brie.fen des hl. Hieronymus. 42* De qvatvor virtvtib, (prudentia,
iusticia, temperaiitia, fortitudo), 42'' Hi st sopte grad sapienti? {rot). 43* Septe st
qu?- non inuenit homo I hoc mundo etiä si rex sit tocius niunch. Vitä sine inorte
usw. [cgi. Gll. 4, 435, 28 f). der obere rand ron 43'». 44" ist völlig ausradiert.
44'* Sernio cui'dä (rot). Dilectione. qua debeni' erga uos habere cupimv" ostenderc
35 — 49'' gtam futur^ beatitudinis ccedere dignet~ in ppetuuni. 50* Dns peipiens
nob die. Cü stabitis ad orandü. Diniittite si qid habetis aduersus alique und
weitere bibliscJie notate — 54*. 54'' Multi hominü stulti usw. = Gregors brief
34 {Migne 77, 486) — 67* (63"'* leer ohne lücke): dort tvird fortgefahren mit
den w. O mortalis homo {Eugenius Toletanus Carmina ii, MG SS antiquissimi
40 14, 233, in der vers folge von hs. y). GS** Ordo angelorü dicit. Scs. Scs. Scs dns
da sabaotli. Pleni sunt c§li & terra gloria tua. Ordo hominü die h§c. Osanna
in excelsis usq, in finem. Plenitudo terr§. Ide. habitatores mundi. (69*) Cassiodorus
die. Tollite portas. Uox angelobt bonon ad angelos malos usw., ei-klärungen des
Trier 81
alleluia, biblische lese fr lichte, vo)i der drchahl. endlich 74'' besegnungen: In
nomine dnl nrl croati! crescite & iniiltiplicainini. Xp.s uos deducat & roducat.
Ante f'uil xps (ju«. lupus; xps Int(7r)'i)pretat~ saluator. Lup' intpretalur diabol.
Xps libeict canes (75'') istos 1 alias hestias do denlü)" lupo2j. de manu lalronü.
j 7 ab omib'-' inimicis. Et p intcessione beati eustachii. ite cü ])ace. am. (7G*) -fH- Fuge
fictü malü. Xps te psequit^. anteq xps ueniat fuge dolor. Pat. -Hf Melior est dus
ad adiuuandü qua inimic® ad nocendü. Adiuro te mala (7(i^) bestia p patre. v filiü
Ä, spm scm. ut dimittas pec^ qd j)ortas. der untere rund, itiif \^. 2=' stark ab-
gescheuert, entluilt xunäclist {aus Isidors Etgm. iv) erldärungen griechischer krauk-
") heitsnamen und medi7.inisc}ter ausdrücke, dann von and. hand reiepte, bis 1]'' mit
den roten dh&rschriften 9'' Hec es) certlssima sal corporis, Ad capitis purgatione,
Ad lacrimosos oculos, 1 0» Ad raucitudine, Item, Ad ilentium dolore, 1 0'' Ad
tumore pedü, Ad albumen oculorü, Ad tussini, W^ Ad calculü sol . ., C'ontra
daemoniacos 1 caducos, 11'' Ad tussim siccam, Contra rabie canü siue niorsü . . .
+
) (rfa.s punktierte nicht mehr lesbar) h§c scribe in pane & da eis manducare. Bisscrona.
+ . . . + +. .+ +
qu9 dissipis. Creade. dettonis. sicconte karama. Ad plagatos in osse. 12^ Isti .in.
dies pericvlosissimo s in anno. 12'' Ad vermes tollendos carm 4fr Allubia. ^ Zaba-
bantes. ^ tronsonat -^f Troisiat -rfr ad remediü & ad tollendü uerme de equo (13*) isto
amen. Dne ihü xpe qui liberasti iob de uermib; libera eqiiü istu de vermib;. Ad
) torUone ventris, Ad pvlices, Ad nares stagnandas. (13'') Pone manu sup caput
a ^ . . ., -
& die. Vnde uenis tu iordane sanguis t aq. -Piuro te in nomine dl pntris ' filii 7 spä
sei. nt redeas 7 ultra n exeas de narib; istius hominis, trib; uicib;. AI. PrimQ.
Fat nost. Post xps & scs ioliannes ibant ad fiuifi iordane restitit tc H^,m iord.
donec transiit [der untere rand des hl. 14 ist forlgeschnitl.cn, sodass auf 14-^ die
fartsetxting fehlt, anf 14'' nur a. 1 der randschrift erhalten blieb: puluere. & da
bibere. Ad apes confirmandas. Vos estis ancille dl. uos facitis). 15" {netce hand)
Gargarisslmv ad flecma -picienda, Electuariü domni (15'') damiani p dolore sto-
machi 7 iecoris. 7 ad omne dolore intestinorü 7 lateris (die letzten l'/g xeilen dieser seile
radiert). 16* Ad Ivbricos tollend, Medicam ad onis piagas, Potio ad paralysin.
16'' Ad uentris dolore. Ad calculü I uesica, 17-'* Ad morsü serpentis, 17'' Si quis
pcussus fuerit de sagitta, Ut capilli n canescant, Ad sanguinem de ( 1 8*) naribus
sistendü, 18'' Si quis uermes intra uiscera habuerit, Ad difficultate pariendi res
pbatissima. Elisab&^ peperit peursore. Scä inaria (19*) genuit saluatore. Adiuro
te p xpm. ut siue tu es puer siue puella. exeas foras qc saluator te uocat. 0ms
sei dl intcedant p ista femina. Ite in alia mebranula scribat 7 sup peetvs &. sup
pect* (sie) eivs ponat. Lazare ueni foras*. lO*» Ad Candida facie agenda. Radice
* ganz ähnlich ist die von EHeim Jahrbücher für klas&ische phil. supplementbd. 10
(1893), .050 ans der Bonner hs. 218 mitgeteilte fassung (dazu weitere parallelen in der
note); etwas iveicht ab die formet saec. xil am untern rand von bl. 4* der Erfurter
I miscellanhs. G^*» in oktav: Elizabct pepit iohem. Maria Saluatorem. Sic ipa sFi dolore
in
pepit ihm. x. ita tu in ei'' noie | stati sn mortis piclo. parias hc puerO. oxi infans. exi.
exi. x* te uocat. cxinanitc exinanite | usq, ad fundametfi in ea (Fs. 136, 7). rgl. ferner
Alth()chdeut.sche glosseii V. (j
82 VKRZKirnNis Dl i: Hi;xit/ti:n Uhu.
lube.stici buUies {kon: aus biilaes) in acjua it iiitle facie laiiii. Ad catanfi die,
(tpv deutsche, Spruclulenkniälei- :{78 gedrnridr hltitsegeii. LMj* Qui-cüq, «piiia i
Slips [)uiixent 7 in manu l |K'de iiiaiiscrit. Suiiiat radice polipodii. ac cü axungia
torat uetcri. 7 altera parte man' seu pedis econtra mittat. 7 mox p uulnuii
.') ifi,M«'dir sine dubio. \'t honio : : : : in ('iO*») ppetuu tial. Accipe illu ueniiiculu
i na
«1 in estate p noetem lucit sicut lucer in --timitiUe oaud^. : da ei bibere qm-
uis : : : : : {die rusuirn solllm (nis-tössiye iciirtcr cidfeineii). A eordi tum Iiabem'.
A pulmone supbim'. Kx teile 7 siomacho irasciumr. Ex splene (21*) iidenm<.
A iecore ccupiscim'. Ad fastiiliu toUendu, Cont* in;,'uina tmncia, '1\^ ]Je inqui-
10 .sitione fleotonii?, 24'' Nomina olerv, drulsch (jtossüite pfluu itnnanicu (MXV),
vielleicht von neuer hrnid, 28" Ad eaput purgjindü 1 uoce exclaranda siue glandulas
i
repmdas, 28'' Cont» maxinui ficü. Tolle herbä (29'') hilisä cü ra<lice 7 foliis ^
semine 7 coque cü lacte capell^ p dimidiä 1 tolä die Uöq, du villi, excoquas. 1 ampliu-
7 calidü comedat. & si lixpii n possit. hauri aqua tsicens <.t da ei bii)ere. 29'' Contra
1.") tihuidulas ubicü(j, fuerint, Contra emigraneü, 30* He inuentioncs atq, pr^cept^i
Hypocratis niedici, ."U* Noma herbarv deutsch glossiert (MX'^), 3G'' der dentscln
pferdesegen, Sprachdenkmäler 367, an den sich von ganz grober hand, die sonst
nicht auftritt, 37'' das rcxept anschliesst Accipe cerebrü catti. aruina lupi plantä
fibri lingua ran^. cor upub§ 7 pone I coriü ipsa pones sub ascella tua dice.s ('^
20 folgt eine reihe nur unsicher lesbarer Aauberwoiie, dann) ut me custodiatis 11c
quis me u :::::: am t fiat. t. 38* In nomine patris 7 füii 7 sps r^cl. Benedic:ti
{rasur von a) scs xps. 7 scs cristoforus. scs benediet'-' scs bonefacius. xps sup me.
In nomine d. Marcus. Matheus. Lucas. lohannes. Dns abrahä se sedit & lacri-
mauit. planxit nf domin', se uenit abrabä. qui .sedit solus plen' sü de febrib; 7 de
25 fractionib,. abraha laua. laxa. febris supra (38'') peträ. hie ueniat scs Isinodus. 7 acci-
piat febres in catenas. 7 in fönte maris mittat. ^ dicat^ hoc trib; uicib; cü collecta
de scä trinit. Omp.s sep tc legateuanglm. In principio semel. 39* Übersetzungen
aus dem griechischen {andere hand): Eliton doten agapoy theos. Hilare datore
diligit ds usw. 41* unten leer. 41'' (neue hand) Ad uermem qvi dicit~ talpa tolleii-
30 dvm. S' quis homo 1 equus uel aliud pecus hab illü uerme qui dicit" talpa. accipe
illü ac conuerte in Orientale plagü. in decrescente luna. (42*) tuüq, dextrü pede
pone sup iiliurf dextnl pede. ~ die in eiv" auicni subscriptä sententiä. cü domnca
oratiuiie. 7 p" semel diclü. gira eü p ilcxtiü parte, ac die iterü sicut prius feceras.
(42'') iterüq, gira. sicq, faeias tcia uice. piius iluab, vicib®! n dicas in dominica
3") oratione. sed libera nos a male! nisi tertio. h^c e sentent Piupi 7 uripi inopia e
arapere e Beatv'^ iob(43*) tenehat^ uerniib^ m n hab&! sie n habe*' iste homo. l equ^s.
alb" aut nio(>r. ita uelit ds & scä maria ac bonv'' iob. alle diese den uyitern rand
vom rechten, beschnittenen seitenrand derselben Erfurter hs, bl. 8*, ebenfalls saec. Xll:
ad part Mnl'eris. Sehe in carta videns diis. flentes sorores laz. (z unsicher) . . . | rao (animol).
lac. est. c. 7. et cla. laza. neni | foras {vgl. Evuny. Joh. 11, 33 — 43). istud liga i pollice
i
dextri ^ejdis mvlieris. 7 c pepererit stati r<;|pone ne matx saequat".
Tkikh — Zürich 83
einnehmenden eintrage von 9"' ab, unlrr a7(.fsc}iluss der Nomiim olerum und hei-
barutn, sind vollständig abgedruckt von ChFcrckel im Archiv f. gesell, der tnedixin 7
(1913), 13(1 — 40. 43'' unten leer. 44" — 64» (47'^ unten leer) kap. 1 und 2 des
Fseudonpulejiis niit Umstellungen und starken ahumchungen, im iv&rllaul. •«—
b FWERoth und ESchröder Zä. 52 (1910), 169—82. onSchlutler Jnglia cir, n. f.
28 (1912), 145 — 54. 426/". derselbe Zs. f. deutsche u-orlforschvng \?, (li)].]),
323 26. 1738
WIEN,
NATIONALBIBLTOTHEK.
134 (Biotins signatur Q |4792| auf bl. 2'^^) in o/.inr, x\i jhs., 29 bll. (dann 3 bll.
fwlgeschnitten) in vier quaternionen, die \^ niil vri, 9'' viil viii und ii, 17=^ mit ix,
25* mit X und im, 24-^ mit iii^ bezeichnet sind: \^ Vergils Moretmn, 3-'^ — 29»
oben Macer mit einigen deutschen inlerlinear- und marginalgll. (MXLI'^). 29'' bis
auf federproben leer. |739
T72 (Salisb. 106) infolio, xujhs., 88 Ml. (10 quaternionen, signiert von 10'' — 82'",
und ein unsignierter ter^iio): hl. 2* — 88* Gregors (Jura jmstoralis mit voran-
5 gehendem kapitelverzeichnis und einer deutschen interlineargl. (DCLVII^). vo}i
and. liand folgen auf 88"'' neumierte hymnen auf Afra, Maria, Johannes, das
ursj)rünglich leere, schon cor seiner benutzung durchlöcherte bl. 1 ist mit einer auf
der rückseite beginnenden, auf der Vorderseite forlgesetüen Oratio s Gregorii pp
beschrieben. [740
TOO (Univ. 95) in quart, xi jlis., 1 10 bll. in 14 von einer hand saec. xv je
am anfang signierten lagen; bl. '69 wurde int xii jh. ergäw^d, mehrere bll., nament-
lich 73 — 78, sind palimpseste: Gregors Cura pastoralis, bis 4 p. 101 z. 2
corrupto reichend, mit zwei deutschen marginalgll. (DCLVII^). dem vorder- und
hinterdeckel sind deutsche Urkunden saec. xiv aufgeklebt ; die des liintrrdeckels bildet
) abgelöst das nacfistos.sbl. des codex, die des vorderdeckeis enthält auf ihrer leeren
rückseite den eintrag saec. xv: h' über pignoris loco a qda baccalauriado pro flor,
depositus est. qs sit qii etia actü. annales docebunt. [741
W'OLFENBÜTTEL,
BIBLIOTHEK.
Giid. 69, 29X21, 115 ganz verbundene bll., enthält bl. 1 — 85 saec. xi den,
Vitruv mit einer deutschen interlineargl. (DCCCCXXVII''), welche ]^Hoses zweiter
) ausgäbe {Upsiae 1899) p. rv entnoynmen wurde. [742
ZÜRICH,
ZENTRALBIBLIOTHEK.
Rheiiiaii JJ6, 28X21, ausgehenden x jhs., 116 ss. in, unsignierlen lagen:
s. I — 33 des Sulpicius Severus Vita SMartini mit wenigen deutschen inter-
linearen gll. und einer marginalen (DCCCCXIV''); .s. 33//' dessen drei briefe,
«. 47 die Vita des Briccius {MG SS Merov. i, 59, 5), .s. üO ff die Dialoge des
Sulpicius, s. 110 Incipit de obitv eivs \sc. Martini] cpistola Severi, s. 111 — 14
stücke aus Gregor ron Tours De rirtutibus SMartini {MG SS Merov. i, 590/'),
84 Vkrzeichnih Dfk Benit/tkv Hb«.
endtkh s. 114 — 10 verschiedene poetische i nschr ifte n für Lirchen vnd l.apelUn
des hl. Martin. |743
Khelnuu 40, 2~y:[\H, ix Jhs., 300 ss. in un»iijnierten Ingen {nach s. 12
/(//// ein 1)1.): Ureyurs Dialoge mit einer deutschen interlineurgl. (DCLXXII''). [744
n Itiieiiiau .1«, 2r>,7 X 1 1'. x>A.v.. .'ifiö ss. (s. 300 doppelt vorhanden): 1) h. 1 — 162
lieg. I. II beginnend mit c. 11, 3: es fehlen die beiden ersten lagen, wie die. aig-
nutitren IG Q .1. (auf rasur für älteres .in.), 32 C^ .im., 4S Q .v., 04 Q .U,
</a/i// 1 ausradiert, 9() viii, 112 viiii, 128 x ergehen, s. 144 /.s7 (//c signutnr aus-
radiert, s. 100 .s/f/</ B; 2) .S-. 103/f /.'e^. in. iv. 1—23, 12 {Signaturen 192 ll,
10 224 IUI, 240 vi — läge v mit iii, 14, 20—18, 20 fehlt — , 2rj0 vii, 272 viii,
288 Viru, 303 x, 319 xi, 335 xil), neumierte texte stehen oben auf s. ]0l, iinim
auf s. 300, seitlich auf s. 304, ferner auf s. 102/". die drei ersten bücher sind
mit einer reihe deutsclier inteiiineargll. versehen (CIV^". CXX*. OXXXVI*); ausser-
dem findet sich s. 1 über der obersten Xfile Concede nob septe die.s. ut. niit(tuiiiuti)
1.") von grober hatid die federprobe muozo inuozo scipsit .i. hec .... ^ JJOberlin
kannte die hs., wie die drei von mir Gll. 4, 084 nr OTT) aus Scherxs Glossarium
s. 181. 862. 1395 angeführten gll. beiveisen; die dort zitierte rierte abst Ventria
stammt dagegen ans s. 89 des Rheinauer codex 35, ivo zireimal über plag^ in
secreciorib, uentris (Cura 3, 12 p. 51) abst .<}tehl, das, wie der zusammenluing
20 lehrt, %n abstergit ergärnt werden miiss. [675
Rheinall 111 in oktav, beginnenden \ jhs., 210 ss. [nach 100 tnul 180 lücken),
deren lagen nur im anfang rot signiert sind (15 und 30 ii, 47 wul 03 im,
C3 und 78 v; 40 spur einer Signatar, 95 vii eingekratzt) : s. 1 — 138 Bene-
diktinerregel, am schluss auf freigebliebene »i räum von späterei- luind ein lal.
25 gebet, 118*^ tmten die namen Liudpertus Ruodpertus Engilscalc; s. 139 Iricipiunt
ymni per circulü anni, bis 198 von alter hand, auf der letzten läge 199 — 210
van jüngerer fortgesetzt, auf der stark abgeriebenen s. 174 verschiedene deutsche
interlinear gll. zweier hämle (DCCIV**»). — mehrere gll. druckte JWerner Mitteilungen
der Zürcher antiquariscJien gesellsciiaft xxiii, 3, 79 ab. [745
30 C 105 {aus Beerenberg: bl. 2'» unten saec. xiv Liber monasterij Celle bte Marie.
Montis frago4 fpe Winterthur Constan dyocp/?. Ordinis Canolcor* Regulariü bti
Augnstiiii; vgl. über dies kloster ANüschelcr Dir gotteshüuser der Schweiz 2, 1
(1867), 270 /f), 27,2X20,2, xii jhs., 132 bll. in unsignierten lagen: bl. 2»>
(2* urspr. leer, jetzt unter dem liiel Qvid sit lauientatio. carmen. & v§ mit 9 distichen
35 über Ezechiel 2, 9 beschrieben, welche beginttcn: Uersans in c§lis. mens puigil
ezechielis. Scripta manu ppria. tradidit ista tria) — 131* (131^ leer) Gregors
Homiliae super Ezechielem mit drei deutschen interlitiearen gll., einer marginalen
(DCLXXV^I'i). bl. 132, aus einem andern codex stammend, enthält so, dass die
rückseite voransteht, die Vorderseite folgt, ein stück aus Augustins Enarrationes
40 in Psalmos (Ps. 59, 8 = Migne 30, 718). bl. 1, urspr. selbständig und auf der
Vorderseite leer, bringt auf der rückseite eine grabschrift k. Balduins i von
Jerusalem (1100 — 1118): Reges discatis. quid sitis. quid ualeatis. Ad quod in
exeiiiplü. sit uob uita priorü. Uir Baldewinus. niiles celebriin® olim. Vir sapiens.
Zürich 85
humilis. niitis. pius alq fidelit*. Quo j)bitas sc? re<i;eiii ftfccerat urbi. Que fornii-
ilabarit. cui dona tributa ferebant. C(jtlar & ^gyptus. & fiatricida damascus. Isto
nunc tuniulo. ciiiis ö oblitus in arto {dies icort auf rasnr). Uidistis dnT. qa nil
sit gla muiuli. Ergo spernentes. inuiuli iiaga gaudia reges. Orcni^ dum. qiii nos
') Iiic inorte redtüiiit. Nos & eü saluet. (jue lapis iste tegit, welche den sechsten
hcxawcter irörtlirh, den siebenten fast wniilich dem nnrklichen epitaph des fürsten
{TTobler Golgatha, beilar/e A 2, Canisius Lecl. ant. ed. Basnage 4, 428) ent-
nimml. [746
C 42/277 (aus SGallen. wie der dreimal eingalruckle Stempel der Stiftsbibliothek
) erweist) in klein folio, x jhs. {nur hl. 165 von einer Jmnd saec. xi), 281 hll. in
35 meist von alter hand signierten lagen [bloss die hexeichnungen der (piaternionen
1. 4. 5 und 30 sind jung): xwei Sammlungen von je 25 lat. homilien über die
Evangelien, nach dem kirchenjahr geordnet, deren jeder ein register (i^^, davor fehlt
ein hl. mit dem anfang, und 129* — 130") vorangeht, die meisten dieser predigten
I haben Beda xurn Verfasser; in einer finden sich 4 deutsche interUneargll. (DLl*).
nach dem die 35 läge schliessenden bl. 280 fei den 2 blL; die rückseite von 281
ist noch grösstenteils dem deckel aufgeklebt und stark verhlasst. [747
C 68/364 (125'* der Stempel des stifts SGallen und 126* die federprobe adnexique
globü zep, die auch 65'' angefangen ist), 25X^6, x jhs., 127 bll. {vorsatzbl. mit
federproben und bl. 1 mit Sedulius Hymnus i — nicht ii — , 39 — 108 selb-
ständiges doppelbl.. dann Signaturen A — F und H auf 9^. 17^. 25^*. 33^. 41^
49»». 65'-, während g, i— q atif 57^ l'd^\ 79^. 85^. 90'\ 98^. 106i>. 112^. 120''
mit rötel eingetragen sind; nach 90 und 127 je ein bl. aiusgeschnitten). die
Juvencusgl. DCCXXVII steht bl. 2V\ im übrigen reicht Huemers beschreibung
in seitier Seduliusausgabe p. xii völlig aus. ^ diese früher von mir nicht selbst
gesehene Its., welche derselben vorläge wie Karlsruhe Aug. ccxvii entstammt,
wurde nicht der wasserkirche, sondern fälschlich der kantonalbibliothek ztigeschriehen.
[649
C 129/433 niit einer deutschen koutextgl. (CII) wurde in den Kleineren ahd.
Sprachdenkmälern 122 ausführlich beschrieben. [748
C3 184 (früher C 389) in folio, 30 bll., eine Sammlung von fragmenten. darin
als bl. 12 ein doppelbl. saec. ix, 23,3 cm hoch, dessen vorderer hälfte die äusserste
spalte bis auf wenige buclistaben x. 2 tind 4 fortgeschnitten ist, sodass dieser hlatt-
rest nur noch eine breite von 11,5 cm aufweist, während das vollständige rück-
wärtige bl. 19 cm nmst. die rorder.seite des ersten Mattes, ursprünglicli. leer, ist
jetzt mit einem schwer lesbaren theologischen text beschrieben; auf seiner rückseite
beginnt dasjenige botanische glossar, welches im CGL nr, 54:9 ff nach dem
/'rginensis 1260 abgedruckt steht, mit der gleichen Überschrift wie dort: t herme-
, iieniata de decem specieb: | entoJl. hec sunt de animalib; (an teilweise xerstört) | et
' marinis herbis 1 seminib; | lapidib; florib ; I lacrimis sucib; | allis de greco in latinü
translatis; |. das glossar selbst ist in der weise dreispaltig geschrieben, da.ss je
. i/ei sich gegenüberstehende ,seiten mit ihren sechs sjjalten zusammengehören, die
spulten 1. 3. 5 die griechischen, 2. 4. 6 die korrespondiercndoi lateinischen wwte
86
VKK/.KirnNis I)i:k Hkm tztkx Hh«.
enthalte 11, und die dritte spalte jeder linken seile in der ersten (vierten) spalte der
rechten erläuteninij findet, erhallen sind auf dem blattrest die lul. erkUirumjen a,u
r>49, 2 — 19 und die ijriechiscticn stichtvorte -\u 549, 20 — 37, auf der Vorderseite
des vollständigen hlattcs dir lal. crklärunyen xu ;')54, (i — 28 und der (/riech.-lat.
3 Icxt von 554, 29 — 52, auf seiner rückseile der yriech.-lal. lext von 554, 53 — 555,
1 sowie die griechischen stichworlr xu 555, 2 — 24. da jede spalte 23 xeilen zählt,
auf xwei korrespondierenden seilen also je 09 yll. sich befinden, und der abdruck
des Reijinensis xwische)i 549, 37 (schluss des hlattrestes) und 554, (be'jinn des
rollsländigen bluttes) 317 (jll. brinyt, so müssen zwischen dem blattrest und dem ^
lu vollständigen hl. fünf bll. mit räum für 345—23 = 322 gll. verloren yer/angenl
sein, unser doppelhl. war demnach das äusserste eines quaternio, der an steÜM
eines der innern doppelbll. nur ein einxelbl. enthielt, auf dem blattrest, nicht aber
auf dem rollsländigen hl., sind mehreren lat. und griech. p/lanxcnnamen deutsche \
interlineargll. beigefügt (MVII). |749
VERSCHOLLENE HAXDSCHRIFrEN.
15 JMe Bibiiolheea Phillippica 1898 s. 13 nr 105 {vgl. Neues archiv 24, 747) ver-\
xeichnei eine })crgamenths. des xv jhs. in oktav, die grösstejiteils 1415 inReitlingal
per fratreni loannem Gintrani lectorein ibidem geschrieben war, und nennt als ihren]
Inhalt: Biblia. Index nominuni biblicorui». Tractatus de vitiis et virtutibus.
Exposiciones vocabulorum. Tabula vocabulorutn in jure. Fornmlarium juris. Versus
20 super libros decretalium. weiter fieisst es: the vellum fry leaves contain a portioni
of a lectionarium of the eleventh Century, finely written. at the end are a fewl
old gernian glosses. bei der auktion erwarb den codex ein privatmami, namen^\
Lemplough, wie mir RPriebsch gütigst mitteilte. [750
Ein brief RPriebschs vom 22. xii. 1907 bermchrichtigte mich: 'ungefähr 200 ahd.\
25 gll. hat dr Schaafs auf 2U p&rgamentbll. entdeckt, die aus Fulda stammen sollen'.
[7511
Dagegen haben sich ivieder gefunden die früher als verschollen bexeichneten nrn 675
(= Zürich, Rheinau 56) imd 676 (= London, Egerton 267); ebenso die gll. xur\
Vita Cuthberii ur 668, s. Bcitr. 30, Qff.
BKlllCUl'lOIJNCiKN L'nD Nac 11 IK.UiK Zu DkN AlII). ( J I ,( )SS KN I 87
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRÄGE
ZU DEN AHD. GLOSSEN I-IV.
Phüluyriiphioi. /•ollstäiiäujc liopioi und neuhollationeii einer ansehnlicheil, xahl
von hss. ergaben, manche versteckte gll. oder solche, die früher in ihren entstellten
formen nicht hatten als deutsch erkannt iverden können, mich teilte mir OBSehlutter
aus der Schleitslädter und aus der Berner h^t. 258 vcrscJiiedene nachtrage mit. ich
vereinige diese berichtigungen mit den, bd. 4, 705 — 707 knapp, aber deshalb auch
sehr unübersichtlich zusammengestellten, damit jedermann sein exemplar der Gll.
danach mühelos zu korrigieren i)nstande sei. vereinzelt sind anderweitige nach-
richten eingemischt; dagegen sah ich von jeder ergänzung oder riclitig Stellung der
verwciszahlen ab und Hess graphische kkinigkeiten, tvie langes I statt kurzem,
unberücksichtigt.
ERSTER BAND.
h.
6, 34 zue. ondi. iS, 13 alia, dann rasur von so c. 10, 12 ut alia b. 11, 15
luularlih, unten am h radiert. 13, 24 uuidar chu&un] un auf rasur von 2 hand.
18, 6 tilge: ac. 18, 20 Aportata c. 19, 10 st&i. 22, 23 abomnaz c. 23, 32
und anm. 2 sinuer pal. 23, 34 mosenti gehört zwei Zeilen tiefer. 25 anm. 2
siclier eo. 25,28 to^*c. 25, 14 katrust : lihho. 26, 29 plublica c. 33, 9 zo galid^nt]
keine rasur von e zwischen d und n ; ivas als solche erscheint, ist der reflex der rasur
auf der rückseite bei upilemo 37, 28. 37, 34 kip&e. 37 anm. 1 u^udhar-.
38, 3 Austait. 39, 38 lah&. 40, G Ad'^lator c. 42 anm. 3 q:uod] rasur von o.
42 anm. 5 ansatz von t a. 43 anm. 1 &:ho] h mit rasur aus d korr. 43 anvi. 2
Numentuni. 45 anm. 1 nur -uu:iida] i radiert. 45, 2 pito&. 49, 13 kidunn&,
52 anm. 2 uuizzag, scalch t, abbac, ha,endi auf rasur. 58, 10 tilge: ab Busti c.
58, 29 cditoR] o scheint aus u radiert c. 59 anm. 1 tilge die worte: ich möchte —
scheint. 60, 13 confusio ac. 61 anm. 1 statt der worte: aber doch wohl l. und
wohl kaum. 61, 4 kizuirn&. Gl, 34 kiuu&an. 61, 39 Conperii. 62, 10 plichit
links vor Consultat. 63 spalte 1 anm. 1 /. halb radiert. 63, 23 pihrag&. 64, 34
nmlta ab. 65, 7 spalte 2 :pismez. 66, 22 zungun. 66, 33 Cerimonia bc. 67 amn. 2
tilge: lutunihoro Ä. 67, 36 inhap&. 69, 4 spalte 2 müsse. 77, 29 fardorr&.
77, 30 artrunckii&. 77 anm. 3 -uuardi] ar. 79, 39 spalte 2 inuuarm&. 80 anm. 1
Ul.
na. gia a nau'gia c. 80, 10 dahz. 82, 7 ca:pilli c. 87, 12 vasa. 88, 17 tusunt]
I kein punkt über dem ziceiten u. 88, 30 cohib&] & auf rasur a. 89, 28 v:etat.
90, 5 pisgrangenli. 93, 35 initiauit sanctificauit ay. 94, 38 huntm] kein punkt
unter, sondern nach m {solche punkte blieben sonst im abdruck fort): gemeint ist
huntina. 99, 27 zoa prinkendi gehört eine xeile tiefer. 99, 40 p&upär.
HH Hkku nri(;i:N(iKx Und Naciukai.i; Zt I)i s Amd. <;i.<>m^kn i
100. ;{ pluzhuid. 10(J, lM partis u. IUI, M) spalte. 1 eht:ic. lOiJ, (j und
dum. tHrgtiitit. lOi, -i I )euer(5orium c. 101, <> Doiniciliiiiii) tinler li raaur c.
IU8, 13 Dedeötiibibüis n. lOH, 40 iiiiimi </a/' eiuxurücken. 1 lO, (j uparuuinit.
112,20.21 /. ab. II. ') ^//j//<. 2 1 uuinil. 117,34 spallr 1 inihilÄ IIa. 128,21
5 pclarus a«(7« c, aber nach -i. 2G. 128 aaiu. 3 expurj.'ati y^/tx auf rasur r.
130, 37 fardanipsit. 131, 33 */>a//e 2 denn&. 135, 1 iiipr&aiiti. 135, 7 kichu&an.
135,27 kichuiin&. I3G, 34 Euuanf^eliuni a. 138,7 firuuuici. 142, 11 Fatiiiiiaris ac,
142, 26 asin. 148, 28 Fulmeii an. 148 anin. 2 tu streiclien. 153, 3 ouan]
am a oben radiert. 153, 25 ni&). 154, 25 tilye: ab -in c. 154, 39 tiltfe: ab.
10 154 atüii. 3 Fremit) nach t rannr von t c. 157, 1 plomuni. 158, 2 wid anm. 1
postaestibus c. 158 «««<. 3 lam. darum a. 1 GO, 17 uerbosus ac. IGl, 33 far-
scrouuahnÄ. IGl, 37 s2)aUe 2 plid&. 1G4, 16 pulchritudo ar. 1G6, 1 mauritania]
unter dem letzten a, das ans korr. fjemacht scheint, ein piinkt c. 166, 7 agerj
g aus r km-r. c. 166, 30 chnodunj dun lioch über rnmir a. 166 anm. 2 zu
15 streichen. 1G9, 2 hio:ara] rasur von r. 169, 19 urg&ilih. 170, 33 hostia ac.
171 atim. 1 da- spalte 2 zu tilgen. 177, 11 ganieil'n y. 177 a/tw. G (i)ndicare y.
178, 18 tilf/e: atque ww/ h. 180 an?». 1 /. a. 181, 2 s])alte 2 aNahlin&. 182, 4 1
^%c; ab. 185, 31 Infimis. 188, 21 nox fehlt c. 190, 13 Inornis a. 190,16
Inimicuin a. 192, 3 friantscafida. 193, 4 unarp&oiilih. 193, 28 inpi'git. 193
20 anvt. 8 Incu,'^'uat y. 196, 14 inzuntit] das ziveite n ans karr. 197, 4 aerj a aus\
korr. von ?e. 197, 12 monisitati.
200, 20 hlutr&. 200, 30 arp&ot. 200, 31 preces b. p&ot. 201, 23 ni&ari.
203, 3 cumpalporon I poron hinter iudicia z. 5. 204, 5 spalte 3 st&i. 205, 6]
Latebra] das erste a aus & radiert c. 206 anm. 3 Ma^Namimus] gn in ligatur,
25ami desyl. 207 spalte 3 anm. 1 /. u statt n. 208, 30 omnia fehlt c. 208, 34
spalte 3 pisinah&. 210, 18 :rot&. 210, 29 chunn&. 210 anm. 2 m&a zu miata
korr. 213 attni. 1 /. s in uuolcnosjturm. 217, 24 dag&. 218, 6 p&om. 218,
10 kip&. 219, 29 inisto&. 221 anm. 2 obscura] über u rasur c. 223 anm. 1
cafestinot] festinot. 224, 27 Barabula. 225, 20 f&irun. 226, 2 reguni libris.
30 227, 5 refugivm. 227, 10. 14 fratati und o'mien rjehören eine zeile tiefer. 227, 27
Pen&ralia] e aus c korr. 227, 28 nach interiora rasur von se. 227, 35 fora-j
chu&ane. 228, 37 uu«fcti. 229, 23 namo. 229, 35 plo&. 229, 38 valet.
229, 39 viget. 230, 4 mein,'"'. 231, 7 furilazan] oben am r radiert. 231, 14
furiuu : rti] rasur von i. 231, 19 vor Polita ein z-ühnliches zeichen. 233, 39 spalte 4
35 Paulus mirabilis 1 electus. 235 anm. 1 Questiones. 239, 38 upar.undeotj das
zweite u auf rasur. 239 anyn. 3 tilge: so Hatt. St. 240, 14 uuidarhap&.
240, 31 reuoluit] über o ein senkrechter strich, ansatz von 1 c. 243, 22 vel d.
243, 28 skaz 6. 244, 20 Sancire fehlt c. 246, 36 tilge: uel. 249, 10 solli-
titus c. 250, 22 untarto&. 251, 11 spalte 3 runa. 253, 7 farnian&. 253, 9
40 vor Stropha ein z-ähnliclies zeichen bc. 261, 17 /. defensione. 261, 30 spalte 3
khunn&. 261 anm. 1 uuin|tes] uin. 263, 22 aralt&. 263, 23 arfirn&. 264, 18
-stas c. 264, 33 spalte 3 uuern&. 265, 15 Uescere hc. 266, 7 nach Uirgulta
Bericutigunokn Und NAcuTRÄciK Zu Den Ahd. Glossen i 89
hrispahi steht noch »ilua miimta c, vgl. %. 11. 12. 2G9, 9 ullum locum h. 269, 24
restenti: gehört eine zeile höher. 209, 34 ratun oder ratan c. 272, 12 streiche:
selbpauin 0. 275, 6 lioht za 0. 275, 00 Cis] Vulg. trans, s. xu Rz. Num.
32, 32; dazu Q\in\ gegengl. 277, 3 ul. 279 a)un. 2 da^ iiotat von R steht auch
5 in 0, aber ohne deutsche gl. 279 anni. 6 /. 93». 283, 21 kisalbot O. 283, 32
Li:quen,s 0. 283, 55 f radiceiil R. 283, 05 lacumaria OR. 288, 24 wr Pal-
miteni gehört (KU'') ans z. 20. 290, 14 rau:|uiu 0. 291, 08 Supficiers 0.
292, 32 cui O. 295, 53 /" unicuscuiusq; 0. 299, 1 Obtrectatomm.
300, 1 uuazzertrogun] das erste r aus e korr. 300, 25 hesilino unterstrichen
10 und aiisxtiradieren versucht. 300, 35 bibenti a 10^. 301, 18 giuuasjshanaii.
301, 54 elujuuaz. 301 amn. 3 Uernaculus] das letzte u ans o korr. 302, 21
Erbalc sich. 304, 8 topazunga] das erste a aus o korr. c. 304, 13 giposij g
mit rasur aus p korr. h. 304, 22 f puozvuirdigirvn o. 304, 28 hintsten o 3''.
304, 32 erig«fe. artot a 2*» erig&. l artot c 12» erig& h 10*^ Eriget, velget g 85'»
15 erigite [im context) e 219»^ <? 236^ 304, 47 .i. mulbovm g 86«. 304, 49 hin-
zuzufügen: q 236'. 304, 50 Aauram e. 304 amw. 4 zu tilgen. 305, 11 [.i. b]
hosanestila a 4--^ Z) 11». 305, 31 illo a?<c/i e 219»' ? 236'' (im context). 305, 40
piliccemes] c?as erste e aw/" ras?«* i. 305, 54 giualach c 14» giualach d 46».
305 «>i?«. 6 streiche: Straiiien g. 306, 39 cremizunga] i angehängt b. 306, 55
20 Copul?. 306 aujn. 2 Descendidit c. 307, 15 haiic a 5" g 91^ 307, 47 Soni:niator]
das erste o auf rasur und rasur von i c. 307 anm. 11 Turbasti cq. 308, 42
vuezti b. 308 aww. 14 ObesasJ b aus p mit rasur korr. c. 309, 5 tilge: gi-
uvinne. 309, 28 sleininir des chuninges] beide i angehängt b. 309, 56 metallo
auch e 219»^ 7 237'' im context. 309 am«. 15 Auguriarl abcdeqr. 310, 9 men-
25 niscun] i angehängt b. 310, 12 uestrum] nostrum c; tilge: uvaz b. 310 anm. 4
Quid bcdeqr. 310 aww. 8 von zweiter hand übergeschr. 311, 8 pis. bni charo.
311, 16 Ghigruazta, h aus n korr. 311, 18 frärechida. 311, 28 nigi märtin.
311, 30 frä bractin, das zweite r aus a korr. 311, 38 Ginuht. 311, 44 atülichö.
311, 52 sumarlatun] latun untergeschr. 311, 61 fiantscaf. 311 anm. 10 nacJb
30 Einule rasur, wohl von uii. 311 amn. 14 zu streichen. 312, 1 Insidiaueris] das
erste s aus ansatz eines andern buchstaben radiert. -312, 2 uuerfantaz. 312, 7
neo^altist. 312, 15 Ingiduuinge] ge untergeschr. 312, 19 Gihur scan. 312, 25
tnarremu] remu u.ntergeschr. 312, 31 Zanordri. 312, 43 fona fadoine uueppes
untergeschr. 312, 47 pedahalp. 312, 69 libis] b mit rasur aus p korr. 312, 74
35 PubliccJ b 7nit rasur aus p korr.; von einer zweiten hand ist keine rede; auch
liut liebem kann geUsen werden. 313, 1 slunigan. 313, 3 entinisatulota| tulota
untergeschr. 313, 5 din ge. 313, 6 for. sconti. 313, 18 uuehsallihho] hs auf
rasur von sl. 313, 20 Heiulato. 313, 26 surauce von der Jmnd nachgetragen,
welche {s. note 12) rasinä portat hinzufügte, jedoch nicht über der zeile. 313, 27
40 smeccarlih. 313, 28 deragimachida untergeschr. 313, 31 farseni, t vielleicht aus s
radiert. 313, 41 hnuzboum. 313, 49 sopiho hotiu] p aus ? ansatz von h Icorr.
313, 61 seno adra] ü})er e kein akzent. 316, 8 enti. 317, 55 verderbt aus libleittom.
317 anm. 21 magari] i auf rasur für v. 321, 1 Urbs tabernaculuni id selibur
90 HKKiniiKii'NdK.v r.Ni. Nacmtkäi.i; 7.\ 1)i;n Am». ^Ji.osskn i
Codes Futdensis An 2 f. 40« am linken rund, id felibur Aug. ccxLViii bl. 104'''.
321, 11 In carecto .i. in loeo in carescis. pleno saraphi a 2'»''. .'J'JIi (tum. ;>
s gisla viit and. tinte auf ra-sur lon gisla h. :rJ4 anm. lu /. .'*7 .-ituU öO.
:i2ü, 6 vueido purgi c. :{2G, 37 f die <jl. o 44» Rubv' ent vt ((uidani voliinl
j (•ongiv;,'atio spitiarvni .1. (lorii.stiula war hei nr XXV einxurcihrn. :{'J7, ü Vesice]
das nslc e aus i r-. 32S, 20 !'egionf| das erstr e «?/*■ i hoir. f. re:gion(*| rasur
von \ c. 328, 34 zidenni(lanentigin| dn.'i uvcilc i ungehünijt h. 328 atnii. 7
VH
Strenuis b Sstrenui.s r-. 329, 37 chi.[)hii a 1 (j'- A 17» r 21». 329, 38 /i7//c .■ chopfa
h 17*. 33(1 /»<»<. 4 later = lat = latiiie. 330 auni. 15 lieceptaculuni auf rasur c.
10 331, 20 Polini&o k: 331, 43 In:J rasur von o b. 331, G."» linpruohj p aus r
/.•o/v. c, u a«s m««/- //. 331 anm. 5 ,i?< streiclien. 331 oh»«. 21 Adfeminä /.
332, 32 lapel y 99». 333, 5 Sagü: 6. 333, 14 Alueus (iicitui- troh 8. 333, 15
Fasciculuni gibundelin 9. 333, 34 und 30 Ansiile und Fibule. 333 amn. 1
sci:pares| rasur von n c. 334, 9 Anse narauuon Aug. ccxr.vill hl. 105»'^.
15 334, 20 Fihulo ringu Aug. ccxLViii bl. I()r»a2 piij^ia^ hriiigas. l fibla.s. iil qua.si
fijrcntert hiillas Bern. 258 f 2''. 334, 22 Cratera gellida Aug. ccxLVlii bl. 105«'.
334, 2)} Iccoriö figido (aus frigido radiert) Aug. ccxLViii bl. lÜO»^ f:igido {rasur
ron V) Bern. 2ö8 f 3». 384 an7n. 17 Fiscellum ponaer Rx. 37^ 334 anm. 22
Crabones (r aus Icorr.) fraslenes Bern. 258. 330, 67 kaciugili. 338, 33 Süila
20 b 9 im conlcxt. 340 anm. 16 /. 913 statt 911. Ml, 1 f uu^itohoffa] das erste
o aus u Loir. h. 342, 45 quia. 342, 50 uocatus. 342 anm. 10 /. ac und 913.
343, 39 id] ut e. 343 a)itn. 21 /. anacleipit. 345 anm. 8 Farina e. 345, 21
nach capiet kein puul.t. 345, 38 Carrugula ruo | : : : hc Aug. tcxLViii bl. 1 00''^.
340, 10 croph 1 platera. 340, 45 /" t- 22" d 49'' gichn&aniu b 18" gichnetinin.
25 347, 55 a 14» g 101-' / 18. 347 anm. 15 Satifractioiie c. 348, 12 Onocratulü hc.
348, 27/" Upupam] das zweite p auf rasur c. 348 a7tvi. 16 Uepertilione c.
348 an)n. 17 Atacus] cus a?//" rasw c. 349, 12 chuhmara] rfos- erste a angehängt h.
349, 29 uiva auf rasur c. 349, 35 Efloruerit r-. 349, 45 : üochalavuer c. 350, 16
ph'astre] s ntil rasur aus 1 fc. 350, 19 gitunihhot] das zweite i angehängt h.
30 350, 24 gitunihliotivj das ziccite i angehängt b. 350, 28 animali] das erste i w«r/
zweite a angehängt h. 351, 4 uoqumilun fe. 351, 27 /. 20, 19. 351,42 irvuor-
phaniv a 15». 351 anm. 18 rasur von hernios /. 352, 22 f. 48 [nr XLIV) ge-
hören zu Genesis 14, 23. nach 352, 25 fehlt Subucula. poderis alba 10 — 8, 7
[ii. XLiii]. 352, 35 p,'uvrfun c. nach 353, 34 fehlt Impetigo citrus 11 — 21, 20
35 [xLiii]. 356, 5 uuaRta] R aus h korr. e. 356, 48 gehört vielmehr zu 15, 20.
358, 12 b 43 c 16» {im context). 358, 26 biciginwirdit. 359, 5 Mortariolum]
das zweite r aus 1 ko7-r. p. 359, 41 leidsemi] das letzte i angehängt b. 359 anm. 13
Pau'mento /. 360, 38 : : phl'edes b. 360 anm. 3 vielleicht steht bebinna /.
361, 45 f und anm. gihöntost {das erste t aus ? s radiert) b 20» gihontos c 24^
40 362, 1 /.• 74«*. nach 362, 48 fehlt Precoque uuelc 12 — 13, 21. 364, 20 emma-
zigo. 368, 13 statt 3, 17 /. 4, 11. 368, 22 sireiche: hornuzir. 368, 25 Se-
cunde h. 368, 32 nisnid&] das erste i angehängt b. 369, 1 leracha wo. 369, 2
g 104'' h 131i> / 4»» l 22 m 15» o 8^ 369 anm. 1 ^^Äwo. 369 a«m. 7 streiche:
BKRUHTi<;uN(iKN Uni) IS' A( utk.üjk Zf Dkx Aiii). Glossen i Dl
wohl. 3ü9 niiin. IH gl. xii 22, 8 nuirum tecti per circuitum. 370, 21 f niu|)naht&
auf rastir c H70, 52 tunichosj i angehängt b. B71, 3;i unsuprido] pr'ulo über
luuie von Inluuic c. 371 anm. 17 eqVulg. 372, 5 ludic'a c. 372, -11 givueran 6.
372, 53 givurumita] das zweite i angehängt b. 377, 48 meriniiiinono] das zweite
5 i angehängt b. 377 o«w. 5 losvo. 378 amn. 14 Muttire auch c. 379, 33 vpquä
b 22^ f/ 51" — 21, 4. 384, 13 dahiner] i angehängt b. 385 an7n. 9 Ramiimm c.
386, 3 Sollueritirf c. 386, 62 geuazedes ivahrscheinlicher als geuazodes ni. 387, 25
ulichtest. 388, 16 das erste dih] h «».s d karr. 391 a«?n. 7 Vetul? an^ Bern.
258 /". 5". 392, 36 beiiigu[uueri n. 393, 2 iiiherda schwerlich deutsch, sondern.
10 f/er /a/. waldnamc Haret. 395, 32 lahter missverstanden aus lat = lafine.
395, 34 Zitpuoh c 28''. 395, 41 bis:tinctuiu] rasur von s f. 396, 18 vuin-
trunchaniu b 24* uuintrunchaniu c 29'\ 396 anm. 1 Libri t. 397, 37 danach
fehlt Antequam extingueretur .i. lampas. 1 entoti a 28"^ c 29'' — 3, 3. 397, 65 f
vueuer&a. 898, 53 Focarios c. 398 anm. 18 : Unguentarias c, U aus u karr.,
15 rfaror rasur von U. 399, 20 harmisota] i angehängt b.
400, 19/" gisihhirota] aw ers/^"/? h radiert b. 400, 24 gariliho c 30^. 400, 27
triumphalem fornicem c. 400, 44 mvota b 2ö^>. 401, 18 /" 38^' g 109^^ /i 133''.
401, -id f nigiplode a 32" c 31" J 52^ nigiplode b 25'', 401 am». 5 zu tilgen.
402, 60 Laicos panes c. 402, 61 luitpth. 402 anm. 13 Filii c 32=» Filius /".
20 403, 1 arenti im eontext e 221"^ o 239^, m o unterstr. 403, 27 led .i. stal.
403, 39 eher putilun als pittilun c. auch putilin wahrscheinlicher l. 404, 12
riccula c 31". 404, 21 gichnet figono] chn auf rasur, f mit rasur aus u korr. c.
404, 30 Benedictio oble gi f. 404, 44 unsempfti c '6\^. 404 anm. 5 LigaturasJ
das letzte a a«.s u korr. f. 404 «?iw. 9 Carigarü: b. 405, 12 pitrugi auf rasur c.
2.0 405, 33/" uasalchalp 6 26" c 31''. 406 anm. 8 Cticiscent ce. 415, 5 quitilonta 1
murmü e 97. 415 awm. 8 ^i/^c .• «wi gibahinu; gibrohinu übersetzt lat. fractum.
415 anm. 12 Svper. 416, 9 Mucro] c aus korr. c. 416, 55 Fabrse c. 417, 6
wichhaften doppelt, übergeschr. und im eontext n. 417, 32 Discoperiens c. 417, 38
a 37". 417 a)im. 21 In longinqum] g aus 1 radiert b. Asseclis k. 418, 3 hahsn&a]
30 hahs auf rasur c. 418, 31 F'agm b. 418, 40/" irteili mir] am zweiten i radiert,
das letzte angehängt b. 418, 48 Int^paro. 419, 8 ziuvisziegalo. 419, 42 Noh
atif rasur c. 419, 47 vntät c 33*. 419, 55 spenita] i angehängt b. 420, 26
stuollachin] U auf rasur f. 420, 46 Magno opere c. 420, 47 porauilo] das zweite
o aus koir. c. 420, 56 vuaz b. 421, 21 Uuicissitudine c. 421, 30 ungihito] das
35 zweite i angehängt b. vngihito c 33''. 421, 56 arahari] das dritte a angehängt b.
421, 58 phlumarij a angehängt b. 421 anm. 11 Proprior ac, uach 421, 55 c.
422, 27 vpstreit c 33^ 422 anm. ] 1 Grassatur auch c. 429, 2 tunnas = zäune.
nach 429, 24 ist hinzuzufügen Aratiunculas. foras (= ag.s. furas) 6 11" — 18, 32.
430, 25 a 93*' ide truht d 313. 430, 32 auch b 31^ (cruse); uach Sehlutter Zs.
40 f. fUutsche Wortforschung 14, 190 steht dieselbe gl., cripse geschrieben, auch in
der Einsiedler hs. 32 s. 202^ 433, 12 scinit] das ztveite i angehängt b. 433, 36
Bubalorum] 1 auf rasur von ?r c. 433, 47 sal tel rosse. 433, 51 tenninvn]
i angehängt b. 433 anm. 10 Pingues boum bdeop Pingues boues c. 433 anm. 12
ÜL' Hkhk nTi(ii,'Nc;KN Und NA(irn:Ai;K Zr Dkn Aiid. (Ilohskn i
Piii^cuat b. 4:^4, 1 giprieuida h :{1». 4:;4, 14 riiiitun nmU <■ 34'', nichl rtnitvn.
434, 47 hiiniluziiij diu< \urUc i anyeluiwjt h. 434, 57 Toriiaturas] t aus st m-
rfte/7 i: 434, Gü Fabrefactas] abr auf rasur c. 435, 12 aiiaBluocli) das xiveiie
a anyehänfft b. 435, 41 giönitanero] (/«.v xweitc i angehängt b. 430, 5 Atificem r.
5 43t>, 35 giguzaiien| o ans hon: b. 437, 3 coroiiulas] a ans o Aor/". c. 437, 2S
e 35* •./< <t7^c/t und x. 30 /«^wj;/< uelga ciniusrhieben. 437, 49 leimigiv) </«*■ niitl-
lere i angehängt b. 437, Gu aer| e '<«.< r korr. r. 438, 1 in b 28" /«/ </ie deulsvhe
gl. fixrt gerissen. 438, 22 Impcatio, c anf rnsnr r. 438, 54 Imlp.scilti] bis xum
xwcitea l auf ra.snr c. 438, G5 vuemivuas| i angelUingt b. 430, 28 UoragiiieniJ
10 j* aus koir. c. 439, 40 apholtrinenstüf) r. 439, 54 Fimv») v" aus o kon: /'.
439 anm. 2 Sicomeros c. 439 anm. 10 : enlpiust c, ra.snr cun h. 440, 1 Arnia-
mtariü) über dem ersten in rasur eines slnches b. 440, 15 inninoh] das xweile i
angehängt h. 440, 32 Transilieba''t c. 440, 38 Lanteoli« c. 440, 39 spirilunj
r auf rasur c. 440 anm. 8 Cladicatis fc. 441, 1 givu&uii b. 441, 20 Pedissequos)
15 das xtveite s und q aws /lO/v. c. 441, 37 I pi über giuu*>ro c. 441, 47 Furi-
bundus| F abgerissen b. 441 anm. 20 Non /e/t/< b, weil ein stück pergatnent
abgerissen ist. 442, 40 zugila) a aus korr. c. 442, 52 /. 438. 442, 56 fehlt
435. 444, 9 die gl. Lateres cielen 30 gehöi't vielmehr xu lieg. 2, 12, 31 [cgi.
11. cxix. cxxrv]; die note 12 ist falsch und xu streichen, dagegen fehlt aus Id.
20 Mare lauel iia.s fuit in nienioriani niaris mbri 31 — 3, 7, 23 [ii. cxxxv. cxxxvii).
449, 5 auellis Stuttgart 218 bl. 32^', id euelles Fulda Aa 2 bl. 60'' in der rand-
glossatur. 449, 17 scitwi-z im context b. 449 anm. 1 canierain Vulg. 450, 49
leimina] das xweile i angehängt l. 451, 18 Prospera c. 451, 21 ist dirgisunti b.
451, 50 soumari] a angehängt h. 451 anm. 9 Colocynthias ac, loc auf rasur c.
25 452, 21 statere] das zweite e auf rasur c. uuidar c. phenniiigej das letzte n
aus g radiert c. 452, 42 amplun: c SG^. 452, 45 aronti] o aus korr. c. 452, 48
Incessus] u aus rasur korr. c. 452, 57 StibioJ b aus p mit rasur c. ouchsalpun
auch c 37*, o aus rasur c. 452 anm. 13 Stragulam bdefop, Sstragulani c, r aus
korr. 452 anm. 16 Infundit bdeop. 453, 1 SummasJ s aits rasur b. 453, 2f
30 uingara] uinga auf rasur, a unsicfier c. 453, 13 chund&] nd auf rasur e.
453, 41 ginichtaj g aus korr. c. 453, 46 unzenungiporanen] nen auf ras^ur c.
453, 51 uordorun] n von jüngerer luind, über dem xiveiten u rasur eines striches c,
454, 9 /' houpitpurch] c auf rasur c. 454, 31 aftrostuii) das erste t aus f radiert b.
454, 35 gihab&a e 38*, das letzte a mit blasserer tinte hinzicgefügt. 454 an7n. 4
35 nemerosuni ac. 454 amn. 18 Israel /eÄ// cfVulg. 455, 30 untpchaniu] a an^'e-
hängt 'h. 456 Moc/i 4 fehlt Terra molt 441 — s;m 5, 19 [(jxlviiiJ. nach 457, 8
fehlt Benedictio oulei 33 — 5, 15 [cxLViiiJ. 459, 4 cam b 44 {übergeschr.).
460, 2 Trahas. a trahendo. id slito curuata sine rota F^ulda Aa 2 bl. 62^ a?n rand.
460, 5 (107*). 460, 15 legyg?. 460, 17 diiyn?. 461, 17 E^anka] X auf
to
40 ra.mr d. 461, 43 Obtrectaribus d. 461, 48 lanant p 239^. 461, 67 untilaza d.
462, 1 Mm/ anm. 1 Carpentari® w< 39. 462, 13 Filias auf rasur d. irovntar-
purgi a 55". 462, 57 Obtigit] das erste i aus e koir. g. 462 anm. 10 Thra''as|
Thra auf rasur d. 463, 11 Stibinos] b m*7 rosM/- aws p d. 465, 31 o: luftig.
Berichtigungen Und Nachträge Zu Den Ahd. Glossen i 93
465, 39 Tur:ibuluin d, rasur von r. 465 anm. 2 Pasilicam d. 465 anm. 4
Creailcras, c von jüngerer hand d. 467, 35 ostfrischinch] das zweile s aus korr. d.
467, 48 /" niennisciu starichi d AO^^. 467,56 zi : : : j sainannegihephti da: d, nin
schluss rasur von n. 467, 63 gislizvnga| li ans ?u ko7r. m. 467 anm. 15
:') Brach:uni d. 467 anm. 19 Contionationem d. 468, 8 (107^^). 469, 6 halboni|
1 ans b radiert. 471, 30 c 65* giereta d 77". 471, 41 Centariis {verderbt aus
Cemtariis) muraren b 145* im context. 472 anm. 6 /. 5 buchstahen. 473 nach 2
ist einznschalten Decaluaui eos .i. calata b4:C (calata übergeschr. c) — 13, 25.
nach 476, 20 Membranum 1 (== uel) 145* — 11, 14. 476, 28 Memorant) n m«.?
10 rasur c. 476, 34 Zuogualhctin g. 477, 17 Arripui d. 477, 45 Nudis c.
ill anm. 3 regiilo] o in ä korr. d. 477 anm. 5 hintstuont übergeschr., i ange-
hängt c. nach 478, 2 fehlt Dirept | zizog | = Direptionem zizogini g 43* — 3,4.
478, 29 tilge vrammort r und l. 478, 30 vnimortvarÄ b 327 c 63^ 478, 57
Depone d. 478, 59 .i. oheiinlssviie. 479, 8/" vb'inorgeii //. 479, 39 ror hovulsal
15 ra.<nn- d. 481, 4 .i. cylli f 40*. 481, 14 scyldr? r. 482, 1 Exactione d. 482, 68
Magates c. 483, 34 gipirii& b 329 d 75'', g ans p radiert d. 483, 35 streiche:
d 75^ 483 anm. 7 Contestam' /;. 483 anm. 14 Sandalia dpVulg. 484, 51
Magnificata] c ans f radiert c. streiche: d 76». 484, 52 gier&ist b 329 rf 70".
484, 55 uptrunchana auf rasur c. 484, 59 suer:t d. 485, 8 Appositus] Mw^e?i
20 a» A radiert d. 485, 55 Cognoscer&] bis c aw/" rosiw d. 485 an?«. 5 Excitaui c.
488, 2 fagrist /", a aus r /..wr. 488, 8 hayu§ /", y ai<s i korr. 488, 12 lacynctini f,
y awÄ i /.:07T, 488, 15 sirtor heiuim f. 488, 32 .i. ban e 40*. 488, 85 bit'ni
e 40*. 489, 6 d 11^. 489 anm. 7 cbundist übergeschr. c. 489 awwj. 11
EUITOMI scheint aus ETIITON korr. d. 490, 17 vuipgarauui. 490, 62 untin
25 übergeschr. c. 491, 42 zi?;torituverdam c. 491, 51 Machinatio //. 491, 72
potasceftin] a aus koir. c. 491 anm. 10 Conterentur ceq. 492 an7n. 8 Exami-
nata est abd. 493, 13 (108*). 496, 7 Scyrpus. lit) in flumine /" 16*. 496, 9
hreod] r aus koir. f. 496, 21 inanno« e. 496, 30 hy^faj y a^is i korr. f.
497, 2 yulpa exhsey 1 grist f. 497, 12 es steht Areturü. 497, 14 .i. niunougua.
30 497, 18 ysi folto] s aus c korr. f. 497, 24 auarahi. nach 497, 31 fehlen Pe-
dica .i. fictor cum qua pedes ligans {sie) 143'' — 18, 10. Sternutatio .i. inora
144b — 41^ 9 49^^ 13 vntirbeden. 498, 21 f Intinisisse. uppurian] e und. upp
auf rasur d. 498, 36 pihurtitj das erste i scheint in c korr. d. 498, 49 gisca-
paner] r aus :i radiert d. 499, 53 Cunabilis c. 499, 67 i'"rechit] chit auf rasur c.
35 499, 71 giauarian d 56^ 499, 72 Membranis] b atts p radiert c. 499 anm. 4
Tinnulu8 consonans cd Consonans er.
500, 5 chenziliscen] z auf rasur d. 500, 14 Scificabat d, das erste i aus a
radiert. 500, 20 /. Os. 500, 23 Zigaganuvrti d. 500, 31/" niistinuu] das letzte
n aus ni radiert d. 501, 18 Conditum d. 501, 24 Necesarii c. 501, 43 Con-
40 cuties d. 502, 3/" gispriuzit] z auf rasur c. 502, 23 Deffossus d. 503, 19
OnerosiJ i mit blasserer linte hinzugefügt d. 503, 34 Sacculuni g. 506, 43 tilge:
d 58». 506 anm. 1 Obric? c. 506 anm. 14 Excusisti c^. 507, 6 Uibrabit]
das xweite b aus u /i.orr, e. 507, 49 morganesj es mit blasserer tinte d. 507 anm. 10
94 MERirHTr(;iN(fi;N L'Nn NAfuTRÄrii: Zf Dkn Amd. r;i,ORHES i
(iiirgiicium d. äOH, 32 uvahsprahleroj 1 aus h radiert d, 508, 40/" uzlaze c 51''/"
224''» vzlnze d .'>«'•. ÖU'J, 10 (/ehört zu maculi.s 18, 8. 511, 17—21. 41. 42
(jehört XU Sophonias 1, Ü «//(/ streiche note 8. dageyfit fehlt aus Joh 8, 11
C'arectum est sa::: herba acutisäinm atque acutiHBinm (sk) durisHiina. Uiiii si et
.") si qiiidein dicaiit quod carectum sit locus paliistriH ubi carix herba iiascitur 23. 24.
öll, 43 (C'artilago) croeei. 512 au.ni. 7 die noteiiuihl 7 ijelu/rt iu '>\2, 14
suinelicher. 7iach 512, 27 Chore Chalwein q 245''. 513, 5 capitulonne«) o untticfter
uud ans kmr. d. 513, 31 ObelosJ elos mit blasserer tinte auf raaur d. 513, 43
liatuahap'*ta d, die koir. mit blasserer tinte. 513, 70 nirder niriset. 513 anm. 3
10 girpraholaz d, rasur van s. 514, 00 uiluleothtiu| das xweite o aus korr. von H d.
515, 35 iusitilosij t aus l radiert fj. 515, 40/" zisainariagidruchitvuirdit d. 515,
47 vielleicht zisaineim. 515, 70 figidostj g aus d korr. d. 517, 18 vf / 53.
517, 58 streiche: d 60*. 518, 12 1 galstrontes nicht iu d. 519, inneigi d
519, 17 tu (j steht dethsala. 521 anm. 1 hd Finit, in c Fiii. 522, 18 scudsuohho]
15 das erste s aus c korr. c. 523, 44 Foetosi] i auf rasur d. 523, 57 zuiu^assiu)
iu atif rasur von jüngerer liaiid, von derselben das üben/eschr. v d. 525, 19 steht
in b 13^ ganz verderbt Flauescere colore legitinio. 525, 22 al ersufrent b ICBK
525, 29 tä c 55", 520, 21 fraualemo] rfos zweite a aus o korr. 527, 28 d 61K
02*. 527, 53 allihhi 1 aiografa d 02". 528, 7 DestniamusJ das letzte s aus r
20 korr. d. 528, 32 ratussa] das xweite a aus korr. c. 528, 42 snarahhun c.
529, 15/" honlihha c 54'' e 71" houida r/ 021». 529, 34 Deficies o. 529, 30
giuuihest o 8^ 529, 37 furistiu a Ol'' b 302 (/ 02'' furistun c 54''. 530, 07
Uecorides] rasur von s </. 531, 25 InretiuitJ it auf rasur d. 532, 30 hinter-
screnchiger d 03''. 532 anm. 13 hintscrenchigerj beide i angehängt c. 533, 19
▼uelihtat
2.5 istsuni d 03''. 533, Ol redo] am o radiert d. 535, 21 Sustentat] st aw.s A:o/v. d.
535, 55 Trorquens rf. 530, 32 haramscara] h auf rasur d. 530, 37 Inping&^J
& auf rasur d. 536, 49 givuizanetem"! a aus ?o korr. c. 536, 65 int:ehanlihj
rasur von 1 c. 536, 67 Caussae d. 537, 56 ruomilinerj das erste i angehängt c.
537 amw. 2 Uade /. 539, 05 sig aus missverstandenem significat hervorgegangen.
30 539 anm. 10 hinztizu fügen: Explicit d. 540 in seinem so7ist mit C überein-
stimmenden, rein hd. text hat Sg. 295 s. 214 zwischen 30, 14 Molares tmd 30, 15
Sanguisuga noch die deutsche gl. 30, 20 Lepusculus murenmnto. 7iach 545, 1
iväre die neue nr CCXXXIX* eimuscluilten: Clm. 14434 fhl^ Amigdaluni arbor
nucum sicut aliqui dicunt mandalapaum — 12, 5. 540, 31 Amygdalum] g auf
35 rasur von ?d d. 550 anm. 1 Acubitu cfp. 551 anm. 9 Grater bcd. 554, 30. 38
müssen die notenziffern IG und 17 lauten. 555, 8 /. 3, 0. 555 nach 10 e<«-
zuschieben Per medicainina et sacrificia iniusta .i. zoubar a 147. 148 — 12, 4.
555, 14 /. 19, 9. 555, 20 wohl zu exardescit 10, 14 gehörig. 550 anm. 11
Toracae d. 557, 00 holi a 09'' b 310 rf 67K 557 anm. 10 /. bcdefgqr. 557 aww. 17
40 Rubricum e/'jg'^r, Rubricä c, ä aws u radiert. 558, 55/" uvazarlihhiu c. 561, 11
li
inagi, zilitate. 561, 18 gehört ivohl ^tt 19, 15. 501, 29 gittriu | c 318. 501, 30
Dedentio c. bihabannis sada c. 501, 41 Sipes b 141''. 502, 4 burigo c 318,
Berk'htioungkn Und Nachträge Zu Den Ann. Glossen i 95
562 anni. 1 fidciusi^oris cVulg. 563, 38 vuolatuontes h 311 d 68* vuolatontes
c 59". 563, 44 /' aiiacherran a 70* c 59* d 68* ancherreii /• 229*. 564, 1 irleittan)
1 am h-oir. d. 564, 5 erciti c 59*. 564, 26 Redditio d. 565, 41 aftervueit]
das letzte t auf rnsiir d. 566,44 runezari b 312 r 59''. 566, 72 .i. wine q 246".
') 566 am». 8 .susunio bo. 567, 39 f achar:|gaiK'l» d. 567, 56 :iomer| rasnr
von n d. 568, 59/* zintrinnanne rt 71" ^ 313 c 60* d 69^ 569, 10 Marcidus]
M auf rnsur d. 570 anm. 6 ('acabus cgVidg. 571, 72 uvistuö c. 571 aw». 10
Lucidi bd Lucidus ccq. 571 r^//^^ 17 gouiTianiinit| beide i angehängt a, das zweite c.
')T2, 1 vuistuomaj a naditräglich zugesetzt d. 572, 16 Denotabit~ c, b aus u
10 A-orr. 572, 17 piscoltaii uvirdit d. 572, 54 in ist tat. korr. vü}i §gressus o.
s
572 a)iui. 1 coiiiinistiü o. 574, 34 uperal d 71". 574, 41 inthlihhisot d. 576, 13
/. 26, 8. 576 anm. 14 läge: Cibri r^/>. 577, 51 c 62*. 578, 34 ursuoht:erJ
t radiert oder ausgewischt d. 578 auni. 9 Garri aghi. 579, 41 A:plifices] rasur
von 1 (/. 579 a)nn. 3 Macula ce^. 580, 28 Circumiiispectores] das letzte e aus
15 i /.•o<v. r/. 580, 36 vizi.'<lilio| s aus aiisatz von 1 corr. d. 580, 00 firleitido] r aus
ansatz ron 1 horr. d. 581, 15 Placorum d. 5S1, 44 gistatit] g aus korr. d.
581 anm. 8 Satiunis ag. 582, 19 Scuptis c. 582, 50 gimanimontis q 240'^
im context. 582 a;»;/. 3 fehlt die notenzahl. 583,46 erroi'stet b 114. 590, 16
fuglesbeane, das zweite e aus korr. f. 590, 1 9 //" Perpendiciilum. modica petra
20 de pluinbo quam ligant super filio quando edificant puiidus {das erste u aus o) d 14*'.
590, 25//' Paliurus. herba qu§ crescit in tectis doinorum. grossa folia Habens full^
d 14'*. 590, 47 /" gabolriind d. 590 an)n. 24 Oaocentaurus. asino mixtü monstruni
masaa
d 14K 591, 24 thor§ d. 591,30 Onus lat (= latine) essa. 592,24 ziophanij
pha auf rasur d. 592, 46 zurlustlihj das zweite 1 atis h radiert c. 592 anm. 6
25 Prosecutus est dfpqVulg. 592 nnm. 7 irzuo . . . hcd. 594, 31 helisara d. 594, 32 ff
Fossa humo in gigrabenore erda] ig aus ra korr. g. 594, 47 Voragines] o aus a
/cwT. g. 595, öO f malini r/ 41^ 595 aw?i. 10 Lununa d. 596, 43 nivozkiuuatij
V aus korr. g. 596, 47 notenzahl 19. 598, 34 zantaroj z at<s ^orr. d. 598, 35
zantro 1 chisili g. 599, 28 (uvolaplzantemo c). 599, 29 :scarasah?e rf.
30 600, 6 carminodu"] i angehängt c. 600, 37 Paculus d. 601, 61 .i. tamilir d.
601 unm. 13 slafentj e aus u Awr. ^. 602, 37 /. g 39'' m 32'' « 46*. 602, 49
fiiphlian] das zurite h auf rasur c. 602 a??«?. 14 stohcj h aus c korr. g.
603, 39 Marcescentj das zweite c auf rasur d. 604, 13 Arliolus t/. 604, 34/"
uuesnenta ««/.s ? uuententa to/r. d. 604, 64 6 344 c 36* rf 43''. 604 anm. 11
35 Ploctentes ce^;^ 605, 1 b 344 c 36* d 43''. 605, 9 huoniriner c 36*. 606 a«?w. 29
Agger aus Aggeri radiert c. 608 amn. 15 Disertitudinem a'^ep. 609, 13 legar]
r aus 1 radiert c. 609, 38 Dispdere] cias ers^e e auf rasur c. 609, 46 gizumpht]
g mit rasur aus z korr. d. 611, 4 Prachium d. 611 a)aiK 15 serrentia bcd.
612, 16 Cflatili] ili auf rasur c. 612, 27 fliozenten] z aw/* ?-ast<r c. 612, 28
40 pivurifliozajitenj e mit rasur aus a korr. d. 612, 62 Quercus| r auf rasur c.
613, 3 :ah d 44^^*, rasur von h. 613, 30 Hrtrag? c 37" firtrage d 44"* ^r 40«.
613, 61 stro b 346 d 44^'' .stro c 37''. 613, 70 licaniino c. 614, 5 vesti (festi d).
9<) nKRif-HTioi NciKN I'nd Nachträoi: Zr Dkn Ahi>. Olomhkv r
Ü14, 56 rinechil. 610, 32 Garruci« d. 616, :59 chutonj ii uns ?h ntdiert d.
616, 13 /■ gimuf^iiitiu] dan vweile g <mÄ r Awr. ^. 617, 17 hceiikio. 617, 20
^.v *<<-/// richtig iiutta = iiutriUi. 618, 3 circil übenjescUr. 618, 24 /. 16. die
i/l. nach det- folgenden und xu circino 44, 13 gehürig. 625, 21 Polite! muiidate;
r> Litlii! genö Llern 258 bl. 15». 625, 29 /. (/ 45*. 027, 47/" vunlza a 192* c 38»»
uualza </ 45'' e 56''. 627, 56 In[)ingiiali| g ai/s ä-wt. d. 628, 10 urrtuochari]
i auf rnsur c. 628, 64 scin& durc/i übeigpscliriehenes i t'o/i jüngerer hnnd in
scinit /lO/r. d. 028 a/jw<. 17 /c/j// ce(j. 629, 22 LumbareJ b scJteint mit rasur
uua p korr. d, 629, 27 LuinhusJ s mif ruaur d. 629, 31 urouuaj o a«« u
lU iarr. </. 629, 59 Foderabitur g. 629, 72 Prachiuiii (/. 630 atnn. 9 oixlahi: mm
opdahun radiert c. 031, 48 galavui b. 632, 11 f f&irinsun <: 40* J 46''. 632, 27
Suiteras d. 632, 58 tinctun a 193** b 351 rf 47* e 57*. 033, 19 uoragiuuizido]
g aus u korr. d. 033 a«m. 15 clippeum der. 034 aww. 12 Aculeatviu. 635, 2
viicin c. 635, 15 Expge.scentur r. 038, 1 /" dr =: dicitur c(/. 039, 5 c« ä^c/</
15 quia, nicht quod. 040, 3 ul. 040, 7 id -r negyl </. 641 anm. 3 dissertus oicrf.
042, 11 niderliezun] r aus 1 radiert d. 042, 57 und anm. phenninga d. 043, 33
CincinnoJ das erste i auf rasur d. 043, 59 vuizactuon d. 643, 08 /. d 48''.
043, 72 muri h 138''. 044, 42 Vinbillcv*| v" vielleicld mit rasur aus o katr. c.
044, Ol occulos d. 644 annt. 7 Cui^calia k. 045, 1 virsaztos a 195'' b 354
20 c 41''. 045, 8 huoi:hÜ3 d. 645, 10 #stibulv d. 645, 43 spizono] z aws
^wr. r/. 645, 08 uirra c 42*. 646, 27 Calumniabanrj das letzte a aus u
radiert c. 646, 58 wac/i <fe»- folgenden gl. d. 647, 8 siniuuellisti g. 647, 24
pb&arara </. 047, 64 ebore] r scheint von and. hand in n korr. d. 647 an)n. 1 1
streiche: cd. 647 an?/<. 17 auch \\ auf rasur d. 647 anm. 19 Co tos gehihi der
2,") </wrc/t <//e vorangehende gl. veraydassten bemei'kung Ebanum est lignuni nigerrimum
quod crescit in india. et est inputribile. ex eo dicit fecisse cotes g au. 648, 23
l. 27, 11. 048, 29 lustitutores] e auf rasur d. 048, 00 siinen loird aus sim
=: similiter, das bcd aufweisen, entstellt sein. 048 anm. 2 streiclie: Lydii Vulg.
649, 58 In ruuinosis c. 050, 27 gileistiu d. 650, 40 m in hei 40, 5 eingereiht.
30 051, 19 Quadrangulum] d ans korr. g. 651, 35 c,''iphun d. 651 anm. 8 Honieris
c Humeris defpq. 652, 3 dionen b 357. 052 anm. uuirdirdenchida] das erste
d aus r koir. g. 053, 28 untsceitont hc, dagegen 653, 29 untersceitonter d.
055, 3 die gan^e gl. am rand, .i. erline übergeschr. 050, 4 auch c 20* /in'/ id est
muras rubras. 056, 14 Cabitum e. 656 anwi. 3 sine grana ac. 657, 44 D&iunca?se:
30 c, rasur von t. 657 anm. 4 Crebius cd. 058, 23 iososa c 44'» rf 51'» /" 222'''*
q 241''. 058, 38 Asportauit] spor auf rasur d. 058 anm. 2 Discoforus e</.
059, 4 fronisco4 c 45". 659, 20 Domos e. 059, 44 Statuaj das zweite a aus o
/i'orr. c. 000, 48 Napta] das zweite a atis korr. c. 002, 42 in nioragan] agan
auf rasur d. 002 anm. 7 ;^w tilgen. 663, 47 nivuisotanemo c. 664, 33 Condeni-
40 naul- c. 666, 10 clayte e, a aus koir. 666 awwi. 7 Obsurior abd. 667, 14
Capituli q 225'' Capitulo /* 223*^ 667, 29 pilide] e aus i koir. d. 667, 57
pisvuihhun c. 670, 9 iruuers&] das zweite r a««s s radiert d. 673, 20 In capitej
an te radiert d. 673, 32 vuisltvn a?«/" rasur d. 674, 20 Arcturus, plaustrum
Berichtigungen Und Naciitkäok 7a- Dkn Aiid. Glossen i 97
.i. vuac:aii. 074, 22 uerbo uello uellis uulsi. uel uelli. Dicitur. G74, 2(3 uzniuuirfo]
fo dunhd mvhge.xo(]m d. 674, 42 /. 21. 075, 3 /. b 53''. 070,4. /. rf 53''
{beule gll. auf msur). 070 anm. 1 xu lilgen. 077, 25 est genus herbe que . . . adheret.
07 7 (lunK 7 Preocupuui bd. 078, 1 1 In capite korr. und radiert, aus incapate (/. ()78, 1 5
) sedes ce. 678, 19 piuiltun d 54* e 59*. 079, 1 giunurovuit vulrdis c. 079, 21 die gl. ge-
häii XU Johel 3, 10. 080, 18 Cociiiels c. 080, 20 gotauueppi|nen] pi scheint aus in
korr. d. 080 anm. 7 zu tilgen, weil die gl. zu 2, 4 gehört. 081, 5 ursprünglich
stand zegulv, der strich wurde radiert und n zugesetzt b. 082, 21 f vuimido c,
das xiveite i aus e korr. 083, 1 Incidit d. 083, 8 gustoro] das erste o scheint
) aus ansatz von r korr. d. 083, 18 uncliundeino aiis unchunduiio korr. c.
083, 27 Attenuabit] b aus u korr., nach dem wort rasur c 085, 1 aucli im
SGallensis 299 s. 15 Myiteta dicitur. vbi niult§ sunt niyrt^ .i. arbores fructu8
vt cirs, 086, 03 gi*^hivöt wart k. 080, 70 ConcisioneJ e aus korr. d. 087, 17
ConserÄ"" e. 088, E : xsufFlastis] rasur von ?e d. 088, 7 firpliesot] das zweite
\\ aus ?e radiert d. 090, 2 l. c 00^. 090, 15 uornentigi a 93» b 332 c 67«
d 79" e 75^ 690, 00 Cgregat'one d. 091, 19/" zisanianahaftan d 79^ 691, 74
vmpihanc d. 691 anm. 1 Dispsis c. 092, 9 Fluctus] 1 auf rasur von ?r d.
692, 20 b 333 c 07'' d 79'» murperies e. 092, 30 tilge: d 79'\ 092, 55 a 94»
b 333 c 67'' fZ 80^ 692, 66 inzihtin] zihtin auf rasur d. 692 an7n. 5 /. cd.
692 rt>i»j. 6 auf rasur c. 693, 7 Ventilal)ant| das letzte a azts ?u korr. g.
693, 21 sihirpuritij das letzte i an/" rasur d. 693 «/<>». 5 Curam cefop. 095
«><»«. 10 Aliquotie.s ad. tiach 097, Virgines clause, propter sui custodiani.
1 clouzarun a 253—3, 19. 698, 20 f c 68'' evuartinna b 334 d 81^ 698, 40
pisprengvüdan h 335. 098, 09 hintstuontonies] das erste o aus korr. c. 098 a7im. 4
Pr6stans bd. 698 a«?«. 9 Her&retis d. 699, 35 Lactauef d. 090, 04 vuidauor f/.
700, 2 notfriunt] fri aus m korr. c. 700, 5 In.san:re topon] das ziveite o
nes
aus u AwT. d 700, 10 Ephabian d. 700, 59 gichuolla'' a. 700 anm. 6 Di-
dragma ceo. 701, 25 firronten c 70» rZ 82». 701, 29 /. d 82-''. 701 anm.. 9
Deuolutvs (!. 702, 20 vuerdan] rd aus korr. c. 702, 71 Triumphante o 247*=
//// eontext. 703, 12 uinculo [verderbt aus innouloj b 337. 703, 33 vuillin d.
7ii;{, 40 ignitis] t aus I radirrt c. 703, 52 reparators d 83^ 704, 42 uoleli
n 96'' ft 338 c 71» e 76-'. 700, 5,1 vuolauerit /; 339 d 84». 700, 50 vpiz
auarsonatvot d. 706 anni. 7 Executvs c Exsecutus d. 707 anm. 3 Z. Tautones.
TMS anm. 2 t"^/. ANcqner Old english glosses 219 an»/. 712, 16 mümundon
(/. -or) c 33». 712, 17 glauuc c 33». 713, 23 nicht a?n rand r. 714, 2. 14. 41
'/// conleoct der randbemerkung c. 714, 58 im eontext der ratidbemerkung a.
7 15, 35 im eontext der randbemerkung a. 715, 63 /. gilac )mch brieflicher mit-
irilung JFrancks. 717, 26 im eontext der randbemerkung c. 718, 12 //;/ eontext
lUr randbemerkung a. 718, 07 ne uerduo thic an themo guoden man c 70'' vor
lilo uunderes. 719, 31/" im eontext der randbemerkung a. 720, 17 tital 1 punctus
'/ 107''. 720, 29 /. d 107". 720, 53 plievchar. 721, 34 gepales a 145'' d 108''
153'' {im eontext). 725, 1 /. pung. 720, 24/" 56'' g 38''. 728 Überschrift
rnr 18 /. 43''. 728 amn. 11 rermvlUrh hervorgerufeti durch 7n issverstandenes
.Mthochdonlscho glosscn V. 7
08 Br.HUMiTrccs'dKN Un'd NAfHTitÄ<;i: 7.v I)r.N Ahi>. «Ji.ohhkn i
quaerei"ont 24, 15. 737, 18 punU nat-h isl. hinter 738, 1 wäre nach PKaUiras
äis.sertation s. 213 aus ilem codex der Trierer seininitrbibliothek Institis, sliiioren.
allit<aiiiiiiibu!) I>huchseilen Joh. 11, 44 eimusrhullen. 739 anm. Ki Veiiin d.
741, 2 pisphha d .S4''. 741, 33 pi^phlio r 72" pispliho d Bö». 741 anm. 7
f) ///</^; Eputiuni U. 742, 41 eidfe.siinunto c 72^ 742, 48 elganj e aj<.v i /:o//-. «/.
742 anm. /<7^e; «'oM 742 antn. 8 Paseri </. 743, 25 /. Maf^iiiticaliat. 744, 29
pilmp&uii. 744, 37 {^iiaceiit </ 87". 744,58 Edifticabat' </. 715, 17 xpstana-
na
man c. 745, 48 cliristüiiian d. 745, 52/" uiitarlaz h 375 </ 87^ 745 anm. 8
Galigas 6crf, G in C radiert d. 745 a//w/. 1 1 urecaner .scheint in urezaner Icmr. d.
10 746, 11 CstantJ am s radiert d. 74G, 49 iiiimrt a 182'» rf 88». 746, 70 ehosunUi
d 88'* e 77''. 747, 31 irprottaner] o aus u korr. d 747, 62 opananasehant c.
TAI, 70 /%e.- (/ 88»>. 747, 72 dinchus? d 88'> in 2». 748, 34 ijehört zu 19, 9.
748, 45 uirivuizgerniuj z f«<.v kurr. d. 749, :ruogeii r. 74 9, 23 Eiliffioare (/.
749, 26 Parauisseimis d. 749, 28/' heilezthnes) z f«/.s /^o/v. d. 749, 37 sceitunta
15 /> 378. 749, 50 gipvri Clm. 14584 bt. 157'' /w context. 750, 35 mi «wr c.
750, 60 DeHendemli r/. 751, 49 puritum c 76''. 752, 31 uiitiuffi d. 752, 52
In adria| von n an auf rasiir d. 752 anm. 1 w?<f/ 5 <t7^e.- d. 753, 1 7 /i 152*
/ 103 m 2^. 753, 36 chreftij ft aus st radiert d. 754, 3 Henumerat c. 767, 9
die gl. auch im Süallens'is 292 p. 143. 773 anm. 1 /. rfas eiste a. 781, 23
20 att b 100». 781, 44/* vurtvn b. 784, 7/* Inpugnaiet. nilougn&i scheint radiert
aus Inpugnarent. iiilougn&ln d. 748, 48 Maicstate d. 748 anm. 7 Sententias
de]}. 786 «/i;«. 7 Cecutiat aus dem bi'ief des Hieromjmus an Paulinus. 788, 5
Inmarcessibilem g. 788, 14 nisegitun übergesehr. c. 788, 35 ColafizatiJ <iaAr erste a
m«s o A:orr., auch z aws Ao?t. r/. 789, 36 livpi (/ 92" g 119''. 789, 58 thanc.
2.Ö 791, 5 im context. 792, 16 creifontj i aus f radiert d. 792, 31 Negotiabuntur]
a aus karr. d. 792, 52 vuizonaeta d. 793, 31 gitvualit d. 793 awm. 1
Uolutab'^o c. 794, 22 vonnupili givuilligi d 92^ 795, 7 ww«? anwi. 5 e« sieht
ehe und das ist keine deutsche gl., sondern ein dem anfang des briefes entlehntes
lat. electe. 795, 8 Vid&e:vos c. 798, 38 tivffi d. 799, 44 pinpoü b 386
30 c 80» d 94^ 799, 28 steinzvn e. 799, 31 /. 2, 18.
800, 7 bisigila e. 800, 20 wrbfes übergesehr. r. 800 rr;»><. 2 <%e.* locundabunt a.
803, 39 gastvuiösode übergescltr. c. 805, 15 iniiuluntuome] das zweite i «ac/i-
gelragen d. 805 o/i???. 8 Exspoliationem e. 806, 35 i. niarahscaha c. 807, 49
gihivue übergesehr. d. 807 «>««. 15 indehiDont| nt ligiert aus kmr. e. 808 anm. 12
:':") über Brauium von anderer hand gr a. 809, 67 haIs.slegilo] das zweite s scheint
nachgetragen d. 809, 75 doh] o aus i A;o;v. (/. 809 anm. 3 Procuratore a?<cÄ rf.
810, chlengontaz c 120'' rf 137». 810, 10 Transferä] s aus ?f radiert d.
811, 14/" unpiderp rf 137'' vmpiderp c 120''. 812, 17 firpilidoter] lidote auf
ausgewischtem e. 812, 19 urul anm. 6 vpuangalo d. 812, 48 vuazarvaze d.
40 813 anm. 10 l. bcd. nach 814, 15 ist in ft 178 über der zweiten zeile noch aus-
radiertes Tvler segitvn (Dan. 13, 43). Sub cino (13, 54) . . . Sub prino (13, 58)
puniat . . . walirxunekmen. 814, 48 seragi] e auf rasur d. 814 anm. 7 Con-
Berichtigungen Und Nachtragi; Zu Den Ahd. Glossen i. ii 09
c
flatile abd. 814 an»i. 10 Coocinü e. 815, 11 gisuihhani] das letzte \ angehängt d.
8 IG, 38 allesvule] s nachträglieh eingefügt d. 816, 71 aaa. abah. 1 nequaquam
im context e 4:0'^. 817, 25 P:hantasina d. 817, 52 salziuazes d. 817, G9 Disco]
9 atis ?c fcoir. e. pahuueigo auch d. 817, 70 pahcuuciilij h aus korr. e. 817, 72
5 vuizanare d IBOK UO-'*. 818, 4 /'«f/e Amxi«; (/ 140*. 818, lO/' gichestigotun|
aus korr. d. 818 anni. 2 Suberogaueris c. 818 a/<»^ lo Statert bd. 819, 42
Reuereant" c.
ZWEITER BAND.
3,20 schalte ein: (Fragor) Prastod — 151. 3,41 sunda ruuintb. 3, 42 und
amn. kiridinin. 3, 50 triügunta — 3, 1G6 (bl. 26 gehört zwischen hl. 16 und 17).
5, 10 nach pasitastester kein punkt. G, 3 ebensoivenig nach ab. G, 4 hei phant.
bein. G, 9 Uultur. 6, 12 jmnkt nach iiagaber. 6, 25 punkt nach \. 6, 31 Axis.
6, 35 kein punkt nach Lepus. G, 38 Uirus. G, 41 Uarix. G, 43 salaha. G, 51
Uicem. nach G, 55 Examina sua renia — 529. G, 63 Trano. nas. 15, 34
5 :iuuari c 15^ 21, 12 Altithronus] 1 aus t radiert. 21, 24 P^xiguosJ o aus u
korr. nach 21, 39 Axe uuerbo — 136, 1. 21, 58 Aequoreos] das erste e aus
kotr. 21, 60 SquamigerasJ g auf rasur. 22, 24 : uuallihi. nach 22, 26 (S**)
Nefandis habeen — 146, 25. 22, 27 forholaua. 22, 31 : thruh, rasur von d.
24, 5 phel rot. darauf (26^) A,Uue»tiuni dizenten — 3, 23 p. 48 {korr. und
) gl. rot). 24, 23 Liquantes] e vom glossator. 25, 2 oder langeron. 25, 15
hüvuistavola. 25, 26 kizivch. 25, 27 vüintscublü. 26, 13 sinuM Nutrimentum.
Quieteiu. Ma . . . a 198K 27, 33 hebitongenugaz. 27, 42 erquekeduni über
Reuixerunt. nach 27, 66 Casus Misseburi a 205» 402. 28, 1 besser Glouuuemo,
_'S, 15 färt. Oportunitas. 31 Trugenara a)n rand a. 28,43 districitior. 28,05
. Duogiu. 29, 26 f Geziug. 30, 42 inuuart. In utero. 30, 62 hernchanctanio
Hin raml. 30, 68 Trugidinc. falsum est, darüber untriuua. 31, G9 eruueichedun
iihergeschr. 32, 4 Viuere. 32, 30 Uicissim. 32, 41 dinc übergeschr. 33, 11
Uercunnan. 33 nach 23 Estus Cessa a 229'' — 1128. 38, 5 fangante uicht
deutsch, sondern = fatigante. 39 Überschrift vor 5 /. 93''. 42, 12 fersuuiennen,
> das letzte n aus r korr. 42, 13 zorn nebengeschr. 42, 14 Testudo. 42, 19
Xahfengida. 42, 22 am rande Tranuerso. 42, 34 dxmklot, x aus korr. 42, 38
Geuuizze nebengeschr. 42, 40 i)re3tonga. 42 amn. 20 Caluus] C nicht ausge-
führt, aber klein vorgezeichnet. 43, 24 (Seta) Anio Uurf angul. 43, 28 Nahte-
L^ala über ales. 43, 34 Cegangunnis sin. 43, 58 Misseburi] b aus korr. nach
4:;, 59 (Daret) legidi 238'' — 33, 2. 43, 63 coUectoS prius {nicht deutsch).
11, 10 Coinptior] p nachgetragen. 44, 27 rotagotaj r kann auch i sein, gemeint
n/so kiotagota. 45 nr DL s. Gll. 4, 683 und Beitr. 30, 6 — 13. 50, G Expli-
caiitur. 50, 17 Sequestrantur. öO, 20 ziste'iltemo, s ausgestrichen. 50, 27 Tyrannide.
')ii, 41 Apostetare. 51, 13 erbotan. 51, 27 Procurentur. 51, 36 ToUerantiam.
")1, 50 sof|. 51, 57 untarslio, dann spur eines tätigen striches, I. uiitarsliofe.
'>[ nr DLXVI: in der ausgäbe der Expositio des Hildemar von p. Rupert Mitter-
niuller (1880) steiien die gll. s. 12, 19. 96, 10. 19. 117, 18. 28. 131, 15 (cam-
bire). 150, 24. 62 nnm. 23 thibn | i angeMngt ab. xu 68, 17. 28 rgl. Neues
V
lo'i IJkiuchtiounoen und Naohthäci: Zi Dkn Ann. (Jlohmkn ri
archir 9, 180/". vor (iO, 51 (Filicem — dn.s erste i aus c radiert — i tilcx filici«
: : uarn {von anderer hnnd) a 133'' — 3, 1 p. '>\. 3. 70, 12 Loetbtirguiii. 70, 37
/. 11«. 70, 04 uaiitana. nach 74, 39 Spiiituni atem 38» — 3, 11 p. HO, 84.
vor 7."», 9: aus Codex Lhnnensis 175 /'. 2» führt JLXauntann Xotkem lioelhiuM
5 (1913) 22 annt. noch die yl. Iiierti dragira 2, 5 p. :59, 3 ««. H3, 02 guber-
iian; 1 adiiumrc nach 84, 41 Tyroiie.s. inililis. tlupa a \'M^'^ — Conc. A/'ric. XC.
V01- 93, 15 AusUnius areiulor c 130* - Conc. Sard. I. 93, 21 mi-iinöti b 90*.
93, 58 nach OßSchliittcr Zs. /. deutsche Wortforschung 14, 159 aufs detn Concilium
Aurelianense 1 cap. 20. 94, 2 aucli h 91*. nach 94, 29 Enif^nia. f-eiiteiitia
10 obscura. ratiski h 91** (m «c /eM r/<> deutsche yl.): ich finde daa wort weder in
den Canones coticiliorum noch in der Decretis pontifunini. 94 amn. 4 tohleod
aus tollleod karr. b. nach 95, 43 Nauiter nauif^at a 200 streune 1 iiauigatio
b 93» — Conc. Afric. LVI [vgl. dlxxxiii. dlxxxviJ. 97, 27 Piiplicis c. 97, 43
erdigitj g aus koii\ d. 98, 25 Emeliola d Henieliola r. 98, 40 — 42 nobizerni-
15 lirn&un. nisih darazoui garotuii. noheftkcronli. nilu.stenti niuuäruii. 98, 48 /" uuiz-
zini c. 98, 54 innoot. 98, Gl ganottuu) g aus n koir. c. 98 anm. siiiniua.
99, 23 f furohaufta. 99 annt. 3 Recisso c. 99 anm. 8 xic tilyen.
100, 28 unreht lihenm. 101, 57 ungahiro c. 101, G5 unschamalichoj a ans
koir. d. 102, 73 Pignus uuadium. Lucm mi&a d 2^. 103, 22 sciddheizzoj
20 u aus koiT. c. 104, 05 odo : far (99") miinlnm c. 105, 4 und anm. 2 giger: itiu d.
nach 105, 53 (Ab-sciderit) pkstxinbplpl e 7* — XXIII. (Abscidens) pk.stxinbplp,"tf
(b aus p koir.) e 7* — XXIV. 105 anm. 5 tilye: wohl yeyenyl. ztir varlier-
yehenden. 105 anm. 11 xii streichen, nach 100, IG 01)secratioiiem und lOG, 17
Subreptionem mit überyesehriebenen gll. in yehcimschrift : s. oben 18 anm. 8. lOG, 21
25 uzenpeestente. 106, 24 /. XXXIX. 106, 26 /. XL. 106, 38 hfrkstkxi-pn e
am rand. 106 anm. 17 bider] r aus n korr. h. 107 anm. 1 Defectiis a. 108, 18
ungivuerilihhoj r aus I radiert d. 108, 53 gutrugida d. 108 anm. 2 nipinimit
nebenyeschr. e. 108 anm. 5 Contritioni c. 108 anm. 16 Superscripserunt cg.
109, 22 sredal d. 109,81 awiccoten h. 110,39 Ptextu d. 110,50 phellolosj
30 das letzte 1 auf rasur d. nach 110, 62 Abutuntur, s. missa h B5^ — Migne l. c.
115 (efFeruntur). 110, 64 /" ungiuarota (r auf ra.<mr) d 106*> vngiuarota /■ 92''.
110, 69 giphi.so tu //. 11 1, 5 Ctentios,'iis d. 111, 35 furisichagi spohc h. 1 11, 60
sagaii: d. 112, 47 Murierib, d. 112, 58 () obeleio e 28<=. 112, 68 g 44«
h 42''. 112, 75 Otiari] a aus o karr. d. 112 anm. 7 Eulogiarv e, I auf rasur.
35 112 a7im. 10 zu tilgen. 113, 3 daznieistaiasterist h 43^, ineista auf rasur.
113, 6 (/ 107-'>»' werrarin /i 43». 113, 9. 12 /. 43». 114, G capella h lä\
114, 24 c 93'' d 107'>. 114, 25 CuolarJ o auf rasur d. 114, 26 lent h 19».
114, 68 eocononiurn h. 114, 70 pisprahhaj spr fm/" ra.sMr d. 114, 74 gema'^chet.
114 anm. 2 Preficiuntur aft. 114 anm. 5 portaro übergeschr. bcd. 114 awwi. 13
40 Conhibentes ac Chibantes rf. 115, 2 iaceutes h 20*» () .i. iacente e 37'' /" 72».
115, 39 strktf e S*». 116, 58 eignü e 94''. 117, 13 l exagitata wntaniu h 50''
1 agitata, darüber uvnt . . . e 48». 117, 23 alta a 248» 6 253 c 95» altü d 109».
117, 34 De^m:sini' d, rasur von 1. 117, 43 /. h 52''. 118, 37 anagetarwerdan h.
CAMPBEQv \
COLLECTIONT
Hkruiitkunckn Unu ]S'A(iiTi:.\(iic Zu Dkx Ahd. Gi-o.sskn ii 10 1
118, 42 <^isihcher&werde li. 118, \':\ tagende] ^ diif rasiir d. 118, 6U kein
punld nach \. 118, G3 gaiiviccoiit. 118, (iö Matrici : /<. 119, 21 /ccm punld
nach l. 119, 23 Histrioni : bu;? d, rasur von o. 119, 25 kein punkt nach l.
119, 27 Suggestione] e mts rasur roii ib, d. 119, 38 aiiagesegitwerdan. 119, 48
5 gihuklinti] 1 aiiff ?r /,o/t. Ii. nach 1 /.r//i punkt. 119, 58/" cliucilunte. 120, 25
g&ilosenj e ans karr. d. 120, 55 zigiphhanne d. 120, 57 piniitun a 250* fc 255
d 110'' /t 09» pimitvn c 90''. 120, 71 unHvpiv a 250» c? HO** unlivpiu h 255.
120, 74 Insideratc d, c /;/// hläftsercr tinle. 121, 2 vngiuvariu c. 121, 24 gi-
burclicho n. 121, 40 /. il 111». 121, 59 Edifficante d. 122, 6 pimkt nach dissi-
dorit. 122, 10 gewizan werde. 122, 58 uiisu^jr c. 122 amn. 11 Scrinis c. 122
anni. 12 pp'opera Ji. 128, 20 Sacrilegi d. 123, 25/' virterchenetiu /«. 123, 29
1 liutmari übergcschr. c. 123, 30 kein punkt nach 1. 128, 44 Adtractare d.
123 anm. 5 ui°latione, das erste i «ms e radiert h. 124, 20 zefirmurtne h.
124, 24 viithoua rf 112''. 124, 26 /" zigiseganonno c 98'' zigiseganunne d 112''
5 zesaganena h 95''. 124, 28 Energuniinus. 124, 59 dingman c 97''. 124, 65
einussi rf 113». 124, 72 Inclinator d. 125, 12 hileiche. 126, 14 Colligeret,
daher note 4 xu tilgen. 126, 51 zefureste. 126, 62 M&ropolis d. 126, 65
Presumptum. 126, 66 Disciscerent d. 127, 1 uhaldes] 1 aus korr. h. 127, 4
untsleites Jl 127 aiwt. 13 Revoluä. 128, 3 Rudimenta d. 128, 44 Precocem.
1 precoquain, .i. preniaturam 1. preproperani .i. h. 128, 47 Tribunali] n auf rasur d.
128, 59 Sstatueris c. 128, 73 Indisciplijnantas d. 128 anm. 7 %u streichen.
128 anm. 8 /%e; aw/' rasur. 129, 19 anazunga] u aws a radiert d. 129, 24
anazungun : : :] i'asiir von gun d. 129, 83 ExercendaJ das erste e aus o korr. d.
129, 51 Kenitiorib, d. 129, 56 Sup:^titionib, supuacuis üppigen unpiderpin] üppigen
5 un aus unpiderpin )nit rasur korr. d. 129, 63 zipitriuganne c. 130, 9 f zivuri-
zigisezanne b. 180, 32. 38 /. h. 129\ 130, 86 Deuiasse. 130, 39 Euellantnr.
130, 50 Uindicari. 130, 51 Cfutati] a aus o korr. d. 130, 60 Uoragine. 130, 67
Persequamur. 130, 68 Sacrileg§. 130, 76 gehört zu XII; tilge note 11. 181, 12
Quo,°''modo c. 131, 15 Singularit d Singulariter c. 131, 42 rf 116» e 131'^ zuthti
f 215'' h K^Ob. 131, 45. 49. 50. 51 l. h 139". 181, 69 gileszitwerden.
131, 71 girritwerden. 131 anm. 9 Existiniat c. 132, 22 Trutina] r auf rasur d.
132, 39 Uirginalib,] g aus korr. d. 132 amn. 2 Proposterum c. 132 anm. 4
Rüdes aus Rudis korr. d. 183, 12 PlectibilesJ bis zum zweiten i auf rasur d.
133, 21 Pupplicare d. 133, 28 gauaganscolant h. 133, 58 cban auf rasur d.
5 134, 84 g 44'' h 158''. 134, 38 daneben am rand von der Imnd, die sonst die
deutschen gll. schrieb: Spanseil diehcreiphe. 134, 41 vngiuueri d. 134 anm. 10
ginidiran] d aus r ccnr. c. 134 anm. 16 precipicia h. 135, 1 irsciuun] c aus
i korr. d. 185, 11 Uicacit c. 135, 49 vuerdan bc) b 266 c 104». 135, 56
anagistozanverd d, das zweite a angehängt. 135 a7im. 8 tilge: Prorogatiua d.
3 136, 5 prieui aitf rasur c. 136, 27 Piudicabit~ rf. 136, 39 uolleistara c. 186, 58
Satisfactione] f aus korr. c. 136 anm. 12 Oppinione d. 137, 2 .i. eomer d.
137, 37 puochamero] c aus ansatz von h radiert e. 187, 48 Inmbiles d. 137 anm. 4
Inj Hkku lUK.LNciKN Und NAciiTKÄfiK Zr Dkn Aiii>. (Ii-obhKN ii
Aniniadusarioiie d. nach 139, (j'i l'ifuenti huiiI. conpul«! nunt furiuaiiRota isiiit
8,sb _ Conr. < •fuilr. XIV . li.i anrn. 2 l. teUte. nach 15.!, 1 Cihtellani cliistu»
{nhkitrxungsstrich über u uuitradierl} G7* -- Inst. IV, l.'i ji. 107. \'>'.i, '/.l iiiatta
u'old lal., vgl. Clin. ISöl'J, 2 f. 88K nach !.'>.'{, 02 Vua Itlatl» {ithergeschr.) foliiim
5 t-u|)or linguam posituin TU* — ///ä/. V, :}() p. 246. nach 154, Hcatentibun
creilenti a — XII, 27 (b 2G0 liat Scatentibus ehuUientibuB). 155 anm. 20 Lexer
1, 1999. Nachlr. 'M)\. 157, :^9 uiigithuiif,M(lu. yiach 161, 8 Obex .i. lün 77 —
455, 1 1. 164, 17 aiiaf^igestituuanl. 177, Mi firlazo] o in e k(yn\ oder umgekehrt c.
178, 4 irpurita aucli c. 178, 16/" tmd anm. 6 fimanont d. 178, 6'S Eneruit
10 auf rasur d. 179, ^ l. c 1U7». 179, 9 giiiuhtsamo : : d. 179, 44 Fau&| a «ms
o kotr. c. 179, 63 Sustentatioiie| über dem iiveiten e rusnr eines strichcs d.
180, 50 nacli vuird rasur d. 180, 54 ouchsalpun d 122". 181, 52 aiiaqua
d 122». 181, 60 foraphhom d. 181, 70 Testificator d. 182, 14 unUu c 108'
d 122*. 182, 22 gilklaffi. gote] e aus koir. r. 182, 61 Inuectione simili cd, also
lö rafsungo. 182 anm. 4 Cdescensionis d. 183, 23 gitigo] o at<.v i koir. d. 183, 54
Mollitie] über e ?'ast<r c?w<?s strichcs d. 183, 60 Piiluillos] o aus u /.an-, rf.
183, 68 Cubutus c. 184, 21 vuisi übergcschr. c. 184, 25 furipurt] ofecn «m p
radiert c. 184, 44 iruaranvuerdan] rfo.s letzte r aws ansatz von d Zron-, c. 184
rt/<7//. 6 Edifficatio d. 185, 61 gistiurit übergcschr. c. 186, 49 Fascinauit] das
20 xiveile a a?<s ü Ä:on". f. 187, 33 R&rectantes d. 187, 73 uizisogen auch d 124*.
188, 40 Attrif rf. 188, 43 Tundiin' d. 188 anm. 12 <z7^c; d. 188 auw. 13
ot«;/i das zeichen ' viit blasserer tinte d. 189, 11 gistungidun] das zweite g aus
d radiert d. nach 189, 12 Percussioiie harftscaro h 239 — ib. 189, 19 von-
nainsel| : pen] rasur von ? s d. 189, 42 : zigilocchonne c. 189, 68 pisphhej pi
25 auf rasur d. 189, 77 slaffi d 124^ 190, 37 apaslehit] 1 aus ?h kon: d.
190, 43 virtercheneti] das zweite i aw/" mswr c. 190, 47 /* anagivarton. 190, 67
Argunitu d. 19() aniu. 3 -Ptextu] xtu ai*/" rasur c. 190 a«?». 8 Effenatio d.
191, 5 Subigam cc. 191, 12 Expandat c</. 191, 45 Attrit' rf. 191, 66 mana-
heitigo] o aus i karr. d. 191 anm. 10 Liberabilit d. 192, 49 /" anasculd] sc
30 aus ? st torr. r/. 194, 7 Pulsantis] t aus .s korr. c. 194 anm, 4 nac/i gigruozan
rasr<r ?'on t d. 195, 41 Abluerent] das letzte e aws i kon: d. 196, 12 lauuer d.
196, 49 Ductv. zvge] v rmd e ?/»"< blasserer tinte auf rasur d. 197, 1 virtigilit
c 113*. 199, 15 inpkspxrnkdb voti and. hand. 199, 21 tpdfs, nicht auf rasur.
199, 24 brbh von and. hand. nach 199, 37 über diuerberat (1, 4 p. 5) etwas
35 unleserliches, nach 199, 43 Parere (rfas e?-5<e e aus a ««'< ra^ir korr.) . . prsbm . . n
{etwa gihorsamon). 199, 51 . . xcsblbp. 199 anm. 9 tilge: auf rasur.
200, 14 und anm. cfgks : chkdpnf = ce gischidone. nach 200, 45 über Scoriam
rastir von sk...r dh. sintar 54" — 3, 13 p. 52. 201, 70 luchiden. 202, 30
suntirikiz] k aus ansatz von g korr. 202 anm. 1 slaffo] sl auf rasur. 203, 71
40 über excelsus steht \ maturitas. 204, 1 CircumspectionisJ das letzte s auf rasur.
204, 17 irbarmuuurdit. nach 205, 18 Inlustratione. intuminatione. Anim. ad-
uessionis. Prestantius melius. Intentat. minitat. rafsungo, darauf Prestantius melius
Hkkk iiiiduxcKN Und Nachihäck Zu Dkn Aiid. Gi.oshkn ii 1U3
nisrjcslr. 205, 56 uvirdit] r ans hon: 205, 72 j;iotogoteii. 206, 28 vuirdi t]
'/\ erste i fl»('/i /;/ c Icorr. 206, (56 Conunittat] r/a.s- Iddc t auf rasur von nt.
207, 29 leidüiientigi. 207, 47 Iiipodlmento. 207, 56 uiitirtamiurtin. 208, 10
L:iI)iioztorü. 208, 54 l fli z'\t überf/rschr. 208 anm. 5 1 auf rasur von r. 217, 17
. iiiida a 138K 218, 27 hol? a 139« hole b. 226, 55 /, 2, 11. 243, 9 Re-
ii>Uiit er ta (=3 erhugita) 45. 244, 1 furepracti 37''. 244, 2 Agge'eni poa 51^^.
•J44, 13 id est c. nru-h 245, 51 Arbor niast 265 — 3, 36 p. 357 [dclx. dclxi''].
215 anm. 7 De dialocorvni. 245 diim. 13 Conchimatus vielleicht missverständnis
rnn concrcinatus p. 421. 250 anm. 7 Calliculam cf. 252, 33 irslaganer] das
I I rste r auf rajsur e. 252, 68 amphsla] ph auf rasur d. 253, 1 hintscrenchigi |
1 aus ansatx, von e karr. d. 253 anm. 4 Et divexo c zu tilgen. 253 aw?//. 7
//^/// 254 «?iw. 1 XU tilgen. 256, 6 Certate e. 256, 58 Clit)te aw/" rasur d.
'2">G, 64 niuueii vatarun auf rasur d. 262 vor 1 amfsala (t'ow a/if/. hand) 1*
— 2, 2 ;;. 213 [dclxiv. dclxx]. 262, 33 sei pi n. 262, 36 danagonamanar.
. nach 262, 37 Ille er (von grober hand) 109» — 4, 35 p. 428 ^oid Zizania : : turd
110^' — 4, 35 p. 429. 262, 42 rito h 99b. 263, 55 ubturi .f. a 231. 264, 35
ntrh b 100^ über ohne .f. 264, 52 rub&~ a 244. 265, 8 Recitata] das letzte
;i aus Icorr. f. 266, 58 rasur von d . . . h d 7^ 267, 40 f nirdarvirvuorfannaj
/a.s letzte r ans f radiert f. 267, 50 casonit 1 arsivdit c 193. 268, 5 FeratJ
I ra auf rasur f. 270. 18 taphirlu] a aus korr. f. 270 anm. 12 unter gimahho
lins Wort nochmals von and. hand e. 272, 43 Dissenteria] ria auf rasur f.
276, 1 Fauoris| a aus o korr. c. 279, 16 /" wahrscheinlicher gisuozitwerd d.
279, 60 hohi hinter celsitudo ßel in c 202 aus. 282, 52 f inscrutota d 38*> hat
als missrcrstandcn aus lal. inscrulatä fortzufallen. 287, 14 e 116* iarmarochata,
> das zweite a angehängt d 56'*. 287, 44 anagatanero d. 290, 59 Edifficare f.
292, 3 nidorort c 211. 292, 24/" //«f/ rt«m. gisphhaniu e. 292 a«?«. 14 In-
pugnat f. 294, 5 gisagatem übergrschr. e. 294, 19 pilezi d 83'*. 294, 59
lahhinonto übergeschr. e. 294, 63 oder singrüini. 296, 61 Scissura f. 298, 17
Oppinata /.
I 303, 48 'illenten c. 304, 1 Aniatores] a scheint aus o korr. e. 318, 33 Fete
auf rasur. 319, 5 forauuizida. 319, 36 Scriptataren t. 321 Überschrift zu
Drr.xxxii: Bononiensis 56. 321, 56 scatz girida a i, j scatzgh-idi bc. 322, 16
ilrufUck Ico a. nach 323, 2 Liquentis elementi .i. puri lutures a 284 {dem Selesta-
dioisis bl. 75* fehlt das deutsche wort) — XV p. 38 (elementi liquentis). 325 a7i7)). 1
dir gl. des SGallensis 299 ebenfalls im Selestadiensis bl. 74"; vgl. auch Schhitter
Zs. f deutsche Wortforschung 14:, 179 ff. 334, 8 und 30 auch Rz. 49»*. 50»
Mautia de auro facta in tonica id est gespan raid Lagonam uas lapideum olla id
i~t crog. nach 338, 19 aus der Dessauer hs. führt Keller Horaz 1^ (1899)
/'. XVI /wc/t Piscator uissarc an. 341, 4 Scina imitatio ul grima Rz. 48'*. 341, 6
Pnjnuba .1. hyesuape Rz. 48**. 350, 49 emizigonta zwei Zeilen früher am rand
nidierl. nach 350, 51 Levata gi 8" — 1, 335. (Purgabitur). uantolod — 1, 343.
(Iticrepitans) uuidarontc 8'' — 1, 384. Usus giuuonheit 11^ — 1, 514. 7iach
351, 16 Mirata üubon — 3, 58. 351, 19 nu hita mum, nach 351, 22 Pharisei
hU ÜKKI» llll(;iS(iKN r.NI) NACHTKÄfiK Zl DlN AllH. (^Jl.o^HKN II
fana llü'' — 3, 241. iKich 351, 23 IpMun» jiCrcüiiUiiit im ura,t,'aiit otln uiiura-
gaiit 118'* — 3, ü48. nnch 358, 20 Parricidiiri. pareiiticiclii?. niaKinonlv 8U'' -
1, l'raef. p. 4 |r)C(;xL*J. 358 anm. 8 = ed. Zange meistei- p. 589, 18. 35'J, 11
= Xuiem tulae sancloniin vietricac ed. Ilarsler (1887) c. 193. 363, 19 louphoj
f) diis erste o aus Icoir. b. 364 anm. 1 Ha(.'c : ci>lus| dus zweite c aus 1 radiert c.
367, 33 HYTYSSO a. 367, 37 Agguilla, al pieci« a 7*. nach 368, 3 (8ceiia)
est quod nos dicitnus louba a H^ — 38, 4. 368, 4 Pul-, prio a 9". 368. 12
Soccus, soch. 1 ferniiii ad aranduiu a 10*. 368, 18 (Conj^iliu.s) Coiigly* sex sexarion
capit et unde soxariv" quod .sex (s aus e korr.) coruni rongiiiin faciunt .i. eimber
10 a 10''. 368, 21 (Examussiin) Exaiuus.si8 est regula fabroruin unde adueibiuni
tractum est examissitii. ide regulariter 1 abundantcr .i. ricstap (p nicht .sirher. viel-
leicht f) a IIK 368, 33 Homo, hoc anno huiro a 15*. 368, 34 Populnu.s, de
populo albariner a 15». 368, 36 gehört zu 77, 19. 369, 39 Molo, malo a 24'-.
369, 43 (Fiber) Fiber .i. biber a 26». 369, 48 (Talp§) animal scero a 26''.
15 369, 67 (Laquear) Laquear et lacunar vnvm sunt . . . leze [oder lezi; /. himileze)
lacuna fossa a 27^ 370, 37 Cespes, vvaso a 29». 370, 72 Culex .i. miza a 30».
370, 73 Pollex, digitus dumo a 30». 371, 10 Lodix, herba l zussa a 30».
371, 14 Spinx, .i. crinalis acV* spenela a 30". 371, 25 uahr schemlich Pulps a.
371, 42 Uerres, ber a 31''. 372, 11 Pedes, vendo qui pedibus incedit o 34^
20 372, 15 Obses] es auf rasur a. 372, 16 (Glis) Glis gliris est animal .i. .sisi
nivs a 35''. 372, 18 Pollis, genus farin?, candidissini? .i. polla a Zb\ 372, 21
Galeola, gellita a 37». 373, 20 (Peripetasmatis) .i. desuper adiectionibus .i. limbus
vvlstia50^ /iac/i373, 28Iubas.i. mano a 55'' — 395, 21. 374, 48 flozvn. 375,28
Cvlex. 375, 45 PonsJ o aus ko7T. 376,3 Apiast. 376, 12 Geta. 376, 43 l. 7».
25 376, 51 sivsi. nach 376, 67 Gausape ampahtlachaii 24" — 486, 19 [dcclxiv].
377, 34 lat. = foras pello. 379, 37 l. 557, 20. 392, 3 eher chilensliri oder
h
chilenslin. 392, 47 spratala] vom ersten a ab auf rasur. 393, 44 stopota.
394, 48 reiz auf rasur. 395 an?u. 2 ist das fragcxekhen zu tilgen. 396, 26
Mancipatä] der strich mit dunklerer tintc. 396, 44 Infundvnt. 396 anm. 10
30 sclecca] a aus o koir. 398, 2 /. 160". 398, 9 Scabrosa] sc auf rasur. 398. 55
niulenti. 399, 40 Cesari:em] rasur von a.
400, 6 Biformi:] rasur von s. nach 400, 39 fehlt Senio nioudi 181" — Contra
Symm. I Pracf. 68 [dcclxxxvi. dccxc. dccxcii. dcccviJ. 400, 43 Calibeni.
494, 36 liest Wadstein hizihti. 497, 65 tliruth. 497, 67 Specculum. 498 anm. 17
35 decoris ab.
537, 21 Assuesceret] das letzte e aus i korr. 538, 43. 55 zweite fwm der
geheimschrift. 542, 24 xxbrnpntf. 542, 26 agbdstfkn. 542, 29 smkddon.
542, 55 zweite form der geheimschrift. 542, 57 fkrnfknnfn. 542, 60. 72. 74.
75. 77 zweite fcrrm der geheimschrift. 543, 1 xiveite fm-m der geheimschrift.
40 543, 4 chfrrxngpn. 543, 8. 14. 17. 20 zweite foi'm der gelieimschrift. 543, 21
hppffrhxs. 543, 25 zweite form der geheimschrift. 543, 27 xxbra. 543, 29
ffrgbngfnkx. 543, 45. 51 ziveite gestalt der geheimschrift. 543, 65 uuereuo in
zweiter gestalt der geheimschrift. 543, 67. 68. 74. 80. 544, 1. 8. 9. 31. 33.
]iKKi(nTi(;itN(ii':N Und Na(HtkÄ(;k Zi- Den Ahd. (Ilosskn ii 105
40. (>3 xireilc form der gehcimschrift. 544, 04 chhllpt. 544, 68. 69. 70. 71.
72. 76. 78. 545, 3. 5. 9 xiveitc form der gclteimschrift. 545, 13 kmbkntkt.
545, 15. 16 brestuiiga und tauornun in y^wcüer gcstalt der gehcimschrift. 545,25
xxblzxn. 545, 31 xweite form der geheimschriß. 545, 32 antlazic in xwcHcr
5 gestali der gehcimschrift. 545, 33 xweite form der gehcimschrift. 545, 48 /.
130''. 545, 65 hflzb. 546, 8. 9. 10 xweite form der gcJieimschrift. 54(), 11
n
liz in xiveitcr gcstnit der gehcimschrift. 546, 36. 37. 40. 43. 55. 547, 39 xiveite
form der gehcimschrift. 547, 40 bksinkzzkiiku. 547, 54 hpxpktp!)nt. 548, 1.
11 xweite form der gehcimschrift. 548, 44 chkniif. 548, 58. 61. 62. 64 xweite
10 form der geheimschriß. 549, 37 nkgkrtk. 549, 44 chksnipgknkn. 549, 46
xweite form der gehcimschrift. 549, 60 vuksikchp. 549, 64 vvkzskn. 549, 66
rkngks. 549, 68 fkrmbiifst. 549, 69 gpvvkm. 549, 71 chkbpzkn. 550, 1
mblbntf. 550, 12 xweite form der geheimschriß. 550, 29 vor hielen noch ein c
erkennbar. 552, 5 (Appetere). 552, 20 (Thynio). 552, 34 uberas zeli; die note
15 xtt streichen. 552, 40 bemeindon. 552, 46 ar nuiit. 553, 55 suini. 554 vor
35 Spicula tarda 161» — P. Calagurr. 37 [dcccvi]. 555, 13 (Diuaricatis). 556, 33
Ueruece. 565, 67 vielleicht ist nach JFrancks Vorschlag undercomenes gemeint,
nach 574, 62 Crocos croga 13» — H. a. ine. lue. 115. 575 /f ist auf grund
von Wadsteins ausgäbe ati folgenden stellen zu berichtigen, vor 575, 1 Inuita-
20 toriuni spanandelica 1* — Ocnnadins De viris ülustribus. 575, 5 darauf noch
ein zweites dara. nach 575, 38 Fundit hie 2^ — 51. 575, 39 unter girvnnunon
noch quagul. nach 576, 18 Liquesce id est euanesce uersuint 5*^ — 146.
577, 6 bigengitha. 7iach 578, 23 fehlt Nuiitia sia 14° — 399 und Audüt thc
14«= — 424. nach 578, 47 Uliue rutgras H** — 764. nach 578, 63 Subtacitam
25 uegniun (eingekratxt) 21^ — 174. 578 anm. 6 scu zilon] o aus u kon: 579, 36
darauf ein zweites ratb. 582, 34 thegnos. 582, 51 hop. 583, 26 scersähsson.
nach 584, 26 Infrequenti filo 59*^ — 218. 585, 73 festa über gi . . . üuua.
586, 62 rikidoma] riki aus korr. 587, 66 äcäldoda. 588, 1 landÖuo. 588, 6
gi.siahä. 588, 34 gräuon. 588, 76 met hertiklika. 588, 80 das xweite mal so.
30 589, 7 be scermian. nach 589, 26 Ut so 65"^ — P. Petri et Pauli 21. 589, 65 öf.
nach 590, 35 eingekratxt Inpedire ualdon 67*^^ — 78. nach 595, 12 hat Wadstein
mehr (Calathos) senkiphatu 151* — 327 und Lora sei 151* — 335, nach 595,
16 Cesariem loci 151'^ — 358, nach 595, 35 Fuluis brunrad 155* — 470, nach
595, 44 Coreis niot sandiuni 161*^ — 688. ob ein über opposituin baculo v. 485
35 stehendes nul 155'' w mid xu verbessern sei, bleibt zweifelhaft. 597, 11 osa, b 271.
tiach 598, 15 von and. hand Emporium cvfstat 71*. nach 598, 20 Ignis acer
s
oma 71'» — IX, 9 p. 519 [dcccxxiii*]. 598, 58 vvrfzabal übergesehr.
604, 7 forcota] am f unten radiert d. 604, 37 Coniectura] ra auf rasur d.
605, 63 vallun] das erste 1 a,us korr. d. 607, 8 nicht deutsch, sondern =
40 ovvEigaxxag. nach 611, 62 Fidom haldi (/. huldi) — Jug. 10 p. 232, 0. nach
611, 64 Inpar unginz oder unginh (/. ungilih) — Jug. il p. 233; 13. aber
Graff xitiert aus der Einsiedler hs. noch (4, 80) Sequebatur anagienc — Cai. 54
p. 211, 2; (4, 807) [rerumj Publicarum urano — Jug. 3 p. 223, 15; (4, 448)
llM) MlUlt inKilNGKN V SU NacHTHÄ»;!; Zl Di.N AiID. (ihOHHKN II. III
Audat-isbinjos chuunehton — Jwj. 31 /). 265, 3 /V (0, 223) Aestiiiorum >iiiiMr-
lichuii — Juij. 44 p. 282, 3. Ü2I, 25. 44. 45 /. 38». 623, 18 ehn fighanun a.
624, 1 iestate a 94»^ 677, 12 irkpozziiit. 680, 15 aiuig'ez. 683, Ü piaentcmo.
683, 54 vvisit. 684, 40 zirstoubit. 685, 33 '''biirl. 686, 3 iiiiuue«lir 686, 55
."» im vontext. 687, 13 riho.
7(M, 23 hfilkhxiü. 710,24 c-UiHTeMf. dir l,nirhli<juiiijcn ui 716 — 719. 725.
726 si„t/ Am. x.wi, 203/" xusanniicnf/rulrM. 720, 28 Dir. 728, 18 fa(!hala
irohl fiiirh h 2". nach 741, 1 nrbrn nrlie jryil'l;i"vzc o?» /yt«^/ daiiyzc 69'*. 744,5
sac kere. 744, 12 dutobi8t| am b radiert. 746, 28 — 34 ijchijren zur Vita
10 SAntanii auctorc Alhanasio. Ibh aiwi. 38 ist mit JSchatt iu gistuit aufzulösen.
764, 51 Hiaz hlid (rler obere teil des d erloschen). 766, 1 If nur die beiden letzten
(lateinischen) yll. ron hl. 170** gehören \nr Passio Thomnr : der in halt des bl. 171
bezieht suh auf ein unbekanntes iverk.
DRITTER UND VIERTER BAND.
Hier 'jenüfft ein hinweis auf die zusamnienstellnng hd. 4, 707 f. ich fiii/r
15 hin.xu: 3, 390^' über die gelicimsjn-ache der hl. Hildegard handelten GGölz in den
Herichtcn der sächsischen gescllschafl, hist.-phil. kl. 48 (1896), 92 und HRentcr-
av)ia in Sprakvetenskapliga sällskapets i Uppsala För/iandlingar 1919 — 21. 405//'
die berichtignngen und erganznngen der Herradgll., welche HHeumonts Strasshnrgcr
diss. (Meli 1900) ergab, ivurdcn von mir im Jahrcslicricht 22 (1901), 75 f verzeichnet .
20 für 437 nr DCCCCLX, 450 nr DCCCCLXXIX, 454 nr DCCCCLXXXVIII,
456 nr DCCCCXCV, 462 nr DCCCCXCVIIe, 468 nr MV^ 572 anm. 11,
634 )ir MCIl vgl. das oben 58 f über Cheltenham 18908 = Berlin Lat. 4"
676 gesagte. 439, 77 aus der Londoner hs. Add. 18377 saec. xiv weist mir
RPriehsch Heiiiio.su.s geylacht nacli; vgl. auch Zs. 53, 108. 450 nr DCCCCLXXVII,
25 627 nr MXCIII, 653 nr MCXXXIV: das von der Carlsruher hs. Aug. CCLXI
abgelöste Reichenauer fragnicnt 60 [jetzt 147) gab AHolder im katalog der Carls-
ruher hss. 6, 2 (1914), 601 — 603 verbessert heraus. 457 antn. 8 = Ve(h)spe(h)t,
ivie JFranck erkannte. 496 nnm. 13 beneduoh im sinn von 'compresse' bei Hilde-
gard Phjsica 1, 137. 174 {Migne 197, 1185. 1196). 502 anm. 25 gemeint ist
30 ulwrm, vgl. 4, 414, 27. 36. 583 anm. 4 Doma steht zwisclten Maurella und
Mentastro in einem rexept Put ad ficum des Wolfenbüttler Aug. 56. 18. 4" bl. 82",
und die Colledin Salernitana 4, 258 kennt berbam doinam id est tanacetani
agrestem. 601 nr MXLIX hat fortzufallen^ denn die deutsche gl. gswer 232
(sie) gehört erst dem xv jh. an. 605, 18 groselarium := frz. groseille, groselUier,
'6ö Johannisbeere. 611 anm. 12 .f. Zs. f. deutsche wortforsclmng 10, 208. 663 ayim. 5
vgl. Haymos Esaiaskommentar {Migne 116, 741) Discriminalia sunt, quibus discri-
minantur crines: quse alio nomine appellantur squinoiies. 681 ^ nr MCXLVI:
die jetzige foliierung der hs. weicht um eine ziffer {also 123 statt 122 usw.) von
der altern ab, der ich folgte, die bemerkungen COKochs über diese gll. in der
40 Minnesskrift utgifvon af filologiska samfund i Göteborg 19 — 27 {Göteborgs högskolas
arsskrift 16, 1910) sind recht unerheblich. 682, 23 Conmilito. zu Hoff nr
DCCCCXLV und 4, 177—79 nr MCLXXIX s. oben hl f
Bkkichtiguncjen Und Nachtkägk Zu Den Aiiü. Glossen iv 1U7
4, 20, 65 Specialiter uii/Auiiflo = Isit/ur 7, 7. 20, 66 Spiraculuni atuin =
Isidor 12, 16. 25, 3 spiritum vitalem stcld Sapicntia 15, 11. 25, 19 drr tjlossntor
nahm uorno für iuenio = hibortio. 37, 4 Pro niilvo . . . Lxx et Theodotio ip.-^uni
verbum Hebraicuni posuere Asida roul Asidam Hebroei niilvum putant Uirrovipnus
5 In Jcrcmiam p. 570, In Zachariam p. 1732. 50, 12 .s-. CGL 6, 284. 68, 27
(jemeint Huidi? 176, 9 /. medc 'käsewasser, keltisch, nachgewiesen von Kuno
Meyer. 179 a)nti. S vrjl. CGL 6, 491. vor 194, 25 Apulia, darüber apula und
Abusio. nialuH usu.«. id sitilosi, beides 6G-''. 195 /ir MCLXXXV: dies (jlossar ist
von PKatara verbessert, in seiner Helsingsforser disscrtation aus dem jähr 1912
10 lierausgegeben; ich stelle zusammen, was sich an bei-ichtigtmgen, e7-gibt. nach 196,
24 Anger gur<^ulio. 197, 22 T^regil. nach 197, 30 Bazaiiticus niancus. 198, 49
griez. 199, 31 Cincendula. 199, 41 biastr. nach 201, 23 Er.ucleo Ergern.
201, 54 up uuimo. nach 201, 56 Eminus . . . ungehando. 201, 60 ertberi.
203, 1 clett'"o. 203, 18 albvin xn streichen. 203, 24 huiitt. nach 203, 30
15 Illustro, geoffenon. 203, 31 Illec. eis, bisuuicbari. 203, 41 fersuoran. 203, 50
gog^'izoii. nach 204, 3 Kubellio, creuit. 204, 13 queckbrado. 204, 42 restistal.
205, 2 Liuidus. nach 207, 8 Pango . . . unde pactum treuuua. 208, 64 Siliqua,
scoda. nach 209, 32 Taxo . . . taxator, id est emptor scbri . . . nach 209, 58 Tin-
niosus, citruu oddi und Toxa, czaruurz. nach 210, 1 Toreuuo grecum uerbum
10 thrani. 210, 27 faz. nach 211, 7 Vlcus. ris, anosedo. vgl. auch OBSchlultcrs
hemerkungen in der Zs. f. deutsche Wortforschung 14, 173 — 88, die freilich höchst
wagJmlsige konjekturen vort^'ugcn. 230 anm. 12 eher fehler für Tuber. nach
241, 37 Uarix Uicerna [d\. nach 241, 39 Ulscaria esca in amo. id cordis (/. cordir).
245 /" nr MCCXXXII OBSchlutter Journal of english and germanic philologg 5
• > (1903 — 05), 150 — 52. nach 246, 38 Talmus, m . . ., gemeint wohl matho.
280, 19 und 300, 21 hier zu strcicJien, s. Aufsätze für Braune 199. 286 nr
I CCCLXVIII, 294 nr CCCLXXVI, 296 nr CCCLXXX, 301 nr CCCLXXXVITI
jrAxt besser in E Wadsteins Kleineren alts. ,sp7-achdenkmälern 48 — Gl gedruckt: s.
iiieifie Zusammenstellung Änz. 22, 204 /. nach 343, 12 (78'') Panus lignum est
■1' circa quod inuoluuntur fila ted§ quod dicitur spvlo — 115, 15, (79*) Tyro. nouus
miles qui incipit militari qui sturling dicitur — 108, 5. 343, 7 auch, in der
Schlettstädter hs. bl. 12^. 345, 17 menfülligo. 362 anm. 13 zti ossennauel vgl.
3, 472, 20. 869, 29 — 41: der aderlasstext jetzt gedruckt in KSudhoffs Studien
uir Gesch. der medizin 10, 1 (1914), 169/". 388, 35 f auf der Vorderseite des
i'i Vorsatzblattes der Stuttgarter hs. Patres 31 {Gregors Cura saec. xii, aus Weingarten
stammend, wo sie D. 54 signiert war, 92 bll.) steht ua.: Febre pcrit dacus cubitum
mouet acriter ustum. Increpat hubertum rumpit fauces ebur ostrum. Cecus balbutit
lux kambitur tarnen hiscit. 404, 13 suuä. 414, 25 sibi sepe faciat. 414, 31
lOG''^ et isti mirram. 424, 23 die Einsiedler hs. 239 ist seit 1880 ivicder in
" Engelberg, s. Gottwakh katalog 1^ f. 481, 18 über die lagenbexeichnungen des
r-odex s. Anz. 3, 137. 481, 30 /. (A)udite. 609 auszüge der lat. Prudentiusgll.
r/&s vatikanischen Pal. 1715 gab JMBurnam im American Journal of archaeology
second series 4 (1900), 293 /f.
los
l'NTKKML'llilNtJKN ÜltKlC hll. HiliKl.i i|,<>H«AKK
UNTERSUCHUNGEN ÜBER DIE
BIBELGLOSSARE.
I. Rz. UND SEIN EINKLUSSBKRICICII.
Ich vmrir/iiie, i/cordnet nach tien ant/ewandten siijlen, das rou mir icrivertelc
tualcrial. .seine grnnnere bcschrcibung findet man ivi vierten Glossenband, bxw.
den Kleineren sp-achdenhnälern s. 122.
A: Carlsruhrr hs. Au«;. CCXLVIII, 21 X "J. W- 1U2''— ü-l'' xuei^palti'j bc-
.') schrieben, x jhs., kollationiert mit F.
a: Clm. 18140. über ihn, den ich in einer vollslündiyen Photographie besitxe,
lutndeln meine Beiträge zur entstehungsge schichte des Clm. 18140 in der Festschrift
der Universität Erlangen zur feier des achtzigsten gebwistages si: kgl. hohcit des
prinxregentcn Luitpold von Beigem iv, 1 (1901), 17 — Gl.
10 Arev.: s. nntcn s. 111.
Aug.: CurUruher hs. Aug. CXXXV, 29,8 X-^1,^, ^^- 96»— 105^, gleichfalls
in Photographie benutzt, übrigens besteht der codex /ins drei früher .selbstämligcn
teilen, deren zweiter bl. 106 — 3!^ (Signaturen IIB'»!, 121'' ii, 129'Mii), deren dritter
bl. 134 bis zum schlu.^s (Signaturen 149'' ii, 157'' in) umfasst. mit ihn in den
15 beiden hss. gemeinsamen biblischen büchern ausser Job (hier stellt ei- sich zu Rx.
Lugd.) eng verwandt* ist Pb. 1 = Paris 2685, für den ich mich leider auf
exzerpte dürftigster natur angewiesen seJte. hin und iviedcr weist er ags. gll. mehr
auf, zb. Judic. 16, 13 Licio .i. eblit, Reg. 4, 25, 14 Alias groguixi, Trullas
pannun diufe; Reg. 1, 9, 7 Sitarcis . . . fecislun. Reg. 3, 6, 18 Toinaturas* . . .
20 legge, Reg. 4, 10, 27 Latinas (/. Latrinas) . . . groua, Sap. 4, 12 Fascinatio . . .
nmscrunc. im Pentaieuch zeigen sich mehrfach i'ibereinstimmuugen mit den rand-
glossaren [s. unten), Exod. 11, 7 Non niutiet . . . quia i)on nocet ei exterminator;
21, 10 Pretium pudicitise .i. xii solidos qui ipsam tradidit niarito debet puellse dare;
26, 11 Fibulas hringaii; Levit. Garula rouca; Num. 11, 7 Bdelliuni herba albi
25 coloris est; 19, 2 Aetatis integrae .i. trigenneni ; Deut. 14, 17 Porfilio philfor. da
sich bei Josne. Judic., Reg. die nalten bezichungen herausstellen werden, welclic
zwischen Aug. und den randglossaren bestellen, so darf man auch im Pentateuch
aus den konkordanzen von Pb. 1 mit den randglossaren auf einen verloi'nen Aug.
als grundlage schliesscn.
30 b,b';b^: awi. 19440, 15X11,2 fc^ttü. y;. 403//' 14,5 X 12,5, ebenfalls in einer
mit s. 102 anhebenden photograj)hie verwertet, b bezeichnet die der gruppc M an-
vgl. 2 Eeg. 16, 1 paletarum Aug. Pb. 1, pales Aug. und palcs Pb. 1.
R/.. Und Sein Einflussbereich 109
(/ehöriqen partien des codex, h^ die lateinische, vorn und hinten unvollständige bihel-
(/lossalur s. 103 — G(j {denn ihre wenigen deutschen gll. — s. Uli. 4, 072, 2;") —HO
— sind Jüngern Ursprungs), h^ die gll. %u Reg. s. 403 — 42.
C: die, von einer einzigen deutschen gl. {nr CII) abgesehen, rein lateinische
5 hibelglossatur, welche, soweit mir bekannt, in der Berliner lis. Lat. 4" 73, der
Kölner CCXI, der SGatler 294 (und teilweise 295), der Heiligenkretixer 23, der
Lobkowitzsclien 489, der Wiener 223, der WolfenbiUtler Wiss. 66 und der Zürcher
129/453 vorliegt, meine kopie beruht vorwiegend auf der Berliner hs., einxelne
partien sind der SGaller 294 und der Zureiter entnonunen.
10 Cl. 460G. 6217. 14584. 14745: s. S.
Cl. 14754: Clni. 14754 bl. 44'' — 59'', von mir abgeschrieben.
Cl. 22307: Clm. 22307, alle seine marginal- und intertineargll. wurden von
mir kopiert.
E: Erlanger hs. 242, 29 X 19,5. ich gebrauchte das original, das mit Clm.
15 2571. 4112. 7997 und dem HeiUgcnkrevxer codex 57 zusammen eine familie
bildet und mir als deren Vertreter galt.
F: Codex Fuldensis Aa 2, 27X19» x jhs.. 1630 mit der Kotistanzer dom-
hihliothek für Weingarten rrworben und dort B 55 fol. signiert (Beihefte zum
Zentralbl. für bibliothelcsioesen 41, 63), bl. 38* — 118*, von mir teils abgeschrieheil,
20 teils in plwtographie benutzt.
Festschrift: s. a.
I: Innsbrucker hs. 711, 10,3 XI l»''^- '/''■'" biblischen, teile ivurden vollständig
abgeschrieben.
L: hs. der Leipziger Universitätsbibliothek Paul. 100, 26,3X19)0, bl. 1^ — 69*,
2'y teils kopiert, teils phoiographiert. zugleich Vertreter der gruppe Leiden 191 E,
Leipzig Paul. 106. 107, Oxford Laud. lat. 14.
Lugd.: Leidner hs. Voss. lat. 4" 69, benutzt in JHHessels abdruck, A late
eighth-century latin-anglo-saxon glossary, Cambridge 1906. sie hatte mir zugleich
den Berner codex 258 tind den Leidner Voss. lat. fol. 24 zu vertreten, vgl. Rz.
JO M: so möge der kürze halber, wenn auch sachlich unzutreffend, mich der zuerst
von ihr bekannt gewordenen Monseer hs. {Vindob. 2723) die grosse bibelglossatur
genannt sein, von ivclcher der zweite teil dieser Untersuchungen handeln wird.
0: Oxforder hs. Jun. 83 saec. xiii bl. 20* — 49* oder nacJi Junius bezeichnung
s. 1 — 59, benutit in Photographie. s. 30 schliesst mit Circumcisi enl ferro
)5 murices ide coclee = Cant. cant. 7, 5, s. 37 beginnt im Psahnenprolog mit [pullu-J
lat. crescit. Prefacö. -plogus. desudat. laborat: es fehlt also der rest des Cant., Sap.,
Eccli. sowie Paralipp. i. ir. vermutlich ging ein doppelbl. verloren.
K: das in der oben genannten Carlsrulier hs. Aug. CCXLVIII bl. 1* — 20*
saec. viii/ix enthaltene, von JStalzer in den Sitzungsberichten der Wiener akademie,
\0 phil.-hist. cl. 152, vi herausgegebene, mit recht als lateiniscli, nicht als romanisch
angesehene bibelglossar, ivelches er um 820 entstanden glaubt, es zeigt mehrfach
bis Reg. n und vereinzelt auch später Übereinstimmung mit Rz., die jedesmal
notiert wurde.
llu IJntkrsl'chl'nokn Ühkh Dil 1}ihkl(jlohhark
P: hs. von SPaitl XXV d/82, jetxt mit 2.0. 1. 2G hexekhnel, 1 .0 X 13,5, xjhft.,
24H blt. in Hl um .schluss siynieilen layen, von veischieflenen ko/nntfn. ich hahf
den codex itu Juli 1 9ÜG zum yrössten teil abyexchrieben.
Pb. 1 : 8. Auy.
.'. R: Lim. \UM {Puitisb. SEvim. E LVii), 20X10, \ jha., ITJ /.//. in 17 un-
yexeichtieten qualernionen und G ternionen. kollationiert mit F.
lif.: (Jarlsi-^uher hs. Aug. IC bl. lOö» — 1 OH*» zn Je 45 unabyesetiten Zeilen, be-
nutzt in abschrift von ESievers.
Rk.: Carlsrnher hs. Aug. IC, 31,5X23, bl. 37»— 52^ teils in abschrift, teil.s
10 in photoyrapkie benutzt, die zweite hülfte des ylossars deckt sich mit Luyd.
nr VIII — XXXIII ed. Hesseis, i.s/ aber minder voUstündiy.
S: Stiittyarter hs. Herrn. 26, von mir vollständiy kopiert, zur korrektnr dieses
recht nachlässiy und fehlerhaß yeschriebenen manuskripls diente .seine kollation mit
Clm. 14584. »5 nächstverwandt sind die hss. Enyelbery CG %ind Zürich Rheinau 6G,
15 welche mit ihm den yros.sen einschub der erkläninyen der namen in den Emnyelien
und der vorausdeutunyen des alten testaments auf das neue hinter J'aralipp. ii
teilen, ausserdem yehören Admont 508, Carlsruhe Oeningen, Goslar, Clm. 22258
und die bruchstiicke Coblenz und Einsiedeln 127 zu dieser yruppe, sowie nach den
im Neuen archiv 21, 232 yegebenen jn-oben die Carlsruher, aus Bamberg stammende
20 hs. 504 (Durlach 3G') saec. xijxn, welche deutsche bestatidteile nicht zu besitzen
scfieint. auf den ss. V' — 3" [vorrede der Gen. und Gen. 1, 1 — 3) des Clm. 14434
saec. X hat eine hand saec. xi am rand und zwischen den Zeilen den lext AFR
aus einem codex der familie S ergänzt {Gll. 4, 250, 8 — 13). eine, wie sich zeigen
wird, ältere redaktion der familie S bilden Clm. 4606. 6217. 14745. ich bediente
25 mich einer vollständigen kollation des Clm. 4G0G mit S und eines Verzeichnisses
aller mehrgll. des gegenüber S stai-k verkürzten Chi. 6217. Clm. 14745, tioch
weiter verkürzt und voll von willkürlichen Umstellungen, hat zwar manche fehler
mit Clm. 6217 gemein {zb. im Estherprolog), kann Jedoch au^ diesem nicht kopiert
sein: denn er enthält, namentlich am schluss der Numeri, bemerkungen, die dem
30 Chi. 6217 abgehen, aber durch S tmd Clm. 14584 als ursprünglich erunesen
werden.
Sy. 292: SGaller hs. 292, kollationiert mit C. in den rein lateinischen texl
von C s^ind aus einer süd fränkischen, dem anschein 7iach interlinear glossieiicn hs.
allerhand erklärungen einyefüyt und nachtrage zugesetzt, vielfach in gestörter ord-
35 nnng; zum teil finden sich ihre deutschen gll. au^h in den hss. Rom Pal. 288
uyid Amietis 110 (dessen gl. nr CCXIV nachtrug wohl zu Parab. 3, 8 gehört,
vgl. Gll. 1, 540, 6). die hs. Carlsruhe SPeter hat öfters nd. lautgebung eingeführt
und nd. gll. eingemischt, vgl. gegenüber Wadsteins irreführender beurteiluny meine
bemerkungen Anz. 26 (1900), 206 f
40 Sg. 295. 296. 299. 1395: SGaller hss. 295. 299. 1395 in vollständigen ab-
schriften, 296 in vereinzelten auszügen benutzt.
V: Wiener hs. 1761. kopürt wurden die bll. 1»— 96«. 123»>— 97». 200^ dh.
Oen. — Paralipp., Parab. — Sap., Acta, Epistolae Jaeobi et Petri. an fang des Matth.:
Rz. Und Sein Einflussbereich 111
(Ins Ist alles, was ich in vier\ehntägiger angestrengter arbeit 1906 abzuschreiben
rermochte: später verbot der krieg die Versendung des codex nach Erlangen, es
fehlt wir also der rest des neuen testaments und der Psalter, ein dürftiges exxerpt
aus Gen. und Exod. steht ivi Parisimis 1G702 bl. Gl''. G2^
5 Zf: Stuttgarter hs. Theol, et phil. 218, 2GX18, bl. 1»'— Gl''^; du lagen sind
auf ihren anfangsbll. von später hand mit i — viii signiert, mir lag eine voll-
ständige Photographie vor.
Alles von mir angesammelte Material geht später in den besitz der Erlanger
univcrsitätsbibliotliek über, sodass künftige glosscn forscher sich seiner werden he-
10 dienen können.
Voi-an steht ein abdriwk des glossars Ex., soweit es biblische bücher behandelt.
ihm wurden beigefügt die Varianten einer römischen, bis ins 2 buch Reg. reichenden,
zuweilen bessern und vollständiger n hs. nach der ausgäbe von FArevalus SIsidori
opera 7 (1803), 407 — 25 (= Arev.), — ivährend die spärlichen, hin und wieder mit
15 deutschen gll. (CCCCXCIV'' nachtr.) versehenen ausxüge s. 44 des Cl. 19440 aus
Malth., Lucas, Johannes, Daniel, Judith, die zuweilen ertoeitert worden si?id, fort-
blieben — und, eingeschlossen in eckige klammern, die konkordanzen von PSg. 9, 295:
sie zeigen den grad der abhängigkeit dieser hss. von Rz., aber auch, dass dieselben auf
ein mitunter vollständigeres und AFR näher stehendes exemplar des glos.sars Rz. xu-
JO riickgehen. die verweise sollen zugleich meinen Untersuchungen manches zitat ersparen.
Rz. kayin nicht einheitlich sein, sondern zerfällt in mindestens drei teile, deren
erster mit Reg. ir abschliesst. denn mit diesem buch endet sowohl die betmtzung
des glossars durch AFRb^ (s. unten) als auch die Verwertung und deutsche glossierung
einer gekürzten gestalt desselben durch Ja.; hier hört ebenfalls in der hauptsache
?5 der Zusammenhang mit PSg. 9. 295 auf. die gll. zum 3 und 4 bicch der Könige
tragen einen wesentlich andern charakter und sind weit ausführlicher gehalten, vollends
verschieden ist der rest von Paralipp. an; er tritt zudem im I^ugd. und in den ihm
verwandten hss. selbständig und ohne verhindimg mit den vorangehenden biblischen
büchern auf. Lugd. weist eine reihe von gll. mehr auf als Rz.: sie befanden sich
JO an den rändern der vorläge, wurden im L/ugd. an unrechtein ort eingereiht, in Rz.
aber fortgelassen, aus Sparsamkeitsgründen sah ich daher von einem abdncck des
zweiten und dritten teils von Rz. ab.
Den platz neben Rz. nimmt die redaktion AFRU^ ein, welcher ich in eckigen
klammern hinweise beigab auf die von a ihr entlehnten gll. der ]mralleldruck zeigt
15 deutlich, dass AFRlfi eine bearbeitung darstellen, die zwar manclie lemmata von
Rz. beseitigt, dafür aber erklärungen Isidors tind anderer autoren sowie reichlich
lesnrten abweichender bibelausgaben eingefügt, auch das latein gelegentlich moderni-
siert hat. allerdings setzt b^ s. 103 erst mit Reg. 1, 14, 18 ein und Inicht s. IGG
mit dem zweiten Petrinischen brief ab. doch der vergleich der fc» wid AFR ge-
\0 meinsamen abschnitte verstattet den schluss, dass auch in den 6* mangelnden partien
{Oen. — Reg. 1, 14, 14 und Briefe Joluinnis, Judae, Pauli, Apoc.) AFR ivesentlich
den verlornen text von /y" erlialten haben, beu'eisend für den engen Zusammenhang
ist auch die tutsache, dass alle vier hss. in den beiden ersten büchern der Könige,
II'-' ÜNTEHSt'fHl'NtiKN TflKIt Dli: RlHKI.Cil.ObSAKK
je.doch nur in diesen, jedes auftretende Uuueii »innlos dimh tuiic ersetzen (l'nief.
1, 2, 22. 2, ">, 7. 8. 2, 23, 1. 2, 23, 8j: rielleicht rief ein til </^/- vorlnye (ryl.
unten das randylossar zu Josue 10, 12) das missi-ersländuis liervor. du die hss.
nicht ijleichmüssiy interpnnyieren, beschränken »ich die puuldf incines abdrucks
■") auf trennuny der selbsländiyen sütie. unterschieden sit-h die lesarten von V und A,
so yab ich derjeniyen den varzuy, welche R und dem ihm lerwandten a näher
stund, yleichyiltiye di/ferenzen, ob zb. iit yesetzl ist oder fehlt, ob unierurt oder
luimeru.s steht, wurden nicht vermerkt.
Recht unsauber und inkorrekt ist //» yeschrieben. mmwlie versehen und aus-
10 lassnnyen sind uvar nachträylich yebessert, aber hei loeilem nicht alle: so fehlen
zb. Rey. 1, 21, 13 die worle habet et affectahal et timpanizahat, Rey. 1, 29, ö
sprany der schrciber von einem suis auf das andere, sodass die worte in exercitibus
suis In (leceni nulibus suis foiihlieben. auch enthielt sich b^ ?iicht immer will-
kürlicher ünderunyen: Ezech. 29, 10 ivahren AF mit A turre syone. turris syone
15 (turri sioiie turri sione A) usque hoilie permanet castruni ubi sunt nili catarecte et
usque ad quem locum de nostro niari nauigabilis est den woitlant des llieromjmus
(3, 906) et usque ad quem locuni de nostro muri Nilus nauigabilis est, während
b^ de nostro durch unterstre leiten tilyt, R es aitslüsst und beide inari zu mare
ändern, tvorauf dann C weiterbauend nauigabilis xn nauigabile umyestaltet. der
20 alte fortfall von Nilus verführte zu vermpintlicher bessernny. ein analoyon unrd
bei der besprechung des Esaias (63, 1) erwähnt werden.
Weit fehlerhafter ist hs. F (schreibt sie doch hl. 67^ statt Cremium Ps. 101, 4
Gregoriuin !), iii unyewöhtdichem umfang entstellt durch lacken uiul missverstand
von abkürzungen {zb. bl. 88* Gininasiaster Alacc. 1, 1, 15 für Gimnasia st ^ sunt).
25 nicht wenige gemeinsame fehler, die 6* bisweilen berichtigt, tun dar, da-ss vom
dritten buch Rey. an h^F auf eine bereits verderbte vorlaye znriickyehen. vyl.
Rey. 3, 18, 23 frustra statt frusta; Rey. 3, 22, 22 transgulant statt strangulant;
Ps. 16, 10 uorocitate (uerocitate ft^) statt uoracitate; Ps. 131, 5 oculis statt oculi;
Parab. 3, 33 Egestas mendacitas statt niendicitas; Eccles. 10, 10 Habetatum statt
la
30 Hebetatuni; Cant. vorivort Epithamiuni (Epitha, miuni b^); Job 40, 13 ossi specieni
statt ossis; Matth. 27, IG Manuni (Ma^junu h^) statt Magnum; Luc. 21, 34 uo
nit
(ue &*) statt uenit; Act. 21, 39 uicein {darüber ciuem von moderner liand F) ■'^tatl
ciueni. manchen irrtum /tat eine band saec. xvii yebessert, die dabei leider aiwh
buchstahen bexw. worte mittels rasur entfernte. F ähnlich muss seine direkte vor-
35 laye gewesen sein, denn in den Canonesyll. der hs. ist hl. 137" detndiit aii yenau
derselben stelle radiert, an welc/ier es in der nächstfolyenden zeile richtig steht.
Viel sauberer und korrekter, obwohl keineswegs frei von eigenen fehlem, ist R.
zwar teilt es mit h^F zahlreiche versehen und weist dadurch auf einen gemein-
samen arclietypus zurück: Esdrae 2, 3, 8 wird von Filius pignientarii. Alia editio
40 übergesprungen auf turrem thanurini (t'^anurim b^, thinarim F, phamyrini Ä\ sodass
die von A überlieferten ivorte filius unguentorum Turrem furnorum. alia editio aus-
fallen; Job 38, 32 a uespere spaniae regem (= a) statt rege A; Job 40, 13 ossi
ßz. Und Skfn lOrNi'i.rssuKHKicK 113
t'ortitudineni slatl ossis A; Ps. IG, 14 Ueterem {= a) stall Uenter A; Sap. 6, 22
legalibus statt regalibus A; Eccli. 24, 20 madentibus (=: a) statt manentibus
[s. Isidor 17, 8, 14) A; Eccli. 24, 41 Rames statt Trames A; Ezech. 3, 26 ad
in
uiceni (ad, uicem 6* =^ a) litigantis statt ad inuicom A; Ezech. 27, 6 Pretoriola
... in quibus mercedes (= a) statt merces A; Ezech. 42, 7 Periobolus b^ F,
Periöbolus R statt Peribolus A; Danielp-olog Offa pars friicti (fructus R) statt
frusti A. aber zugleich repräsentiert es einen überarbeiteten text: denn zu Reg. ii
und zur Apok. hat es einen anlutng erhalten, in Oen. und Reg. i erweiterungen
erfahren, Job wurde stark aus Gregors Moralien angeschivellt, den Actis liegt aus-
schliesslich Bedas kommentar zugrunde, atich manchen einzelzusatz weist es
AFb^ gegenüber auf, den für Gen. — Reg. ii mein abdruck durch kursiven satz
kenntlich macht, ich rechne hierher endlich die tatsache, dass R vielfach {vgl. bei-
spielsweise die belege beim Eccli.) den vollen Wortlaut einer bibelstelle bringt, wo
AFb^ sich auf das kahle Stichwort beschränken, von besonderer Wichtigkeit aber
■ist R deshalb, weil sich nun aus den verweissiglen meines eben genannten abdrucks
sowie meinen bemerkungen zu Judith, Esther, Eccli. und den Paulinischen briefen
ergibt, dass der konipilator von a den text b nicht mit b^ kontaminiert hat, sondern
mit einer hs. des typus R, man könnte sogar denken mit R selbst: denn zu Job
39, 1 {der volle tenor der stelle wird unten mitgeteilt werden) bemerkt R über die
: 1 ano
} ibices: propriis: manu aq fundentes, indem es das korrumpierte manu durcJi I ano
ersetzest wollte, während a die zwischenzeilige korrektur in den text einbezieht und
den vögeln ausser ihren schnäbeln auch noch eine hand zuschreibt (propriis in ano
manu aquam fundentes); aber andere stellen sprechen gegen direkten 7irsprung von
a aus R. in der Festschrift sah ich die vorgenommenen erweiterungen von Job
5 und Acta für ein werk des kompilatars a an und miisste das tun, da datnals
sonstige hss. der redaktion i* nicht bekannt waren, jetzt zeigt sich, dass a jene
xusätze bereits vorfand, die redaktion R muss verbreitet gewesen sein*, den
ersten bestandteil des Gl. 22307 bildet der verkürzte Genesiskommentar des Reviigius.
in ihn sind, meist interlinear, verschiedene gll. eingetragen, auch deutsche; mehrere
D kehren in R und zwar fast allein in diesem codex wieder: bl. 2^ apocriforü, dar-
über dubiorv sive occultorv ; 2^ Economicon dispensatore 1 archanv sive secretv
* ein mehrere Schreibfehler und wortauslassungen abgerechnet so genau zu R stimmender
text, dass er fast für direkte kopie gelten könnte, wären ihm einige Zusätze nicht eigen-
tümlich (7, 66 nacÄ Cataracte .1. fenestre : celi. fenestras autein cell nubes dicit que aperte
a
sunt ut lade insolitc et maiores pluuic funderentur. nam catarectse sunt proprie hostia nili
sed abusiue pro oninibus fenestris accipiuntur, vgl. zum letzten satz Remigius und a;
9, 18 Chanaan qui motua eorum interpretatur, erklärung des Hieronymus ; randbemerkung
zti 6, 14 Bitumen quod grece aspaltum dicitur unde lacus aspaltices uocatur est gluten
tenacissimvra quo quicquid tactum fuerit nuraquam conuermescit uec ulla vi imbrivm 1
flatu ventorum dissolvi potest = Sa aus Remigius), liegt bis Gen. ?>7, 3 Polimita operis
polimitarii auf s. 64—70 des Cl. 19440 vor. die beiden deutschen Gll. dieses abschnitts
waren also nicht unter «r XLIV beim Levit., sondern zusammen mit Gll.A, 250, 18. 19
unter VIIIi^ etwa bei Gen. einzureihen.
Althochdeutsche glossen V. 8
114 L'ntkkmI(.ihn(jk.n Ühki: Dik lJii!i:i,(ii,<>ssAi:K
»««7 der yleichen faMien beiiehuny der drei leUteu ivorle, die AFlt <harakteriitiert;
3» f) thesifonte, dariiber, weil ivunderlick, besonders schlagend die dem Diomede»
(Uramrn. lat. 1, 440, 33/) entnommene for mel ^thcai appositio quedü. nä [li rich-
tiger ad) principiv dictionis litter^ . . . {die aeitern buchstaben unleserlich); Quid
5 liuore, dariiber .i. inuidia \ vulnere; Consulere csilia . . ., darüber 1 inirogare;
S*» Vöurpala, darübe?- .1 vsu inlicitic habere, die letztgenannte gl. steht auch in a.
und a stimmt noch mehrfach mit xunschenxeiligen bemerknngen des Cl. 22307 über-
ein, die sowohl in M als im Cl. 4üOG ihre parallelen besitzen: 3'' Aliud e, darüber
r ,i. alii qua fieri deber& =: « 2''MCl. 4G06; 12'' septuagies septies, darüber
10 signif vnivöitate = a 3**J/; 20^» Ludenteni, darüber idola faciente =: a 4'»'
MCI. 460G.
Minder vollständig als F ist der ebenfalls ungemein verderbte, zahllose gli. fort-
lassende codex Ä: er springt vom an fang des dritten buchs Reg. auf den schluss
des vierten über, bricht mit den eingangsworten des Hebraeerbriefes (Multifarije inultis-
15 que niodi.s) ab und hat an den obern hätflen aller missern spalten durch feuchtig-
kcit so gelitten, dass längere strecken unlesbar geworden sind, bis Reg. ii teilt er
mit F manclie sinnlose konniptelen, xb. prolog der Gen. preniium und premia statt
proemium, proemia; (ien. 30, 14 pruinarutn (i radiert Ä); Levit. 19, 23 doniorum
(donius F) statt ponioruni ; Numeri 35, 3 — 5 Ab occidente statt Ad occidentem;
20 Deut. '), ö pugnaium statt pignoruin; Ruth ], 13 Ane uetule statt Uetule ane;
prolog XU Reg. Secund?, Secundae statt Sed unde; Reg. 1, G, 8. dimitte F,
ti
dimitt? A. eine vorläge von A sclieint nachtrüge marginaler natur enthalten xu
haben: denn die Numerigll. 5, 19 Torum; 10, 5 Concisius; 12, 8 Eniginata;
14, 11 Forent stellen hinter 19, 8 Li contagione, die Josuegll. 2, 3 Quippe;
2') 9, 27 Decreuit; 10, 19 Presidia; 10, 28 Saltim hinter Arcuato uulnere des prologs,
die Jiidicumgll. S), ^{) Qom\)\x\\t; 9, 44 Palantes; 11, 37 Sodalibus; 12, G lugidabant;
14, 12 Probleina hinter IG, 19 Posuerunt, während sie F an den richtigen orten
bringt, auch sonst sind in A, seltener in F, einzelne worte verstellt, so Reg. 1, 2, 25
Non {fis. Nä) pro nullo; Reg. 1, 10, 8 Semper — pericula; Reg. 1, 13, 18 uallis
30 seboim {F). von Reg. iii an bewahrt aber A gll., die F abgehen, dagegen in b^R
vorhanden sind: so Paralipp. 1, 11, 18 Libauit sanctificauit; Danielprolog Cripta
spelunca; Johel 3, 14 Uallis conscissionum (concisionis R) id iudicii; Soph. 2, 14
Oiiocrotalon. Onocrotaloruni genera duo sunt aliud aquatile aliud solitudinis
= Isidor 12, 7, 32; prolog der Fhangelien proprie autem nenias carmina sunt
35 funebria quod (qu§ h^, quae R) mortuis dicuntur (ducuntur R). und in diesen
abschnitten teilt A mit b^FR eifie reihe gemeinsamer fehler {vgl. oben s. 112):
Reg. 3, 4, 33 lignum uero iocundiore statt iocundi odoris e (s. Isidor 17, 7, 33)
b^FR, wo A mit Lignum iocundius est einen teil der korruptel bereits voraussetxt;
r
Paralipp. 2, 4, 11 Creagus AF, Creagas R, Creagas &*; Eccles. 2, 5 Consueui
40 b*-ÄF, Cons:eui R, rasur von u; Cant. 1, 16 nee aliquando sentire senecta b^AFR;
Eccli. 4, 3 Inops sine opere b^AF, sine ope:: R, rasur von re; Oseas 4, 13
folia— altera uirida b^AFR; Matth. 22, 19 effigisque {statt effigiisque) b^FR, effigie-
liANDGLOSSAK ZuK ExODls 1 1 O
que A; Luc. 22, 31 ad cribandum //', ad crib'anduin AFR, die karr. Tcum teil
von jüngerer hand. bei Reg. 4, 3, 21 qui accincti erant baltheos statt baltheo
b*-FR fehlt A. die mitgeteilten tatsachen sind ein neues argument für den ver-
schiedenen iirspi-ung der abschnitte bis nnd nach Reg. ii.
5 Näherer Zusammenhang zwischen F und A im erstereti abschnitt zeigt sich aber
vor allem darin, dass F den bücfiern Exod. — Judic. teils an den äussern und innern
blatträndern, teils im text ein zweites glossar hinzufügt, welches A durchweg in
den text aufgenommen liat, entweder hinter den anfangen von Exod. und Levit.
und am ende des letztern, oder als abschluss von Numeri, Deut, und Josue. die
gll. zu Judic. und Josue stellen nun ein cxzerpt aus dem Aug. dar, welcher in
beiden biblischen Schriften zwei glossar e sich folgen lässt, von denen immer nur
das eine Rz. benutzte, während AF im Josueauszug der Ordnung beider glossare
des Aug. genau sich anschliessen, bringen sie hinter dem Judicumexzerpt einen
beide teile gleichmässig berücksichtigenden nachtrag. das scheint darauf hinzudeuten,
5 dass in der voi'lage von AF die icorte des nachtrags am rand ergänzt waren, aucii,
in Exod. — Deut, ist die glossenfolge mehrfach gestört: vielleicht liegen hier eben-
falls auszüge verschiedener glossare vor, deren entstehung, wie sich beim Deut,
herausstellen tvird, in nachhrabanische zeit fällt.
Zunächst möge der text dieser randglossare, wiederum hinter verzieht auf wieder-
gäbe der handschriftlichen inleiyunktion, mitgeteilt werden.
IN EXODUM
{F 4(J* links A lOi*"^) Colunma nubis sed raguel et oethro^" uuus est honio
et colunma ignis unum est ex altera — 2, 18
parte )g::nea et ex^ altera parte Solue calciamentum id nil Habens '^'^ mor-
nubis pertingens ad terrani. quamdiu tale — 3, 5 [nihil mortale habeas in 40
5 ipsi debuerunt in una mansione manere te PSg. 9. 295]
stetit^ columna. quando debuerunt* Locus sanctus qui in presentia dei —
ire ipsa: eleuans prseibat* — 13, 21 3, 5 [qui fehlt P; Locus enim Sg.
{vgl. Rz.] 9. 295; in quo stas Sg. 9; sanctus
Cum domibus id familia — 1,1 (scanctus Sg. 9) est id est ex presentia 45
0,Urbs tabernaculum ^ id selibur (felibur ^) dei Sg. 9. 295 1
— 1, 11 Üiam trlum dierum ad trinitatem pertinet
Obsteticon domum •* id benedictionem siue ad nos. anima carne spiritu ^^ deo
seminis — 1, 21 seruire debemus — 3, 18
Bitumen' {F 40* rechts) similis^ pice et Mitte quem missurus^* es id alium quem- 50
5 aquae* — 2, 3 cunque uelis^* qui possit implere —
Quidam dicunt raguelem filium gethro. 4, 13
1 ex fehlt F 2 gtabat A ^ deberent A * pibit F ^ urbes tabernaculorum
Vulg. c so A; in F scheint Obst&ic domum gestanden zu haben, t&ic do ist aus-
radiert, quia timuerunt obstetrices deum, aedifieavit eis domos Vulg. "^ bituraine Vulg.
s simile F '■* aqua F ^'^ getho F. raguhel ietro A 'i habÄ. 7'' 12 ^ gpi, ^
1^ misurus A >* uis A
IIÜ
L'NTKHHr<'Jll'N<.K.\ llill: I)ll HiriKI.Ol/OKHAUE
(F 40'' links) Iiidurauit duininuri ' quia
non emoUiuit - - 9, 12 [h'i.\
Excecuuit"'' qui." non inliuninauit
Diuersüriuni * quia illiic diuertuntur*
r> huniiues — 4, 24
Occurrit* ei dominus id dubietas'' utruni
puerurn uoluiaset occidere an moysen.
inimo pueruut {A 104''^) uoluisset'
occidere — 4, 24
10 Tetigit pedes id pueri — 4, 25
Sponsus sanguinis^ id puer uel ad
nioy.sen quia per ilhun fecit circuui-
cisioneiii et irata diüceysit ad patreni
cum filio — 4, 2ö
15 Flagellati .sunt** id prepositi qui ex
ipsiö erant — 5, 14
Accepit aaron uxorem sororeiii .suaiu id
ile tribu iuda. ideo christus utrumque
et de sacerdotali "* et de regali'^
20 genere est'^ — 6, 23
Paleas miscebant'^ luto ne t'rangerentur
[F iO^ rechts) lateres — 5, 7 [mis-
cuerunt P; ideo miscuerunt Sg. 9.
295; faeile frangerentur ohne lateres
25 Sg. 295 1
Digitus dei id potestas in inoy.^e — 8, 19
Mortua sunt omnia id totum pro parte
— 9, 6
Non mutiet canis id quia** non nocet
30 eis exterminator — 11,7
Malefici sunt qui .-anguine utuntur et
hejMj contingunt corpora mortuoruin.
Incantatore« ** qui uerbis res peragunt ^"
— 8, 7
Far genug frumenti »pelza (id ri[>elta A) 3f
— 9, 32 [Far gonus amne /')
Consparsam farinam id sine fenneiiU)
~ 12, 34
Uasa argentea boc fuit precium seruicii *'
eiuö — 11,2
Mensis'* iste nisan id aprl — 12, 2
[Mensis iste uobis principium mensium
et rl .i. nisan I'Sg. 9. 295]
De'** ramasse id'^° urbs quam ipsi'-* aedi-
ficauerunt — 12, 37 45
Turnia dicitur-'^ de pedestribus'-^'' turha
de ^quitibus — 12, 51
Nouarum frugum id nirjan — 13, 4
[Hodie egridimini mense nouaruin
frugum id nisan PSg. 9. 295] 50
Uerno tempore id aprl'^*
(A 105a») Phiairoth2>' id idolum^«— 14, 2
Magdaluni nomen ciuitatis — 14, 2
{F '\.l^ links) Tympanum est bis rebus
I
qui
tuba
'^^ in manu mulier portatur^* est 55
cum fistula in capite que*'
angustoque inspirat'**' significat'^ an-
gustam sapientiam in lege^^ — 15, 20
[Tympanum minima (-mum P) res est
(ee P) eo quod in manu mulieris 60
portari potest. est enim tuba cum una
fistula fixa {fehlt P) in capite angusto
1 dominus fehlt F - vielleicht durch JoJi. 12, 40 veranlasst, wo excaecavit neben
indura\'it vorkommt ■' divcrsorio Vulg. ' diutunt" (aus diutunt^ entstanden) A
" Ocurrit !•' '' dubiuni A ' moysen. id nisi : : : puero uoluit F ^ sanguinuiu Vulg.
re
'■• fehlt A 1" sacerdote F ^ gegali F i'- gente est F. ee genere A i^ mixte F
14 q jT.' 15 liicantores F i" mit Lugd. xvi, 27. 31 Hesseis aus des Hieronymus
Danielkommentar p. 1077 i' seruitium pretii A i^ Mens" F i^ fehlt A 20 nach
id, das A fehlt, am zeilenschluss ur radiert F 21 ipgjj ^as zweite i aus e korr. F
22 fehlt F -3 pestrib ; F -4 noch zur vorangehenden gl. geliörig ? 25 Phiahirota
Vulg. 20 idoie ^ 27 que ^1 2s portat A 29 qui F 30 dieser verderbte satz
lautet in Sg. 9 {vgl. P) Tympanum minima res est. eo quod in manu mulieris portari
potest. Est enim tuba cum una fistula fixa in capite augusto foramine per quod inspirat
31 sig F 32 inteUegendü fügt F hinzu,
Randglossar Zur Exodus
117
foramine {fehlt P) per quod iiispirat
PSg. 9. 295]
Mense tercio id xiiii die dominica^ siue
in finem^ mensis — 19, 1 \his domi-
5 nica PSrj. 9]
.Alas aquili-'' potestas dei 1 inunitiones
— 19, 4
Chorus* quoque simplex pelUs est cum
duabus cecutis* §reis. per primam
) inspirat et per secundam^ uocem
emittit. Typum iudeomm significat
(|ni anjJTUstam legem accepit et postea
iufirmiter ' predicauit — 15, 20 [vrjl.
Ilraban- Walahfrid]
) Uespere scietis id in miraculis coturni-
cum* — 16, G
{F 41" rechts) Precium pudicici^ id xii
sot® debet dare puell(j qui tradet
eam — 21, 10 [sot quia (qui -SV/. 9)
) ipsam tradidit marito debuit buelle
dari PSg. 9. 295]
Quinque boues pro uno^** .v. utilitates pelle et carne
mento id amaritudinem pcccati ^'^ bonis
operibus — 23, 18 35
Nec^' quoques aedum ^^ in lacte matris
id dulcedinem ciborum non facias ^^
— 23, 19
Conpingite id coniungite — 25, 10
[vgl. R%.\ 40
Propiciatorium i(t tabula qu^ erat super
arcam — 25, 17
{A 105*^) In toto candelabro fuerunt
lilia^" XII 2"^ et tot sperule et tot^^
scifi — 25, 'dl ff' 45
Anse narauuon (nar:uuon^' F) — 2G, 10
Fibule^* ringa — 26, 11
Ap25
Bucina^^ lignea^' est et he:^^ longiores
quam tub§ — 20, 18 [Buccine .i. 50
ligneae et longiores quam tub§ PSg. 9 ;
.i. fehlt Sg. 295]
{F 41^ links) Oues uero quatuor utili-
tates habent in^^ lana et lacte in ^^
30
habet bos id arandi immolandi lac-
tandi " comedendi — 22, 1 [Bos v
causas habet in se. Vnum est quod
lactem tribuat (-it Sg. 295). S^cun-
dum quod immolatur. tertium quod
manducabitur. quartum quod aratur.
quintum quod pellem dederit (hirsu-
tum dimiserit P) PSg. 9. 295]
Non decHnes^^ pauperem^^ id a paupere
— 23, 6
Non'* immolabis fermento^^ cum fer-
22, 1 [Oues 55
(Ouis Sg. 295) im causas (habet
schallet Sg. 295 ein) quod immolatur
quod uescitur et quod lactem (lactum
Sg. 9, tum unterstrichen) dat et hyrsu-
tam pilosam ammittitur (et pellem 60
similiter dimittit Sg. 9. 295) PSg. 9.
295]
Auersor detestor — 23, 7
Mense ^^ primitiuorum id In^^ pentecosten
— 23, 16 65
Mense ^^ nouoruni in pascha — 23, 15
1 dominico A 2 §. in fine A 3 AL'as aliqui. l. i A, alas aquilanim Vulg.
c _
* choris Vulg. ■> circulis A •» secunda F '' ausradiert, nur m und schwach it
noch zu sehen F ^ id coturnicO miraculis A ^ id ex usu A i" v. boues quia F
" iactandi A 12 declinabis Vulg. i3 paupe F 1* Nom A i'» super fermento
Vulg. 16 mali A i^ Ne F, non Vulg. i« fehlt F i» fac F 20 feMt F
21 XXII. F 22 totque A 23 nar:uuonT rasur von a F 24 fjbulas Vulg. 25 ap:
und dann freier räum F, in A scheint aplo oder ähnliches zu stehen 26 bu:: F,
Buca dem anschein nach A =: buccinae Vulg. -7 Linea oder Lineae ohne est A
28 nach he vor der rasur noch spur eines hochgehenden Striches F, in A etwas, das wie
herbes aussieht 20 fehlt A •'"' & pelle carneq ; A 3i messis Vulg. ^2 i j»'
88 mensis Vulg. davor Libans degustans A {aus Gen. 35, 14?)
118
rNTKRBi;<niN(jp:N Übkr Die Bibkl<;lorbark
Ter in ani)o appareat' id bonuni opus — 32, 34
in pascha in pon in scenophag — Cratcra' gellida — 24, G
23, 17 [vgl. Hmban-Walahfrid] Testificationem " id legem — 25, 16
Angelus precedet te^ id michahel' t iosue Talentum habet pondus* xxv et est
5 \ sacerdos* l allegorice^ id' christus triplex l. lxxii. cxx — 25, 39
30
IN LEVITICO
10
{F 42b links A 106»>i) Hostia^^ dicitur
que ad hostiuni ducitur et quod ibi
immolabatur deo. Uictinia qure " uincie-
batur 1 quod pro uictoria offerebatur
10 — 1, 2
Ascilla^* pars est in (jua ale iunguntur
corpori — 1, 17
Holocaustum {A lOC'^) id totuni con-
bustum — 1, 3
15 Sacrificium** dicitur*^ de pane et de
frugibus terre — 2, 1
Lagana azima oleo Uta et cocta et est
tenuis et lata quod dicit frumenti et
mellis ofFerri^® id non pumm frumen-
20 tum sed simila — 2, 4
Primitias id primogenita aninialium ^' —
2, 12
Munera id fructuum — 2, 12
Ephi quatuor media habet — 5, 11
25 Defricabitur mundabitur id aqua et
arena 1 cinere lauetur — 6, 28
Peccatuni ^^ niaius^** est Delictum ^^ minus
est — 7, 7
{F 43* rechts) Libameuta sacrificium de
S5
I
45
pane et uino — 7, 29
Pectusculum eleuationis *° id ea pars qu?
sursum erigebat ad coUum summa
pars pectoris — 7, 34
Armus^^ separationis id speciale munus
pontificis — 7, 34
Quo olebit22 id unxit" — 8, 10
Et cinxit^* balteo id cingulo cinxit — 8, 7
Die ac nocte'^ manere*^ in tabernaculo
id nisi ^'^ causa necessitatis ire et alios
in loco esse pro illis. *^ hoc^* dictum
est sinedoche^" ut intellegamus eos
non foras ire sed in loco illo niandu-
care^^ et bibere — 8, 35
Graculus'* ruohc^'
Accipitrum ^* genera sedecim inueniri'^'
plenius dicit — 11, 16 [PSg. 9]
Mergulus^® tuchari. \ scarabo (carabo ^)
— 11, 17
(F 42^ rechts) Dicit iosepus^' hibis'*
est animal serpentibus inimicum^^ et 55
est mitis sed tarnen serpentem*"
deuorat et sunt in afFrica*^ {A 107*"^)
longum rostrum*^ habentia — 11, 17
50
1 appareat] apascha F, apparebit Vulg. - precedente Ä ^ malachini A * sacer-
dotes A ■> allegorie F " id fehlt A "^ crateras Vvlg. ^ Testificatione F
9 fehlt A 10 Überschrift erst am beginn von bl. 43* F " hostiam Vulg. 12 quja F
13 Ansula A, ascellas Vulg. 1* sacrificii Vulg. 1^ fehlt A i^ offeri F. die
zweite hälfte der gl. bezieht sich vielleicht auf 2, 11 1^ amalia ^ F i' peccato,
delicto Vulg, i^ magis A 20 elauationis A, elatione F -i armum Vulg. 22 Qfj
holebit A, linivit Vulg., vgl. Vercellone 1, 329 levit 23 iunxit yl 24 iunxit F, accingens
eum Vulg. 25 noctu Vulg., Die noctuq, F 26 manebitis Vulg. 27 mn einschalte-
zeichen übergeschr. A 28 mos F 29 Et JP ^o sinethetice i»'. /. sinecdochice?
31 mandere A 32 Carriigula A 33 i-uo| :::h.c A 34 accipitrem Vulg. 35 inuenire A
36 meigulum Vulg. 37 Tuuc iosephus A. Antiq. li, 10 38 jbis A, ibüi Vulg.
39 est setzt A hinzu ^ semper A *i afrita A *2 lastrü F
Randglossar Zur Exodus Und Zuji Leviticus
119
Ollis ^ similis^ est oaocrotulo^ (Juq
auis * se ipsam purgat cum * rostro ®
— 11, 18
Hostia pacificorum quij pro pace erant
5 (lonanda — 3, 1
In uestibulo id In altare holocausti —
3, 8
Preuaricans' ceremonias ** id diniittens
quod debuit — 5, 15
Ipsum restituet^ id quod ante dimisit^^
— 5, 16
Et quintam paiteni restituet^* iddimiss^^^
rei id si turtureni ^^ unum diniisisset
ipsum iterum debuit et de precio eius
'5 quintam^* partem — 5, 16
Ignis iste est^^ perpetuus id qui in
lebete seraabatur — 6, 13
Pustela ^* gisprinc (crispinc A) — 13,2
Quando caro apparuerit id floret — 13, 14
'*0 Flauum id rubeum^'' pallidum — 13, 16
(F AS'^ rechts) Abrumpet eum id abscidet
a reliquo^^ uestimento — 13, 56
Tres decimas^^ id in hin^*^ — 14, 10
(A 107''^) Et asperget contra dominum'''^
'5 id contra uelum et archam — 14, 16
Stigmata ^^ id pictura in corpore sicut
scotti faciunt — 19, 28 [PSg. 9]
De semine tuo^' id de filiis — 20, 2
Mense vii^* affligetis id iii dies ieiunatis
50 (JT 43b links) usque ad uesperam —
16, 29
Sanguinis reus id quasi liomicidio^^ —
17, 4
Non^*» reuelet turpitudinem. id dormiat^''
cum ea — 18, 6 35
Cuius scelera uisitabo id quando eiciam
eos ante uos^^ — 18, 25
Ne^^ contaminetur sacerdos in mortibus
id plangore"^" mortui — 21, 1
Super matrem quoque^' non contaminet^^ 40
id summus pontifex — 21, 11
VI ^^ altrinsecus id 11 line§ de xii panibus
— 24, 6
Petabis^* id incides — 25, 3
Baculum panis id sustentationeni 1 adiu- 45
torium — 26, 26 [PSr/. 9]
Excelsa uestra id in montibus ubi colue-
runt idola^s _ 26, 30
Non penitus abieci eos de futuro dicit
tempore — 26, 44 50
Non stabis contra sanguinem id non
occides eum^^ — 19, 16
Non ^'' prostituas^^ filiam tuam id forni-
cari non
39
facias
19, 29
Sanguis eius sit super eum id peccatum 55
suum — 20, 9
Est enim cetus atque *" collecte id quando
omnis populus congregat se*^ — 23, 36
Adprehendit (A 108*^) messiam*^ tritura
uindemiam et uindemia*^ occupabit 60
1 = olor = cygnum Vulg. - similis] das letzte i aus e ko7-r. F 3 honocrotulo A
^ aues F ■> fehlt F •> hierauf zivei gll. des hauptglossars (2, 14 Farris und
10, 10 Profanum) eingesprengt A "> darauf \ A ^ ceremoniis F ^ restituet] das
zweite e aus i korr. F 10 dimittit A " ponet supra Vulg. '^ dimisisse A
13 turre /'' » qui^tä A i'* iste est fehlt F, est iste Vulg. i^ Pustella A, pustula
Vulg. i'' niueQ. 1. A ^'^ re.''quo A ^'J deci:: F -" tres hint A. es folgt in A
107»! — lOT'Jä der Levit. des hauptglossars von 2, 1 Simila an 21 dm A, coiam domino
Vulg. diese gll. in A am schluss des Levit. 22 Stingmata F 23 guo Vulg.
2^ VII, iä VII. F, sexto & septimo A -■> homi'^'dio A 26 ut Vulg. 27 dormi& A
2« nos F 2!) N F -w clangore A 3i fehlt A 32 super . . . quoque . . . matre
non contarainabitur Vulg. 33 senos Vulg. 34 putabis Vulg. diese sowie die nächste
gl. fehlt A 35 idolo F '^ e: um A, rasur von 9 37 Ne Vulg. 38 prostraias A
3!' n fornicari F "^ adque A " segregat h '2 Apprehendet messium Vulg.
*3 uindemiam A
120
UNTERHUfHl'NOEN ÜbER DlK BlBELOLOBfiARE
rtciiieiiteni {F 4'\^ rechts) id tanta erit Siclus' uero hebreorum' nomisnm im
uberta» ut propria hora* iion postiunt uiagnias atticas habet* — 21, '6
colligi per totum — 2G, 5
DE NUMERO
(F 45* A lOS^'M ßurisaddai^ id utuim
5 nomen — l, 6 \P\
Replete manus id unctionis oleo — H, 3
Corani donüno ad ostiuni'* tabernaculi
— 5, 16
(/''45'') Amarissiiiias proptcr iiialedictiones
lU — 5, 18
Uotuni id aliqua' abstinentia — 0, 2
Uua passa id sicca oleo peruncta ^ —
6, 4 [PSg. 9. 295]
Acinum' unum granum de botro —
15 6, 4 \PSg. 9. 295]
Nouacula id ferrum subtile quadrangulum
latutn in superiori parte — 6, 5
[PSg. 9. 295]
Nazareus*** consecratus — 6, 18
20 Aqua lustrationis id purgationis — 8, 7
id non ditninuo sed eaiidem"' eis''
gratiani dabo — 11, 17
Bdellii l boiellii *** herba est albi coloris 3
— 11, 7
losue filius nun. idem*^ poi-t mortem
moysi iesu naue dicitur — 11, 28
Quantum una*° die-' confici potest
id am:biüare polest*^ id xxx milia i
— 11, 31
Plaga magna id {A 108»»^) pestilentia
— 11, 33 4
Propter uxorem eius aetiopissam tharbis
ßliam regis ethiopum quam in saba^' 45
ciuitate aethiopiae sibi uxorem de-
sponsauit — 12, 1
Si pater eius spuisset^* id iratus ei fuisset
— 12, 14
Concisius id longius 1 intercepto silentio Monstra signiücat^* ipsos gigantes — 50
— 10, 5 [vgl. Rz. und PSg. 9. 295] 13, 34
Ad locum directionis id ubi uubes ^^
stabat — 10, 21 [PSg. 9]
25 Ignis deuorauit'^ id subito apparuit et
deuorauit — 11, 1
Uulgus promiscuus '^ qui'* de §gipto as-
cendit — H, 4
Ephi^^ quatuor modia habet — 15, 4
In domo leui id in tabernaculo testimonii
— 17, 8 [PSg. 9. 295]
{F 44* rechts) Portabit*' iniquitatem id 55
offerat pro iniquitatibus'^ — 15, 31
Etatis integre id triennem — 19, 2
Sanctificamini id per ieiunium — 11, 18 Cananeus a prouincia aran^^ dicitur pro-
30 (-F 44* links) Auferani '^ de spiritu tuo prium nomen ^" uiri — 21, 1
1 ppriore F 2 siclos Vulg, ^ herberum est A ^ habens A. darauf finit in
leuiticQ F •> diese gll. stehen in A am schluss des Numeriglossars hinter 35, 3 — 5
septentrionem similiter, in F — 11, 18 Sanctificamini ebenfalls hinter den Numerigll. unter
der besondern Überschrift ET HOC DE NUMERO SEQUITUR. Sursaddai F s id
hostium A ^ aqua A * sicca — peruncta] aliqua abstinentia A ^ Racemü .1
10 diese gl. nebst den beiden folgenden nur in F " nubs F 12 deuorabit F i3 der
ansatz nur in F 1* qui übergeschr. F 1^ nunmehr stehen in F die gll. mit der
Überschrift DE NUMERO atn rand neben dem Leviticus- bzw. Numeriglossar
16 eunde F " fehlt A ^^ Bdelii. t bogelli F i9 icl F 20 uno Vulg. 21 fehlt A
22 potes F 23 sabba A 24 spuisset] über spu steht spre A 25 gjg p 26 cUr
ansatz fehlt A 27 Portabitur .1 28 igj-j fugf ^ hinzu 29 arara A, gemeint Arad
30 fehlt A
Randglossar Zu Numeri— Dp:i;tkr()N()miujM
121
Ultro :*e obligunt^ i(t anatbeniatizare
omnia qu(> fuerunt gentis illius — 21,2
Pro signo i(t altiorem locum — 16, 38
Ignitos^ itt pro nimia ferocitate"' — 21, 6
5 Puteus super quo locutus est dominus
id petra quam iussit percutere —
21, 16 [PSg. 9. 295]
Dixit homo cuius obscuratus est oculus*
ict de se ipso dixit forsitan luscus^
10 fuit l oculus mentis propter auaritiam
- 24, 3
Rex eius id amorreorum 1 saul propter
agag regem quem samuhel occidit —
24, 7
!5 Principium gentium id qui inter gentes
significat qü§ in christo crediderunt
— 24, 20 [PSff. 9. 29^
Si * fueris electus de stirpe cain' (F ii^
links) id si fuerit homicida^ sicut
50 cain. Conparat enim peccatores stirpi
cain ^ ex quo scelus homicidi^ descen-
dit. lustos^o autem ad set^^ {A 109=*^)
simulat^2 — 24, 22
Partem gierig id non totam quia eleazar
'5 debuit consulere pro eo non ipse —
27, 20
Portabit iniquitatem eius id tollet a mu-
lierei3 _ 30, 16 30
Tbonich id legem ^* appellant
Claui in oculis id conpunctiones —
33, 55 [PSg. 9. 295]
Asce::^^ scorpionis id nomen loci —
34, 4 [PSg. 9. 295] 35
Montem altum : ^® id libanum 1 olym-
pum ^^ — 34, 7
Pactum salis id quia non^^ sine sale^"*
ulla^** hostia in lege offerebatur^*^ —
18, 19 40
Dabo consilium id non dedit in presenti
sed prophetauit esse futurum malum
propter madianitas^^ — 24, 14
Qui cadit id in mortem'^' et sie aperi-
entur'* oculi eius id futuras res 45
cognoscit^^ post se^^ id'^' aduentum
christi et misteria — 24, 4
Oiimes filios seth^^ id moabitas et ceteras
gentes — 24, 17
Erit qui dominetur id christus — 24, 19 50
Abrim^^ nomen coUis — 27, 12
Post primitias ■'"' spicarum metere licebat
Nulla uero festiuitas est in qua olo-
caustum'^ non'^ faciant aut in qua
ex operibus laborum requiem non 55
habeant ^^
IN DEUTERONOMIUM^*
(F 45* links Ä 109*>'^) Montem istum Qui» coUecta est domini id collectio —
egregium id sion l libanum — 3, 25 16, 8
1 voto se domino obligans Vulg. 2 Ignotos AF, das erste o in i korr. A ^ foro-
citate A < davor rasur von ?dns A '•> luVus 7'' « Et Vulg. "^ Cin Vulg., vgl.
ca
Vercellone 1, 450 » qui fuistis homicide F ^ st:irpe::in A lo Istos .1 " se A
12 oder similit A i3 meliere A, mulier F i^ Torahic f legem scheint zu stehen A
15 Asce::] ns ausradiert F, ascensum Vulg., der ansäte fehlt A i« altissimum
of
Vulg. 17 u. olimpum A i« ßj^n j,^ 19 gale A 20 nulla F 21 ferebatur F
a a
22 madinitas F, madianitidis A 2:5 morte F 24 aperiuntur Vulg. 2."' cognosci A
.mi
26 posse A 27 hoc est A 28 8& ^-i 2» Abri A, Abarim Vulg. *> pH.cias A
3» holocaustum A 32 ßjiU a 33 darauf FINIT F. in A folgen noch die gll. 16, 19
Coaceruaseent ; 20, 2 Coierunt; 21, 23 Quin pocius aus dem andern glossar ^4 fUg gH^
am rand von Numeri und Deut. F, am schluss des andern Deuteronomiumglossars A
122
rSTEKSlCHL'NOEN ÜbER DlK HlBKl/il "-- M K
Qui lustrent' tiliuin siium ducuiiU's*
per ignein iil more ^'entilium qui
purgant et consecrant filios diis'
ducentes eos per* quam lauent*
5 per" flanimaiii tenuissimani — 18, 10
Arioli' qui idoli.s litant et inde responsa
accipiunt — 18, 10
Pithones^ id" a pithio*" apolline di-
cuntur eo quod is^' auctor sit diui-
10 nandi — 18, 11
Diuinos id prophetas — 18, 11
Sternens uiam id stratam faciens ut
cicius possit'* currere — 19, 3
Signum '^ uirginitatis id prima nocte
15 quando nupsit filia^* eius debuit mun-
dissimum linteum ^^ ponere in thomni *®
subtus 608 " et mane si^^ sanguis in
eo apparuerit^^ uirginitatis testimonium
hoc erat — 22, 15
20 Syrus persequebatur^" patreni iiieuni id
la(/l 110''^)ban iacob 1 abraham in ur
caldeorum — 26, 5
Fenerabis'"*' gentibus niultis id si diues
sis (F 45* rechts) aliis^^ da et non
25 indiges^' querere — 28, 12
Omnes uie eius iudicia id iusta^* maii-
data — 32, 4
Mel de petra oleumque^^ de saxo id de^^
dura terra fructum Optimum — 32, 13
30 Et arietum filiorum basan id quia illa
terra ualde fertilis fuit^" in pascuis
32, 14
Ab.»rim id fa^ga et nebo et abarirn '■'*
unum sunt — 32, 49
Cum eo sanctoruni milia id ueH* angeli 3S
t populuri ii-rael — 33, 2
In dextera eius ignea lex id quam habuit
in tabulin"* cum dextera ignea pro
examinatione — 33, 2
Hereditatem'*' multitudinis id propter 4*^
obseruationem legis — 33, 4
Uiuat ruben et non moriatur et sit
paruus in numero id licet in patrem
[Hiccaret tarnen non moriatur .Sed uiuat
et sit paruus in potestate — 33, G 45
Audi domine uocem iud^ id regum qui
de eo^2 gmjt et 33 sal 1 chrif^ti^* — 33, 7
Qui dixit pätri suo non id in'^ uindicta
uituli quando occiderunt fratres — 33,9
Amantissimus domini id beniamin (i^ 45^ 50
links) quem pater dilexit — 33, 12
In thalamo hierusalem in'® sorte sua —
33, 12
Et inter^" humeros id in fortitudine sua
quam^^ defendet populum — 33, 12 5">
{A 110*^) Abisso subiacente id aere et
rore — 33, 13
loi^u? benun '' id*" filius nun*^ — 32, 44
De uertice antiquorum montium id nobili-
tatem terre — 33, 15 CO
Inundatione maris** id de mereimonio*'
diuersarum insularum — 33, 19
1 lustrarent F - ducens Vulg. 3 diis] p igne A * post A ^ lauant A
6 p F 7 ariolos Vulg. » Pithonis A ^ id fehlt A lo phitio A n bis F
12 possint /'' 13 Signa Vulg. i^ filiam A ij lineü mundissimü F !*> thoro A
1^ eius A 18 si mit einschaltezeichen übergeschr. A i" apparuerit in eo -F
2" persequatur -1 -i Feuerabis, ra mit einschaltezeichen übergeschr. A 22 [3 s:::::
{F 45* rechts) aliis F; alüs fehlt A 23 indies F 24 iustitia F, in A scheint uera
gestanden zu haben 25 & oleü F -6 ßJiU 7/ 27 ggt a 28 & abarim fehlt A
''-•^ fehlt A 3" tabernaculis A »i Hered: F 32 de eo] deo F ^ fehlt A
** xpi aus xpö korr. F 35 fehlt F 36 hierusalem in] isrl F ^"^ in A ^ l. qua?
39 filius Nun Vulg. *" id ztveimal F ^1 es folgt in A Capra siluatica capra
domestica, wohl aus dem andern Deuteronomiumglossar 12, 15 hierher verschlagen
*2 Inundatio A, inundationem maris Vulg. ^3 mercimonie F
Randglossar Zu Deutekonomium
123
In fortitudine^ <;at et rlqua^ id quia
reges et iudices erant in illa tribu
ut^ iepte fuit — 33, 20
Epulaueris* tu:: id decimis^ quas in
r> ciuitate dereliquisti — 14, 26
In pascha ceperunt falcem mittere'' in
segetem id prinio mense xvnia die
prinii mensis — 16, 9
Sollicitans id suadens secum ambulare
ut uendat'' eum — 24, 7
Transfert terminos id Inuadet alienam
terram« — 27, 17
Descendet® cinis super te^** id illa*^^
plaga quam egiptii habuerunt — 28, 24
15 Deficientes oculi^* id propter^^ famem
— 28, 65
(F 45^ rechts) MeduUa tritici ^* id simila
— 32, 14
Recalcitrauit id resultauit — 32, 15
20 Recens** in presenti dicitur. nouus *' in
futuro — 32, 17 [Rz.]
In exitu id inceptu tuo — 33, 18
Undatio^® maris id nationis'^'' ad christum
— 83, 19
25 Thesauros arenaruni id sapientiani terre-
nam — 33, 19 [Rz.]
Dan catulus leonis^^ ut samson — 33,22
Et largus ^^ de basan id illuc pertinge-
bant fines eius cum magnis deliciis'^*'
30 — 33, 22
Mare^' et nioridie possidef''' id tyrre-
num^^ {A 110''^) \ galile^ sortis eius
est 24 — 33, 23
Äser sit placens fratribus id^-^ pro über-
täte terre et quia regibus seruierit — 35
33, 24
Sicut dies iuuentutis ita et senectutis ^^
i(t semper in prosperitate et deliciis
est 27 _ 33, 25
Discurrerunt^^ nubes id prophete t iu- 40
dices — 33, 26
Et*' solius oculi^'* iacob : in:: terra fru-
menti et uini et cetera id pro assiduitate
roris languescit uisus^^ — 33, 28
Mare nouissimum Id mare magnum — 45
34, 2
Scabrones significat terrores — 7, 20
Musera^2 proprium nomen^^ loci — 10, 6
Inuisit id uisitauit — 11, 12
Temporiuam^* id initio uerni (F 46* 50
links) aestatis^* l diei — 11, 14
Serotinam'® id autumni id in^' finem'*
diei l estatis^s — 11, 14
Pones benedictionem et maledictionem
super duos montes id non titulos sed 55
condicere et iurare — 11, 29
Non facies*** ibi*^ qu§ nos hie faeimus
id malum quod frequenter fecisti —
12, 8
Isidorus*2 (12, 2, 19) camelopardalus " 60
1 latitudine Vulg. - gat & rlq'*] :•.:: F '^ & A * epulaberis Vulg., Epularis A
•'> deci :: F ^ mitterc] mit auf rasur F "^ uendant F ^ iniiadat terminos
alienos A ^ Descendit F i" descendat super te cinis Vulg. ^ fehlt A 12 oculos
Vulg. 1^ ob A 1* Medulatrici F i'» novi recentesque Vulg- i** inundationem
Vulg. vgl. oben s. 122, 61 " nationes A 1** die gl. nur in A i'-* fluet largiter Vulg.
20 diliciis A 21 Mane A -^ meridiem possidebit Vulg. 23 ; ; ; xQm\ F 24 fehlt A
25 darauf rasur von \^ uberj F 26 senectus Vulg. 27 gius A 28 discurrunt
Vulg. 29 ausradiert F ■^" solus. Oculus Vulg. '^^ fehlt F -^2 Mosara Vulg.
ä
33 |)nom F, nur proprium A -^ Tempo|r:: F, temporaneam Vulg., vgl. Vercellone
1, 511 35 davor am seitenanfang uerni wiederholt F 36 gerotinus A 37 in mit
einschaltezeichen übergeschrieben F 38 fine ,4 3i» ig autumni in F, id in fine diei 1
estatis in A nach diei der vorigen gl. '" facietis Vulg. *^ fehlt A '2 Hisidorus A
•'3 camelopardaium Vulg., Camelopardus F
1-4 rNTERWUnil N<il,N lliKl; DlK HlHKLCil-OShAKK
• licitur albis maculiti * .supera-^pia-.-^un ,1,'ignit aetiopia* — 14, 15
collo equo' «imilis pedibus bubaliri Poq)hirio* id pheluphur (feluf)hur J»
capite tarnen camelo simiÜs' hunc — 14, 17
Hier ist der DeiUeronomiumkommentar Hraban-Walahfrids stark benutxt, wie teil«
ö aumüfje ilarans im Sg. 299 p. 52 — 73, teils dessen text im Wiss. 29, soweit ich
ihn (ron 21 y 17 an) in photof/raphie besitze, dartun. vgl. 7, 20 Et crabrones
mittet .i. terrorem ; 14, 5 Camelopardus sicut dicit isidorus albia maculis nuper-
aspersus collo equo slmilis pedibus pvbalis capite tarnen camelo est simiÜB. huiio
(sie) signit ethiopia; 16, 8 CoUocta .i. coUectio hoc est conclusio pasch§; 19, 3
10 Sternens diligenter uiam .i. stratam 1 plateam facias vt faciliu« et citius fugieiites
in ea possint currere; 22, 15 Ecce h§c sunt signa uirginitatis. hunc .sensuni habet,
prinm nocte quando nupsit filia eins debuit linteum mundissimum ponere in thorum
subtus eis et mane si sanguis in eo aparuit sip;num uirginitati? oius hoc erat;
26, 5 Syrus persequebatur patrem meum .i. laban iacob I abraam in ur caldeorun«;
lö 28, 12 Fenerabis gentibus multis et ipse a nuUo fenus accipies id est multum
diues aliis gentibus tuani pecuniani commodes et non indigebis ab alio pecuniam
querere; 28, 24 Et des^cendat super te cinis sicut in aegyptum; 28, 65 Deficientes
oculos id est propter famem; 33, 6 Uiuat ruben et non moriatur et sit paruus in
nuniero .i. licet thorum patris macularet non moriatur sed uiuat et sit paruus in
20 potestate; 33, 7 Audi domine vocem lud^- .i. regum qui de eo sunt .i. dauid et
salomon; 33, 9 Qvi dixit patri suo et matri .i. in uindicta vituli quando a porta
vsque ad portam proximos occidenint; 33, 12 Amantissimus domini .i. beniamin
quem iacob teuere dilexit; 33, 12 Qvasi in thalamo morabitur .i. in hierusalem
qua erat in sorte eins; 33, 12 Et inter huineros illius requiescet .i. fortitudine qua
25 populum regit (so Wiss., in Sg. 299 ist das wort, das erste der s. 65, ausge-
hröckelt); 33, 15 De uertice antiquoruni montium. pro nobilitate terr§ dicit;
33, 19 Inundationem maris quasi lac sugent. id est de mercimoniis diuersarum
insularum ; 33, 20 Benedictus in latitudine gad quasi leo . . . Leo propter fortitudinem
ducum et iudicum qui in ea tribu erant sicut iepthe; 33, 22 Dan catulus leonis
üO . . . propter samsonis fortitudinem dicit; 33, 23 Mare et meridie possidebit . . .
usque ad mare thyrrenum eius sors tendebat; 33, 24 Äser sit placens fratribus
suis, pro ubertate terr^ et quod seruierit regibus; 33, 25 Sicut dies iuuentutis
tu?. Itii sie et senectus tua .i. semper in prosperitate et deliciis; 33, 28 Oculus
iacob in teiTa frumenti et uini. ut subaudiatur. pascetur iocunditate terrae c^lique
35 propter assiduitatem roris qui excitandorum germinum causa datur.
[JOSUE]
{F 46** .4 111"^) Sed sum" princeps = Aug. Sedrum principes exercitus
exercitus domini id michahel — 5, 14 .i. michabel
1 maculus F 2 aeq: A ^ similit A * a&hiopia A "> porphyrionem Vulg.
6 darnach FINIT IN DEUTERONOMIO F. aus dem Rz.-glossar 20, 9 Cuneos niultas
turmas populorum A ^ Sed suru] ::: Summus A
Kand(4Lossak Zu Deuthronomium — Judicum
125
(^'47*) Sol^ contra gabaon ne niouearis
id quia supra illam ciuitatem sol tunc
stetit — 10, 12 = Aug. Sol contra
gabaon ne nioueris .i. quia supra illam
.') ciuitatem sol tn stetit
Et luna contra uallem ahilon ^ qu§ et
supra eam stetit — ■ 10, 12 ^ Aug.
Et luna contra uallem ahilon quae
et supra -^ eam stetit
Inriguam'' superius et inferius ict super
in montibus Inferius in uallibus. 1 aliter
supra id ultra illam terram arenteni
quam prius habuit et inferius citra —
15, 19 = Aug. Inriguam superius et
,') inriguam inferius .i. superius in mon-
tibus Et inferius in uallibus. uel
aliter superius^ uel ultram illam''
terram arentem quam prius habuit et
inferius citra
Trans fluuium id eufraten — 2-4, 2 =
Ang. Trans fluuium .i. eufraten
tempore messis impletur' id quando
ipsi montes incipiunt fumigari^ —
3, 1") = Aug. Tempore mensis im-
> pletur quando ipsi montes incipiunt
fumigari nebula
IN LIBRO
(F47» A Ul^'^) Soptim^i id iudicum —
Überschrift
Testaceo id quia ibi testas fecerunt —
i) 1, 35 = Aug. Testaceo uel quia ibi
testas fecerunt
Regulam auream id uirgam. ' losephus
{Antiq. v, 1) dicit illam clamidem esse
rigiam^" totam auro textam habentem
auri massam hoc est siclos^^ pondo 35
CO ^^ — 7, 21 = ^w^-. Regulam auream
.i. hyingan gyrdisles. iosephus dicit
illam clamidem esse regiam totam auro
contextam habentem auri massam hoc
est solidorum pondo cc 40
In domum ^^ dei id in tabernaculo —
9, 23 = Äug. In ilomum dei .i. ad
tabernaculum
Conuallis dicitur in latere montis ^^ in
superiori parte. Uallis autem inferior 45
est — 18, 19 = Aug. Conuallis dici-
tur in latere montis in superiori parte.
Uallis inferior est
Adam maximus^^ id primus^^ — 14, 15
= Aug. Adam maximus .i. primus 50
homo
Funiculi manasse ^^ id sortes 1 hereditas
— 17, 5 = Aug. Funiculo manasse
.i. sortes uel hereditas
Ferreis curribus armati id currus et^^ 55
§qui
;i9
17, 16 = Aug. Ferreis curri-
bus armati. et equi : : et currus
JUDICUM 20
In torculari'^^ id in aream l^^ in alueo —
6, 11 = Aug. In torculari in area uel
in alueo
HierobbaP* id sacerdos baps — G, 32
= Aug. Hierobbal .i. sacerdos baal
60
1 Hol] aus korr. und darüber o F. dieser ansatz und die beiden nächsten nur in F
'^ Aialon Vulg,, vgl. Vercellone 2, 21 •' im text sps, am rand von and. hand supra
Aug. * Inriguiä F, irriguum Vulg. ■' superibus Aug., unter i ein punJct, über dem
: weiten u ein i <"' illä mit einschaltezeichen iibergeschr. Aug. "^ fehlt A, impleverat
\'ulg. ** fumigare A ^ uirga F i" regalem A " siclosj lo aus ?ol mit rasur
l.rjrr. F '- pondos ducentes A ^^ domo A i^ \f[ in tabernaculo — montis fehlt F
^•> primus A i" maximus ^i " manna^se A, manasses F ^^ et fehlt A i'-^ ea
folgt aus dem ersten Josueglossar 8, 10 Uallatus circumdatus A 2° Überschrift nur F
'1 die gl. fehlt A, dafür aus dem ersten Judicumglossar 1, 34 Artauit undiq; oppressil
Aug. Aretauit .i. coartauit -- torcular A '^^ 1 fehlt A '-'* lerobaal A Vulg,
'^^ baal A
lJ»i
l,\\TKKHl'(IICN(iKN (ThKI: Dik Bllli:i.<il.08HAHK
In petra oreb qiiia sie ucKtabatur(^ 111"*)'
post occisionem eius — 7, 25 = Auf/.
In petra'* horeb quae sie uocabatur
post occisionem eius
f) In torculari zeb^ in tor ipsius zel)'
occidit — 7, 25 = Aug. In torculari
zeb. .i. in torculari ipsius zeb occidii
Inaures habet iüniahelite niasculi et fe-
njiue — 8, 24 = Aiifj. Inaures isinahe-
10 lite habent niascul et feniinae
Dil iituiitur in lucernis itt* in tenipliri
— 9, !) = Aug. Dil utuntur in lucernis
et* in templis
Plagam uirginum" icl quia non habeo
15 seinen in israel timeo nialedictioneni
legis — 11, 37 = Aug. Plangam uirgt
.i. quia non habeo seinen in israhel
timeo maledictionem legis
Ascendentes'' super lxx asinos. pro
20 gloria seminis dicit — 12, 14 = Aug.
Ascendentes super lxx asinos. pro
gloria seminis dicit
Inpleuit nianum id dedit pecuniam luu-
nere 1^ unctionis** oleo — 17, 5
25 == Aug. Impleuit manum .i. pecuniam
pro munere uel unctionis oleo
Mansit^" aput eum iiii^' id aput patrem
— 19, 2 = Aug. Mansit apud eum
or
IUI mensibus .i. apud patrem
30 Sisa et athiman *^ et tholmai^^ id nomen^*
gigantum 1 ciuitatum '^ — 1, 10 =
Aug. Sisai et ahiman et tholmai .i.
nomen^^ gigantum
Cineus*' id iethro^* — 1, 16 = Aicg.
Cineus .i. iethio 35
Falcatis curribus id ornatis cum ferro —
1 , 19 = Aug. Falcatis curribus .i.
ornatis cum ferro
Baal et astaroth '* nomen **• idolorum —
2, 13 = Aug. Bahal et astaroth nomen 40
idolorum
Per secreta nature id per foramen pos-
terius — 3, 22 =: Aug. Per^' secreta
natura .i. per foramen postterius
Aseroth'* gentium id nomen ciuitatis — 45
4, 2 = Aug. Aserotli gentium nomen
ciuitatis
Sub palma qu§ nomen ^' illius uocabatur
id debora dicitur^* — 4, 5 = Aug.
Sub palma quae nomen ^* illius uoca- f)©
batur .i. deborra dicitur
Terra mota est celique ac nubes stilla-
uerunt^® aquis id postquam audierunt
gentes transitum israel expauescebant
— 5, 4 ^ Aug. Terra mota est c^li- 55
que ac nubes ritillauerunt aquis .i.
posttjuam audierunt gentes uicinae
transitum israhel de deserto expauesce-
bant 2-
(F 47^) Caeli sancti. Nubes prophete — üO
5, 4 = Aug. C-'aeli. nubes prophete
Quieuerunt semit§ id ne transirent in
eis aduersarii — 5, 6 = Aug. Quie-
uerunt semit§ .i. ne transirent in eis
aduersarii 65
De caelo dimicatum est id quando** sol
stetit et cetf — 5, 20 :^ Aug. De
caelo dimicatum est contra eos .i.
1 obere hälfte von A IIP- fast unleserlich - petra] a aiis korr. Aug. '^ zep A
* id scheint A zu fehlen ■> et ühergeschr. Aug. '^ plangam virginitatem Vulg.
' Ascendent F ■'* id ^ ^ unctiones F i" mansitque Vulg. 11 im fehlt A
12 Sesai et Ahiman Vulg. i3 et tholmai] tholmagiq; A 1* nomina vi ^^ ciuitates J^
Iß v<m and. hand in nomina korr. Aug. i' Cinaei Vulg. is getro A i^ astarot A
20 nomina A 21 per] r ühergeschr. Aug. 22 Aserot A. Haroseth Vulg. 23 nomine
Vulg. 24 debbora ohne dicitur A 20 nomen von and. hand in nomine korr. Aug.
26 distillaverunt Vulg. 27 ^0« and. hand atis expascebant korr. Aug. 28 quja n F
RANDCiLOSSAi: Zi JrouuM
127
quaiido sol stefcit ot luiia lu'l stelle
iusti de israhel
In fortitudine id animi — 6, 14 = A^itj.
In fortitudine tua .i. in fortitudine
animi
Frumenta in torculari id toi'cular dicit
molam ^ — C, 11 = Aiuj. Frumenta
in torculari .i. torcular
Zebe§ et (Ä IIP'^) salmana in manu
tua sunt id per hyroniam dicit quasi
iam capto?- teneat — 8, G = Auf/.
Zebeae et salmana in manu tua .sunt
.i. per hironiam dicit quasi captos iam
teneat
Cnm spinis et cetera id^ infructuosis
arboribus carnes uestras concidam —
S, 7 = Auf/. Cum spinis tribulisque
deserti .i. cum infructuosis arboriluis
carnes uestras concidam
De fano baalberith^ id duorum deorum
istorum — 9, 4 = Atig. De fano bahal
byrith .i. proprium nomen duorum
deorum istorum
Galaat nomen uiri. pater iept§* — lU, 4
= Auf/. Galaad .i. proprium nomen
uiri. pater iepthe
Fugitiuus est^ de efFraim et cet. id hoc
dixit iepthe quando obsedit uada ior-
danis cum galathitis id hie homo de
aduersariis nostris est de efFraim —
12, 4 = Aug. Fugitiuus est de efFraim
et cet. i. hoc dixit iepthe quando
obsedit^ uada iordanis cum galathitis
Am rand oder mitten im text, eingezäunt durch striche, weist F femer in den
büchern der Könige, den Paralipj)., den Macc, propheten usw. fremde gll. auf, die
zum, teil, dem text einverleibt, in A toiederkehren und vielfach im Aug., für Reg.
aicch im Sg. 299 p. 92 — 120 ihre reflexe finden.
.1. hie homo de aduer.sariis nostris de
effraim est
Luderet .sanison id ut inluderetur — 40
16, 25 = Aug. Luderet samson .i. ut
inluderetur
De umbilico terre id de planici§ — 9, 37
= Aug. De umbilico terrae de planitiae
terrae 45
Galaad ' est ciuitas et proprium nomen
uiri — 10, 2 = Aug. Galaad et ciuitas
proprium nomen ^ et uiri
Examen id " — 14, 8 = Aug. Examen
f.
suuarm .öO
Percrepuisset ^^ id crebro labitur — IG, 2
= Aug. Percrepuisset .i. crebo labitur
Stuppa herdun — 16, 9 = Aug. Stuppa
herdun
Adonibezec id unum nomen — 1, .5 5,ö
= Aug. Adonibezec unum nomen
Urbem palmarum id hiericho — 3, 13
= Aug. Urbem palmarum .i. hiericho
Gladium ancipitem id in medio fuit^^
eapulatum et ferrum ex utraque parte 60
— 3, 16 = Atig. Gladium ancipitem
.i. in medio fuit capulus et ferrum ex
utraque parte ^^
Prosecutus^-* est sociis^^ id reuersus est
cum sociis et iterum redit^^ ad regem 65
— 3, 18 = Aug. Prosecutus est sotios
.i. reuersus est cum sociis et iterum
redit ad regem
Berid^^ nomen est idoii ■ — 9, 46 =
Atcg. Berith nomen idoli 70
1 mola /•' '^ ipsos A '^ baalbrihit F * nomen — iepte unleserlich A ■' fehlt F
<> obsedit mit einschaltezeichen über ges ehr. Aug. "^ Calat F ^ pronomen zu
propriü nomen von and. hand korr. Aug. » darauf lücke F i" percrebruisset Vulg.,
Precipuisset A " in medio fuit] medium A '^ parte über der zeile nachgetragen
secu
Aug. i'i Profectuß F, Persecutus A i< socios Vulg. ^'■> rediit Ä i" der ansats fefüt A
128 Untekhl'( iirscsKN rm:i: F)ii; Hihki.ci.ohhauk
Heij. 1, 25, IH i« C'aricarum id friictin ricoium: xxx in uiia tnasrta F 54*
A 110''*= Amj.Ml^; 2, 1, 22 A rianguiiie iiitei-fectomm uictimarum quando unctus
est saul /''y4»> A 117»'' = Aug. 97''. .SV/. 299; 2, l, 22 Ab adipe fortiun. (furtiu F)
id qu^ pro forcium peccato ([>eccat : : F) offeruntur F '»i^ A 117'»' = Auy. 97'>
7) (.i. qui pro fortibuH oflerlur uel quia uictitiiaf^ forte.s fuerunt pro peccato). Sy. 299
(qui pro peccatis tortiuin offerönt); 2, 3, 12 CuiiKs terra subauditur nidi tua /»' 54'»
A 117»'' und nochnmls 118»^ = Amj. 97''. .SV/. 299 (Cuiue est terra); 2, 5, 8
Tetigisset (Tetigigisset /') id fregisset /*' 55" yl 11 7''^ = Sy. 299 Tetigisset frie-
gisset, fehlt Auy.; 2, 5, 24 In cacumine piroruni id arboruni (arborem A) ubi pir^
10 (pira A) iiascuntur F 5.5" A 117''"^ = Aug. 97*» (in quibu.s pira); 2, 6, 5 Listris
{Vulg. sisitriä) id lira genu8 music^ F 05": fehlt A und Aug.; 2, S, 4 Inciderunt
(Inaderuiit A) neriios F 55'» yl 118»' = Aug. 97'' Subneruant omnes iugales
curruuui incidit neruos equorum curribus .subiugatoruin ; 2, 8, 1 Frenuni id domi-
nationem F 55'» A 118»' = Aug. \)1*> Frenum .i. dominationem ; 2, 13, 2 Et
15 deporiret (depoliret ^1) id ualde diligeret (dirigeret A) F 55'' A 118"' = Aug. 98» Et
deperiret eam ualde .i. diligeret; 2, 13, 2 Periciitabatur id maceratus (macemtur.''^ A)
est propter amorem eius F SS"» A 118»' = Aug. 98» (et pereclitabatur et maceratur);
2, 13, 16 Sorbiciunculas id oua sorbilia l de farina F 55^ A 118»^ = Aug. 98»
(ohne id); 2, 13, 10 In conclaui (conclaue F) id in cubiculo F 55'' A 118»' =
20 Aicg. 98» (conclaue oh^ie id). Sg. 299 (conclaui ohne id); 2, 13, 25 Benedixit ei
(ei' F) id (id -r J) filio i^ 55'' A 118»': /"eM ^u^.; 2, 15, 30 Operto capite et
nudis pedibus id pro (fehlt A) penitentia (paenitencia A) F 55'' A 118»' = Aug.
98» (Opertoque; id fehlt); 2, 17, 19 Dipsanas faciunt : : | de ordeo /♦' 50'' (fehlt A)
= Aug. 98» Ptisanas faciunt de ordeo; 2, 18, 13 Et tu Stares ex aduerso id nihil
25 iuuans F 56'' A 118'''- ^ = Aug. 98'' (adiuuans). Sg. 299 (sub nihil iuuans);
2, 20, 8 Tunica stricta id angusta Non defluens (1 defluente F) F 56^> A 118''"
=: Aug. 98» (angusta non defluente). Sg. 299 (angusta non defluenti); 2, 21, 19
Poliniitarius artifex uestimentorum. Olosiricum (Olosericum A) gotouueppi (goto,
rest der zeile leer A) F 56'' A 118'''^ = Aug. 98» Polimetarius .i. artifex uestium.
30 olosyricum polum rotundum; 2, 23, 7 Ligno lanceato sicuti est bi | F öQ^ A 118''*
=: Aicg. 98» (bidubium); 1, 21, 15 Epilenticus id sane (darüber in von and. hand A)
nientis F 56'' A 118''* = Aug. 98" Epilempticus .i. insanae mentes; 2, 6, 14
Ormizatis id alligatis fen-o F 56'' A 118"* = Aug. 98» (ferro ligatis); 2, 24, 4
Conpingam perraiscam (: : miscam F) F 56'' A 118''* = Aug. 98" (perini.scebo).
35 weil A 119''* von 3, 6, 32 Anaglipha alibi anagla dicitur quod superius sunt
sculta. Grece enim = F 57'' auf 4, 23, 11 (Exedra) dicitur sedes ubi papa .sedet
= 7*^ Ol" überspringt (drei hll. der vorläge von A scheinen gefehlt zu haben oder
ausgelassen zu sein), so gehen A die parallelen zu den eingezäunten randgll. von
F im 3 und 4 Imch Reg. ab. 3, 1, 21 Ego et filius uieus absolon peccatores id
40 deformes F 57'' = Aug. 98» Ego et salonion peccatores .i. deformes. Sg. 299
Ego et salamon erimus peccatores .i. deformes; 3, 1, 33 Mules suauiores ad
sedendum qua equi et maiores aliquoties fiunt F 57'' = Aug. 98* Mul:§ ad
sedendum suauiores quam aequi et plerumque maiores; 3, 2, 24 In deserto. id
Rz. Und Sein Einflussbereich 129
sine capite In campo F 57^ = Aug. 98^; 3, 3, 1 In ciuitate dauid id in arcem
sion id in uno muro separata ab urbe fuit iherusalem F 57^ = Aug. 98* In
ciuitate dauid .i. arce sion uno muro superata ab urbe hierusalem; 3, 5, 13 Operas
operarios F 57^ = Sg. 299, fehlt Aug.; 3, 6, 1 Zio aprilis F 51^ = Atig. 98»;
5 8, 6, 29 Pabna id palmarum similitudo F 58* == Sg. 299 Pahuas .i. similitudines
manuum, fehlt Aug.; 3, 7, 2 Saltus libani id nomen loci nemorose in ludea non
illa ubi ligna cedrina ad templum adduxerunt F 58* = Aug. 98'' (libani nomen
loci nemorosi; illa unde); 3, 7, 2 Deambulacra dicitur ubi ambulari potest J^ 58*
= Aug. 98'' (dicuntur ab ambulando ubi); 3, 7, 3 Cameram absidam 1 arcum a
curuando F 58* =: Aug. 98''; 3, 7, 33 Camis tga camites pluralis i^58* = Aug.
98** Camos felei Camites faliae. Sg. 299 Canti velga; 3, 7, 33 Modioli nebe
F 58* = Aug. 98^ (ne*b§). Sg. 299 (naba); 3, 8, 11 Gloria domini in nebula
est id flagrantia (g aus ansatz von n) miri ödoris et lucis aspersa aliquando in
hunc modum facta (es folgt das bunt ausgemalte bild eines nahezu geschlossenen
5 Imlhmonds) 7^58* = Aug. 98'' Gloria domini in nebula est flagrantia miri odoris
et lucis aspersio aliquando. Sg. 299 Gloria domini in nebula flagrantia miri odoris
et lucis aspersio aliquando in buno {sie) modum facta; 3, 8, 38 Deuocio et in-
precatio idem est i'' 58* = Sg. 299. Aug. 98'' (Deuotatio .i. iuramentum uel male-
dictio); 3, 8, 37 Rubigo dicitur quando in magno calore modica pluuia uenerit
:0 et spicas multas quas tetigerit rubeas et inanes facit F 58"'' = Aug. 98'', Sg. 299;
3, 10, 1 Regina saba id ethiopum F 58'' = Aug. 98''. Sg. 299; 3, 18, 32
Aratiunculas id sulces F b&> = Sg. 299 (sulcos). Aug. 98'' (sulcos); 3, 18, 40
Facta est manus domini id sermo domini F 58'' = Aug. 98'' (domini super
helyam .i.); 3, 19, 4 Lu: Habens fructus rubeos 1 nigros boni odoris non bonos
5 ad manducandum folia spinosa F 59'' = Aug. 98'' (luniper Habens); 3, 21, 23
In iezrabel id nomen ciuitatis F 59'' = Sg. 299 Hiezrahel nomen famose :ciui-
tatis, fehlt Atig.; 3, 19, 17 Interficeret heliseus sicut helias quinquagenarios ipse
pueros F 59^ = Aug. 98'' Interficiet eum helyseus sicut belyas quinquagerios uel
ipse pueros; 4, 1, 2 Cancellos id ligna subtilia in transuersum facta 1 de ferro
in I in similitudine retis F 59'' = Aug. 99* (id fehlt; similitudinem); 4, 1, 2
Acharon prouincia 1 ciuitatem philistinorum F 59'': fehlt Aug.; 4, 3, 15 Psalten
psalterium .x. cordarum i^ 59** = Aug. 99* Psaltem i. psalterium et cantauit
psalmos quos fecit dauid. psalti tarnen dicitur cythara .x. cordarum; 4, 3, 27
Indignatio magna id plaga in israel :::::: F 59^ = Aug. 99* Facta est indignatio
;5 magna .i. plaga in israel quamuis tacetur; 4, 4, 39 Cucurbitas agrestes F 60'' =
Aug. 99» Colocinthidas .i. Cucurbitas agrestes minores quam ille unde faciunt uasa
tarnen similiter amare quomodo far in africa uidetur; 4, 5, 5 Aureas de auro
Argenteos de argento F 60'' = Aug. 99* Aureos sol de auro Argenteos de
argento dicimus; 4, 5, 19 Tempore terr§ id in bono tempore quando bona uia fuit
:0 F 60'' =: Aug. 99* Electo terrae tempore .i. bono tempore quando bona uia fuit;
4, 6, 25 Cabi stercoris id cabus dicitur mensura 1 uas t 60'' = Aug. 90* (id fehlt);
4, 8, 11 Suffusionem id lacrimarum F 60'' =: Aug. 99* SuflTusionem .i. effusionem
f
lacrimarum; 4, 8, 12 Elides id euelles F 60^ = Aug. 99* Elides afellis; 4, 9, 33
Althochdeutsche glossen V. 9
iaO USTER8UCHUN<»EK ÜbKU Dii: HlIiELOU)8HARE
Equoruiii ungul^ (jui calcauerunt eain <juia in uiain cecidit /'Gl* = Au{/. (quia
calcaueruDt; in uia ohne cecidit); 4, 9, 35 Caluariam id os capitis id penne
/'Ol" = Aug. 99" Caliiariauj .i. os capitis; 4, 11, Excubitum id custodia
F Gl" = Aiiy. 99* Excubitun» .i. uuarda; 4, 11, G Syr proprium nonien do::
5 F Gl* = Auy. 99". S(f. 299 Sir. proprium nomen domus; 4, 11, 12 Testimonium
id ipsa untio chrism? F 61" = Aug. 99* Testimonium ip^a unctio chrismatis;
4, 21, G Per ignem incenderunt id mortui sunt /'Gl* = Aug. 99* (.i. incenderunt
et mortui); 4, 20, 11 In horalogio achaz id regis /'Gl* = Aug. 99* In horologio
achaz. achaz regis; 4, 21, 13 Funiculus samari^ id uindictam samari^ quam per-
10 tulerunt /' Gl" = Sg. 299. Aug. 99" (Funiculum; .i. uindictam quam samaritae
pertulerunt); 4, 22, G Tignarii qui trabes faciunt /' 61* = Aug. 99* (qui tigna),
Sg. 299 Tignarius dicitur qui dignos id trabes operatur; 4, 22, 14 Bellum custos
uestium sacerdotum fuit /' Gl" = Aug. 99"; 4, 23, 10 Tapheh nomen templi:::
i^ Gl* = Aug. 99* Taphec nomen templi uel loci uel idoli. auch hier stimmen,
15 ivie man sieht, AF mehrfach in gemeinsamen fehlem iiberein.
Die randgll. F GP. 62»*^ X2i Paralijyp., tvelche nicht in A aufymhme fanden,
kehren in Aug. Zf. teilweise wieder, prolog Germana id alia translatio; 1, 9, 2
Nathanei interpretantur subdiaconi quia cum humilitate seruiunt = Aug. 99''
Nathinnei subdiaconi qui interpretantur in humilitate domino seruientes; 1, 9, 26
20 Exedre id exteriores sedes ubi presbiteri populo communionem dant id in lateribus
ecclesi§ = Aug. 99"' Ex,^edre .i. exteriores sedes ubi presbiteri sedent cum
commune dant ad populum in lateribus §cclesi§; 1, 20, 3 Trahas a trahendo id
slito curuata sine rota = Aug. 99'^ Trahas .i. fliton uel carr§ sine rotis; 1, 20, 3
Carpenta id carrada = Aug. 99'' Carpenta .i. carr?; 1, 20, 5 Filius saltus propter
25 nomen = Aug. 99'' Filius saltus proprium nomen; 2, 4, 9 Bassins custos populi
= Aug. 100" Basius .i. custos populi; 2, 4, 11 Creacras id fuscinulos = Aug.
100" Creaggras .i. fuscinulas; 1, 10, 8 Cesorum occisorum; 1, 11, 8 A mello
a loco; 1, 11, 22 Duos ariel id leones significat fortes homines; 1, 12, 40
Palathas genus pomoruni; 1, IG, 3 Bubul§ id boum; 1, 13, 27 Cerethi et phelethi
30 id duo exercitus ex fortis8iniis; 1, 22, 2 Latomos qui petras cidebant; 1, 23, 5
Psaltes in psalterio caneutes; 2, 1, 15 Sicomorus et morus unum est; 2, 4, 12
Epistilia id capita; 2, G, 28 Aurugo grana nigra non nata in spica = Zf. 33^^
Aurugo grana nigrata; 2, 4, 17 Argillosa arenosa; 2, 9, 18 Brachiola id ubi
brachia incumbebant; 2, 10, 11 Scorpionibus id genus flagelli propter uenenum
35 bestiij; 2, 16, 14 Nimia ambitione id odore dulcedinis = Aug. 100* Ambitione
nimia .i. dulcedine odoris; 2, 21, 19 Egereret id fuderet; 2, 84, 8 Comentarii
id librarii; 2, 34, 11 Lapidicini qui lapides possunt facere; 2, 35, 24 Mausoleum
id sepulchrum ornatum. A mausolea femina qu§ prius pulcherrimum sepulchrum
fecit uiro suo = Zf. 33'»^ mit der timstellung fecit uiro suo sepulchrum,
40 Dem Card, ist in F 72* — 75", nicht in A, zur seile gestellt ein dürftiger aus-
zug aus der pseudoisidorischen {wahrscheinlich alcuinischen : JSeemüller Q/'24, 84^)
erklärung (ed. Arevalus 7, 191 — 207), dessen schluss auf dem ungeteilten hl. 75''
und der obern hälfte von 76" sicli befindet. Überschrift und Unterschrift lauten:
Rz. Und öein Einflussbereich iSl
Incipit aliqiiid de expositione libri syrassirim und Explicit auriculatio de aliquis
sententiis huius libri cantica caniticorum. Finit.
Den Maccabaeerbüciiern sind in i^'SS*». 89" folgende, A fehlende gll. nebengesetzt:
1, 3, 55 Penticotarcos id quinquagenos ; 1, 3, 55 Decoriones qui decem habet;
1, 4, 38 Postoforia id cameras; 1, 5, 23 In arbatis in locis; 1, 5, 64 Fausta
beata; 1, 6, 34 Ostendemnt sanguineni uu§ id uinum et nioraz de moro arbore;
1, 6, 36 CJonstipati ordinati; 1, 7, 24 Desertores qui deseruerunt exercitum;
1, 11, 28 Tres toparchias id iii ciuitates siue censuni earum; 1, 13, 37 Et backen
id brateola sacerdotis in fronte pend; 1, 14, 28 In peribula id in gazophilatio ;
2, 1, 10 Christorum id sacerdotum; 2, 3, 3 Dereditibus id rebus necessaribus ;
2, 3, 27 Sella gestatoria in quo homines portantur; 2, 4, 20 Triremum id tres
remas habet; 2, 4, 28 Exactio coemptio; 2, 4, 31 SufFecto ministro; 2, 7, 22
Conpegi coniungi; 2, 8, 11 Distractorum (o aus ?u korr.) uenditorum; 2, 8, 33
tar
Epicinia soUemnitates. finit. hier stimmt Aug. 105^ nur in Et penteconcavos
quinquagenarios ; Et decuriones qui decem hominibus presunt imd in Fausta beata,
Sg. 299 }). 245 — 256 m/r m Pentecontarcos quinquagenarios; Constipati ordinati; In
i peribulo in gazofilatio 1 in uestibulo; Conpegi coniunxi; Distracturuni vendituruni
Überein.
Unmittelbar schliessen sich F 89* neben dem an fang des Esaias marginalgll. zu
diesem propheten an, welche A 134''^ ztvischen 3, 23 Teristrum und 5, 1 Patruelis
einschiebt: 7, 4 A duobus caudis titionum (ticionum A) id (fehlt A) a duobus
lignis ardentibus id pessiniis hominibus; 13, 8 Torciones id [fehlt A) angustias;
15, 1 Ar id {fehlt A) excelsa eorum; 21, 9 Uir bige dicit qu§ (bigse qui A) duos
equitates (equites A.) Triuige qu§ tres; 22, 7 Quadriga (Quadrige A) que .iiir.
1 (quattuor A). dem eitigang des Jerem. ist in F 92'' marginal beigeschrieben aus
des Hieronymus praefatio Liber baruc dicitur eins notarii über qui dominum pre-
cabatur sibi ostendi (deprecatus est ut sibi ostenderet A) diem iudicii et misit deus
(deus misit F) angeluni suum et ostendit illi (ei A) sicut dixit; Adconpendium id
ad breuitatem; 10, 4 Conpegit coniunxit (coniuxit A). von diesen gll. stehen in
) A 137^* die zweite zwischen 1, 5 und 1, 6, die beiden andern zwischen 1, 11
und 2, 22. die dem Ezechielglossar F 94:^ unten nebengeschriebenen randgll. 16, 15
Exposuisti prebuisti; 16, 24 Lupinar et prostimulum unum est; 16, 25 Prostitutio
fornicatio bietet A 138'^'^ als Exposuistis prebuistis; Lupanar et })rostibulum unum
est; Prostitutio domus fornicaria a^n schhiss eitles zwischen bemerkmigcn zu 4, 2
■) aus Rz. eingeschobenen abschnitts: Prol. Sinitinans uituperans; 27, 6 Pretoriola
parua domuncula In naui ubi cibos suos reponunt; 4, 7 Erectum sollicitum; 13, 18
Puluillum id duos plumatios simul coniunctos; 40, 23 Culina fornacula. die spär-
lichen weiteren marginalien von F entbehren in A der parallelen: 96'' aus des
Hieronymus praefatio xii prophetarum Commaticus id breuis; Sinchronone id uno
) tempore siue temporalis und, sogleich angereiht, aus dem zweiten vorwort zu Job
Error genuinus id naturahs; Proflauello calathis id uas filiorum id aliquod opus
monachorum quod dicitur uumda, endlich am ende des Oseas ebendaher Quid ex odio
(/. otio) meo id pro odio; 97** aus Hieronymus an Paulinus über Arnos id morboö
IH'J Untkrmuchunukn Chlh Du; liini:i.(;i.()HHAi{K
rohorum njoras dUtrluguens id ubi uua« excutit Spiritus dei uenit super illum et
pruphetauit und über Micheus De niorastico de uilla. im neuen iestanient nleht
etulluh neben dein einyaiKj des Marc 101» 'Pronun regia Tribunal iadicis cathedra
doctoriö {vgl. unten xu I*s. 1, 1; bexüylich auf Marc. 12, 39?) und, cielleicht ver-
') (inlasst durch Marc. 5, 25, Uolusianusi niisnus est tiberio ce.sare in iudeain trib:uta
accipi et inuenit mToiiicaiii quy sanguinis fluxuni paciebatur xii aiino.s poat curationeiu
t'ecit iniagineni xristi fu.sikiu et ille niisit. accepit illam et pilatus et perrexit ad
cesare {nie), neben dem sclduss des Joh. {auf 19, lli Lithostrotus bexiujlich) lOS**
Tesella sunt quibu-s doniicilia sternuntur atesseris nominata id lapillis quadratig
10 per diniinutioneni = Isidor 15, 8, 12, und mitten im context des 1 Corintherbrie/'s
lOö'' eingezäunt 1 Cor. 6, 3 Angelos diiudicamus id diabolos.
Während die zahl der eingezäunten gll. in Reg. 2 — 4 nicht unbeträchtlich ist,
nimmt es wundei', im ersten bttch nur einer zu begegnen, doch enthalten auch
dort AF manche gll. oder glossenteile, die sowohl Hz. als b^ fehlen, hingegen im
15 Aug. parallelen haben. 2, 32 Einulum cui tu inuides 1 iniitatoreiu = Aug. (Einulum
tuuni); 8, 13 Unguentarias qu§ unguenta facerent = Aug. (taciunt); 14, 14 Par
bouni id duo boues = Aug.; 14, 25 Uenit in saltum id in silua ^ Aug. (siluani);
14, 27 Inluniinati sunt oculi eius quia deß'ecerunt per lassitudineui = Aug.
a
(defecerunt) ; 17, 32 Non concidat (occidit i'') non pauescat (pauescit F) = Aug.;
20 17, 54 In tabernaculo suo id prius in suo postea in doniini = Aug.; xusatx
XU 18, 10 Et piophetauit: sicut demones de ihesu confitentur 1 phitonissa (aus-
radiert F) de paulo = Aug.; Zusatz zu 19, 10 Casso uulnere: 1 cadebat a
uulnere id non nocuit = Aiig. (von and. hand nachgetragen) ; 21, 5 Uasa puerorum
ua
sancta id corpora niunda = Aug.; 18, 19 Molathit? id de cogitatione = Aug.
25 Molothite .i. de cognatione; 22, 17 Emissarius id nuncius ab emittendo 1 minister
(x nuncius admittendo 1 ministrls F) = Aug. Eniissaiiis iiuntiis a niittendo uel
ministris. auch im 2 buch Heg. stösst man auf einen fall dieser art: 8, 2 Funi-
culo id dispositione (dispousione F) = Aug. hierJier gehört weiter, dass F der
gl. 2, 3, 29 Tenens fusuni beifügt et hoc fecit pro paupertate = Aug. Tenens
30 fusum pro paupertate, ivährend A mit Bz. 1 nioUi* sicut mulier schreibt, im
vierten buch endlich, wo A nicht vorliegt, hat i^ 8, 1 1 Suffusionem id lacrimarum
= Aug. Suffusionem .i. effusionem lacrimarum, das schon das randglossar bot,
nochmals in den text aufgenommen, sodann hinzugesetzt hinter 8, 15 Sagulum i
stragulum: a (radiert) sago dicitur diminutiuum pro inrisione regis fecit =: Aug.
35 dicitur diminutiuum a sago quia inrisione regis fecit; hinter 10, 12 Camera pasto-
rum . . . apellata a curuo: id lapidea = Aug. Camara pastorum aliqua domus
lapidea fuit; hinter 12, 5 Sarta tecta: id a sarciendo ^ Aug. Sarta tecta . . . a
sartiendo dicuntur; hinter 18, 16 Ualuas ... 1 ianu§: siue fistule p (sie) quas
aqua decurrit = Aug. .\. ips§ fistulae per quas aqua decunit; zu 16, 18 Musach:
40 Corbanan dicitur ubi peceunia sacerdotum erat = Aug. Corbana dicitur ubi sacer-
dotum pecunia erat; hinter 23, 11 Exedra locus subselliorum id absida salutatorius :
ubi presbiter sedet exterior sedis = Aug. ubi presbiter sedet exterior sedes. dass
Rz. Und Sein Einflussbereich IB3
diese fjU. ursprünglich marginal waren, dürfte daraus zu schliessen sein,, dass einen
teil von ihnen {so 1, 14, 25. 27. 17, 32. 54. 22, 17. 2, 8, 2) F und A an
verschiedenen orten einreihen, das gleiche folgt für die vorhin aufgezählten pro-
phetengll. aus der tatsnche, dass sie A, ohne rücksicht auf den ihnen arithmetisch
5 zukommenden platx, dort ungefähr einzuordnen pflegt, wo F die randnotiz unter-
bringt.
Dem mit F gemeinsamen text hat nun A eine reihe von gll. aus Rz. hinzu-
gefügt, gleichfalls unbekümmert um den ort, der ihnen arithmetisch gebührte, so
Gen. 2, 2 Patrarat; 11, 28 Ur; 12, 6 Inlustrem ; 13, 12 In oppidis; 19, 4 Cu-
10 bitum; 25, 34 Paruipendens ; 26, 10 Quippiani ; 26, 12 Seuit; 26, 13 Locupletatus ;
26, 18 Olim; 27, 33 Duduni; 29, 27 Ebdomodam; 31, 1 Inclitus; Exod. 6, 3
Adonai; 17, 4 Pauxillum; 20, 7 Frustia; 20, 22 Preterea; 25, 2 Ultroneos und
hinter 28, 4 Cidarim: 25, 10 Conpingite und 27, 10 Celaturis; Deut. 20, 9
Cuneos; 22, 21 Nefas nach 14, 5 Noctua; Buth 2, 9 Item sarcinulas sauraas.
15 dass auch diese zusatzgll. ehedem am rand standen, beioeist der umstand, dass A
mehrere derselben in die von ihm dem text einverleibten vormaligen randglossare
versprengt hat, zb. Levit. 2, 14 Farris tmd 10, 10 Profanum in das zweite
Leviticusglossar, Numeri 16, 19 Coaceruassent; 20, 2 Coierunt tind 21, 23 das
eine Quin potius an das ende des ziveiten Numeriglossars, Deut. 12, 15 Capra
20 in das ziveite Deuteronomiumglossar ; 20, 9 Cuneos steht nochmals am schluss
dieses zweiten Deuteronomiumglossars ; die fünf ersten unter den vorgenannten
Exodusgll. schliessen sich dem zweiten Exodusglossar an; Josue 8, 10 Uallatus
befindet sich am ende des zweiten Josueglossars, Judic. 1, 34 Artauit am anfang
des zweiten Judicumglossars. auch die AF gemeinsame Qenesisgl. 35, 14 Libans
25 staml vermutlich in der vorläge von A am rand und geriet darmn in das zweite
glossar zur Exod. das gleiche gilt ferner für die von A aus Bx. entnommenen
jyropftetetigll. 134*^ zusatz zu Esaias 3, 18 Lunulas: In collo feminarum de argento
et auro factxe; 134''^ Esaias 3, 20 Murenulas catenulas und Olfactoriola turibula:
indem es nun Jieisst Murenulas qu§ auri atque argenti texuntur uirgulis Murenulas
na
30 catenulas und Olfactoriola sunt uascula turibula muliebria quibus ador: menta
gestantur, werden die texte b^F und Bz. vereinigt. IBö'*^ zwischen bemerkungoi
über Esaias 28, 13: Esaias 19, 6 Riui aggerum congregatio aquarum ; 30, 20
Artum angustum; 34, 11 Perpendiculum modica petra aut plumbum quod ligant
in filo quando aedificant parietes; 41, 15 Plaustrum in similitudine arce rotas
35 Habens intus et ipsi dentes habent quasi rostra dicitur loco dicte sunt; 41, 19
Myrtus modicus arbor boni odoris semper uiride; 44, 13 Circinnum ferrum duplex
unde pictores faciun* circulos; 55, 13 Saliunca herba est medi^^^'nalis crescit in
montibus; 34, 11 Perpendiculum estimationem ; 58, 6 Fasciculos oppressiones ; ""
* diese beiden gll. kommen freilich als Perpendiculum a pendendo id estimationem und
Fasciculos id oppressiones pauporum auch in F 93» {nicht in 6») zwischen Thren. 3, 13
Faretrc und Jerem. 50, 39 Habitabunt vor, können also den gemeinsamen, früher be-
handelten Zusätzen von AF angehören.
134 Unterbuchumgen Über Die Bibelglxjrhake
? 66, 20 Feretri in <|uibu8 port«ntur filiae nobilium super quatiuor «juites cooi)ert<.'-
desuper cortina sicut cuituh; 60, 6 Dromedarii castrarii ca:iiieli. sodann 137''''
xmschen Jerein. 0, 9 und 7, 18: Jerem. 50, 39 Ficarius qui ficud coUigit; 52, 25
Tirones Noui milite«; Thren. 4, 14 Lacinias extreinas partes uestium; 137''^ zioüschen
ij Jerem. 7, 31 ttnd 8, 22: Jerem. 48, 34 Uitulain consternanten» in estate uermibus
habentem; Tiniiama incensum und zwischen Jerem. 32, 11 und 32, 35: Jerem.
32, 11 Rata placita, endlich ISB*»^ zwischen gll. zu Exech. 21, 21: Ezech. 27, 6
Ebor arbor inputribiüs nigro colore und zwischen gll. zu Ezech. 23, 5 und 23, 12:
Exech. 27, 11 Pigmei honiines cubitales id unius cubiti, ivährend kiirx nachh/r
10 139*^ sowohl A als F, entsprechend b^, Piginei bellatores et ad bella promptissimi
aufweisen, vgl. auch den oben s. 131 vermerkten einschub auf bl. 138'*^.
Erwähnung verdienen noch die zwei F eigentümlichen abschnitte: 1) bl. 85*
am schhiss der Judith, aber auf Esther 2, 13 bezüglich, Tricliniuin id ubi tria
lecta sternuntur et tres circuli sunt in domo conuiui (sie). In prinio id in inferiori
15 culo (sie) primus sedet l rex 1 aliquis qui primus est. Ita {es folgt ein farbig
ausgemaltes bild zweier kreise, deren innerer den äussern mittels einer sich all-
mählich eriveiternden röhre durchbricht), in secundo circa illutn duces l comites.
In tercio bis (/. hi sunt) qui monores (sie) bis fiunt. Et tres ordines domuum id
alia super aliani posita. 2) bl. SB**. 87* hinter Esther unter der roten überschr%ft
20 Ista sors scottonim conuenit iuxta librum Ester quia sors in euni continetur {Esther
3, 7 und öfter): Scotti dixerunt quod in hibernia ista consuetudo esset in sorciendo
quod implerent urnam id eiuibar hoc est magna situla aqua et mitterent in iliam
ligna quadrata que tot fuerunt quot homines de quibus sors fiebat et eorum
nominibus scripta circumdabantur massa farine id teige quod uulgus romanus pastani
25 uocat et mittebantur in urnam. et quodcumque lignum deis {sie) solutum farina
primitus ebulliat aspiciebatur nomen in eo scriptum et hie cuius nomeu illic erat
primus sorte eligebatur et deinceps omnes secundum ordinem lignorum ebullientium
ordinem tenuerunt. beide sätxe kehren im Aug. bl. 9ß^ f der erste zugleich in
Zf bl. 27*2 tvieder, eingereiht aber bei Reg. 1, 9, 22 und 1, 10, 20: 1) Tri-
30 clinium ubi tres circuli sunt in domo conuiuii. in primo .i. inferiori circulo sedet
ci
primus uel rex uel aliquis qui primus est, in secundo duces uel comites. in ter::o
qui minores sunt. Fit ita und nun folgt am rand ein dem in F dargestellten
ganz ähnliches bild; Zf. unterscheidet sich nur dadurch, dass die warte Fit ita
und das bild hinter die nächste gl. Lenticula uas modicum de §re fälschlicherweise
35 gerückt sind. 2) Sors in urna mittitur. urna est uas aereum rotundiftn longum
aliquid subtilis in duobus finibus clausum undique exceptis foraminibus modicis
in lateribus habens intus xii. bollas modicas plumbeas habentes .xii. mensas {sie)
scriptos in eis. inde sortiuntur quaecumque prima erexit per foramen. uertente uas§
sicut ante **'°dixerunt (= JRx.P zu Esther 3, 7). In hibernia autem ista con-
40 suetudo sortiendi dicitur quod impleant urnam aqua et mittant in illam ligna
quadrata quae tot fiunt quot homines de quibus sortitur quae eorum nominibus
inscripta pasta farinae circumdantur et in urnam mittuntur. Et quodcumque lignum
de eis soluta farina primitus ebullit inspicitur nomen {darauf eine halbe zeile radiert)
Das Glossar Rz. Zur Genesis
135
in eo scriptuni et cuius noinen iiuienitur priniitud sorte elegitur et deinceps onines
secundum ordinem lignoruni ebulli*:ntium ordineni teuere dicuntur.
Kur^. sei noch einiger auffälligen graphischen cigenheiten von A gedacht, in
Cant., Sap., Eccli., Job {bis 39, 13), dh. auf den bll. 127«^— 131'^i, aber sonst
5 nirgends, ersetxt es sinnlos alle sed 7nit sicut, icährend von Job 40, 10 afc das
richtige sed ivicder auftritt, siebenmal in den Psalinen und vereinzelt an anderen
orten findet sich quaiido durch qm bezeichnet, in einem der vorstadien von A
muss offenes a häufig verwendet gewesen sein: daher erklären sich einerseits Acta
17, 19 curici /"///• curia, andererseits Exod. 26, 11 anguluiii für cinguluni, Exod.
10 27, 20 amritum für contritum, Reg. 2, 8, 4 inaderunt für inciderunt.
Ich lasse nunmehr die texte links des glossai's Rz., begleitet von den Varianten
Arevulos und den lesarten der Codices PSg. 9. 295, rechts der redaktion AFRb*',
welcher die konkordanzen von a beigegeben sind, bis zum 2 buch der Könige folgen.
Rz.
(37«) INCIPIÜNT GLOSE TN
15 GENESIM
Bresitli hebraice Genesis grece Latine
generacio — Praefatio Hieronymi [P]
Prologun pr^facio prelocucio [Prologus
.i. prelocutio. prohemiuni est initiuin
20 dicendi. Sunt enim prohemia prin-
cipia librorum que ante cause rationeni
ad instruendas audientium aures coap-
tantur = Isidor 6, 8, 9. P]
AFR
(F 38* A 102bi R Ib) PROLOGUS 30
ID EST PREFATIO. Et dicta pre-
facio quasi prelocutio. proemium^ est
initium^ dicendi-
2 ,^,„-r,^;r^;n 6
mia ^ pnncipia
cause rationem ^
dientium aures
autem proemia . . ,
narratlonem usio. a
Sunt^ enim proe-
libroruni ' que ante
ad instruendas au-
coaptantur^ [Sunt
. . qua ante caus^
35
Prsesagio prouidencia [Presagium .i. pre-
25 scientia P]
Pentateuchum quinque librorum [.i. v
libros P; Pentatheuchum moysi id est
V libros moysi Sg. 295]
Octrectatorum ^ detrahentium
IN PROLOGO 1» GENESEOS 1^
(P38'^) Presagium id prescientia 1 signum 40
futurorum ^^ [l signo futurorum 1 pre-
scientia a]
Pentatheucum v librorum
Obtrectatoram ^^ detrabentium \a\
1 obtrectatorum iJd. 2 premium, premia ^F ^ initium est i? ^ dicentib, i^ ^ Si .F
ß initia A "^ darauf id contra F, in den text versprengt aus der folgenden randbemer-
kung 8 narratlonem F, narrationis A. daneben am linken rand UHPY^PAG \ 0EC | rietas F
9 darauf nHPY^PACOEC iä ctrarietas F lo PLÖG F " QD Psit apud ebreos
setzt F hinzu 12 darüber psagus \(\ pscius futurorü F, das in AR {in A als Presagius)
folgt i^i Obtrectorü F
136
Untersuchungen Über Die Bibelg lösbare
Bugillncionom suflbcaclonem (ßugillati-
oneni .i. derisionein l reprehensioneiii
(deprehensionem P) neu suffocationem
PSy. 295)
5 Cudore condere [PSg. 2951
Foedare ' sordidare
Asteriöco Stella
Obelo iieru ul uirgji —
lugiilat condeninat
10 Sintagma conposicionem [conipositio 1
dogma P; constnictio aut compositio
l documentum dicitur Sg. 295]
Aeque similiter [Sfj. 295]
Apocrifonim dubiorum [dubiorum uel
15 absconditorum quonim auctor nescitur
P; dubiorum 1 secretorutn id est quo-
rum auctor nescitur Sg. 295]
Hiberas nomen gentis
Nenias uanitates mendacia [uanitates 1
20 mendatia P]
Autenticos^ auctoritate plenos antiquos
[t antiquos P; l antiquos libros Sg.
295]
Dogma doctrina
25 Archanum secretum
Non deuulgarent^ non depuplicarent
Uatem prophetam ul sacerdotem
Conomicon* dispensatorem [Oechonomi-
cum dispensatoriuni PSg. 295]
30 Xenofrontis ^ proprium nomen auctoris
Sugillationem id suftbcationem * ( \ repre-
hensione 1 sufTucatione a\
Cudere id condere uel scribere'' [scribere
\ condere a]
Fedari ^ sordidare [sordidari a] 35
Asterisco id Stella [a] hoc est similihuJo
talis signi^ >><•
|-r Obelo id ueru l uirga [a]
lugulat condemnat [a] td oceidit
Sintagma ^"^ compositione '^ [conpositio- 40
nem a\
Aeque similiter [a]
{R 2*) Apocriforum ** dubiorum [a\ siue
occultonim
Hiberas '^ nomen gentis ^* [a] A. ispanos 45
Nenias uanitates^' \ mendatia^' [a]
Autenticos ^' auctoritate plenos \ anti-
quos*^ [veteribus 1 auctoritate plenis
l antiquis o]
Docma'^ doctrina [a] 50
Uatem prophetam 1 sacerdotem [a]
Oeconomicon dispensatorem [a] \ archa-
num^" 1 {siue) secretum
Pro tesifont^ ^* Nomen est proprium*'^
Xenofontis^' proprium nomen^* auc- 55
1 foedari Ed. ^ authenticis Ed. ^ vulgareut Ed. * oeconomicon Ed. •> Xeno-
phontis Ed. ^ Sugillatione. id est suffocatore 1 rephensore F ^ uel scribere fehlt A,
dafür siue fabricare R * Fedare FR ^ kursiver druck kennzeichnet worte, die R
allein überliefert i" B:inttagma und darüber ide ppriü sensum 1 ppriQ intellectü F
" conpositio R, id cöpositio 1 docuiütü F 12 Apocrifum Ä i^ luberas A 1* Mspa-
niae setzt F hinzu 1^ darüber ide res suyuacuas F i« 1 carmina sepulcri setzt F
hinzu " Autenticis F i^ 1 ueteribus setzt F hinzu ^^ die gl. nur in A
20 arca A. die gl. gehört drei zeilen höher 21 nur p ; : ist von dieser gl. in F erhalten,
Pro thesi R, Ctesiphonte Ed. 22 Nomen est proprium] appositio quaedam ad principium
dictionis littere aut sillab^ R 23 xenofonte A 24 ^ghn j^
Das Glossar Rz. Zur Genesis
137
[Xenofons .i. proprium nonien auctoris
libri (fehlt P) PSg. 295]
Emule inuidus [.i. inuide Sg. 295;
Emulor .i. inuideor P] '
5 Charismata dona [Crismata P; grece
latine dona PSg. 295]
Pene prope
Liuore uulnere [PSg. 295]
Consule cousiliare [interroga PSg. 295]
10 In priucipio ordinis creaturaruni — 1, 1
[principio .i. in initio P]
Celum et terram informem materiam
unde celestia et terrestria formata
sunt — 1, 1
15 Inanis inutilis — 1, 2 [PSg. 295]
Uacua ornata — 1,2 [.i. ornatu PSg. 295]
Spiritus dei ^ ferebatur prouidencia qua-
liter cuncta^ creasset^ — 1, 2 [pro-
uidentia in sua PSg. 295]
20 Fiat lux ipsa est qu^ postea in uasa
c^li hoc est sidera diffundebatur —
1, 3
Dixit per uerbum suum fecit — 1, 3
[PSg. 295]
toris [a\ 25
Emulus inuidus [n\
Charismata dona \a\
Pene* prope [a]
Liuore uulnere
{A 102*^^) Consule^ consiliare [a\ t inter- ÜO
rogare
Usurpata usu inlicite habere® [a]
INCIPIT DE LIBRO GENESEOS'
(i^ 39^ A 103»^ R 2^) In principio id
ordine^ creaturarum — 1, 1 35
Caelum et terram^'' id informem ^^ ma-
teriam unde caelestia et terrestria for-
mata sunt — 1, 1
Inanis ^^ inutilis — 1, 2 [a\
Uacua id ornatu ^^ — 1, 2 [in ornatu a\ 40
(i? 3*) Spiritus dei ferebatur id coopera-
batur trinitas 1 prouidentia dei^* qua-
liter cuncta creasset — 1, 2 [nur
prouidentia usw. a\
Aque continentur et ignis ^^ in terr^ 45
creatione ^^
Primum diem laudauit propter unitatem
Fiat lux^'' ipsa est quae postea in uasa
caeli hoc est sidera ^^ diffundebatur^^
— 1, 3 50
Dixit id per*^ uerbum suum fecit —
1, 3 [a]
I hiermit beginnt Arev. - cun*=ta Ez. ^ creasse Arev. * der ansatz fehlt A
^ Consulere R 6 habita A i IN LIBRO GENESEOS R, INCIPIT LIBER GENESI A.
der Überschrift folgt in AFR zunächst der abschnitt In principio fecit deus caelum et
terram — ex principiis eorum nomina inponant aus des Uieronymus Quaestiones in Gene-
sim p. 507 f, unterbrochen in A durch die gl. (2, 2) Patrarat und die bemerkung Lignü
uitse significat xpni ** der stern deutet Zusätze von R an, die bei der Untersuchung der
einzelnen biblischen bücher zum abdruck gelangen werden ^ in ordine A i" terra F
II informa ohne id A, informam R 12 ^^jg gl. fehlt A '^ ornata A, ab orna-
mentu F '^ cooperabatur trinitas 1 und dei fehlen R i-* diese gl. und die nächste
fehlen R. ignis continentur A k» creationem A '^ Fiat hix fehlt A •** in sidera ^l
«9 diffundebantur F 20 f^jiU ^
13S
ÜNTEBßrCHUNGEN ÜbEB DlE BiBELGLOMIAKE
Mai»' iniciuni creatur^ — 1, 5
Uertpere finis eiu8clein — 1,5 [.i. ipsiun
creature finis intelligitur PSg. 295)
Patrarat perficerat^ — 2, 2 [perfecerat
5 PSg. 295]
Imago in mciito i(1 in spiritu hominis,
similitiulo in bonis moribus'^ — 1, 2ü
[bonis operibus PSg. 295]
Paradisum. duo sunt ununi terrenum ubi
10 adani fuit alterum' Lignuni uite —
2, 8 [Paradisi PSg. 295; alter Sg.
2951
Liguuni scientie boni et niali. in custodia
precepti scientia erat boni In trans-
15 gressione scientia erat mali — 2, 9
[scientiae hoc est custodia; trans-
migratione seien ti^ tunc PSg. 295]
Mane ic! initium creatur^ — 1, 5
Uenpere fini« eiu»deni* — 1, 5
Patrarat* perfecerat — 2, 2 («J
20
Ad imaginiMu et similitudineni id in
niente. In ratione et intellegentia,
Ip^a" itaquo mens quando cogitat ea
qu^ sunt aeterna tunc imago dei est
(A 103*^) dicenda'. Cogitando aeterna 25
uir est {R S*») sicut dicit apostolus
Uir non debet uelare caput suum*
cum sit imago glori^ dei (Co?-. 1, 11, 7)
— 1, 2ü
Paradisus est locus in orientis® partibus 30
constitutus. Cuius uocabulum ex greco
in latinum uertitur^" hortus. Porro
hebraice eden dicitur quod in nostra
lingua*^ dilicie interpretantur. Quod
utrumque iunctuni ^^ facit hortum dili- 35
tiarum = Isidor 14, 3, 2 — 2, 8
[interpretatur a]
*
Lignumque scientie boni et *' mali. Non
In arbore quippe illa quodcumque **
erat preceptum dei^^ intellegendum 40
est {F 39'') Sed in custodia precepti
scientia erat boni In transgressione pre-
cepti scientia erat^^ mali [in custodia
— mali a] Augustinus in libro^' ciui-
tatis ^^ dei ^' Ciarum est inquit quod 45
statim post peccatum nuditatem suam
fici arboris (/? 4*) foliis texit Cum
sole in tempore suae carnis dominus
ihesus paulo antequam mortem pro
ade delicto susciperet Male dixit et 50
1 perfecerat Arev. 2 imago erainet in spiritu hominis sirailitudo in bonis operibus und
vor der vorigen gl. Arev. 3 alterum caelestium Arev. * eisdem A ^ ^(g gi_ ^nj- (n j^^ ein-
gesprengt in das Hieronymuszitat, s. 137 anm. 7 ^ Ipse A "^ dicenda est FR ^ uelare
caput suum fehlt F ^ orientalibus A lo uertitur in latinum A n lingua fehlt A,
in terra lingue F »- uictü F ^^ ac A " quaecumq; R i^ dni A i^ boni —
erat übersprungen F " über A is de ciuitate R i^ dni A. ich finde das zitat
in der Civitas dei nicht
Das Glossar Rz. Zuk Genesis
139
Bidellium ^ in arbore coUegitur et pig-
nientum est^ — 2, 12 [est lacrima
olucida (ualde lucida Sg. 295) subal-
bida leuis pinguis . . . gustu amara
odoris boni PSg. 295]
Euilat hoc est proprium nomen terr^ —
2, 11 [PSg. 295]
Perizomata femoralia — 3, 7 [PSg. 295]
cito aruit cum diceret Nunquam ex
te fructus*^ nascatur in sempiter-
num^^ (Matth. 21, 19) hoc est qui
hominibus^' ultra possit nocere^* — 30
2, 9
*
Bdelliuni de arbore colligitur (A 103''^)
et pigmentum est^^. Est uutem la-
crima lucida subalbida leuis sed pinguis
et amara est in gustu dulcis in odore"' 35
{vgl. Isidor 17, 8, 6) — 2, 12
Euilath hoc est proprium nomen terr<^ —
2, 11 [a]
Perizomata^' femoralia siue copertorium
de ficis foliis — 3, 7 [d\ 40
Uersatile' uibrantem. uersatilis* dicitur^
10 pro eo quod quandoque ueniret**
tempus ut etiam remoueri potuisset
— 3; 24 [ut quandoque PSg. 295]
Ck)ncidit mutauit colorem uultus sui —
4, 5 [PSg. 295]
15 Maledicta' terra in operibus tuis. ® hie
non opera colendi sed peccata ex-
primit ^ Hieronymus p.h\0 — 3, 17
[opere tuo P; opere PSg. 295]
Sin si non sie — 4, 7
20 Num dicis — 4, 9
Eden sacratissimum ipsum paradisi locum
interpretatur oriens ® — 4, 16
Habitauit in terra haid. in ebreo habet
nod id est instabilis ^*' = Hieronymus
25 p, 512 — 4, 16 [PSg. 295]
Porro uidelicet — 4, 18 [P]
{R 4*») Uersatile^^ uibrantem^" Uersa-
tilis dicitur eo quod quando ueniret^**
tempus ut etiam remoueri potuisset ^^
— 3, 24 [dicitur qui posset aliquando
remoueri d\ 45
Concidit mutauit colorem uultus sui —
4, 5 [a]
Maledicta terra in operibus tuis.^^ hie
non opera colendi^' sed peccata ex-
primit — 3, 17 50
Habitauit in terra naid.^* in hebreo
habet nod id instabilis ^^ — 4, 16
1 bdellium Vulg. 2 ggt pigmentum Arev. 3 Versatilem Arev. Vulg. * uersatiles
Rz. ^ df auf rasur Bs. •• venisset Arev. "^ die gl. nach der folgenden Arev.
^ opere tuo Vulg. ^ fehlt Arev. "* die gl. nach 140, 33 Arev. nodus instabilis Arev.
" fructum A i'^ aeternura FA. darauf Ur (11, 28); Inlustrem (12, 6); In oppidis
(13, 12) hier eingeschaltet A i3 omnibus A 1^ nocere possit AB ^•> et pigmentum
est fehlt FB i'' et amara — odore fehlt AB 1^ Penizomata F i^ Uersatilem R
19 uibrante F 20 uenerit FB 21 danach ist die gl. (19, 4) Cubitum eingeschaltet A
22 suis A '-:) colledi F -* trä icl A 25 habetur Nodus. id stabilis A
140
UNTERSr<HrN(JEN Ü»KK DiK BlHKI.<JI/>f*«AKK
Faniosl fama nominati '
29'>1
I^uigatislimpidatis' — 6, 14 [P^ 295]
Bitumen' genus gluti alii piculaiii alii
5 ivfiiiuim — G, 14 [ej^t i^eiuis gluli
(luti Sy. 295) alii uolunt ilhid (fehlt
P) esse piculam alii resinam PSg. 295]
Tristeca* tricamerata — 0, IG fAlia
translatio habet bicamerata et trica-
10 merata PSy. 295]
Caracte^ fenestr^ — 7, 11 [Caractere P;
Cataracte himilrinnun l feneetr^ Sy.
295. vyl. K 2(i]
In articulo tliei inicio diei® — 7, 13
15 [in initio diei t in momento Sy. 295;
nur .i. initio P. vgl. iT 27]
Dilatet deus iafeth et habitauit" in
tabernaculis seni. ict iafeth latitiulo
dicitur ex quo gencium nascitur niulti-
20 tudo — 9, 27 [habitet Sy. 295; id
tisw. fehlt P; nuiltitudo nascitur Sy.
295]
Sem ex quo hebrei ^ minores numero
eiecti' — 9, 27 [Sem quoque Sy. 295;
25 minoris Sy. 295; numeri PSy. 295;
et eiecti Sy. 295]
Uegetat^'' confortat — 9, 15 [Uagetat P]
ü: r ignis ul lumen — 11, 28 [PSy. 295]
G, 4 \PSy. Famosi" latna nominati — 6, 4 [a]
Leuigatiri limpidatis — G, 14 \a\
Bitumen glutten'' alii piculam'* alii 35
rcriinam — G, 14 [«]
id .
Tristega Tricamei-atii ^^ [a\ vel labula-
taiH arcam fucics ut ita passet capere
in (liuersis locis et partihns diuersa
animalia — 4, 16 ü)
Cataracte fenestrae ^^ — 7, 11 |aj
In articulo diei'" in initio diei — 7,
13 [a]
*
( R 5") Dilatet deus '^ iafet et habitet in
tabernaculis (/? 5**) sem. Iafeth lati- 45
tudo dicitur ex quo gentium nascitur
nuiltitudo^» — 9, 27 [a]
Sem ex quo hebrei minoris numeri'**
eiecti 21 — 8, 1
Inlustrem magnificum
30 295]
In oppidis*^ in castris— 13,12[P%.295]
Trimam triennem — 15, 9 [Trinam P]
Ur'2 ignis 1 incendium (lumen) — 11, 28 50
12, G [PSy. Inlustrem magnificum — 12, 6 [a]
In oppidis in castris — 13, 12
Trimam''^ id triennem 2* — 15, 9 [a]
1 nominata Arev. - limpiditatis Arev. -^ bitumine Vulg. ^ Tristega Arev, Vulg.
ä Cataractae Arev. Vulg. ^ d'ei Ez. ' habitet Arev. Vulg. ^ hebrei] re aus ri
mit rasur korr. Rz. ^ &iecti JRz. i" vegetati Arev. 'i opis Arev. '2 Fomosi F.
die gl. vor der vorangehenden AFR i^ glutem A " pegulä A i^ Tricamarata F
16 festre F i'' die gl. fehlt A i*» os F '^ nascitur multitudo gentium A
20 rauneri F -' hierauf folgen in A die gll. (25, 34) Paruipendens; (26, 12) Seuit;
(26, 13) Locupletatus; (26, 18) Ohm; (27, 33) Dudum; (29, 27) Ebdomodam; (31, 1) In-
clitus; (37, 3) Polimita 22 ^n^ gj^ nebst den beiden folgenden fehlt F, in A nach
s. 139, 2 {anm. 12) 23 Trinam A, Trimam zu Trinam radiert B 24 triennam A
Da« Glossar Rz. Zur CrENEsts
141
Altrinsecus separatini — 15, 10 [PSg. 295]
Abigebat expellebat — 15, 11 [P. ex-
pulit Sg. 295J
Libet secundum arbitrium tuuni — IG,
5 G [P]
Ferus iracuiulus indonütus — IG, 12
[1 indomitus PJ
Sata nomen mensurae Habens ' niodium
et semem^ — 18, G [habet; semiyseni
10 P. vgl. A' 91]
Cubitum^ passus duos* — 19, 4 [Cubi-
tuni fehll P]
Manili-agora.*. fiuctus similis'' poniis in
illa herba nascuntur. et habet duomm
15 sexuum'* niasculini et feminini et in
radicibus' osteuditsimilitudineiii femine*^
et est fertilis et dicitur qui eam eradieat
non posse uiuere — 30, 14 [est fruc-
tus Sg. 295; pomi, nascuntur in illa
20 herba, sexuum genus, ostenditur PSg.
295; siniilitudo ^S^'. 295; et ipsa femina
fertilis (sterilis Sg. 295) est PSg. 295;
et quicumque eradicauerit illam {nur P)
non potest uiuere PSg. 295]
25 üallauerunt circumdederunt — 19, 4 [P.
vgl. K lOG]
Culminis altitudinis — 1 9, 8 [P]
Ulm fortiam^ — 19, 9 [Vini .i. fortitu-
dinis P]
30 Intuitus adtendens — 19, 28 [P]
Stirpi generisio — 21, 23 [P]
Nemus arboruni ordo conpositus ul de-
fensa'' silua — 21, 33 [de silua F]
Pariter simul — 22, 8 [P]
35 Uepres mmices — 22, 13
Altrinsecus separatini — 15, 10 [«|
(A 103''2) Abigebat '2 expellebat— 15,
11 [«]
Libet secundum arbitrium tuum — 16,
6 [a] 40
Ferus iracundus t indomitus — IG, 12 [a]
Sata nomen *^ mensur^ habet modium
et semis'* — 18, G
Cubitum ^^ passus ii — 19, 4
Mandragora dicta quod habeat mala "*) 4.")
suauiolentia^'') quam latini malum terre
uocant. Hanc erbam poet^ antro-
pimoleos'** appellant^^ quod habeat
radicem f'ormam hominis similantem.
huius species sunt^" du^. Femina ^^ 50
foliis lactuce similibus Mala generans
in similitudinem^'^ {F 40^) prunarum^^
Masculus uero foliis^* bete similibus =
Isidor 17, 9, 30 — 30, 14
(R G*j Üallauerunt'^^ circumdederunt — 55
19, 4 [a]
Nemus arborum ordo conpositus ^^ 1 silua
21, 33 [a]
1 habet Arev. - semis Arev. '•* irent cubitum Vulg. * passi duo Arev.
^ similes Arev. ^ sexum Arev. ' radice Arev. ^ fehlt Arev. '•* fortitudinis Arev.
1*^ generi Arev. " de Arev. l. densa? 12 Arabiebat A, Abiebat F i3 fehlt F
•■» semisse R i' die gl. nur in A nach (3, 24) 139, 41 Uersatile ^^ malern R
17 siue olentia F i^ antrophimoieas F, autropinioleos A, dvdQcoji6fA.oQ<pov Isidor
19 60 fügt F hinzu 20 fehlt FR
rum AF, i ausradiert A, prunorum Isidor
26 compitus A
21 fena A 22 similitiidine A
pruma-
24 foliis] aus korr. F 25 UaH^uer"t A
l4^ ÜnTEKHITIH NtiKN Ihm: DiK HlliKL<iU>««ARK
Ad puteuiii luruint'iiti ' i(t ad aquam Hdei Ad aquain fidei ad puteum iurarueitti' 30
— 21, 32 (Ad aquain fidei ad puteum — 21, 32
iuramenti l'Sy. 295)
Funeris corporis — 23, 3 [P\
^ Quin niagis ul potius — 23, G [Quini (^uin id '* nia^is 1 potiuH — 23, 6 [a\
id magis t funditus F^
Siclua* X* denarii — 23, 15 Siclus x'^ denarii id untia una. Nain
cum in litteris diuinis legitur ^^ öiclurf
uncia^' est. Cum uero in gentilium 35
quarta pars unci^ = hulor 16, 25, 18
— 23, 15 [a]
Antrum speluncam — 23, 20 [vgl. Antrum" spelunoam '• — 23, 20 [a]
K 145]
10 Destrauit diuidit ul uendidit — 24, 32
Aio dico — 24, 45 [vgl K 160]
De terra illa exiit asur et edificauit
niniue et roboth ciuitatem* id (37'')
edificauit niniue et plateas ciuitatis
15 vgl. Hieronyyrms 516 — 10, 11
Sciscitati* interrogali — 24, 58 [P. vgl. Sciscitati interrogati — 24, 58 [a]
K 167]
Hispidus pilosus — 25, 25 [PSg. 295. Hispidus^^ pilosus — 25, 25 [a] 40
vgl. K 181]
20 Protinus statim — 25, 27 [P] Proiinus staiim — 25, 25
Adultis maturis — 25, 27 [matures P. Adultis maturis ^'' — 25, 27 [d\
nutritis Sg. 295]
Gnarus expertus — 25, 25 [P] Gnarus expertus — 25, 27
Edulio uictui^ esca ul esu — 25, 34 [P] Edulio uictu 1 esca 1 esu^^ 25, 34 [ohne
1 esu a\ 45
25 Paruipendens pro nihilo Habens — 25,34 Paruipendens ^^ pro nibilo habens —
25, 34
Accersito'' uocato^ — 26, 9 [P. vgl. Accersito'^" uocato — 26, 9 [a]
K 196]
Perspicuum manifestum — 26, 9 [Prospi- Perspicuum^^ manifestum — 26, 9 [a\
cuum P. vgl Ä" 197]
1 pro puteo iuramenti Vulg. (ad puteum iuramenti steht 46, 1). die gl. hinter der
folgenden Arev. ^ gjclos Vulg. 3 gex Arev. ^ et plateas civitatis Vulg., vgl. aber
Vercellone 1, 36. die ganze gl. fehlt Arev. ^ Suscitati Arev. ^ väctu Arev.
7 Accersito] das erste c aus ansatz von i korr. Bz., Arcersito Arev. ^ euocato Arev.
9 iuramentum putei A lo Quid A " XX ^ ^2 legitur in litteris diuinis A
13 unce A " die gl. fehlt A i^ spelunca E i« I : spidus A, rasur von u i'' naturis A
18 Eduüse uictus escse 1 esus A i^ die gl. nur in A hinter (8, 1) 140, 48 Sem
20 Arcersito F, die gl. fehlt A 21 Perspiciura A
t)A8 Glossar R/,. Zur Genests 143
Coire concumbero ul conuenire — 26,10 Coire concumbere 1 conuenire — 26,35
[I'Sg. 295] 10 [a]
Quispiam modicuin aliquid — 26, 10[/'] Quippiam^ niodicum aliquid — 26, 10
Seuit irascit^ — 26, 12 [P] Seuit^o irascitur — 26, 12
5 Locupletatuä ditatus — 26, 13 Locupletatus ditatus — 26, 13
Inuidentes inuidiam^ habentes — 26, Inuidentes inuidiam habentes — 26, 14 40
14 [P]
Humo terra — 26, 15 [P. vgl. A" 201] Humo terra — 26, 15 [a]
Olim in antiquo — 26, 18 [PSg. 295] Olim ante In antiquo^^ — 26, 18
10 Reppererunt inuenerunt 26, 19 [P]
lurgium rixa — 26, 20 [P] lurgium '^ rixa — 26, 20 [a\
Auctum inuentmn — 26, 29 [PSg. 295 1
Pharetram teca^ ad sagittas portandas Pharetra teca ad sagittas portandas —
— 27, 3 [Fareti'a id tectum; portan- 27, 3 45
15 dum factum P]
Dudum antea — 27, 33 [P] Dudumi^ antea — 27, 33
Consternatus indomitus — 27, 34 [P] {Ä 104»') Consternatus metu perterritus
— 27, 34 [«]
Orbabor sine filiis — 27, 45 [P] Orbatus'* sine filiis — 27, 45 [a]
Innixum incumbentem — 28, 13 (A' 6*^) Innixum incumbentem — 28, 13 [a] 50
20 Ualet sanus est — 29, 6 [P] Ualet sanus est — 29, 6 [a]
Ebdomadem* vii annis — 29, 27 [Eb- Ebdomodam^^ vii annos — 29, 27 [a]
domadam; annos PSg. 295]
Copul^ coniunctioni — 29, 27 [PaS^^. 295. Copule coniunctioni '*' — 29, 27 [a]
vgl. K 241]
25 Edente generante — 30, 10 [pariente Edente generante — 30, 10
und ein zweites mal generante P,
parturiente Sg. 295]
Experimente^ ex certitudine® sciens — Experimento ex certitudine ^'^ sciens — 55
30, 27 30, 27 [a]
30 Dem tradem' 30, 28 [P] Demi« tradem i** uel donem — 30, 28
Furuum« bmnus — 30, 33 [Furua prunat
P, Furuaz prunaz Sg. 295]
Populeas bidulaneas — 30, 37 [salahino
1 albarlno P, id est albarino Sg. 295)
1 irascitur Arev. 2 inuidia Arer. ^ tega Arev. * Hebdomadam Arev. Vulg.
^ Experimento] o aus e mit rasur korr. Rz. '^ exercitudine Arev. "^ tradam Arev.
** furva Vulg., Furuus Arev. ^ die gl. fehlt F, in A hinter 143, 35 Coire i" diese
gl., die folgende sovne Olim 143, 42 in A hinter 142, 46 Paruipendens. Seuit fehlt F, Locu-
pletatus fehlt FR " antique A. die gl. fehlt FR 12 (^igge gl. und die folgende nur
in FR 13 nur in A nach 143, 42 Olim 1* nur in FR '^ nur in A nach 143, 46
Dudum 16 coniunetiones A " exercitudine A i^ nach der folgenden gl. F
ly tradera ^Mtradam korr. A
•1^ Unterhuchunuen ÜHKh Die Biuelolohhare
Serotenuö' taiduu«''' — 30, 4^ (deen- Serolinus lardu« — M), 42
imiatton J'\
Faculuite^ I>Oö8ibilitate — 31, 1 [l eihti FaculUite ix)«8iljiliuite — 31, 1 35
setzt P hinxu\
b Inclitus nobilirf — 31, 1 [PSg. 295) Inclitu.-,'» locupletatua " — 31, 1
Foetos* porUmtes — 32, 15 [P\ Foeta» portanteh — 32, 15 [a]
Opes diuicias — 31, lü [P\ Qpes diuitUus — 31, IG
Clam occulte — 31, 2G Ctam occuUe — 31, 26
Abegeres* expelleres — 31, 26 [Abi- Abigereb expelleres" — 31, 26 [a] 40
10 gerea Sy. 295J
Esto etsi putaueris ul ecce si — 31,30 Esto ad tuos ire cupiebas hoc est recte
etsi tu aut al etsi tu putaueris l ecce cupiebas l forsitan ire cupiebas ad
P, etsi tu Sy. 295J tuos parentes'* — 31, 30 [u\
Neceturoccidetur« — 31, 32 [P% 205. Necetur occidatur — 31, 32 [a]
15 vyl. Ä 269]
Nequeo nou possum — 31, 35 [Si nequo Xeqneo non possiim — 31, 35 [rt] 45
possum P]
Emarcuit^^ elanguit 1 contractuiu est —
32, 25 [a. vgl. K 288]
Depopulati uastati'^ — 34, 27 [PÄ$r. 295] Depopulari deuustari — 34, 27 [De-
populati (leuastati «]
Stupri corruptel^ .1. uirginitatis — 34,27 Stupri'^ corruptele uirginitatis — 34,27 50
20 [Strubri /'; corruptela S(j. 295]
Scortu* meretrice — 34, 31 [Scorte Scortuni^'' nieretricein ^ ^ — 34, 31 [a]
meretrix P, Scortum meretriceni nnd
Scorta meretrix Sg. 295]
Cadentes^ oboedientes — 35, 5 [Ce-
25 lentes P; Zelantes odientes Sg. 295]
Libans degustans — 35, 14 [Sg. 295; Libans degustans — 35, 14 [a]
gustans P]
Dicioni potestati — 37, 8 [Sg. 295; Ditioid potestati — 37, 8 [o]
Dicione potestate P]
30 Fomitem incendium inicium — 37, 8 Foniitem^** iiicendium 1 initium siue sub-
[incendiorum P\ ininistrationem — 37, 8 [a] 55
Nitabatur*" laborabat — 37, 21 [P; Nita- Xitebatur^o laborabat^i — 37, 21 [Nite-
bat Sg. 295] bat laborabat conabat o]
1 serotina Vulg. - tardus Arev. ^ Facultate: Bz. * foetas Vulg. 5 abigeres
Vulg. Arev. ^ occidatur Arev. ' uastat Bz. ^ Scorta Arev. Vulg. ^ recedentes
Vulg., vgl. Vercellone 1, 123 lo Nitebatur Arev. Vulg. " fehlt F, in A hinter 143, 52
Ebdomadara 12 Nobilis B i^ Abieris expelleris F, Abigeris expelleris B "1 —
parentes nur AB 1^ die gl. nur in FB i^ Strupi F i" die gl., die nächste so-
wie 144, 54 Fomiten nur in FB, doch hat A Libans degustans dem zweiten Exodusglossar
eingemischt 1^ meretricum F i^ Fo:raite F, rasur von r 20 Xitebat F, Nitebar B
21 laborabam ul conebar B
t)AS GLOSSAR Rz. ZuR GfiNEStS
145
Polimita'^ operis plumarii — 37, 3 [P;
Poliraeta Sg. 295; Polimeta propter
(pro P) ipsas imagines rotundas qu^
fuerunt (fuerint P) in ea. siquidem
5 a rotunditate polum dicitur PSg.
295]
Stacten^ genus rasini preciosi^ — 37,
25 [Stacten P]
Adquieuerunt consenserunt — 37, 27
10 Diuertlt non conuenit* — 38, 1 [P]
Opilio pastores^ ouium — 38, 12 [pastor
PSg. 295]
Teristrum ligatura capitis^ ul sindones
— 38, 14 [P]
15 [Heliopoleos " cluitas solls PSg. 295. vgl.
K 378 — 41, 45]
Arbitribus^ iudicibus — 39, 11 [P. vgl.
K 334]
Lacinia ora uestimenti — 39, 12 {Sg.
20 295; Lucinia P]
Pincerna buttilarius^ — 40, 1 [puHe-
gilare P, puttigilare Sg. 295]
Canistra palmarum uirgis^^ texitur ad
panes portandos — 40, 16
25 Coniectoris ^stimatoris^^ — 40, 22 [^sti-
maris Sg. 295]
In culmine*'^ in calamo in stipula —
41, 5 [in calamo fehlt P; Culniine
calamo stipula Sg. 295]
{R 7*) Polimita^^ operis plumarii^*. Poli- 30
niita^' propter ^^ ipsas imagines ro-
tundas. quia polum a rotunditate ^®
dicitur — 37, 3 [polimitarii propter;
rotundum quasi a]
Stacten^' genus resine^^ preciose — 35
37, 25 [a\
Adquieuerunt^^ consenserunt — 37,
27 [a]
Deuertit declinaidt uel conuenü — 38, 1
[Diuertit a] 40
Opilio {F 40'') pastor ouium — 38, 12 [a]
Teristrum ligatura capitis 1 sindones [a]
siue ornamentmn arabiae prouinciae
mulierum — 38, 14
Heliopolis^" ciuitas solis — 41, 45 [a] 45
Arbitris iudicis^^ — 39, 11 [a\
Lacinia ora uestimenti — 39, 12 [a\
Canistra de palmarum uirgis^^ texta ad
panes portandos*^ [foliis d\ Siue ca-
nistrum de subtilibus uirgis ornabüiter 50
flectatum — 40, 16
Coniectoris estimatoris — 40, 22 [a]
In culmine ^* in calamo t in stipula —
41, 5 [a]
1 polymitam Vulg. 2 Stacten Arev., stactem Vulg. ^ resinae pretiosae Arev.
* convertit Arev. ^ Pastor Arev. '^ cupitis Bz. ' lemmata von PSg. 9. 295, die
Bz. fehlen, aber bei AFR parallelen finden, sind in eckige klammern eingeschlossen
s Arbitris Arev. Vulg. ^ butiliarius Arev. i" quae palmarum virgulis Arev. " Con-
iectores aestimatores Arev. 12 culmo Vulg. i^ Polimeta F 1* polimitarii i?, poli-
metarii F ^^ ob A i« ronditate A i' Stag:ten A ^^ rasine F, über a von
junger hand eine i^ diegl. fehlt A 20 Heliopoleos Vulg. 21 Arbitribus iudicibus i^ii
22 uirginis F, foliis A 23 portandas F 2t culmo A
Althochdeutsche glossen V. 10
140 Untersuchungen Über Die BinELOLOf<HARE
Uridine^ uento inceiidente — 41, Perc-MÄSf Uridine uento urente" — 41, C
[incedonto /', ureiite \ incendeiite Stj. (ardente I urenle a\
295]
Deiniun poBtmodutn — 41, 9 [/'] Demum^^ urente postnKxlum — 41, 9
5 Presagum prescienteni — 41, 11 [Sy. {A 104«*) Presaguin prescienteni — 41, 35
295; Presagiuin P] 11 [u]
Conlceri* estimari^ — 41, 15 [P; Coniceri aestiniari *' — 41, 15 [Coiü-
Conicere Sy. 295J cere estimare a\
Maci^ exilitate corporis — AI, 21 [PSy. (li 7'') Maci^ exilitate^* corporis —
10 295] 41, 21 40
Squalore sorde — 41, 21 [PSy. 295] Squalore sorde — 41, 21 [a]
*
Industriuii) instanciuni — 41, 33 [/'| Industrium efficacem l utilem^* — 41,
33 [a\
Segites* semina — 41, 47 Segetes semina [a] uel messes — 41,47
Nutmn prouidentiani ut potestatem — Nutu prouidentia P" potestate — 42,45
15 42, G [PI 6 [a]
Machinantiir argumentantur — 42, 11 Machinantur argiinientantur ^^ — 42,
11 [a]
Molimur cogitamus nl tentamus — 42, Moliniur cogitamus \ teniptamus^* —
31 [ul tentamus fehlt P] 42, 31 [n] 50
Dilacio dimissio^ — 43, 10 \Sy. 295; Dilatio id dimissio [a] t prolongatio uel
20 diniisso P] inpeditnentum id dissimulatio — 43,10
Augoriari'' sortiri — 44, 5 [Auguriari Auguriari^* sortiri — 44, 5 [a]
PSg. 295]
Flagii"' peccati ul mali ul turpitudinis Flagicii peccati 1 mali^" \ {sunt) turpi-
— 44, 7 [Flagicii P; ul mali fehlt P. tudinis^' — 44, 7 [peccati mali a] 55
25 vyl. K 399 Flagicii peccati]
Quantotius uelocius^ — 45, 19 [PSy. Quantotius uelocius'^^ — 45, 19 [a]
295. vyl A^ 410]
In genibus ioseph ict sab potestate eius^ In genibus ioseph^^ in potestate eius —
— 50, 22 [eius fehlt PSy. 9. 295] 50, 22 [sub potestate a]
30 Solo ^0 terra — 47, 11 [/'. vyl K Solo terra — 47, 11 [a]
4191
1 Vredine Arev. Vulg. - Coniicere Arev. Vulg. ^ aestimare Arev. ■* Segetes
Arev. Vulg. ■' admissio Arev. '^ Augurari Arev. Vulg. ~ Flagitü Arev. Vulg.
? ocius Arev. ^ die gl. fehlt Arev. 10 Iqco Vulg., vgl. Vercellone 1, 169 11 uentö A,
inardente AR 12 (^jg gi^ nur in FR i3 Conicere estimare A 1* Maciem exiütatem A.
statt dieser gl. hat ü 41, 3 Confccteqiie macie id consummatae propter exilitatem corporis
und zu demselben v. nach 146,34 Dcmum: Faede sordidae i^ efficaciü ul utilium R, inutili-
tatem A i"» et J. 1^ iNhiginantur argumentantur A i* Moliuntur (un ziveifelhaft)
cogitantur l temptantur A, cogitemus, temptemus F i9 Auriari A 20 } mali fehlt A
21 turpitudines A -- uelocius] e aus korr. A -3 die gi^ nach der folgenden AFR
Das Glossar Rz. Zur Genesis Und Exodus 147
47, 14 In aerario in thesaurario ^^ — 47, 14 [a] 35
Emina diniidiuin sextarium ^^
In ^rarium in thesaurarium ^
[P .1 thesaurum Sg. 295]
Emina dimidium sextarium [sextarii PSg.
295]
5 Serit^ seminate — 47, 23 [P. vgl. K
426]
Cerastes cornuta serpens flatu nocens —
49, 17 [ict serpens cornuta (cornutus
Sg. 295) multum nocens per flatum
10 PSg. 295. vgl. K 439]
Emissus emissus dicitur ceruus quando
ceruam sequitur — 49, 21 [Ceruus
emissus emissus {fehlt Sg. 295) dicitur
quando PSg. 9. 295; insequitur Sg.
15 295]
Obiit mortuus est — 49, 32 [Sg. 295]
Aream terram arabilem — 50, 10 [P]
Rennuere* effugire ul contradicere —
50, 19 [.i. effligere P]
20 DE EXODO
Ellesmoth ebraice exodus grece exitus
latine — Überschrift
Lateris tegulis non coctis de terra et
paleis efficitur^ — 1, 14 [P]
25 Mares masculos — 1, 17 [P]
Ingrueret* inrueret — 1, 10 [Ingruerit
inruerit PSg. 9. 295. vgl. K 446]
Eligantem pulchrum^ — 2, 2 [PSg. 9.
295]
30 Fiscellam ponaer in modum** nauis —
2, 3
Scirpeam iuncinam — 2, 3 [Sg. 295]
In carecto in' palustro^ ul in marisco^
alii canalem — 2, 3
Serite seminate — 47, 23 [o]
Cerastes ^^ serpens habens cornua multum
nocens per flatum — 49, 17
Emissus emissus dicitur^' ceruus quando '* 40
ceruam sequitur ^^ — 49, 21 [a\
{R 8») Obiit ^« mortuus est — 49, 32 [a]
Aream terram arabilem — 50, 10 [a]
Rennuere efFugere l contradicere — 50,
19 [a] 45
IN EXODUM^'
Ellesmoth hebraice exodus grece exitus
latine — Überschrift [a\
Lateres tegule — 1, 14 [a\
Mares ^^ masculos — 1, 17 [a] 50
Ingruere inruere — 1, 10
Eligantem pulchrum — 2, 2 [a\
{A 104^^) Fiscellam scirpeam id iunci-
nam contextam in modum nauis —
2, 3 [a] 55
In carecto^'' in loco palustri^*' — 2,
3 [a\
1 thesauräriü Rz. 2 Resistere Arev. Vulg., vgl. Vercellone 1, 181 ^ efficiuntur
Ärev. * ingruerit Vulg. ^ pulc^^rü Bz. ^ domum Arev. "^ fehlt Arev. ^ loco
plaustri Arev. ^ maris Arev. i^ thesauro A " eestariura A, a aus e korr.
12 Carastes F ^^ emissus fehlt AR, dicitur fehlt A i* qüi ^ i^ sequit~ ceruä F
»« der ansatz fehlt A " EXODO AR i8 Mas A i» catarecto F 20 plaustri F.
es folgt in A (2, 9) Adultum, dann das am rand von F 40»!'. 41» befindliche zweite
glossar zur Exodus, darauf (6, 3) Adonai; (17, 4) Pauxillum ; (20, 7) Frustra; (20, 22)
Prseterea; (25, 2) Ultroneoe, endlich (2, 5) Per crepidinern
10*
148
UNTKRHrfHLNMJKN' ÜbER DiK BiBEI.GI.OSHARI;
Per crepidineni per äumniitatem rip^ —
2, 5 [I'Sy. 9. In crepidine aluei id
est in suniniitate rip^ .S'^. 295 1
Aluei canalis in anine ul sinuö aqu^
5 — 2, 5
Papirionem ' papirum * — 2,5
Ab heri et nudus^ tercius totum tempus*
preteritum significat — 4, 10 [nudius
PSg. 9. 295J
10 Adultum niaturum ul iuueneni — 2, 9
Rubi Spina in qua rosa uascit* — 3, 2
Instar siniilitudo — 4, 6 [P\
Exactoribus niinistris cum ui^ exigenti-
hns — 5, G [PSg. 9. 295]
15 Adonai dominus — 6, 3 [PSg. 9. 295]
Inpedicioris inparacioris — 4, 10 [in-
paritioris P; tardioris Sg. 9. 295]
Diuersorio receptaculo — 4, 24 [P]
Ilico statim ul mox — 4, 25 [P]
20 Sponsus sanguinis' tu mihi es id quia
de sanguiue meo natus es aut^ quia
circumcisus — 4, 25 [sanguinum PSg.
9. 295; es .i. puer PSg. 9. 295; est
Sg. 295; quia fehlt Sg. 295; circum-
25 cisus es P, est Sg. 9. 295]
Ergastulo^ priuata custodia ^^ ul carceres
— G, G [prauata PSg. 9; statt ul
carceres steht ubi operari licet Sg. 9.
295]
30 Presertim maxime — 6, 12 [P. vgl. K
462]
In monte'^ dei id in moiite'^ si
nai.
(A 105»') Per crepidineni*' per sumi-
tatem rip^ — 2, 5 [a\
Aluei** (F 41*) canales in anuie I sinus 36
aqu<^ — 2, 5 [canalis a\
In papirione in scirpeo uasculo — 2, 5
Ab heri et nudius tercius** Totum tem-
pus preteritum significat — 4, 10 \n\
Adultum maturum 1 iuuenem*® — 2, 9 4
Rubus genus spine et ipsa et*' fruetus
eius rubet*" — 3, 2 [a\
Instar similitudo — 4, 6 [a]
Exactoribus ministris exigentibus ** —
5, G [a\ 45
Adonai *'' hebraice latine dominus — G, 3
Diuersorio^* receptaculo — 4, 24 [a]
(/i' 8**) Ilico statim uel mox — 4, 25
Sponsus sanguinis tu^^ mihi es {A 105"^*)
id quia'^^ de sanguine meo natus es 50
aut quia circumcisus — 4, 25 [a]
Ergastulum priuata custodia 1 carcer
G, G
Praesertim maxime — G, 12 [a]
In montem {monte) dei in montem 55
1 Papyrione Arev. Vulg. - papyms Arev. ^ nudius Arev. Vulg. die gl. nach
148, 12 Arev. ^ tepus auf rasur Bz. ^ crescit Arev. •' ui Bz., vim Arev.
7 sanguinum Vulg., vgl. Vercellone 1, 197 •* vel Arev. ^ Ergastula] a aus o korr. Bz.
1" custodia Bz., dann a ausgetvischt ^^ montem Arev. Vulg. die gl. nach 148, 19
Arev. 1- montem Arev. i3 nfjgf ^{g Stellung dieser gl. s. die vorige note ^* der
ansatz fehlt A i'> die gl. nach der folgenden FB ^'^ über die Stellung dieses an-
Satzes in A s. 147 anm. 21 i^ & mit eins chaltez eichen iibergeschr. F i^ rubus A
13 exgentibus F, fehlt A 20 ijjgy ^jg Stellung dieser nur in A befindlichen gl. s.
147 anm. 21 21 die gl. hinter 148,49 Sponsus sanguinis FAB, in B B^ als Diuersorium
receptaculum 22 tu mit einschaltezeichen iibergeschr. F. die gl. auf 8^ nach s. 148, 44
Extractoribus B 23 qjj F
Das Glossar Rz. Zur Exodus
149
Choreb et sinai unum sunt — 4, 27
[PSg. 9; Ad monteni ... ad monteni
Sff. 295; herob I\ Oreb Sg. 9. 295]
Patruelem filius patrui ul filia — 6, 20
[P: filium Sg. 295, filia Sg. 9; filiam
Sg. 295]
Archana secreta ul occulta — 7, 11 [P]
Malefici niagici^ artis inuentores — 7,
11 [P]
3 Indurauit id quia non inolluit^ — 9, 12
[P; qui Sg. 9 ; molliü Sg. 9, moll',uit
Sg. 295]
Abigantur expellantur — 8, 9 [P. vgl.
K 46G]
5 Condixerat conuenit ul consensit statuit
decreuit — 8, 12 [sprach 1 consentit
aut P]
Aggeres teiT^ tuniulum — 8, 14 [P]
Scinifes niusce minutissim^ — 8, 16
PSg. 9. 295]
Abhominaciones' egypticiorum * id oues
quas coluerunt et noluerunt mandu-
care — 8, 26 [PSg. 9. 295 oh'ne
egypticiorum ; coluerunt et fe}iU Sg.
295; manducare egyptü Sg. 295]
Rennuis recusas — 9, 2 [P]
Turgencium tumencium — 9, 10 [PSg.
9. 295]
{monte) sinai. Coreb et synai unum
sunt^ — 4, 27 30
Patruelem ^ filius patrui 1 filia ' —
6, 20
Archana secreta uel occidia — 7, 1 1 [a]
Malefici magic^ artis inuentores — 7,
11 [a\ 35
Indurauit^ id quiR** non emolliuit —
9, 12 [Ingrauabit a\
Abigantur expellantur — 8, 9 [a]
Condixerat conuenit sensit statuit de-
creuit^" — 8, 12 [a] 40
Aggeres terr^ congeries — 8, 14 [a]
Scinifes musc^ minutissim^ — 8, 16 [a]
FisceUa^^ proprie dicitur uas in quo
caseus premitur Inde illud in quo :
moyses repositus fuit fiscella dicitur 45
quia huius similitudinem propter ro-
tunditatem factum est — 2, 3
Scyrphus ^^ iuncus gracilis semita ^'
Papirus grossa semita ^^
Carectum^* sahar — 2, 3 50
Abominationes egiptiorum oues quas
coluerunt et noluerunt manducare *"'*
— 8, 26
Rennuis^" recusas — 9, 2
Turgentium tumentium^'' — 9, 10 55
1 magicae Arev. 2 emolliuit Arev. die gl. nach 150, 1 Arev. ^ Ab'^ominaciones
Rz. * Aegyptiorum Arev. Vulg. •' Coreb— sunt] qui et coreb df yl ^ Patruclis R
"> ul filium patrui 1 filiam A ^ der ansatz fehlt A ^ quod F i" sensit aus-
radiert F, senserat Statuerat decreuerat (conuenit fehlt) A " diese gl. nebst den drei
folgenden nur in F ^2 gu 2, 3 scirpeam i3 gemita wohl das deutsche semida
" carecto Vulg. ^'> nolueruntque mandere A i*» die gl. fehlt A ^^ tumentium
fehlt A
15U Untersuchungen Über Du: Bibelolobhare
Ulrens uiridens^ — 9, 31 [PSg. 9. 295) Uirens»* uirides — 9, 31
Conrodit' denianducauit delacerauit' — Conrodit demanducauit l lacerauit** —
10, 5 [deniandauit 1 P, niaiiducauit 10, 5 [a\
Sg. 9. 29.-))
5 Dens^ spiss^ — 10, 21 [PSg. 9. 295. Dense ^* spisse — 10, 21 40
vgl. K 4:81]
In solio in* throno — 11, 5 In solio in throno — 11, 5 [a]
Muttiet modice murmuret — 11, 7 [Mut- Mutiet modice niurmuret — 11, 7 [a]
tiget P; modicum .S'^. 9. 295] (F 41'') Colubrum et draconeni pro uno
10 Colubmm '^ et draconem pro UDO posuit — posuit — 7, 12 [a]
7, 12 [Dracones et colubres PSg. 9. 295]
Uirga* aaron et uirga moysi'' una erat Uirga aaron et moysi una*' erat — 4'
— 7, 20 [PSg. 9. 295] 7, 20
Ostenta predicta signa — 11, 10 [P\ {R 9") Ostenta predicta signa — 11,10
15 Coetum conuentum — 12, 3 \P]
In edibus in domibus ul teniplis — In edibus^' in domibus 1 templis —
12, 13 [P. vgl. K 488] 12, 13 [a]
In monimentum in memoriam — 12, 14 In monimentum^^ in memoriam — 12, 50
[P. vgl. K 490] 14 [a]
20 Ritu more* obseruanciuni — 12, 17 Ritu more obseruantium — 12, 17 [a]
[Rituni P]
Indigenis ciuibus ul ibi natis"^ 12, 19
[inde natis .i. gilanto P]
Sinit^** dimittit ul permittit — 12, 23 Sinit permütit uel dimittit — 12, 23
25 [P ohne ut permittit]
Ceremonias ritus sacrificandi — 12, 25 Ceremonias*^ ritus^" sacrificandi — 12,
[PSg. 9. 295] 25 [a] 55
Dudum antiquitus ul antea — 12, 39 Dudum pridem antiquitus ut antea —
[PSg. 295. vgl. K 501] 12, 39 [a]
30 Relegio sanctitas bonitas pietas — 12, Religio ^^ ab elegendo dicta iit sanctitas
43 [PSg. 295] bonitas pietas — 12, 43 [a]
Columna ignis et columna nubis^^ una Columna ignis et columna nubis una ex 60
esse creditur. ex altera parte ignea una parte ignea et ex altera similis
ex** altera similis nub^*^ — 13, 21 nube — 18, 21 [a]
35 [una erat PSg. 9. 295; altera parte
Sg. 9. 295]
1 viride Arev. 2 Corrodet Arev. Vulg. 3 demanducabit delacerabit Arev. * fehlt
Arev. ä diese gl. nebst der folgenden nach 149, 31 Arev. ^ virgam Vulg.
^ Moysis Arev. ^ More ritu Arev. ^ vel ibi qui nati sunt Arev. lo sinet Vulg.,
fehlt Arev. n die gl. nach der folgenden Arev. 12 et Arev. i3 nubi Arev.
1^ Uiridens F, die gl. fehlt A i^ dilacerauit 1 demanducauit E, conmanducat & dila-
cerat A i« unü F ^"^ die gl. nur in A 1* mOj'^'mtü F ^^ Cerimonias AU
20 ritu A, mos B, 21 ß,itse gl. sowie die folgende fehlen A
I
Das Glossar Rz. Zur Exodus
151
10
25
30
Efferetis aportetis ul proficiscetis ^ —
12, 46 [proficiscistis PJ
Obriguerant — 15, 15 [irstabeton Sg.
295]
Coturnis perdix^ — IG, 13 [PSg. 9.
295]
Pilo^ pistello* alio loco lancea — 16,
14 [.i. pisterno P]
Gonior inensura Habens xir sextarios^
— 16, 16 [v PSg. 9. 295]
Scatere ebullire ul eferbere® — 16, 20
[ul eferbere fehlt PSg. 9. 295, dafür
1 chredemin P. vgl. K 533]
Alui nutriui ul paui — 16, 32 [P. vgl.
K 536]
Oefi et batus unuin sunt mensura Habens
modios III — 16, 36 [Habens mensuras
PSg. 9, mensura fehlt Sg. 295]
Turgata'' rixata ul iniurgiam* habentia
— 17, 2 [iniuriam P]
Pauxillum'* modicimi — 17, 4 \P]
Prestulatur '^^ obseruat ul exspectat —
18, 14 [Prestolator ict expectat P.
vgl. K 542]
Dlsceptacio altercacio ul contentia ul dis-
putacio — 18, 16 [Disceptatio con-
tentio PSg. 295]
Tribunus*^ qui super mille uiros est —
18, 21 [Tribunos super; est fehlt PSg.
9. 295]
Strenuis utilibus ul fortibus — 18, 25
Efferetis ^2 portetis^^ 1 proficiscetis^* —
12, 46 [a]
Obriguerunt obstipuerunt — 15, 15 [a.
vgl. K 526] 35
Coturnices similis auibus quas quidam
quasquibis^^ uocant '•'' — 16, 13 [vgl.
ÜT 530 qacoles]
Pilo pistillo»"' — 16, 14
Gonior mensura est {A 105''^) attica 40
Habens xii sextarios — 16, 16 [a]
Scatere ict ebullire 1 eferuere^^ — 16, 20
[vuimidon ebullire a\
Alui^^ nutriui 1 paui — 16, 32 [a]
Oefi et batus unum sunt^*^ mensuram^^ 45
Habens modiorum trium — 16, 36 [a]
lurgata^^ rixata 1 iniuriam Habentia^'*
— 17, 2 [Qui iurgatus rixatus 1
iniuriam Habentia a\
Pauxillum 2* modicum — 17,4 50
Praestolat^^ obseruat 1 expectat — 18,
14 [Prestolatur a]
(7? 9'') Disceptatio altercatio Contentio
disputatio^e — 18, 16 [a\
Tribunus^' qui super mille uiros est 55
[Tribunos; sunt d\ nel super unam
trihum — 18, 21
Strenuis ^^ utilibus 1 fortibus — 18,
1 asportetis Israel proficiscentis Ärev. ^ cotumix et perdix Arev. 3 Pilo] P aus
p radiert Rz. * pistiUo Arev. ^ nur tarios Bz., das vorangehende suppliert aus Arev.,
der sextariorum aufweist ^ efferbere Arev. "^ iurgatus Vulg. ^ iniuriam Arev.
^ Pauxillum] x aus s Tcorr. Rz. paululum Vulg., vgl. Vercellone 1, 236 ^^ Praestolatur
Arev. Vulg. n tribunos Vulg. 12 die gl. vor der vorigen FR i3 portabitis A
" proficiscemini B i^ quaylas A i^ quaclas uocant quasquilas R ^"^ pistilo A
18 effundere A i^ die gl. fehlt A 20 ^ 21 mensura F 22 die gl. fehlt A
23 habent F 24 ^jg^ die stelle dieser nur in A üherlieferten gl. s. oben 147 anm. 21
2'> die gl. fehlt A. Pestulat F 26 Contentio disputatio als besondere gl. nach 152, 34
laculis F 27 die gl. nur in AR. supra raiile A 28 die gl. hinter 151, 53 Contentio
disputatio F. fortibus ucl utilibus R
152 Untersuchungen Über Die Bidelglobhare
[id gambra I', gambren Sg. 9, cam- 25 [a]
bren l eriiesthaften Sg. 295]
laculia telis ul sagittis ictis^ lü iactis — laculis' telis l sagittis [a\ 1 ictis I iactis
19, 13 [P] — 19, 13 35
5 Clangere sonare — 19, 13 [P\ Clangere'' ßonare — 19, 13 [oj
Micare coruscare fulgere — 19, 16 [per- Micare coruscare I fulgere — 19, 16 [a]
fulgere P]
Perstrepebat personabat — 19, 16 [P] Perstrepebat personabat — 19, 16 [a]
Paulatim per partes — 19, 19 [P] Paulatim id per partes [a\ siue per lu/ras
— 19, 19 40
10 Prolixius longius — 19, 19 [Sg. 9. 295. Prolixius'i longius - 19, 19 [a]
vgl. K 551]
Contestare coniurare — 19, 21 [firbiut Contestare coniurare " — 19, 21 [l
PSg. 9. 295] iurare a]
Zelotes — 20, 5 Zelotes — 20, 5
15 Insontem innocentem — 20, 7 [P. vgl. Insontes 1 innocens*' — 20, 7 [inno- 45
K 553] centes a]
Frustra sine causa' — 20, 7 [P] Frustra'* sine causa sine ratione nel in
nnnum — 20, 7 [a\
Preterea' extra h^c — 20, 22 [Prop- Prjeterea extra hec — 20, 22
terea P]
20 Liberi infantes — 21, 4 [P]
Diis sacerdotibus* — 21, 6 [Sg. 295] Diis id sacerdotibus — 21, 6 [a] 50
Portabit iniquitates' qui intercedit pro Portabit*' iniquitates id qui^' intercedit
iniquitate — 28, 38 [Gestabit id pro iniquitatibus^' — 28, 38
portabit (28, 30). Iniquitates id
25 pro intercedat iniquitatibus (28, 38)
PSg. 9; Gestabat portabat iniquitas
id est intercedat pro iniquitatibus
Sg. 295]
De industria* de instancia'' — 21, 14 De industria id de instantia \ de cura^*
30 [infantia P] [a] siue ex meditatione '^ — 21,
14 [a] 55
Cornupeta petulcum^ cornu petens — Cornupeta id petulcum^® 1 cornu petens
21, 29 [peculcum P, fehlt Sg. 9. 295] — 21, 29 [vgl. a]
1 actis Arev. 2 sjne ratione in vanum fügt Ärev. hinzu 3 die gl. fehlt Arev.
* sacerdotibus] id est sicut do tibi Arev. 5 ^i^ gi^ nur Arev. nach 155, 20 ^ per
industriam Vulg., vgl. Vercellone 1, 251 "^ de ciira setzt Arev. hinzu ^ petulcus J.reü.
® diese gl. nebst den beiden folgenden nur in FR. iactus F ^^ Clanguere F
^1 nur in FR 12 Constestare F. iurare FR i3 1 innocens fehlt A. Insontes inno-
centes ausradiert R ^* über die stelle dieser und der folgenden nur in A über-
lieferten gl. s. 147 anm. 21 i5 Portabis A i^ quia AR 1^ peccatoribus A
18 curia F ^^ meditatione A, siue— meditatione fehlt R 20 peduculü F
Das Glossar Rz. Zur Exodus
153
Arietes imniaculatos ^ vnius coloris noii
morbidos non scabiosos non laesos —
29, 1 [vnius coloris fehlt PSg. 9. 295;
scrabosos PSg. 9, scabrosos Sg. 295]
5 Aceruos tumulos — 22, 6 [Aceruo; 1
iiimbon zugesetzt P]
Solemnitatem ^ septem hebdomadas a
pascha vsque pentecosten — 23, 15
Segites^ messes — 22, 6 [Segetes P\
10 Defert* portet — 22, 13 [P]
Condiictum congregatum — 22, 15 [gi-
meitit P, gimetaz Sg. 9, kiniiet'az Sg.
295]
Seueris^ seniinabis — 23, 10 [Serueris P]
15 Craprones^ fursleones' — 23, 28 [Scra-
bones horniz P, hornoz Sg. 9, hor-
nuzza Sg. 295]
Ultroneus spontaneos* — 25, 2 [Vltro-
neos PSg. 9. 295]
20 Concinnrenda^ conponenda — 25, G
[PSg. 9. 295; \ machinanda setzt P
hinxti]
Ephod stola linea ul superhumerale iil
dalmatica — 25, 7 [stolinea; talmatica
25 P, nur stola linea Sg. 9. 295]
Conpingite iungite — 25, 10 [P; ungite
Sg. 295, langite Sg. 9]
Oraculum et propiciatorium unum sunt
ubi audiebantur diuina eloquia —
30 25, 18. 17 [Sg. 9; adiebantur Sg. 295;
diuna P. vgl. K 5S9]
Interrasile ^^ inter anaglyfa^^ — 25, 25
Arietes inmaculatos id unius coloris ^^
non morbidos ^^ {F 42*) non ** scabiosos
non lesos — ■ 29, 1 35
Aceruos tumulos Segetes messes — 22,
G [a]
Solemnitatem ^^ septem ebdomadarum id
a pascha usque ad^® pentecosten —
23, 15 [usque in a] 40
(i? 10«) Defert^'^ portet ^^ _ 22, 13
Conductum congregatuin — 22, 15
Seres seviinahis — 23, 10
Scrabrones^' Uesp^ longe — 23, 28 [a.
vgl. A' 580 uuapces] 45
Ultroneos'^*' spontaneos — 25, 2 [Ultro-
neus spontaneus d\
Concinnenda ^^ conponenda — 25, 6
[Concinnanda a\
Ephot stola linea \ superhumerale — 50
25, 7 [a\
Conpingite ^^ coniungite — 25, 10 [a]
Oraculum ^^ et propiciatorium unum sunt
ubi audiebantur^* diuina eloquia —
25, 18. 17 [a] 55
Interrasile*^ id anaglifa — 25, 25 [In-
1 die gl. nur Arev. nach 155, 23 2 ^ig gi n^r Ärev. nach 153, 11 3 Segetes
Arev. Vulg. * Deferat Arev. Vulg. 5 seminabis Vulg. '^ Crabrones Arev.
Vulg. ' furrlones Arev. « spontaneus Arev. ^ Concinnanda Arev. Vulg.
10 Interrasilem Arev. Vulg. " anter anaglypham Arev. 12 unicoloris A, unius
collis F 13 morbos A ^^ fehlt F i'i Sohemnitatem A, Sollemnitate F is ad
die F, in E i^ De::fert A, rasur von de i» oportet F, portal A i9 Scabrones
F, Crabrones A 20 ü()gr die stelle dieser nur in A vorhandenen gl. s. oben 147 anm. 21
21 Concinnenna F 22 die gl. nur in A hinter 155, 15 Cidarim, das erste i aus
u radiert; in R steht Conponite iungite 23 Oratorium R 24 audiebant F 25 inter-
rasilem R
154
UNTERHI'Cm'NOK.V fllKll DiK RlUKI.Ci I.O-MAKK
[IiitHrrasileae id inter aiia^lita misai-
lihau gestiu P ; nur InteraMileiu iniriai-
lihen greftin .S'^. *J, niisselichen kirueten
\ uiitarfalztaz Sy. 295]
5 Acitabula acinaiios — 25, 29 \P mit
xtisatx von ezzichfaz]
Fialas calices minores — 25, 29 [Fiolas;
maiores I'\
Calamos in^ inoduni calami — 25, 31
10 [.i. imodum P]
Scyfos calices maiores^ — 25, 31 [.SV/.
9. 295; l cofphilin fügt P hinxu]
Sperulos ' in modum spere rotunditas *
— 25, 31 fSpemlas; rotunduni PSg.
15 9. 295]
Saga una tela in cortinis ^ — 2G, 7
Fibulas hrincas ut fiblas — 26, 11
A sumnio usque ad sumnium a fine usque
ad« finem — 20, 28 \PSg. 9; fine
20 in finem Sg. 295 ; a parte una usque
ad alteram a]
Inseretur inponetur inmiscetur includetur
— 26, 33
Fuscinulas tridentes — 27, 3 [Fuscinulos
25 crafFon PSg. 9, chraffun 1 tridentes
Sg. 295]
Arula' uas eneum quadrangulum in qua
portant prunas^ — 27, 5 [eneum est
quadratum im pedes Habens in quo
30 (quod Sg. 9. 295) carbones ponent et
subter graticulam panebantur (ponunt
torra.sileni u\
(.1 106'*) Acitabulum quartii pars eminc
est XII dracmas" appendens = Isidor
16, 26, 5 — 25, 29 35
Fialas*'' calices minores — 25, 29 [a\
Calavws id in modum calami — 25,
31 [a]
Seif OS calices maiores — 25, 31 \a]
Sperulas*' in nioduni sper^ rotunditas 40
Alia editio sperateres ^'^ — 25, 31
[speroteres a]
Saga una tela in cortinis '^ — 26, 7 [a]
Fibule sunt quibus pectus ** feminarum **
ornatur 1 pallium*« tenetur a uiris in 45
humeris seu cingulum *' in lumbis =
Isidor 19, 31, 17 — 26, 11 [sunt
propri^ a]
lui^eretur id inponetur Inmiscitur** in-
cluditur — 26, 33 [a] 50
Fuscinulas tridentes — 27, 3 [tuscinul^ ä]
Arula uas aeneum quadrangulum (RIO^)
in qua prunas*® portant^'' — 27, 5 [a]
1 fehlt Arev. ^ maiores] ai atis in von späterer hand Rz. ^ Sphaerulas Ärev.
Vulg. * /. rotundas ^ cortinis Bz. ^ in Arev. '' arulam Vulg. ^ quo prunas
portant Arev. ^ d'^agmas A lo Fiala F ii Calamos A 12 speroteres R
13 curtinis FR 1^ tenetur pectus A i^ feminarum. 1 A, mulierü F i^ pallium] i
aus a karr. A i'^ angulum A is inmiscetur A i^ darauf celaturas F, aus der
in Rz. folgenden gl. hieher verschlagen 20 portabant A
Das Glossar Rz. Zur Exodus
155
et super graticulum ponebant S(j. 9.
295) PSg. 9. 295]
Celaturis picturis — 27, 10 [Celatura
pictura in auro t argento sine diuisione
5 id incisione F'Sg. 9. 295]
Paxillos nonien ^ inensur(3 palos diminu-
tiue^ — 27, 19
Contusum contritum — 27, 20 \Sg. 295]
Opansum^ uelum extensum quod* undi-
10 que pandatur^ — 27, 21 [vgl. iT 607]
Adplica iunge congrega — 28, 1
Fungantur utantur obsequantur — 28, 1
Racionale pannus in pectore sacerdotis**
quadratus — 28, 4
15 Citharim'' mitras et tiaras^ unum sunt
— 28, 4 [Citbarim fehlt PSg. 9. 295;
Mitra et tyara Sg. 295; idem sunt P]
In marginibus in^ summitatibus uesti-
mentoram — 28, 24 [vgl. K 615]
20 Malura punicum ^** et mala granata unum
sunt, pom^ ^^ mire pulchritudinis ^^ —
28, 33 [vgl. TiT 618]
(38**) Feminalia femoralia. Femina ^^
femoral* — 28, 42 [vgl. K 622]
25 Lagana de farina est. primum in aqua
postea in oleo frigitur — 29, 2 [La-
gana . . . Coquitur in aqua . . . postea
in sartagine et oleo frigatur gigroubit
Celaturis 1^ picturis — 27, 10
Paxillis '" nomen mensur^ — 27, 19 80
[Paxillus d\
Contusum contritum i' — 27, 20 [a\
Opansum uelum extensum ^^ quod ubi-
que 1^ pandatur
20
27, 21 [a\
Applica iunge \ congrega — 28, 1 [d\ 35
Fungantur utantur obsequantur ^^ —
28, 1 [a]
Rationale id pannus ^^ in pectore sacer-
dotis*^ quadratus — 28, 4
Cidarim mitras et tyaras'* unum sunt [a\. 40
Pilleus et galerus unum sunt^^ —
28, 4
Li marginibus in sumitatibus^^ uesti-
mentorum — 28, 24 [a\
Malum punicum et mala granata unum 45
sunt, poma mir^ pulcbritudinis ^' —
28, 33 [Mala punica ä\
Feminalia id^^ femoralia ^^. Femina id
femora — 28, 42
Crustula^** panis est oleo con(^ 106*^)- 50
spersus in medio concauus et tortus
— 29, 2 [Crustulum a\
Lagana de farina est primum in aqua
postea in oleo frigitur ^^ — 29, 2
1 genus Arev. 2 palus norainatae Arev. ^ Oppansum Arev. Vulg. ■* quo Arev.
•i darauf Ra Rz., ansatz zu 155, 13 Racionale ^ fehlt Arev. '' Cidarim Arev.
Vulg. 8 mitra et tiara Arev. ^ in bis Arev. lo mala punica Vulg. " poma
Arev. 12 darauf folgt, nur bei Arev., 28, 38 Portabit usw. s. oben 152, 22
13 Femina aus Femora korr. Bz. i^ Femora a femine Arev. i-» nur in A, nach
153, 52 Conpingite i*» Pauxillis F, Paxillum A, Pa,"xillus R; davor Paxillus pa:lus
{rasur von u) R i^ amritum A i'^ expansum A i» ubi.'^"q; F 20 panditur A
XL
21 Fungatur ulatur (uitantur F) obsequatur A 22 pa.nus A, pannis F 23 sacer-
dotuli A 21 mitres et tiares A 25 Pilleus— sunt nur F, darauf (25, 10) Conpingite,
(27, 10) Celaturis A 2g summitatibus AR 27 poma— pulchritudinis fehlt A 28 [^
mit einschaltezeichen ubergeschr, F 29 femuralia F ^ crustulam Vulg. ^1 frictus A
150
Untersuchungen Übek Dik Bihklglosnake
(fricatur kigroubit Stj. 295) PSy. 9.
295]
Inlciaueris «anctificaueris' [PSy. 295)
(juando redeunte tempore anni cuiicta
!^ c'oncludunt ineiiso «eptimo quin negyplü
initiiun auni et finetn sie feceiunt —
29, 9
Mactabis occidis'' — 29, 11
lecoriö figido^ — 29, 13
10 Aruinam cxugiam* — 29, 22 [uelziti
PSg. 9, feizti \ unslit S(j. 295]
Ultalia intralia* — 29, 22 [v(jl. K 629 1
Expiandum expurganduin — 29, 36 [ad
expurgandum P |
15 lugiter perseueranter — 29, 38
Hin niaior xviii sextarionini ^ minor
villi — 29, 40
Libandum sacrificandum Liba sacrifica'
— 29, 40
20 Sunmiam numerum — 30, 12 [P^g. 9.
295]
Recensiti numerati — 30, 12 [vgl. K
637]
Numen* potestatem — 30, 13
25 Obelus» semiscriptulus i<* — 30, 13
Labiuni et labrum unum sunt Das eneum
quadrangulum in quo labantur^^ sacer-
dotes — 30, 18 [Labrum uas aeneum
est quadrangulum et in quo sacer-
30 dotes templum (in — templum fehlt
Sg. 9) intraturi manus ac pedes laua-
bant PSg. 9. 295]
Initiaueris id sanctificaueri« [a] quando'*
redeunte tempore^* anni cuncta con-
cludunt** id mense Kcptembrio quia 35
egiptii initium anni et finem sie fece-
runt — 29, 9
Mactabis" id loccides — 29, 11 \a\
{P 11*) lecoris id figid (fitgido^« A,
figidis ficta id lepara It] — 29, 13 40
Aruina — 29, 22
Uitaliii intra ilia — 29, 22 \a]
Expiandum expurgandum — 29, 22 [a]
lugiter*' perseueranter — 29, 38 [a\
Hin*^ maior xviii *' sextariorum Minor 45
villi 20 _ 29, 40 [viii a]
Libandum sacrificandum [a] Liba^^ sacri-
fica22 — 29, 40
Summam^^ id numerum — 30, 12 [a]
Recensiti 2* numerati — 30, 12 [a] 30
Numen potestatem ^^ — 30, 13 [po-
testas a]
Labium et labrum unum sunt^* id uas
aeneum quadrangulum in quo 2' lauan-
tur {F 42'') sacerdotes — 30, 18 [a] 55
1 Initiaberis sanctificaberis Arev., das folgende quando — fecerunt nur Arev. - occides
Arev. 3 hepatis Arev. * exungiam Arev. ^ intra ilia Arev. ^ sextariorum xvilli
Arev. '' sacrificia Arev. ^ Nomen Arev. Vulg. ^ Obolus Arev., obolos Vulg.
10 scriptulus semi Arev. " labantur] das zweite a aus ? o korr. Bz., lauantur Arev.
12 qiii A 13 tepore F i^ concludant A, concludentur R i^ die gl. nur in F
16 es scheint frigido gestanden zu haben A i^ die gl. nur in A i^ fehlt A
19 xviin F 20 VIII R 21 Liba] i aus a korr. F, von junger hand zu Libamenta
ergänzt 22 sacrificia F 23 Summa AF 24 diese gl. sowie die folgende fehlt A
25 potestas R 26 sestarium A, a aus ?o korr. 27 qua F
t)As Glossar Rz. Zur Exodus 157
Zmirne' calanii id cassi^ fistul^ — 30, Smyrn^ Calami Cassia fistule — 30,
23. 24 23. 24
Suppellectileni diuers^ res — 30, 28 Suppellectile diuers^ res mobiles — 30,
[Suppellectiles res diuerse P\ 28 [aj
5 Callid^ astute caute dure^ — 32, 12 Callide^^ astute — 32, 12 [a] 35
Quiuero possum^ — 32, 30 Quiuero possum — 32, 30 [potuero a]
Reatu* culp^ — 32, 35 Reatus culpa — 32, 35 [Reatu a]
Papilliones^ tentorii — 33, 8 [In ostio Papilionibus tentoriis — 33, 9 [Papilionis
papilionis Sg. 295; Papilio id ten- . . . tentorii a]
10 torium P]
Deinceps rursus*' ul iteruni — 34, 1 Deinceps '^^ rursus^'' iterum — 34, 1 40
[rursum l a]
Aras altaria — 34, 13 [vgl K 65 9J Aras*^ altaria — 34, 13 [a\
Lucus' et uemus ununi sunt et dictus Lucus et nenms unum sunt et dictus^^
eo* quod minime transluceat — 34,13 eo quod minime luceat^*' — 34, 13
[dicti; luceant a\ 45
15 Aenuüator imitator ul inuidens ul sec- Emulator imitator 1 inuidens^^ — 34,
tator — 34, 14 14 [a]
Pepigi pactum feci ul spondi — 34, 27 {R 11^) Pepigi'^^ pactum feci 1 spopondi
— 34, 27 [a]
Foedus pax perpetua ul amicicie^ — Foedus pax perpetue 1 amicitia — 34, 50
34, 27 27 [a]
20 Cateniam turbam uiultitudinem conuen- Cateruam turbam^-* multitudinem con-
tum — 35, 4 uentum** — 35, 4 [multitudo turba
conuen tus a]
Prupto^" uelocitate uoluntatis^Hil preceps Promptu uelocitate*' uoluntatis 1 pre- 55
— 35, 5 ceps^s — 35, 5
Posuit testimonium in arca id duas ta- Posuit testimonium in archa^^ id duas
25 bulas^2 _ 40, ig tabulas — 40, 18
Armillas rotundas sunt^^ — 35, 22 [Ar- Armillse^^ rotunde sunt — 35, 22 [a]
milla rotunda erit .i. armbouga PSg.
9. 295]
Dextralia ampla sunt et ante manica** Dextralia anipla^^ et ante {A lOG''^) 60
30 portantur — 35, 22 [erunt ante m^ni- manicam portantur — 35, 22 [ampla
1 myrrhae Vulg., vgl. Vercellone 1, 278 2 ducerc Arev. ^ post Arev. * reatum
Arev. •> Papilionis Arev. Vulg. •' rursum Arev. "^ lucos Vulg. ** est Arev.
9 amicitia Arev. i" prono Vulg., Prompto Arev., Vercellone 1, 292 ii uoluntatis aus
uelocitate km-r. Bz. 12 tabulas] das erste a aus korr. Bz. ^^ rotundarunt Arev.
^* manicas Arev. ^•> diese gl. nebst den beiden folgenden nur in FB i^ die gl. nur
in A i'' rursum 1 B i* die gl. nur in FB 1^ dicti B 20 luceant B
21 inuidus B 22 die gl. fehlt A. Pepii F 23 turbam fehlt A 24 Caterua multi-
tudo turba conuentus B. conuentorum A 25 uelocitatis A 26 pces F 27 in archa
fehlt FB 2.S Armilla F 29 ampla sunt B
158
UnTKRHUCHINOEN Ü|JI;H DiK HlliKI/iLOMMAKK
cam id ristallun (riötillo Sg. 295) et
possunt (possit .S'^. 295) ihi coniungere
uno clauo (claiie I') PSg. 9. 295)
Abietarii lij^narii ab ^ aliiete arbore —
5 35, 35 [Abigetarii 1'; \ de abiete
arbore P, tarnen de abiete dicitur Sy.
9. 295J
Polinietarii pro rotunditate imaginum.'
poliun rotuiidum — 35, 35
10 Necteretur ligaretur — 36, 18 [Sg. 295]
Conpagem^ iuncturam — 36, 29 [Sg.
295. vgl. K G09]
Ciatos XII* iinum sextariuni^ faciunt
— 37, 16
15 Ad plagam ad latus Septentrionalem
contra mediam noctem — 38, 11
Australem® contra meridiem — 38, 9
[Sg. 295]
Bratteas laminas aureas suptilissimas —
20 39, 3 [subtilissinias aureas PSg. 9. 295]
Excubabant uigilabant — 38, 8 [P ;
vuahteton uigilabant*S'5'.295, uuha.'®ton
Sg. 9]
Sub tecto testimonii id tabernaculi —
25 40, 24 [PSg. 9; Subtectio testimoni
Sg. 295]
sunt fl| 30
Abietarii lignarii ab* abiete arbore
35, 35 \a\
Polimetarii * pro rotundititte quia poluni
rotunduni dicitur. Polimetarius artifex
uestimentorum olosericoruin — 85, 35
35 [a\
Plumario in similitudinem plum^ factum
— 38, 18 \a\
Necteretur ligaretur — 36, 18 [a\
Conpagem ^^ iuncturam — 36, 29 [a\ 40
Incastratura"^^ conpaginatio^'' lignorum
— 36, 32 [a]
Ciati XII unum sextarium faciunt. Sunt
auteni minores et angustiores quam
fial^ — 37, 16 [a] 45
Ad plagam septentrionalem ^^ id contra
mediam noctem — 38, 11 [o]
Australem id contra meridiem^* — 38,
9 [a]
Bratteas ^^ id laminas aureas subtilissi- 50
mas — 39, 3 [a\
Excubabant uigilabant — 38, 8 [a]
Sub tecto testimonii id tabernaculi
40, 24 [a]
DE LEÜITICO {R 12'^) IN LEUITICO 55
Uagreca' ebraice Leuiticus grece minis- [F 43*) Vaiecra hebraice Leuiticus grece
terialis latine quia ministeria sacer- Ministerialis latine^'' quia ministeria
1 fehlt Arev. 2 imagini Arev, 3 compaginem Vulg., vgl. Vercellone 1, 296
4 viginti Arev. -> durch sigle bezeichnet Bz. Arev.; letzterer löste sie fälschlich mit
cochlearia auf ^ australi Vulg. "^ Vagecia Arev. ^ fehlt A ^ Polimetarii — dici-
tur fehlt A 10 die gl. fehlt A n Incastraturam F, incastraturae Vulg. 12 con.
paginationem A i^ septentrione F 1* meridie] r aus d radiert F ^^ Bratea F
16 Latine ministerialis R
Das Glossar Rz. Zur Exoinis Und Zum Leviticus
159
dotum in eo descripta^ sunt — Über-
schrift
In clibano in Camino in forno^ — 2, 4
Torres^ asses — 2, 14
5 Farris genus frumenti — 2, 14
Ilia latus prope inguineni — 3, 4
Inficians insidians — 6, 3 [Inficiens
»S'^'. 295; 1 denegans setzen PSg. 9.
295 hinzu]
10 Quodlibet qualecumque — 6, 3
CoUiridas cibus quem nos nebulam di-
cens* — 7, 12
Sanctificabor in eis id quia^ presumentes
punio — 10, 3 [eis qui adpropiiiquant
15 mihi id est quos elegi quia {fehlt P)
presumentes punio PSg. 9. 29öJ
Crepidinem'' fundanientum — 1, 15 [Super
crepinem .i. super {fehlt Sg. 9. 295)
summitatem PSg. 9. 295]
20 Subucula ephot id tonica linea' — 8, 7
[vgl. K 697]
Profanuni inlicitum uiolatuni pollutum
— 10, 10 [Profanuni pollutum P]
Lugubri flebili — 10, 19 [charagemo
25 flebili Sg. 295, caragar P, charager
Sg. 9]
Cyrogillius^ bestia spinosa maior eri-
nacio — 11, 5 [genus bestie et est
similis iricio sed maior PSg. 9. 295;
30 aliter similis muris et ursis setzen Sg.
9. 295 hinzu]
sacerdotum in eo scripta sunt" —
Überschrift [descripta a\
{A 107"*) Simila medulla frumenti —
2, 1 [a\ 35
In clibano '" in camino — 2, 4 [a]
Torres asses — 2, 14 [d\
Farris** genus frumenti — 2, 14 [a]
Reticulum'^ adeps intestine — 3, 4 [a]
Inficians *^ insidians — 6, 3 [a] 40
Quodlibet qualecumque — 6, 3 [a]
CoUiridas cibus quem nos nebulam di-
cimus — 7, 12 [d\
Sanctificabor*'^ in eis id quia presumen-
tes*^ punio — 10, 3 [a\ 45
Crepidinem sumitatem*® — 1, 15 [summi-
tatem a\
Subucula ephot id tunica linea quia eis
non erat pre(^ 107*^)ceptum incensum
ponere*'' sicut aaron — 8, 7 [a] 50
Profanum ** inlicitum Uiolatum pullutum
— 10, 10
Lugubri 19 flebili — 10, 19 [a]
Cirogrillus ^*^ bestia spinosa maior eri-
natio — 11, 5 55
1 eodera scripta Arev. ^ furno Arev. ^ torrebis Vulg., vgl. Vercellone 1, 315,
turres Arev. * dicens am rand mit Vericeisung nachgetragen Bz., dicimus Arev.
•"' id quia fehlt Arev. "^ die gl. als erste des Levit. Arev. "^ der ansatz fehlt Arev.
^ Choerogrynus Vulg. » descripta sunt ü. es folgt A 106"J'-2. 107*1 das randglossar
zum Levit. (= F 42'». 48») bis 14, 10 Tres deci:: lo diese soivie die nächste gl. fehlt F
" fehlt F, von A in das zweite glossar nach 11, 17 Tunc iosephus eingesprengt
12 Leticulum A i3 Inficiens F " die gl. nach 159, 39 Reticulum AFR i^ quia
nur R. psumitcs F '^ summitatem Alt i^ inponere R i^ nur in A 107^1, ein-
gesprengt in das zweite glossar nach 2, 14 Farris i^ die gl. fehlt A ^o Cirogiilus B
160
Unterwuchl'ngen Ühkr Dik Bihki.(,i.<>ms.\KK
Alietuni^ auis siniilirt aquil^ äed maior
tanien minor iiiiltori — 11, 13 [Alieturs
Sg. JOö; auLs fehlt FSy. 9. 295; et
maior P; minor tanien Sg. 29ö; quam
5 uultvr PSy. 9. 29o]
Noctua* coruu3 nocturnus ul cauannus
— 11, 6
Larum auis maritima habens ungula.s^
quasi accipiter — 11, IG
10 Bubonem nocticorax* — 11, 17
Ibin» — 11, 17
Onocratulum^ auis qui' sonitum facit
in aqua ul pellicanus — 11, 18 [que;
t felefor (felefer Sg. 295) id aninial
15 olori simile usw. PSg. 9. 295J
Porphirionem alii auem album similem
cicino^ — 11, 18 [i(t auis orientalis
et solo morsu bibit omnem cibum
aqua tingens (diese xwei worte fehlen
20 Sg. 9) deinde rostrum (referum Sg. 9)
ad posteriora refereos (Deinde pede
ad ostrum P) ueluti cum {fehlt P)
manu omnia foris fert {statt der drei
letzten worte appetens 1 isarn P)
25 PSg. 9. 295]
Alietum auis Hiniiü» aquile sed maior
tamen njinor • uultur^ — ■ 11, 13
( alias; »ed fehlt; maior auis a\
Noctua*" coruus nocturnus P* cauannus
— IL IC [a\ 30
Larum *2 auis maritima habens unguias
quasi accipiter — 11, IG [LarTs; un-
gula a]
Bubo auis nocturna id huuo. *^ haec cum
in urbe** (R \2^) uisa fuerit solitu- 35
dinem significare dicunt** de qua
ouidius foedaque fit uolucris uenturi
nuncia luctus ignauus*^ bubo durum
mortalibus omen*'' = Isidor 12, 7, 39
— 11, 17 [id huuo fehlt; significare 40
eolitudinem; nomen ä]
Onocrotulum *^ auis quae delectatur '* in
stagnis. Onocratolon ^^ greci uocant
longum rostrum vgl. Isidor 12, 7, 32
— 11, 18 [ünocratulum ; Onocro- 45
tolon a]
Porphyrionem'* quidem auem albam^*
similem cigno dicunt*^[quidam autem o]
et omnem cibum in aquam tingui^*
Postea cum pede ad rostrum ferens^^ 50
vgl. Hraban-Walahfrid p. 815 und
Plinius Eist. nat. 10, 129 — 11, 18
1 haliaectum Vulg. 2 noctuam Vulg. •' unguias] übe^- a rasur eines Striches Bz.
* nycticorax Arev. ^ fehlt Arev. ^ onocrotalum Vulg., Onoerotalus Arev.
' quie Arev. ^ cygno Arev. ^ minor aute A lo Xoetua auis ^-1 " l fehlt A
12 Larus F i3 j^ huuo fehlt AJR " in urbe fehlt A ij significare solitudinem R.
df A lö ignauus] das zweite u «ms s radiert F, iguarus A i^ nom F, :omen B,
rasur von n is Ouacratallü F, Onocrotalum B ^^ delectet~ F 20 Onocrotolon B,
Horocratulon A 21 ^i^g gi nach der folgenden AFB; porphyrione A zwischen maior
und Omnibus des nächsten ansatzes 22 autem album A 23 dicunt cignon A
ä't tingi F 25 et omnem — ferens fehlt B
t)A8 Glossar Rz. Zum Lkviticits
161
Herodionem niaior est oninibus auibus
qui ^ aquilam prehendit — 11, 19
[Herod herodias uualhapuh P, Hero-
dius (Erodius S(). 9) uualdfalcho Sg.
5 9. 295]
Caradrion^ — 11, 19
Brucus* siniilis locust^ sed maior —
11, 22
Attacus* — 11, 22 (Attagus et opio-
10 macus ignota sunt nobis (ignojnobis
sunt Sg. 295) animalia PSg. 9. 295]
Ophimacus* — 11, 22
Corcodrillus ^ bestia in flumine similis
lacert^ sed grandis — 11, 29 [Corco-
15 drillus bestia in flumine similis lacerte
sed maior ita ut homines manducet.
et habet nilus (nilis Sg. 295) qua-
drupes animal (quadrupedia animalia
Sg. 9. 295) et terra (terr^ Sg. 9. 295)
20 pariter ac flumine (flumini Sg. 9,
fluminibus Sg. 295) infestum (infesta
Sg. 9. 295). unum hoc (hoc unum
Sg. 9. 295) animal terrestre lingue
usu caret (su caret P, succaret Sg.
25 295) unum superiore mobih maxilla
imprimit morsum (morsu Sg. 295) alia
terribile (teribile Sg. 295) pectinatim
stipante se dentium serie. magnitudine
excedit plerumque duodeuiginti cubitis
JO (cubitos Sg. 295) parit oua quanta an-
seres ungula autem armatus est contra
(cc P) omnes ictus oute (cutae P)
inuicta. dies in terra agit noctes (nocte
P) in aqua PSg. 9. 295]
1 quia Arev. 2 fghu Arev. ^ Bruchus Arev. Vulg. * fehlen Arev. Ophiomachus
Vulg. ■> Crocodilus Arev. Vulg. 6 forme A ^ facihs A ^ similis fulice B,
similit A » Omnibus auibus fehlt F lo capit oder capie A, id capiet F " Om-
nibus— falco fehlt B, falcho F 12 qui— conprehendit nur A i^ dicit'] c aus i Icorr. F
" uualu : hchabuhc] das dritte u aus a korr.; rasur von Ic F. die worte quod —
uualu:hchabuhc nur in F i^ Cadrion A i" Bruchus F, die gl. nach 161, 44 Opi-
macus AFB ^"^ siraiht A 1*^ Atadius A '^ Opimachus F 20 ^{g gl nach der
folgenden F 21 flumina F 22 similit A, similis— maior] Nepthurinus B, rasur von n
23 pectina in] a aus e korr. F. l, pectinatim 24 i,j nijo— agit nur in F
Althochdeutsche glossen V. 11
Herodion i'onna" fulice' similis® sed 35
maior [similis fulice a\. Omnibus aui-
bus^ Caput ^^ quasi falco *^ qui etiam
aquilam conprehendit *2 quod dicitur^"*
uualu : hchabuhc ^* — 11, 19
Caradrion'^ ignotu — 11, 19 40
Brucus^** similis^'' locuste sed maior —
11, 22
Attacus 1« ignota — 11, 22 [a]
Opimacus^^ ignota — 11, 22 [a]
Corcodrillus^*' bestia in flumine ^^ similis '■^^ 45
lacerte sed maior. in nilo gignitur
{F 43'') et est quadrupes pariter terre
et flumine. unum hoc animal Terrestr^
lingue usu caret unum superi mobili
niaxihla inpri:mit morsum alias terri- .50
bile pectina in^^ stipante se dentium
syrie. magnitudine excedit plerumque
duodeuiginti cubita parit oua quanta
anseres unguibus autem armatus est
contra omnes ictus cute inuicta. dies 55
in terra noctes in aqua temporis agit^*
— 11, 29 [von quadrupes an mit
kleinen ahweichungen a = Hrahan-
Walahfrid p. 816 aus Plinius Hist.
mt. 8, 89] GO
i«;2
rNTKRrtrrill'NOEN ÜhEH Dil l?IIJKI/SI/»HMAItK
10
Migiilt; »iiniliH i-umeleoiii ' — 11, 3(J
C'hameleoii ttiinilU ent'' lacerte et sub
iinpectu niutat colores - 11, 30
jCamilleon (Canieleoii .S'^. 295) Hiiniliä
est (fehlt Sg. 295) rei cui adproxiina-
uerit et est siiiiilis lacertt; tarnen sub
aspectu mutat colores (fehlt I'). et
huius cameleontis (canielaontis P) cor-
pusculuni ad colores quod uidet facil-
üma conuersione (conuersatione 1')
iiariatur qiiod alioruin animaliuiti noii
est ita tani (ad conuersioneii) P) facilis
corpolentia PS(j. 9. 295)
Stelio uespertilio id oalua suricis —
15 11, 30
Scithropodes^ uas fictile podes Habens
— 11, 35 [Scicrepides Sg. 9, Cltro-
pedes Sg. 295; Habens pedes tres
PSg. 9. 295 1
20 Inolitam * non natani^ — 1 3, 11 [Ino-
litaco Innata /', Inolita increta Sg.
295]
Effloruerit appanierit'' — 13, 12
Uallicula" concaua loca — 14, 37
25 Nebula eorum fumus aromatum — 16,
13 [PSg. 9. 295j
Inprecans soluens — IG, 21 \Sg. 295;
1 soluans .i. fluohbenti P]
Mi(,'ale Bimili« caineleon* 11, 30
Cameleon similiä^ lacerte. sub aHpoctu 30
enim mutat colores uarius ut pardus.
dictus auterii ita ad colores cariie-
leontis quod uidet facillirna conuersa-
tioiie uariatur (piia alioruni animaliuin
non est ita facilis curpulentia ad con- il'»
uersitionem '° — 11, 30 [diuersa est
uarietate conspersus ut pardus; ita
Huius canialeontis corpusculum ad-
colores quos uidet; quod aliorum; ita
ad conuersionem facilea corpulentia n 40
= Hrabmi-WalahfriJ p. 810]
Quod an)buh\t super nianus'^ sicut ursus
— 11, 27
Si super euni fusa aqua fuerit id in qua
lauantur hec uasa — 11, 34 4.')
Quod^* super pectus quadrupes graditur
öubaudientium*^ non oomedetis —
11, 42
Et quod inultos pedes Habet siniibter
— 11, 42 .50
Stelio^* genus^^ serpentis similis*' lacerte
— 11, 30
(A 107''*) Scitropedes uas fictile pedes
Habens*' — 11, 35 [uasa sunt fictilia
pedes Haben tia a] r>5
Inolitain non natam
non nata a]
13, 11 f Inolita
Effloruerit apparuerit — 13, 12 [a]
Ualliculas concaua loca — 14, 37 [a]
Nebula eorum fumus aromatum — 10, CO
13 [a]
Inprecans soluens — 16, 21 [a\
1 chamaeleonti Arev. - fehlt Arev, ^ chytropodes Vulg. * inolita Vulg.
^ nominatam Arev. •' appellauerit Arev. ' valHculas Vulg. diese gl. vor 163, 7,
die beiden folgenden darnach Arev. ^ similt ohne cameleon A ^ sirailt A
1*^ uarius—conuersitionem nur in F " diese gl. nebst den drei folgenden nur in F
12 Quidquid Vulg. '^ l. subaudiendum ^* Stilio 7?, Stilo A ^^ genus est 7?
i"* est serponti similt A '' Habens pedes A
Das (ti.ossar K/. Zi'^i Licvniccs
\(>:\
Perspicuy manifeste aperte ■ — 13, 11
Ulcus uulnus sed minor — 13, 18
[ohne sed minor PSg. 9. 295]
Haud dubi^ sine dubie^ — 13, 43
5 Papulas"^ uerrucas quv^' in leprosis appa-
rent — 14, 56
Sagma sella — 15, 9 [stiiol sella Sg.
295, nur stuol Sg. 9. vgl iT 716]
Quicumque sit qualibet' — 17, 3
10 Prepucia* pomorum inmundicia quia''
idolis immolabantur® — 19, 23 [pomo-
morum P; immolantur, 1 superflui-
tates eorum zugesetzt PSg. 9. 295]
Accupio'^ accusacio ul qui auium^ cantus
15 austat — 17, 13
(39''^) In pellicatum in domum concubi-
narum — 18, 18 [in loco concubine
P, chebisod huor P, In chebisod Sg. 9,
in chebisod in domum concubinarum
20 Sg. 295]
Incisuras^ pro luctu — 21, 5 [P]
Accula^^ uicinus — 18, 27 [Accola Sg.
295]
Susumo^^ occulte murmorans ul iniuria^^
25 seminans — 19, 16
Stigmata figuras ul signa — 19, 28
Nouerca matrastra^^ — 20, 11
Phitonicus^* incantacio diuinacionis^^ —
20, 27
30 Prostibulum domus fornicaria — 21, 7
[fornicatio Domus fornicaria Sg. 295]
Perspicu^'^ manifeste 1 aperte — 13, 11
[F 44*^ Ä 13») Ulcus uulnus sed minor
— 13, 18
Haud^' dubio sine dubio — 13, 43 [a] 35
Papulas uerrucas ^^^ qui^; in leproso appa-
rent — 14, 56 [a]
Sagma *^ sella. est autem hebreum gre-
cum et latinum — 15, 9
Quilibet^^ quicumque sit — 17, 3 \a\ 40
Preputia^^ pomorum ^^ inmundicia que
idolis^^ immolabantur — 19, 23 [a]
Aucupio^* accusatio 1 qui auium cantus
auscultat. Äiiceps qici aues capit —
17, 13 45
In'-^^ pellicatum in domum concubinarum
1 in locum concubine — 18, 18 \a\
Incisuras pro luctu
Susurrio occulte murmurans^'' 1 iniuriam
seminans — 19, 16 [Susurro; mur- 50
murat a\
Stigmata figuras 1 signa — 19, 28 [a\
Nouerca matrea id^' uxor patris secunda
— 20, 11 \vgj. A' 731]
Phitonicus^^ incaiitator diuinus — 20, 55
27 [a\
Prostibulum domus ^^ fornicaria — 21,
7 [a]
1 dubio Arev. 2 Papulas] p aus b mit rasur korr. Bz., papularum Vulg. (papulas
steht 22, 22) •'' Quilibet quicumque sit Arev., quilibet Vulg. ' die gl. nach 163, 16
Arev. '^ quae Arev. " immolantur Arev. ^ Aucupio Arev. Vulg. ^ ouium Arev.
^ diese gl. sotvie die nächste hinter 163, 28 Arev. i<^ Aula Arev. " Susurro Arev.
Vulg. ^^ whirias Arev. i3 matrasta ^rev. 1* Python icus ^rer. Fm/^. i'> diuinatio 4rer.
16 die gl. hinter den beiden folgenden A ^"^ Haut F ^^ uerucas Ä i" Segma AF
20 die gl. nach der folgenden R 21 Prebutia jf*^ -' domorü A, domus F
23 ocuUs A 24 Aucupium A, Accupo R '^^ Im A 2r, murmnrat F, murmorat R
27 fehlt FR 28 P:hitonicu8 A 29 domos F
l«ii
Untkrhi'ciu'ncjen Ömkk Du: Bii<F:ixif/>rMARK
IiKjuiliiius colomis uernHculu.s — 22, 10
|Iii(|iiiliimä coluim.s et uernaculu.s
luiuiii sunt Sg. 295, InquilinuH et
uernaculuä ununi est PSy. 9J
lubeleus
— •>.-.
10
Poleiita* farina siihiiliK '" de fabi« I 'JO
tritico — 23, 14 [a\
Inquilinus coIoiiuh l uerimculu.s — 22,
10 [a\
Spatulas fructus palm^ antequani aperian-
tur [«] id** in siniilitudineni spade. -!5
inde" spatula dicitur — 23, 40
Siclus XX obolos'* habet — 27, 25
Obulus" est scripulus'* (R 13"^) dinii-
dium (.1 107'"'^) qui facit siliquas*' in
Scripulus'* sex siliquarum •* pondere 30
fonstat = Isidw IG, 25, 22
Siliqua*' xxma^* pars solldi est ab
arbore cuius nomen est uocabuluni
tenens^» = Isidor 16, 25, 9
DE NUMERO DE NUMERO 2» 35
Ed^ e.-^t numerus quin in eo numerantur {A 108"') Vaiedebar^^ id numerus quia
filii Israel — iihersclirift
Spatulas'' fructus palme antequani aperi-
antur — 23, 40 |ramos 1 fructus pal-
marum qu^ ad similitudinem spade
producte sunt atque inde dicte \ nomi-
10 nate I'Sy. 9. 295J
ISicluri XX obelos habet PSy. 9. 295]
über-
15 Cunoos multitudines — 1, [)2
UixlHa* uictorias — 2, 2
lacinctina^ plauuns** — 4,
Coccinea" rubeas — 4, 8
Sanctificaui ** caput radet -
G, 11
in eo numerantur filii israhel
Schrift [a\
Cuneos multitudines — 1, 52 [«]
Vexilla a uehendo dicta Sunt enim signa 40
belli — 2, 2 [a\
lacinctina^* colore lapidis iacincti^^ —
4, 6 [iacinthina; iacinthi a]
{F 44'') Coccinea rubea — 4, 8 [a]
Sanctificauit^* capud radit — G, 11 45
[Sanctificat a\
1 fehlt Arev. ^ Spatulas] das ziveite a aus o korr. Rz. ^ dieser rest der Überschrift
nur in Arev. * Vexilla Arev. Vulg. ^ Hyacinthinas Arev., hyacinthinum Vulg.
6 glaucas Arev. "^ Cocciueas Arev., coccineum Vulg. ^ diese gl. nur in Arev. nach
164, 16. sanctificabit Vulg. darauf De omnibus cibis pulmentum Arev., vgl. P 15, 21
De pulmentis .i. de cibis omnibus ^ polentam Vulg. lo subtilas F " id fehlt A,
u
ici— dicitur fehlt B '- obelos A, obolus F ^^ Obulus aute A ^* scripulO i?,
scrupulus, Scrupulus A i-» si . . . das A i** Si . . . darum A, siallquarü F
ta
" Si...da A, Si:liqua F ^^ xx. A ^^ in A folgt hier der rest des zweiten Leviticus-
glossars von 14, 16 & asperget an 20 in LIBRO NUMERI AR ^i Vaiedaber R,
Yagedaber .4 - Iacinthina F 23 iacinthini F -4 Sanctificat R
Das Glossar Rz. Zum Lkviticus Und Zu Numkki
lüö
Uatila' spaludra ferrea — 4, 14 [Va-
tilla .i. pala ad focuin similis uasis
(uasae Sg. 9) quibus aque de nauibus
proiciuntur (proicitur Sg. 9) .i. scherm-
"i scuula (scermscuuala Sg. 295) PSg.
9. 295]
Zelotipi^ inuidi^ — 5, 14
Toro lectii^ — 5, 19 [Deaerto thoro .i.
derelicto lecto PSg. 9. 295. vgl. K
10 747]
Congessu' coadunaui ul collexi* — 5, 18
Dunitaxat uidelicet certe — 5, 25
Consuleret requireret interrogaret^ — 7, 89
Stipis® mendicufs. in alio loco lignum —
15 8, 4
Concisius' longius— 10, 5 [PSg. 9. 295]
Dimicant pugnant. in alio loco lucent
— 10, 9
Nausia^ uoniitus — 11, 20
20 Eniguiata preposiciones ^ .1. questiones —
12, 8
Precoc^ nimis niatur^ — 13, 21
Petra ^" quam iussit Dominus Moysen
percutere Puteus^° super quo Dominus
Plaustra tecta corio cooperta'^ — 7, 3 25
[operta a\
Acetabulum quasi acetaferum quod ace-
tum^2 ferat _ 7, 13 [^J
Corus XXX*' niodios capit** — 11,32
[capiet a] 30
Uatilla pala fcnea*^ ad focum similis
uasis cum*" quibus aqua proicitur
de naui*'' — 4, 14 [palla; de quo de
naui aqua proicitur a\
Zelotipi^, inuidi^ 1 suspicans — 5, 14 \a\ 35
Toro^^ Icctuni — 5, 19 [lecto a\
Congessi'^ coadunaui 1 coUegi — 5, 18
[Congessit coadunauit \ collegit a\
Diimtaxat uidelicet ui certe — 5, 25
Consuleret requireret 1 interrogaret — 40
7, 89 [a]
Stips^ö fustis — 8, 4 [a]
Concisius'^* longius — 10, 5
Nausia^^ uomitus — 11, 20 [Nausiam
uoniitum a] 45
{R lA^) Enigmata^' propositiones 1 que-
stiones — 12, 8 [a]
Precoque^* nimis matur^ — 13, 21
[Precoces a]
Puteus super quo locutus est dominus 50
petra^* quam iussit dominus moysen
1 Ua:tila, rasur von I Bz., Batilla Arev. Vulg. - lecto Arev. ^ Cougessi Arev.,
congessit Vulg. * coUegi Arev. •> et interrogaret Arev. ^ Stipes Arev. Vulg,
^ Conscius Arev.. concisus Vulg. ** nauseam Vulg. ^ propositio Arev. 1^ beide gll.
nur in Arev. nach 166, 27 In contagione und 167, 3 Alioquin n operta B, fehlt A
ti ta
12 quasi — acetum] quaecetum A i3 xx J. '* raodia capiens F, modia xxx capiens B,
'•'' ferea F i^ siralt uasa A i'' aqua de nauibus proicitur A, de quo de naui aqua
proicitur B '^ Torum AB, nach (19, 18) In contagione A '•' Coniessi .1 20 ytipis A
21 nur in A nach Torum 165. 36 22 Nasia F 23 in A nach 165, 43 Concisius
2< pciose F 2.-> fehlt A
DU
I'.NTKUHIM Hl'N<iKS IllKl: I>IK HlllKI.<iI.()«fS AKK
jjercuUjre -- lil, Iti \u\
luciUus i-sl Lll, lü (l'uteu.s 8up<;r
quu locutus ent (Ioinitiu»j i<l est i«l
(fehlt bis hierhin /') petrain quam
iussit dominus nioysi (moysen .SVy, 9,
ö iiiosen P) perc'utero FSg. 9. 295 1
Lustniuimuri circuiuimus — 13, 33
Ua.sta profunila — 14, 3
(^uiTolas ^ accusaciones ul clamores —
14, 27
10 Foren t essen t — II, 31
Proceres priniati ul exeelsi — 16, 2
Luötrauimus icl circuiuimus"' — 13,
33 [a] 30
Uasta** profunda — 14, 3 [n]
Querelas accusaciones " I clamores —
14, 27 H
Forent essent'' — 14, 31 \a]
{A 108*^) Proceres primates 1 excelsi — 35
IG, 2 p fehlt a]
Claui^ in oculis conipunctiones — 33,55 Claui '* in oculis conpunctiones — 33,
[PS(j. 9. 295] 55 [a]
Ex passus' duo i)as.sus Ex passus" duo passus**
15 Concilium* conuentum — 16, 2 Concilium^' conuentuni - 16, 2 \a\ 40
Parum paruum ul modicum — 16, 9 Partim parmtni %iel niodieum — 16, 9
Globus agmen ul rotundus — 16, 11 Globus^' agmen 1 rotundus — 16,
11 [a]
Coaceruassent congregassent — 16, 19 Coaceruassent*^ id congregassent —
[P. vcjl. K 773] 16, 19 [a] 45
20 Deseuit ab iracundia leniuit ul desiniuit Deseuit ab iracundialenitur^^ 1 desiniuit^"
— 16, 46 — 16, 46 [a]
Coibebo prohibebo^ — 17, 5 Cohibeo*^ prohibeo — 17, 5 [a]
Querenionias'' planctus — 17, 5 Qucrimonia planctus 1 frequens querela^^
— 17, 5 [Querimonias a] 50
Sceptro'^ regio ^ potestate — 18, 2 Sceptro regia potestate — 18, 2 [a]
25 Cedit euenit — 18, 9 Accidit" euenit — 18, 9
Pareat obediat Pareat oboediat
In^ contagione inquinamento — 19, 18 In contagione inquinamento'^* — 19, 18
1 Querelas Ärev. Vulg. - die gl. nur in Arev. nach 168, 12 •* nur Arev.
nach 166, 16 * concilii Vulg. ^ priuabo Arev. "^ Querimonias Arev. Vulg.
7 sceptrum Vulg., vgl. Vercellone 1 , 429 ^ regia Arev. " fehlt Arev. lo circuimus F
" die gl. fehlt A ^- acusationes F i3 j,j ^ nach 165, 46 Enigmata; in F ist
nt eeiit ausradiert '^ die gl. fehlt F ij die gl. nach (16, 9) Parum B. pansus A,
passi F. vgl. P zu 35, 4 Passus id sicut potest brachia extendere. Et passus id quando
anibo pedes leuant unus post altcrum: also Et passus duo pedes? i*» passi FA i^ die
gl. nur in FB ^^ Coacerbassent B. diese gl., (20, 2) Coierunt und das eine (21, 28)
Quin pocius in A am schluss des zweiten Numeriglossars i^ liniuit ^1 20 definiuit
B, definiiuit F -i die gl. nur in A 22 (jUg gi^ fehlt A. querela] r aus 1 radiert F
23 diese gl. sowie die folgenden fehlen A 24 darauf in A die gll. (5, 19) Torum;
(10, 5) Concisius; (12, 8) Euigmata; (14, 41) ForL'Ut
Coierunt^ conueiierunt — 20, 2 [vgl. K
782]
Alioqiiiii quid'^ si noii ut aliter — 20, 18
In libro belloruni ilomini id belloiuiii
5 Israel — 21, 14
Quin potius nnilto niagis — 21, 23
Arioluni' sortitor u} diuinus — 22, 5
Cuncteris inquireris — 22, 1 6
Rinocerotis bestia in nare cornu Habens
10 — 23, 22 [rgl. K 794j
Auguriuni ^orcientes — 23, 23
Conplosis niutuo percussis — 24, lü
[Conplosis percussis Sg. 9, Complosis
manibus percussis Sg. 295. vgl. K 795]
15 In trieribus in nauibus exercitus —
24, 24 [rgl. K 796]
Pugionem* gladium — 25, 7 [Pugione
id gladio PSg. 9. 295]
Lupanar locus nieretricuiii — 25, 8
20 [domus meretricis Sg. 295]
Replicauit retexuit ul reuoluitur * — 27, 23
luge perpetue seniper perseueranter® —
28, G
PoUicita promissa — 30, 4
25 Distulerit dissimulauerit — 30, 15
Norunt' sciunt — 31, 17
lugulate necate punite — 31, 17
Das Glossar Rz. Zu Ntmkki lt)7
Coierunt* conuenerunt — 20, 2 [n\
Alioquin quod si non \ aliter — 20,18
In libro" belloruni domiiii id bcllorum 30
israel — 21, 14 [a\
Quin pocius^'* niulto magis — 21, 23 \a\
{R 14'') Ariolus'^ sortitor l diuinus —
22, 5 [a]
Percuncteris inquireris — 22, 16 35
Rinocerota bestia in niare cornu Habens ^^
23, 22 [Rinocerotis; nare; Habens
cornu a]
Cyneum nomen gentis — 24, 21
Non est augurium id sortilegus — 23, 40
23 [a]
Conplosis ^^ niutuo percussis ^* — 24,
10 [a]
In trieribus in nauibus exercitus — 24,
24 [a\ 45
Pugione gladio ^^ — 25, 7 [Pugionem
gladium a\
Lupanar ^^ locus meretricum — 25, 8 [a\
Replicauit retexuit t reuoluit — 27,
23 [a] 50
luge perpetue *' semper perseueranter —
28, 6 [a]
PoUicita ^* promissa — 30, 4 [a\
Distulerit^® dissimulauerit — 30, 15 [a\
Norunt sciunt — 31, 17 [a] 55
{F 45») lugulate ^'^ necate punit^ —
31, 17 [a]
1 convenerunt Vulg., coierunt Vercellone 1, 433. die gl. steht in Arev. nach (31, 17)
Iiigulate als Cognorunt conuenerunt: denn seiner erklärimg halber kann sich dieser an-
satz nicht aM/(31, 35) cognoverant beziehen 2 quod Jlrev. •' Ariolus ^rer. ^ pugione
Vulg. •'• reuoluit Arev. ^ perseuerans Arev. ^ uoverunt Vulg., vgl. Vercellone
\, 464 "^ Cogerunt R, fehlt F, über die Stellung der gl. in A s. 166, anm. 18 ^ liber A
1" die gl. in Ä sowohl hier als nach Coierunt, s. note 8 " diese gl. nebst
den beiden folgenden nur in FR 12 nare (n aus m radiert) Habens cornu R 13 die
gl. hinter der folgenden A '< pcussis] i aus u radiert F ''• Pugionem gladium R
'6 Lupinar F. die gl. fehlt A 1^ lugc perpetue fehlt A '** die gl. fehlt A
>« üestulerit AF '^o die gl. fehlt A
Ifis
l'NTKRHUCHrNOEN ÜbER DiE BiBEL<;IX>8HAKK
IVrscflides ' arinille alii ornanieiita tibi-
ariiiu'' — 31, 50 [Persceliclas {-den
Sg. 295) itl est arinille ornamenta
libiamni Sij. 9. 295J
ö [Mureiiulab i(1 catena.s latas et spissas
(liccho PSy. 9, latas catenas et spissas
Sg. 295]
[Salsissimo mare (mari Sy. 295) id mare
mortuum PSy. 9. 295]
10 [Ascensum scorpionis proprium nomen
loci PSy. 9. 295]
Cis» in ista ripe* — 32, 32 [ripa Sy. 295]
Inpulerit^ coegerit inpingerit — 35, 20
PeriHcelid^ arniill«^ \ ornamenta Tihianmi
— 31, 50 [a\ i^
Armill^^" uirorum nunt et laciiis extrn-
duntur." cyl. hidor 19, 31, IG —
31, 50 [a\
Dextras ^"^ communes uironim et *' fenii-
narum = Isidor 19, 31, IG — 31, 50 25
[Dextraüa; ac mulierum a]
Murenulas catenas lat^is et spissas quac
ad ornandum coUum aptantur'* =
hülor 1 9, 3 1 , 1 4 quae usu\ — 3 1 , 50 [a]
Mare salsissimum '^ mare mortuum — 30
34, 3
Ascensum scorpionis proprium nomen
loci — 34, 4 \a\
Cis^* in ista ripa^'' — 32, 32
Inpulerit coegerit inpegerit'*' — 35,20 [a] 35
Fortuitu* subito casu — 35,22[t;^/.Ä'815] Fortuitu {A 108*»^) subito casu 35, 22 [a]
15 Exules peregrini — 35, 32
Soncium' nocentium — 35, 33
Promulgatur^ profertur" ostenditur
36, 6
(/? 15*) Exsules peregrini — 35, 32 [a]
Sontium nocentium — 35, 33 [a]
Promulgatur profertur \ ostenditur*® —
36, 6 40
Passus unus recipit cubitos duos ^^ [d\.
Probatur'^* hoc cum de urbibus leui-
tarum et suburbanis^* eorum precipitur
ut^' a muris ciuitatum forinsecus per
circuitum mille passuum spacio ten- 45
dantur^*. Ubi statim subiungit contra
orientem duo milia erunt cubiti et
contra meridiem similiter duo^^ milia.
Ab occidente^^ et septentrionem ^'
similiter 28 _ 35, 3_5 50
1 periscelides Vulg. - tibiarum auf rasur Rz. 3 trans Vulg., vgl. aber Vercellone
1, 468 ^ ripa Ärev. '> Impulerit J.rer. Vulg. ^ diese gl. nebst den beiden folgen-
den fehlt Arev. "^ iusontium Vulg. ^ promulgata est Vulg. ^ pfertur] er auf rasur
Rz., perfertur Arev. 10 armillas Vulg. ^ extendunt A 12 dextralia Vulg.
13 ac R 1* apta sunt A !•> sallissimü F 16 dig gi^ fgfiH ^ \i parte F 1^ in-
pierit F ^^ Promulgat profert 1 ost«ndit FR 20 \\\ y a 21 Probatum est A
22 suburbani F, urbanis A 23 et ^ 24 tendunt" F 25 milia- duo fehlt A 26 ;. Ad
occidentem 27 septentiionale R 28 ^g fohß in F der anfang des zweiten glossars
unter der Überschrift Et hoc de numero sequitur, in A das vollständige zweite glossar
Das Glosisar Kz. Zu Nimkkis Und Dicutkrünom um
1(59
DE DEUTERONOMIO
Helledeabarim ^ ebraice deuteronomiuni
grece secunda lex latine — üherschrift
Gnaros scientes — 1, 13
5 Ennacherim et enim* de geneie gigan-
tum^ — 2, 10 [enim (emim Sg. 295)
id gigantes PSg. 9. 295]
Fanum tenipluni — 3, 29
Egregiam nobilem preclaiain summain
10 — 4, 22
Portenta signa* miracula — 4, 34
Sequester susceptor pignoris — 5, 5
[Sg. 295]
Protelentur prolongentur difFerentur —
15 5, 33 [nur prolongentur Sg. 9. 295]
Spurciam^ inmundiciam ^ — 7, 26 [Spur-
citiam Sg. 295]
Anathema abominacionem — 7, 26
Dipsas genus serpentis pede et semis
20 longus et duaruni' palmarum grossus
caudam cuniam et uenenatam cum
qua pungit et interpretatur sitis quia
homo ab ea percussus siti moritur —
8, 15 [Dipsas genus serpentis est [fehlt
25 Sg. d. 2^b). quando percussit (percutit
Sg. 295) hominem siti moritur (moriatur
ipse homo PSg. 9). Unde serpens
dipsas id sitis dicitur. habet longos
(i''4ö'' Ä 109»i) IN DEÜTERO-
NOMIO 8 30
Elleadabarim ^ hebraice^** Deuteronomiuni
grece Secunda lex latine^' — Übefr-
schrift [Helleaddabarim n]
Gnaros scientes '^^ doctos perfectos —
1, 13 [a] 35
Enachim^^ (^4 109*^) uiros de genere
gigantum^* — 2, 10 [a]
Fanum templum — 3, 29 [a]
Egregia nobilem preclarum ^' summum'"
— 4, 22 [Egregiam ; preclaram ohne 40
summum a]
Portenta'' miracula — 4, 34 [a]
Sequester'^ susceptor'^ pugnarum 1 mi-
nister ^^ — 5, 5 [pignorum ohne l
minister a] 45
Protelentur prolongentur 1 differentur'^
— 5, 33 [differantur a]
Spurciciam '^^ inmundiciam^^ — 7, 26 [a]
Anathema abominatio 1 perdicio^* —
7, 26 [a] 50
Dipsas genus serpentis ^^ (F 46*) pede
et^® semis (R 15'») longus Et duarum
palmarum grossus caudam curuam
habens et uenenatam cum qua pungit
et interpretatur situla P' sitis quia 55
homo ab ea^^ percussus siti moritur
— 8, 15 [situla 1 fehlt a]
1 Helleaddabarim Arev. '^ Enacim, Emim Vulg. 3 erant setzt Arev. hinzu * fehlt
Arev. •> spurcitiam Vulg., 8purcitia Arev. ^ immunditia Arev. "^ durum Arev.
8 DEUTERONOMII A ^ Heldeaddabarim F, Helledeabarim R i" hebreum E
" Latine secunda lex R i- Gnaros scientes fehlt A i^ Enachi F, Enachim & eni A
'^ gigantiu F i^ Egregiam nobilem preclaram R, Egregia nobilem fehlt A i*» summü
nur A 1^ die gl. fehlt A i^ Sequen|te8 A ^^ suntceptor A 20 pignorum ohne
l minister B 21 differantur R 22 Spurcitia F 23 inmundi*^'am A, inmundicia F
24 |tio (dittographie) l perdicio A, l fehlt R, in F rasur von 5 — 6 buehstaben
25 diese drei worte sind auf bl. 46* wiederholt F, wo das erste Dispas lautet -6 ^ pede F
2^ situla 1 fehlt R -s ab ea übergeschr. F; ea] a aus korr. A
170
rNTEK«l( HINUKN L IIKU Dil BiHKMiLOrirtAhK
peileii (in louf^o jH-deiii Sij. 29;')) et
semih groääuin .sicut due paltne ainbi-
unt et de cauda percutit quin ueneiiata
et curua est I'Sy. 9. 295)
5 Iri^'cntes nmgno.s - 9, 1
Concio coimentiis populi — 9, 1
Procul lojige — 11, 30
Caprea ' siluatica capia- doincstica —
12, lö [Caproa dicitur siluatica capra
10 domestica dicitui- PSg. 9. 295j
[Pigaigoii et origen ignote bestie sunt
(hani:malia Sg. 9, ignota sunt nobis
aninialia ."ig. 295) PSg. 9. 295]
lugentes' id niagnos — 9, 1 \a\
Concio* coiiuentus |>opuli — 9, 10 \a\ 15
I*roeul lonye — 11, 30
Capra* siluatica capra domestica —
12, 15
Filii belial filii pestilenti^ — 13, 13 [a]
Ti-agelafuin siinili» ceruis ^ uellosos ' 20
tarnen habet ® armes ut hyrcus. '
vgl. Isidor 12, 1, 20 — 14, 5 [AI.
similis ceruis uellos-a tarnen habet
cornua vt hircus. AI. Uellosos habet
armes a] 25
Pigargon et origen'** et camelum et
pardalum '^ sunt '^ ignote besti^ —
14, 5 [Pigargon et orien incognite
sunt bestie nobis a]
Noctua^' auis non est'* bubo Nam bubo 30
maior est''' = Isidar 12, 7, 40 —
14, 5
Erodion."' alii eas diomedias appellant
ab insula dio : media. '' Sunt enim
forma fulice'^ similes magnitudine 35
cignorum '^ colore'" candido duris et
grandibus rostris — 14, 16 [similes
fidice a]
Ibin^' auis egiptia obscenitate oris in-
munda quod aluum^^ pur(^ 109''')- 40
gare consueuit — 14, 16 [a]
1 capream Vulg. 2 capra] das erste a aus korr. Rz. ^ die gl. fehlt A * Con-
uentio A ^ nur in A und zwar im zweiten Deuteronomiumglossar zwischen 32, 44
losue benun und 32, 15 De uertice ^ cenii A "^ uillosos A, uellosus F ^ habens A
'•> ircus F. in R lautet die gl. Tragelafus similis ceruis ueUosa tamen habet cornua
ut hyrcus al uellosos habet armos 10 pygargum, orygem Vulg.. orgen F " camelo-
pardahim Vulg., camelo et pardalus FB 12 sunt fehlt FB i3 noctuam Vulg. die
gl. fehlt R •* non est auis A is ,„ a folgt (20, 9) Cuneos und (22, 21)
Nefas cim, darauf der rest der seite leer i^ Herodium Vulg. i' diomedia A
1^ similes fulicae B. facili .1 i" cinnorura .1 20 calore A 21 ibix A 22 alium A
Das Glossar Ra. Zum DKiTKKoNOiMiuM
171
[Ixion (Ixon P, Yxon .SV/. 295) geiius
auis de genere uulturis (uulturi PSg. 9)
et est album et minor quam uultur
PSg. 9. 295]
"' Sicera^ omne^ potus absque uino que^
inhebriare potest — 14, 26
Lucuni. lucus in isto loco nomen est
arboris cuius folia non cadent* —
16, 21 [Lucus dicitur arbor (arbor
10 dicitur Sg. 295) qu^ folia non abicit
sicut therebintus et ilicus (ilex Sg.
295) et mult(- ali^ PSg. 9. 295]
Lustrent' inluminet per ignem trahendo
— 18, 10
15 Cuneos multas turbas populorum — 20, 9
Reatus culpa — 21, 8
Cruore sanguine — 21, 9
C^saream^ comas' capitis — 21, 12
Ungues ungulas — 21, 12
20 Contumacem contemptorem — 21, 18
Proteruum peruersum — 21, 18
Coercitus prohibitus contradictis * —
21, 18
(39»») Plectendum decollandum — 21, 22
25 Nefas crimen — 22, 21
Mazer' filius scorti 23, 2 [Manzer PSg.
9. 295]
Gerens agens portans — 23, 13
Nuper nunc — 24, 5
30 In cartallo in paner de uirgis — 26, 2
[vgl. K 857]
Ixion auis de genere uulturis alba et
minor quam uultur — 14, 13 [a]
Caradrium ignota auis — 14, 18 \d\
Sicera omne potum'" absque uino '^35
quod inebriare'^^ potest — 14, 20
Lucus ^"^ nomen** arboris cuius folia non
cadunt*' sicut therebinthi et ilicis —
16, 21 [cadent a\
(P 16^) Lustret inluminet per ignem 40
trahendo — 18, 10 [a]
Cuneos*^ plures turbas populorum —
20, 9
Reatus ^'^ culpa — 21, 8
Cruore sanguine — 21, 9 45
Cesaries^' coma capitis — 21, 12 [a]
Ungues ungulas — 21, 12 [a]
Contumacem contemptorem — 21, 18 [a]
Proteruum peruersum siue inflatum —
21, 18 [a] 50
Coercitus prohibitus contradictus — 21,
18 [a]
a
Plectendum decollendum \a] 1 punien-
dumis _ 21, 22 [vgl. K 849]
•r
Nefas *® c.imen siue flagitiwn Scelus inli- 55
■ citum — 22, 21 [a]
Mancer filius scorti — 23, 2 [a\
Gerens agens^** portans — 23, 13 [d\
In cartallo in canistro — 26, 2 [a\
1 siceram Vulg. 2 omnis Vulg. -^ qui Arev. ^ cadunt Arev. ■> Lustret Arev.
Vulg. ß Caesariem Arev. Vulg. "^ comam Arev. ^ contradictus Arev. » manzer
Vulg. 1" orä 8 potus .1 11 absque uino fehlt A 12 in quo inebriari FE i^ Lucum
lucus R 1* hoc in loco nornen A '■"' cadit F, cadent R i*» die gl. nur in A nach
(14, 5) Noctua, ferner am schluss des andern Deuteronomtumglossars mit der Variante
.r
multas turmas '■? die gl. fehlt A ^>* l puniendum fehlt E '" Nefas c.itii in A
nach (20, 9) Ciineos, fehlt F "''() agens J F
172
rNTKKHrrMIN(.I.N (Uli: 1)1! HmKl,t.l,(>h.-iA
Ki:
Fuiiebri iiiortali — 2(5, 14
Leuigtibis pUinabi» — 27, 2
Iiipolitis non rotuiulis — 27, G
Rubigine uento corrumpente — 28, 22
5 Pnuiginem ' scalpitudineni — 28, 27
[Prurigiiie tjcalpitiuline Sg. 295]
In suriö in puplitibus^ — 28, 35 (in
uuadon in poplitibu.s Sy. 295J
Procacissimam ingratissimani — 28, 5U
10 Inluui^ secundaruni inmunde^ humores
que^ secuntur post partum — 28,57
[Inluui^ id inmundi humores (humore
P, humoris Sg. 9) qui (qu^ Sg. 295)
sequuntur PSg. 9. 295]
15 Classibus nauigis* militum — 28, 68
fnauibus Sg. 295. vgl. K 868]
Adsumat' ebria sicientem .1. qüe iam
ebria fuit in idolis sicientem in dei^
cultura' ducit in errorem — 29, 19
20 [Adsumet (Assumat Sg. 295); qui
PSg. 9; ducet PSg. 9. 295]
Cardines c^Ii oriens nieridiens^ oecidens
et aquilo — 30, 4
In sobole in genere — 30, 9 [Isobole
25 Sg. 295]
Meracissimum purissimum — 32, 14
\Sg. 295; purum PSg. 9]
Opitulentur adiuuent — 32,38 \Sg. 2%o\
Recens^ in präsente. Nouum® in futuro
30 — 32, 17 [presenti Sg. 295, presenti
dicitur P]
Thesauros^*^ areiiarum terrena sapientia
— 33, 19 [sapientia terrena PSg. 295]
Fuiiebri" mortali — 20, 14 [n]
Ivcuigabi« planabis — 27, 2 \a] 35
Inpolitis non rotundis ^^ — 27, 6 \a\
Rubigine uento corrumi>ente — 28, 22
Pfiuif^int-m'' .scalpitudinem — 28, 27
I Prurigine ircalpitudine ü)
In suris in [wplitibus ^* nt in cnirUnns 40
— 28, 35 [1 rt|
Procacissimam *' ingratissimam — 28,
50 \(i\
Inluui^ seeundarum Inmunde humores
(ju^ secuntur post partum \ mundatio ■!•''
1^" squalor 1 sordes — 28, 57 [siue
squalor a]
Classibus ^^ nauibus — 28, 68 \a\
(P46'' li 1 6'') Adsumet ebria '^ sicientem
id qu^ iam ebria fuit in idolis sicien- 50
tem'^ dei^** culturam''^^ dueunt^' in
errorem ^^ — 29, 19 [Assumat; du-
i
cunt a\
("ardines e^li oriens meridiens oecidens
et aquilo 2* — 30, 4 [meridies a] 55
In sobole in ge(^ 109''^)nere — 30,
9 [a]
Meracissimum purissimum — 32, 14 [a]
Opitulentur adiuuent ^^ — 32, 38 [a]
Recens in presenti dicitur. nouum in 60
futurum 26 _ 32, 17 [a]
Thesaurus arenarum terrena sapientia^'
— 33, 19 [terrenam sapientiam a\
1 prurigine Vulg. 2 poblitibus Arev. 3 inmundi — qui Arev. ^ nauigiis Arev.
5 absumat Vulg. *> di mit rasur aus ? cü korr. Bz. ^ culturam Arev. ^ meri-
dies Arev. 9 novi recentesque Vulg. lo Thesaurus Arev, " Funeri FR 12 j-e-
tundis A i^ Prurigine F i* postibus A i^ Procacissimam] si mit einschaltezeichen
ühergeschr. A i^ inundatio siue R i'^ die gl. fehlt A i^ Adsumit ebriat R
si
i'' :cientera A, rasur von s 20 i^ jgi p;^ 21 cultura F 22 dicunt A 23 in
errorem] merore F '-4 oriens — aquilo fehlt A. meridies R 25 adiuuentur A 26 fu-
turo F 27 darauf FINIT F. es folgt in A das ziveite Deuteronomiumglossar
Das Glossar Kz. Zu DraiTKHONOMiuM XInd Josua
173
10
15
DE lESU NAUE PREFATIO
Tandem postreiiio ul modo
EfFerunt dicunt
EzatiAoic^ exemplaribus [exemplis PSg.
9. 295]
Arcuatu'^ uulnere quia cauda scoi'pionis
curua est unde ferit [Arcuato; curua
(curuata PSg. 9) est et {fehlt P) cum-
illo (illa Sg. 295) nocet (nocetur /')
hominibus PSg. 9. 295J
Ediciones translationes
Postliminem"* post inorteni patiis et
matris [Postliminio; 1 matris PSg. 9.
295]
Flagitat* petit postulat^
Serenarum meretricuni per magicas artes
ul undaruni crispantium [Syrenaruni
cantus id nietricum niaicas P]
IN PROLOGO HIESU NAUE
(A 110''^) Tandem postremum^ 1 post-
modiim [postremo a]
Efferunt'" dicunt [a] 35
EzapAoyc id exemplaribus [a]
Arcuato uulnere quia cauda scorpionis
curua '^ est unde^* ferit^^ [a]
Ediciones ^* translationes
Postlimineni'"'' post mortem patiis et 40
matris [postliminio a]
Flagitat ^^ poatulat [a] pellt
Sirenarum meretricuni per magi:cas'''
artes 1 undarum crispantium [n]
IN LIBRUM lESU NAUE
20 Quippe certe nimirum sine dubio — 2, 3
Fateor confiteor — 2, 4 [vgl. K 884]
Funiculus iste quo se cinxit a renibus
usque pectus — 2, 18
Coccinus'' rubius' — 2, 18 [Funiculus
25 cocci mbeus P]
Mole magnitudine — 3, 13 [vgl. K 878]
Polenta^ farina subtilissima — 5, 11
Per prona per preceps .i. per inclinata
— 7, 5
30 Conglobati in unum coUecti ul collect!
— 7, 9
EXPLICIT PROLOGO HIESU 45
NAUE IDEST IN LIBRO lOSUE^«
Quippe '^ certe Nimirum sine dubio — 2, 3
Fateor 20 confiteor — 2, 4 [a]
(7? IT'') Funiculus iste quo se cinxit a
renibus usque ad pectus — 2, 18 [a\ 50
Coccineus^^ rubeus — 2, 18 [a\
Mole magnitudine — 3, 13 [a]
Polenta farina subtilissima — 5, 11 [a]
Per prona 2^ per preceps per^* inclinata
— 7, 5 [1 per a\ 55
Conglobata^* in unum coUecta — 7, 9
[Conglobati; collect! d\
1 Exaplois Arev., E^anXoTg Ed. '^ Arcuato Arev. Ed. ^ Postlimen Arev. * fla-
gitet Ed. •' postulat petit Arev. ^ Coccineus Arev. Vulg. "^ rubeus Arev.
^ polentara Vulg. ^ postremo -R '^^ Asserunt A " curuata F 12 jude A
13 fert F. darauf in A (2, 3) Quippe; (9, 27) Decreuit; (10, 19) Presidia; (10, 28) Saltim
1^ die gl. fehlt A 1» Postlimineni fehlt A i*» die gl. nur in A 1^ maicas A
18 Überschrift nach 2, 3 Quippe usw. FR, nur IN LIBRO lOSUE AR i» die gl.
nach 173, 87 Arcuato uulnere A ^^ fjHg gi fgfiH ^4 21 Coccin' F, Coccin*'us A
22 pitina Ä 2-'' 1 p 7? 24 Conglobanta F
174
UnTKIWIC 111 M.KN l l!l l: DiK HlUKLOI.OSHAKE
Legulaiii' labl6gi — 7, 21 (Regula labe-
leia (lebeleia Sy. 295) id (1 S;/. 295)
zein PSy. 9. 295]
l'allatuö circumdatus — H, 10
5 Digedserat discripserat ordinauit — 8, 32
PitUicis* paiadtris — 9, 5
Decreuit constituit — 9, 27
In libro iuötorum in anualibus hebreoruni
— Kl, 13 [in annalibus (annibus P)
10 israhelitaruni (isralieliticoruni Sg. 295)
PSy. 9. 295]
Presidia firniitates — 10, 19
Saltiin uidelicet — 10, 28
Subneruabis subiugabis ul difficere i'acis^
15 — 11, G
Unam tarnen* asur flamnia conbusit^ .i.
quia ipsam solam totani conbussit^ —
11, 13 [Asyr (Asor Sy. 295) tantuni
flamnia conpussit (consumpsit Sg. 295)
20 ul (.i. Sy. 295) ipsam conbussit solam
(solam conbussit Sg. 295) PSy. 9. 295]
Rapbaim gigantum — 12, 4 fRafaim
Sy. 295, Raphium PSy. 9]
A lingua maris a sonitu maris — 15,5
25 [PSy. 9. 295, doch fehlt a PSy. 9]
Ciuitas litterarum quia in ea littera"
fiiemnt ul littere custodiebantur —
15, 15 [id quia ibi litterales; 1 ibi
(quia ibi Sy. 295) lex frequentatur
30 (-tabatur Sy. 9. 295) PSg. 9. 295]
Marcetis languetis — 18, 3 [Sy. 295.
vyl. K 895]
Ignauia inbecillitate — 18, 3 [Sy.2^'y,
slaffin P]
UallatUH* circumdatus — 8, 10 [o]
Digesserat* descripserat ' ' ordinaueral
— 8, 32 [a\
Pittaciis*^ modici.s corioli« " I palastris
— 9, 5 [palestriö a\
Decreuit^' constituit — 9, 27 [a] 4m
In libro '* iustorum in aunalibus israheli-
taioirn — 10, 13
Presidia** firmitates — 10, 19 [a]
Saltim uidelicet — 10, 28 [a\
Subneruabis subiugabis*' 1 deficere fa- 45
eies*' — 11, C [a\
Unam tantum assur*^ flamma conbussit
quia ipsam solam totam conbussit*'
— 11, 33 [assor; conbussit totam a\
(A 111''') Raphaini id*** gigantum — 50
12, 4 [a\
A lingua maris id^" a sonitu maris —
15, 5 [a\
Ciuitas litterarum quin in ea litterati
fuerunt 1 litter^ custodiebantur — 55
15, 15 [a\
Marcetis languetis — 18, 3 [a]
Ignauia^* inbecillitate — 18, 3 [«]
1 regulam Vnlg., vgl. Vercellone 2, 14 2 Pittaciis Arev. Vulg. '^ facies Arev.
* tantum Arev, Vulg. ^ consumpsit Vulg., vgl. Vercellone 2, 26 ^ corabusit Arev.
■^ literati Arev. ^ die gl. nur in A, am schluss des zweiten Josueglossars ^ De-
gesserat FR lo discripserat R " Pictaciis A i- corioris A i3 dig gi^ nach der
folgenden FR, nach (2, 3) Quippe A 1* IIb A i^ ^ig gi^ nebst der folgenden nach
(9, 27) Decreuit A i^ Subneruabit subiugat A 1^ facias A i^ asur FR ^^ con-
bussit totä R -'" id fehlt Ah' -^ Ignauia] g aus n korr. F
Das Gi.ossar Rz. Zr Josita ITnd .Tui)icr.\t
175
Canneluni inaris proprium nomeii loci
— 19, 26 [PSg. 9. 295]
Conubia coniugia — 23, 12
Sudes spites^ — 23, 13
,") Nouellis ouibus .i. unius anni que nec-
dum genuerunt [Nouellis (Nouellibus
PS(). 9) ouibus id iuuenibus id (id — id
nur P) qu^ (qui PSg. 9) necduin
(nedum P) genuerunt (generant P)
10 PSg. 9. 295]
Canneluni inaris proprium" nomeii loci
— 19, 26 [a] 35
Conubia coniugia — 23, 12 |«|
Sudes stipites — 23, 13 [a]
{R 11^) Nouellis ouibus unius anni qui''*
necdum generarunt*' — 24, 32 [a\
EXPLICIT IN JESU NAUE LIBRU:\r
INCIPIT IN 2 lUDICUM
ludas ascendet .i. othoniel de ipsa tribu
— 1, 2 [Sg. 295. ascendit PSg. 9]
15 Artauit^ obpressit undique — 1 , 34
Ascensum* scorpionis proprium nomen
loci — 1, 36
Experiar certe sciam — 2, 22
Satrapas principes philistinorum -- 3, 8
20 Filii gemiiii^ filii filiorum ioseph quia
duo erant — 3, lö [nur filii ioseph
quia duo fuerunt P\
Accipitem^ utraque parte acutam — 3,
16 [vgl. K dll]
25 Capulum manubrium gladii — 3, 16
[hanthal)a 1 helza manubrium Sg. 295,
hanthabuu PSg. 9]
Sicani gladium — 3, 21
Alui uentris — 3, 22 [vgl. K 915]
30 Posticam"' postic^ — 3, 29
Circiter quasi — 3, 29 [Sg. 295]
Clauuni tabernaculi ferreuni quod portauit
de tabernaculo — 4, 2 1 [Clauum taber-
(F47»> A 1 llbi) IN LIBRO lUDICUM 40
ID SOPTIäP^
ludas ascendens Othoniel de ipsa tribu
- 1, 2 [«]
Artauit'^ undique oppressit — 1, 34
AscenMwi scorpionis proprium, nomen 45
loci — 1, 36 [o]
Experiar certe (^11 1''^) sciam — 2, 22 [a]
Satrapas principes philistinonun — 3, 3 [a\
Filii gemini filii filiorum ioseph quia duo
fuerunt '* — 3, 15 [a\ 50
Ancipitem ^•' utraque parte acutam —
3, 16 [a]
Capulum*® manubrium gladii — 3. 16 [n]
Sicam " gladium — 3, 21 [a]
Alui*^ uentris — 3, 22 [a] 55
Posticam porticus 1 latens ostium*" —
8, 24 [a]
Circiter*" quasi — 3, 29 [a]
Clauum 2* tabernaculi Ferrum quod por-
tauit de tabernaculo quando auteni 60
1 stipites Arev. 2 jn übergeschr. Bz. ^ Arctauit Arev. Vulg. * Ascensu Arev.
•'■' .Temini Vulg., vgl. Vercellone 2, 88 •' Ancipitem Arev. Vulg. " posticura Vulg.,
vgl. Vercellone 2, 89 ^ porticura A7-ev. '■> \^pi F if* que A " es folgt eine
ztveite Josueglossatur und eine zu Judicum AF 12 SOPTIM ID EST lUDICUM A
13 nur in A, als anfang des zweiten Judicumglossars = Arctauit .i. coartauit Aug.
" fuernnt F '•> Accipitem ex Ä '« die gl. fehlt A '^ Sicca F i^ ^ig gi^
fehlt A 1» officio F 20 Circiter" das erste i «ms e liorr. F 21 ciaü F, Clauis A
176 ÜNTKKHL'tHl'NiiKN CnKIt I)lE BlUl.UiLOHHARE
nai-uli ict quHiulo tetulitur tuheriiticuliiiii u-nditur'"* tal)eniaculuin ('laues fer-
cluued tenuUis tene \i\t\gui\lui FS<j. *J) ratas'* terre iiifiguiitur" — 4, 21
[tendebatur, iiifigehantur a\
BaratbruHi profundum 1 iatuB* terr^ — Baratruni profundurn 1 Hiatus^* terr^jf — 35
5, 15 [profundiuis 1 hiatus terr^ Sy. 5, 15 [a\
5 295, id atl profundum J'Sy. 9]
Discrimine '"^ iudicio — 5, 15 Discrimine iudicio — 5, 15 [Discrimini aj
Magnanimorutii rubinitarum — 5, 15 Magnanimorum rubenitaruni^"' — 5, 15[aJ
[rubenitaruni (rubenitajioruin F) id
mihibnottaio (mihihiiuotero Sg. 295)
10 PSy. 9. 295]
Sibilos roguni^ blandimenta — 5, IG Sibilos gi-egun»*** blandimenta — 5, lG[a]
Languenas'* idrias* fictiles — 7, 1 G Lagoenas'^ hidiias fictiles — 7, IG [a] 40
[vgl. K 933]
Conplodere* conlideie — 7, 19 [deli- Conplodere {F 48*) conlidere — 7,
If) dere PSy. 9. 295, zusulx slagon 1 claf- 19 [a\
fori P]
Byllas"^ sigillas'* ul oniamenta cinguli [R IS*) Bullas''^" sigillas" 1 ornamenta
— 8, 21 cinguli [sigilla o] In gutture cbain
pendens22 _ 8, 21 45
Pondus et libra ununi sunt sed pondus Pondus et libra unum sunt sed pondus
20 ferri libra auri — 8, 2G [Pondus — ferri libra auri — 8, 26 [a\
sunt PSg. 9. 295]
Monelibus" fibellis^" ul ornamentis — Monilibus^-^ ornamenta ex gemmis que
8, 2G solent ex feminanim pendere coUo =
Isidor 19, 31, 12 — 8, 2G [a] 50
Torques circuli aurei in collo — 8, 2G Torques^* circuli aurei in coUo — 8,
2G [a\
25 Ramnum arbor spinosa sed^^ modica — Ramnum'^^ arbor spiuosa sed modica —
9, 14 9, 14 [a]
Conpulit coegit ul inpigit^' — 9, 40 Compulit^^ coegit 1 impegit — 9, 40 [a] öö
Palantes fugientes — 9, 44 [P; fugientes Palantes fugientes — 9, 44 [a\
(fugentes Sg. 9) 1 errantes Sg. 9. 295]
30 Sodalibus coeuis sociis — 11, 37 [cum Sodalibus coeuis sociis — 11, 37 [a\
sociis coeuis Sy. 295. vyl. K 945]
1 hiatus Arev. - Discrimini Arev. Vulg. ^ gregutn Vulg., vgl. Vercellone 2, 99
* fehlt Arev. lagenas Vulg. 5 Hydrias Arev. ^ Conplodere] de aus korr. Bz.,
Confodere Arev. ' Bullas Arev. Vulg. ^ sigilla Arev. ^ Monilibus Arev. Vulg.
10 fidelis Arev. " fehlt Arev. 12 impinglt Arev. i3 tendebatur B i-* Ciaui
ferrate A i^ infigantur A, infigebantur R ^^ hi.-''tus A i^ rubinarum A 1* gre-
cum A 19 Laguenas A 20 BuUus F 21 sigillos A, sigilla B 22 jn — pendens
fehlt AR 23 Munilibus A 24 die gl. fehlt A 25 Rauü F, Eamnus A 26 diese
gl. nebst den vier folgenden nach (16, 19) Posuerunt A
Das Glossar Rz. Zu Judicum Und Ruth
177
lugulabant necabant ut perimebant —
12, G
(40*) Problesma^ preposicio* questio
parabula — 14, 12 [vgl. K 951]
5 Pronubis paranumphis^ ul qui nuptiis
presunt — 14, 20 [vgl. K 955]
Faces faculas ut flammas — 15, 4
Surani suriculaiu — 15, 8
Terafini imaginem — 17, 5 [idolum
10 PSg. 9, idolum imagines Sg. 295]
Opulentam diuiciis plenam ut abundan-
tiam * — 18,9 [Opulentam id abundan-
tem (habundantem Sg. 9) PSg. 9. 295]
Haud procul non loiige — 18, 17 [vgl.
15 K 9G5]
Belial nomen idoli — 19, 22
Diuerti posui in locum — 20, 4
Bacchati furentes — 20, 25
Ducentes^ choros in choros® tenentes
20 manus^ inuicem — 21, 21 [Ducentos
choros (Achoros ict in choros P) tenentes
manus in inuicem PSg. 9, Ad du-
cendos choros .i. tenentes manus in
inuicem Sg. 295]
lugulabant [A 112*^) necabant perime-
bant — 12, G \n]
Probleina propositio^ Questio parabola* 30
— 14, 12 [prepositio rt|
Pronubis paranimphis t qui nuptiis pre-
sunt
14, 20 [a]
35
Faces ^^ faculas 1 flammas — 15, 4 [a
Suras muscula tibiarum — 15, 8 [d\
Posuerunt'^^ super genua propter tristi-
tiam — IG, 19
Teraphim figure 1 imagines siue idolum
— 17, 5 [.i. imaginem at figure siue
idolum d\ 40
Opulentam ^^ diultiis plenam \ habun-
dantiam^^ — 18, 9 [abundantiam a\
Haud^* procul non longe — 18, 17 [a\
Belial nomen idoli — 19, 22 [a\
Diuerti posui in locum — 20, 4 [a\ 45
Bachantes'^ furentes ^^ — 20, 25 [a\
Ducentes choros in choro tenentes manum
inuicem ^'^ — 21, 21 [manus ad in-
uicem a]
25 EXPLICIT IN lUDICÜM INCIPIT
IN LIBRUM RUTH
Confecta debil i — 1, 12
IN LIBRUM RUTHi«
50
Confecta debili
1, 12
' Problema Arev. Vulg. '^ propositio Arev. ^ paranymphis Arev. * abundantem
Arev. ^ ducendos Vulg. '' choro Arev. "^ raanum Arev. ^ ppositio FR
'J parabole A i" die gl. nach (14, 12) Problema A n fecit Vulg. die gl. fehlt R
12 diese gl. sowie die ferneren und die zu Ruth treten in A folgendermas.sen geordnet
auf: (20, 4) Diuerti; (21, 21) Ducentes; {Ruth 1, 12) Confecta; {Ruth 2, 14) Congessit;
{Ruth 1, 13) Pubertatis; {Ruth 1, 13) Ane; {Ruth 1, 18) Obstinato; (18, 9) Opulentam;
(18, 17) Haut procul; (19, 22) Belial; (20, 25) Tacantes; {Ruth 4, 16) lerule; {Ruth 2, 9)
Sarcinulas; {Ruth 2, 14) De industria; {Ruth 2, 16) Lubore; {Ruth 2, 23) In horreis;
{Ruth 3, 2) Area; {Ruth 4, 6) Cedo iure; {Ruth 4, 6) Priuilegio; {Ruth 4, 11) Celebrem:
die vorläge von A scheint also marginale nachtrüge zu Judic. und Ruth enthalten zu
haben, die bei der abschrift an falschem ort eingereiht wurden i^ plena l abundancia ^1
1^ Haut A '•' lacantcs A i** ferientes A ^'^ inuice manum F, manus ad in-
uicem jR 1** LIBRO R, Überschrift fehlt A
Althochdeutsche glossen V. ) '2
17K
Untkksuchl'Noen Ühku Du Hiiski/ü/wwark
Bubertatis * baibani einittentid — 1, 13
Uetule anae — 1, 1!}
Obstiiiatü'* peräeucranti inteuto inreuo-
cabili — 1, 18 [Sy. 295J
5 Sarcinulas saonias — 2, 9 [ict in quibus
portatur cibus nstv. l*Srj. 9. 295J
Congessit polentani congregauit farinam
— 2, 14 [PSij. 9. 295. vgl. K 990)
De industria de inciuia — 2, IG
10 Rubore uerecundia — 2, IG
In horreirf in spicariis — 2, 23
Areani locus ^ ubi annona excutitur —
3, 2 [Area Sg. 295]
Cedo iure* locum do perdono legi —
15 4, G [Iure lege Sg. 295, Iure id cum
lege PSg. 9]
Priuilt'gium ^ propria lege — 4, 6 [Priui-
legio suasscaro id propria lege P\
Celebreni" preclaruni — 4, 11
20 Gerul^ nutricis ul conportatricis — 4, IG
[vgl. ü: 997J
(li IH»») PuberUtiri barb^ Eminentes*» 1
aetatiä — 1, 13 30
An^ uetul^*' — 1, 13
Obstinato** jKT.seueranti \ti\ Intento iii-
reuocabili '"' - 1, IH
Sarcinulas in quibuö portantur cibi 1
sagma** \a\ Item sarcinulaß »aumns '' :j -
— 2, 9
Congessit polentam congregauit farinam
— 2, 14 [a\
De industria de instancia** 1 de cura —
2, IG [de infantia instantia a\ 40
Rubere*" uerecundia — 2, IG [o]
In horreis^'' in spicariis — 2, 23 [a]
Area locus ubi annona excutitur" —
3, 2 [«]
Cedo iure perdono '^^ id locum do per- 4.'i
dono legi'''^ — 4, G [prodono; per-
dona a\
Priuilegio'^'* propria lege — 4, G
Celebrem preclaram — 4, 11
Icrule Nutricis 1 conportatricis — 4, IG 50
[Gerula nutrix conportatrix a\
EXPLICIÜNT IN LIBRO RUTH"
INC'IPIUNT IN LIBROS REGUM
IN PROLOGO LIBRI REGUM «"
(A 112"^) Elementa litter^ cum uoce
pronuncia.tur \a\
Karactoribus ^ figuris [Caracteribus PSg. Caracteribus figuris [a\
25 9. 295]
Samatani" etiam ponlateochum*" mosi*^ Samaritani a ciuitate et loco samari^
totidem litleris scriptitant .1. antiquis Pentatheucum totidem^^ litteris scripti-
hebreorum litteris scriptitant. Sed unde tant antiquis hebreorum litteris scripti-
1 Pubertatis Arev. Vulg. - Obstinate:] rasur von s Bz. •* locum Arev. ' iure
Arev. Vulg. ■' Priuilegio Arev. Vulg. '^ Celebre Arev. Vulg. ' LIBROKUM Bz.
^ Characteribus Arev. Ed. ^ Samaritani Arev. Ed. i** Peutateuchum Arev. Ed.
" Moysi Arev. Ed. ''- Eminentes nur A i-' Anae uetulae B, Ane uetule A
14 O stinato A i^ inreuooabi | A i" sagina A, i in e ktyrr. '' Item— saumas nur A
18 de infancia instantia B i^ Labore A 20 orreis F 21 excuciat A 22 pro-
dono FB, pdona A 23 ::pdono legis A, ^dono LEGI F. darauf FINIS F 24 diese
gl. nebst den beiden folgenden nur in A 25 jx LIBRO REGUM A 26 cottidie F,
cotidie totidem E
Das Glossar Rz. Zu Ruth Und Zum Pkouogus Galeatus
179
apud eos antique litter<^ inuenti ^ sunt?
quia postquani de asyriis* Colones illuc
derecti^ fuere et a leonibus bestiisque
commesti postea mandauerunt regibus
persarum Se illic habitare non posse
et misit* Ulis sacerdoteni qui doceret
eos legitima terr^. quique ueniens ad
bethel^ accepit exemplar legis a tribu
iuda et descripsit illis pentateochum ^
et legem exposuit. Et postquani iuda
et beniamin a chaldeis captiui fuerunt
et lex incensa remansit in samaria
id .i. apud ' Colones illos exemplar
legis antiquis litteris expressum .i.
15 scriptum, dum nihil illis nocuerunt.
subiecti enim illis erant [Samaritani;
.i. antiquis — scriptitant fehlt; inuente;
coloni; directi; scripsit illis; captiuati;
id .i. fehlt; colonos; ac scriptum;
quia subiecti illis Sg. 295]
Ezras * alias repperit litteras ^ .i. quia
noji nouerat priores [P^sdras autem
Sg. 295]
Nomen domini tetragrammaton antiquis
litteris expressum .i. scriptum inueni-
mus litteris in quibusdam grecis uolu-
minibus non tarnen in canone qu^ a
Lxx interpretibus interpretata^** fuerunt
dum lex a chaldeis incensa est et
post^^ tan tum interuallum in regno
grecorum lxx interpretati sunt sed
in istoriis propriis quia nomen domini
per omnes gentes atque omnia regna
tant. *^ Sed unde^^ aput eos antique^*
littere inuente sunt? quia postquam 35
de assiriis coloni illuc directi fuere '^
et a leonibus bestiisque commesti "*
postea mandauerunt ^"^ regibus persarum
{F 48'') se ^^ illic habitare non posse
{R 19^^) et misit illis '^ sacerdotem qui 40
doceret eos^*^ legitima terre. quique
ueniens ad betleem accepit exemplar
legis a tribu iuda et descripsit iUis
pentatheuchum et legem exposuit. et
postquam iudas^^ et beniamin a caldeis 45
capti fuerunt et lex incensa : : remansit
in samaria id apud colonos illos
exemplar legis '"^^ antiquis litteris ex-
pressum id scriptum. ^^ dum nil illis '^^
nocuerunt. subiecti enim illis erant ^^ 50
[von sed unde mi ; mandauere; b&he-
hem; iuda; inuenta est dum nil eis;
enim fehlt a]
Ezras alias repperit litteras id quia non
nouerat^'' priores [a] 55
Nomen domini tetragramaton^'^ antiquis
literis expresum id scriptum inueni-
nms literis tetragramaton id im littere
[Ä 112''^) In quibusdam grecis uolumi-
nibus non tunc^*^ in canone qu^ a lxx 60
interpretibus interpretata fuerant^^dum
lex a caldeis incensa est et post tantum
interuallum in regno grecorum i^xx
interpretati sunt sed in liistoriis pro-
priis quia nomen domini per'^'^ om- 65
1 inventae Arev. 2 Assyriis Arev. '^ directi Arev. * mi : sit Rz.^ rasur von h
» Abthet Arev. ^ Pentateuchum Arer. "^ post Arev. "^ Esdras Arev., Esdram
Ed. '•* litteras] a über rasur von i Rz. ^^ intpretatata Bz., interpretati Arev.
" postea -4.ret;. i'^ antiquis — scriptitant /eÄZ^ J. i^ Secuudc 2^, Secundae J. *'* itiq; F
1-^ fuerunt A i*^ commestis A i'^ mandauere R, manducare F i** sed F
19 illuc A 20 fcfilt A 21 iuda R, 22 a tribu — legis übersprungen F 23 darauf
inuenta est FR 24 iHjg uH ^ 2.) ged subiecti erant illis R 2g nouerant A, a aus
korr. 27 ^{g folgenden worte in antiquis (in fehlt A) — tetragramaton, weil übersprungen,
oben am rand mit Verweisung nachgetragen F. id scriptum, literis tetragramaton und
ifl nn littere fehlen A, inucnimus quattuor litteris hoc est tetragramaton R -^ enim A
29 fuerant scheint zu fuerint radiert F, fuerunt R ^* süp F
V2*
180
llNTEHäUCHUNOEN ÜUEK Dil: B1HELOLO88ARE
terraruin diffaniatuin est. uudierunt
enini ' niului inirabilia qu^ operatus
t'f*t [Et noiueii ; iiiUfMiimis litteris /'e/<//,-
non tameu— interpretibus fehlt; dum
& in ystoriis propriis non habebant quia ;
audierant; inulti; nach operatus ast
nuch Tethragrammaton id est quatuor
literaruin He. Vav. loth. Eth. hoc est
inetfabile Sy. 29.0, dies letztere auch
10 PSy. 9 (litter^)]
Incisionibiis in discerptionibus ac diuisi-
onibus uersuum [discerptationibus Sy.
295]
Duplices^ apud hebreos v litter^ .i. quia
1j duplicem figuram habent et dupliceni ^
uocabulum ut aleb ain sade saineeh
sin [sunt quinque; duplex uocabulum
Sy. 29ö|
Aliter eniin per has principia .i. ut apud
20 nos sepius initia uerborum per k lit-
teram scribuntur ut* kaiende fines
per c ut fac fintia Sy. 295]
Dabreaniini^ uerba dieruni. dabre^ .i.
uerba iamim'" .i. dieruin non ianiin .i.
2:") dextr^ [Dabreiamin Sy. 295]
Bresith "^ in principlo quia hebrei uolu-
minibus suis nomina ex principiis in-
posuerunt^ [Sy. 295]
Exodus .i. exitus. Hebrei genesi alep ^
30 litteram inscribunt qu^ interpretatur
doctrina ut in principio fecit deus
celum et terrani Exodo beth que
interpretatur donius per^'' instructione
tabernaculi^^ [genesim; pro instructione
35 Sy. 295]
,12
nes" gentes atque omnia regna ter-
rarum^' diff'anuitum erat. '* Audierunt
eniiii iiiulta inirabilia qu(^ 0]>eratus e^t
IncisionibuH id inceptionibus '* ac di-
uisionibus uersuum [a\ 40
(7i 19'') Duplices aput hebreos quinque
littere id quia duplicem figuram haben t
et duplicem*'^ uocabulum Caph Mein'"
Nun Plie 8ade [duplex; Men a\
Aliter enim per has principia ut *^ aputl 4.'i
nos sepius initia uerborum per k litteram
scribuntur^" ut kaiende fines per c ut
fac [principia scribunt medietatesque
uerborum aliter fines sicut; scribunt a\
Dabreiamin ^^ hebraice latine uerba die- 50
rum |rt]. Dabre uerba iamin dierum
non ut iamin dextre
Bresit principio quia hebrei uoluminibus
suis^' nomina ex principiis '^^ posuerunt
Hebrei genesi aleph^^ litteram scribunt 55
que interpretatur doctrina Ut^* in
principio fecit deus celum et terram.^^
Exodo beth que interpretatur domus
pro instructione tabernaculorum ^*
1 fehlt Arev. 2 Duplices Bz., der strich über e ausgewischt ^ duplex Ärev.
* vt in Arev. ^ Dibre Haiamin Arev. ** dibre — Haiamin Arev. ' Beresith Arev.
*^ posuerunt Arev. ■' Aleph Arev. ^^ pro Arev. " tabernä Bz. 12 oms mit
einschaltezeichen übergeschrieben F ^^ terrarum regna A, terra terrarum JB !•* "erat A
1^ inceptiorib; F i*» duplex R 1^ Men FR i^ principia scribunt medietatesque
uerborum alit fines sicut R i^ scribunt FR 20 Dabreiamin A 21 fgjiH ^ 22 prin-
cipio A 23 halep A -^ fehlt F 20 darauf loquitur A 26 tabernaeulo F, tabernaculi R
Das Glossar Rz. Zum Prologus Galeatus
Leuitico gemeP .i. quia plenissimc de
uictiinis disputat \S(/. 295]
Numero deleth* .i. tabularum quia de
conposicione tabernaculi tabularum
5 loquitur [Sr/. 295]
Deuteronomio he que interpretatur ista
lex pro iteracione legis. (40^) lob dauid
daniel inter agiographa non pro de-
dignacione sed pro dignitate et saricti-
1" täte, agio .i. sancta. grapha' .i. scrip-
tura [iterata lex; id est non; vor agio
noch Ayioygarpa sancta scriptura und
allein diese warte mit der Variante
Sacra PSg. 9; graphia Sg. 295]
l") Prophetarum* ordiuem incipiunt ab iesu
nau^ .i. quia tota sancta scriptura
digna est propheti^ uocabulo dum
futura significat losue uero in omnibus
pene gestis suis futura christi opera
prophetabat^ [Sg. 295]
C'ronicon^ temporale [Sg. 295]
Quem'' V inclsionibus quinque incisiones
pro satisfactione eorum dixit qui hoc
adfirmare solebant [Sg. 295]
25 Prostratis uultibus inclinatis capitibus
[Sg. 295]
Coronas suas opera ^ sua offei'entes quia
opera reuerenci^ et subiectionis unius
dei docent cultum per que ad Coronas
30 peruenitur [iS^'. 295]
Stantibus coram quattuor animalibus dum
tota prophetie scriptura in euuangelio
inpleta est [Sg. 295]
Galeatum munitum vi armatum^ [iS'^. 295]
35 Apochrifa^" occultaul^^ dubia [Ä^^. 295]
Leuitico gemeP^ id plenitudo quia (^1
112'''^) plenissime de uictimis^"* disputat
Numero deleth id tabularum ^* quia de
compositione tabernaculi tabularum ^^
loquitur 40
Deuteronomio he que ^^ interpretatur
ista lex pro iteratione legis. lob dauid
Daniel inter agiografa {R 20^) non
pro dedignationc sed pro dignitate et
sanctitate. ^'^ Agio sancta (F49*) grafa 45
scriptura ^^
Prophetarum ordo incipit ab ihesu naue
quia tota sancta scriptura digna est
prophetiae uocabulo dum futura ^^
significat^** losue uero in omnibus 50
pene gestis suis futura christi opera
prophetabat [a\
Chronicon id temporale [a\
Quem quinque incisionibus quinque in-
cisiones pro satisfactione eorum dixit 55
[a ohne eorum] qui hoc^^ adfirmare
solebant
Prostratis uultibus id^^ inclinatis capiti-
bus
Coronas suas opera sua^^ offerentes^* 60
quia opera reuerenti^ et subiectionis
unius ^^ dei docent cultum per quod
ad Coronas peruenitur ^^ [a]
Stantibus coram im'"" animalibus dum
tota propheti^ scriptura in euangelio 05
impleta^'' est [a\
Galeatum munitum 1 armatum [a\
Apocrifa occulta 1 dubia [a]
1 Gimel Arev. 2 Daleth Arev. 3 Graphia Arev. * Quod prophetarum Arev.
5 prophetauit Arev. ^ Chronicon Arev. die gl. gehört hinter die nächste ^ fehlt
Arev. 8 opem opera Arev. ■' ornatum Arev. lo Apocrypha Arev. Ed. " occul-
tatur Arev. i2 gimel B, Umen A '^ de uictimis fehlt F ^^ icl fehlt F. taberna-
cularQ A '•"' tabularum fehlt R i" qd ^1 i^ scitati F i*^ darüber mit verweis-
zeichen scä A 19 figura F -^ significant A 21 quia ad hoc R 22 jg ^^j. ji
23 fehlt A 24 ferentes F 25 unus F 26 uenitur F 27 ^pigta F
18.
UNTKllHUCHl.'NtJKN ÜhKK DiK BihELOIvOHHAKK
Soponeiuluin^ separamluin <lictutn qua«!
»eorsurn pono (Se|)onfii(luin dictuiii
quasi seorHutn ponendum .i. separan-
duni Sy. 295)
5 Phmsin^ locucione 1 interpretacione^
{(PQaai Sy. 295; id interpreüitione 1
locutione P, interpretacio uel locucio
Sy. 9]
Paraphrasten * coniectoreni '^ t interpreta-
10 torem'* \Sy. 295; nonne desertoreni
non bonum interpreteni PSy. 9. 295]
Felles cilicia'' fortitudineni et labores
in eclesia que teniptacionibus* et
persecucionibus bene resistunt [Felles
1.") et cilicia significant Sg. 295]
Canticum* canticorum pro excellentia
carminis [dicitur setzt Sy. 295 hinzu]
Sapientia salomonis aput hebreos non
inuenitur [Sy. 295]
20 Quod antea nesciebas^" .1. in lxx et in
latinis*^ codicibus [Sy. 295]
Beptjnendum «eparanduni dictum qua^i
beorsuni pono
Fni.-in'*' locutione (A 113»') l inler-
[)retatione 35
Faraphrasten : :^* non di^Hertoreni'''' id
non bonum interpreteni
(/i 20'') Felles et cilicia fortitudineni ot
labores in ecclesia'* que in*' tempta-
cionibus et persecutionibus bene re- 40
sistunt fin fehlt a]
Canticum canticorum ^^ pro excellentia
carminis
Sapientia salamonis apud hebreos non
inuenitur''* 45
Quod antea nesciebam'^ In lxx et in
latinis codicibus
INCIFIT IN SAMUELEM
Ramatha''^ ciuitas ipsa que in uetere''
translacione aromathia^* dicitur et fuit
25 helcane et samuelis in regione tamnitica
iuxta diaspolin unde fuit ioseph que^^
in euangelio de aromathia'^^ fuisse'''
scribitur — 1, 1 [ciuitas est; ueteri;
et fuit— diaspolin fehlt PSg. 9. 295.
30 arimathia beidemal Sg. 295; fuit qui
in eangelio Sg. 295]
IN LIBRO FRIMO REGUM"
Ramatha ciuitas ipsa qu^ in ueteri''
translatione aromatica dicitur et fuit
helchana'® et samuelis in regione
thamnitica'* iuxta diospolim'" unde
fuit ioseph qui in euangelio de ari-
mathi'^ fuisse scribitur^- — 1, 1
[tbamnitica; diaspolim; arimathia a]
1 esse ponendum Ed. 2 phrasi Ed. '^ locutiouem vel interpretationem Arev.
* der ansatz gehört hinter den folgenden ■' coniectionem Arev. ^ interpretationem
zu interpretatorem korr. Arev. "^ pellibus, ciliciis Ed. ^ tentationibus Arev. 'J diese
gl. soivie die folgende stehen bei Hieronymus früher 10 gehört vor Faraphrasten
11 aliis Arev. i- Ramathaira Vidg. 13 veteri Arev. 1* Arimathia Arev. ^j qui
Arev. i*» Arimathia Arev. 1^ fehlt Arev. 18 daneben am linken rand ein A R
1» iä scheint radiert F 20 disertorem R. desertorem A 21 darauf sunt A 22 \n
fehlt R 23 diese gl. sowie die beiden nächsten fehlen R -4 salomonis non inuenitur
apud hebreos A 25 nesciebant A 26 ^-gj^ tUgi j^^ jq primo hbro regum R 27 ueteri]
i aus e korr. A 28 elcana A 29 thämnica F ^ diaspolim R 3i arimathia R,
arimathi] das erste i aus & radiert F 32 dcsciibitur A
Das Glossar Rz. Zum Prolo(ju8 Galeatus Und Zu Rkcum i 18H
Sophim nions in tribu eff'raiin — 1, 1
[nions est iuxta effraini PS(j. 9. 295]
Statutis cli(>hiis phasee pentechosten sceno-
fegi^i — 1, 3 [PSg. 9. 295]
I In silo. silo est in tribu effraim in quo
loco arclia testanienti fuit usque ad
tempus samuhelis [PSg. 9. 295 1. est
autem x^ niiliario neapoleas"* in regione
arabitina* — 1, 3
10 Partcm unani quaudo efFerebant^ — 1,5
[offerebant PSg. 9, ostendebat Sg. 295]
Eniula aduersa — 1, G [PSg. 9; ad-
uersatrix Sg. 295]
Angebant^ cruciabat — 1, 6 [Angebat
1.-. PSg. 9. 295]
Redeunte tempus'^ anni circulo — 1, 7
[Rcdounti temp P]
Temulentain uinolentam ebriani — 1, 13
[PSg. 9. 295 ohne ebriam]
20 Digerc ebrietateni depone — 1, 14 [uinum
deponere P]
Madis* humida es^ — 1, 14 [Mades
humidis es \ infusa es P]
Filia babeli^P" filiabus sine iugo legis
25 dei. * ^ belial hebraice bei dicitur et fuit
idolum niniuetarum quia bei pater
Sophim mons in tribu effraim — 1, 1
[mons est a\
*
(P 21*) Selom nomen est loci in quo
sacrificia domino offerebantur prius- 30
qiiam temphim aedificaretur in hieru-
salem. Selom interpretatur auulsio t
excalciatio — 1, 3 [d\
Et ascendebat^^ uir ille de ciuitate sua.
hie ostenditur tabernaculum dei in- 35
sublimitate constitutum fuisse — 1,3
Ascendebat ergo'^ statutis diebus id
pascha pentecosten Scenopheia ** sicut
in deuteronomio constitutum est — 1,3
In silo. Silo est in tribu ^* effraim in 40
quo loco archa testanienti^^ fuit usque
ad tempus samuelis. est autem sexto
decimo^^ miliario neapoleos in regione
arabitica^* — 1, 3
Partem unam quando (P 49*') öftere- 45
{A 113''>ant^» — 1, 5
Emula aduersatrix — 1, 6 [a]
Angebat cruciabat — 1, 6 [d\
(P 2P') Redeunte tempore in anni cir-
culo — 1, 7 [a] 50
Temulentam uinolentam ^' [a\ ebriam —
1, 13
Digere^^ ebrietatem depone ^^ — 1> 14
Mades humida es l infusa — 1,14 [a\
Filiabus belial sine iugo legis dei. Belial 55
hebraice bei dicitur et fuit idolum
nineuitarum quia bei : : : ^^ nini pater
1 phasc pentecosten scenopegia Arev. 2 vndecimo Arev. ^ Neapoleos Arev.
* Arabitinia Arev. •'» offerebant Arev. '• Angebat Arev. Vulg. "^ tempore Arev.
Vulg. ^ Mades Arev. Vulg. ^ humides Arev. lo Filiabus Belial Arev. Vulg.
11 Domini Arev. i- ascendit F i"* ergo nur A i< scenofcgia AR i» Silo — tribu
fehlt FR '•' testamento A i'' xv R, in .xv. A. das richtige bietet Rz., s. Hiero-
nymus De situ 482 i** arabica A n* offerebat R 20 uinolentam] i aus korr, A
21 Degere R, Delere F 22 deponere FR 23 bei:::] rasur von ial F
1«4
UnTKRSUCHUNGEN Über DiK BlHEUiLOfMARK
nini — 1, IC (FiliabuH (Pili /') belial
— nineuitarum PSy. 9. 290; et pater
fuit nini ut [mgaiii narrant nur l'\
Uultus eiuH^ iion est'^ atnj)lius"* in di-
5 uersa* niutatu.s. ^ in alia translacione
et facies eius non cecidit amplius hoc
est ut nuUani haberet tristiciam ul
diffidentiam •* — 1, 18 [Sy. 295; sunt;
nmtati; translatione habetur; xtisatx
10 sed in illa Intentione persisteret semper
et exempluni nobis dedit /']
Non uadani donec ablactetur infans .i,
contra niorem dixit. ideo conimemorat
scriptura. hebrei adserunt tempus ab-
15 lactationis .v.' annos alii xii — 1,22
[dixlt ebreorum qui narrant annos
ablactationis v 1 xi esse P]
Ut impleat dominus uerbum suum .i.
quod promisit per os helii * sacer-
20 dotis dicendo det tibi dominus' peti-
cionem --- 1, 23
Obsecro mihi *" domine. subauditur ut
benigne suseipias — 1, 26 \PSg. 9
{beide ohne mihi); mi Sg. 295]
25 Coramodaui eum domino .i. quamdiu fu-
erit accomodatus'^ domino .i. quamdiu
uiuiti2 _ i^ 28
Cornu meum .i. altitudo mea et forti-
tudo^^ — 2, 1 [ict fortitudo mea 1
30 altitudo mea 1 regnum meum P]
Uetera'* obpropria et conuicia — 2, 3
[1 conuitia P]
Saturati^^ prius pro panibus se loca-
uerunt .i. collocabunt se nune^® et
fuit^'' — 1, IG (absfjue; legi« dei
fehlt; fuit pater a\
Vultus^* eius non est ampHu-. in diuersa
iiiutatus. In alia translatione et facieü
eius non concidit aniplius hoc esc ut
nuUam haberet ^* tristitiam 1 diffiden- 10
tiam — 1, 18
Non uadam donec ablactetur infans.
contra morem dixit. ideo'" comnie-
morat scriptura. Hebrei adserunt tem-
o __
pus ablactjitionis sex annis alii xii — 45
1, 22 \a\
Ut impleat dominus uerbum suum id
quod promisit per os hely^*^ sacer-
dotis dicendo (1, 17) det tibi dominus'^'
petitionem — 1, 23 [petitionem tuam a\ 50
Obsecro domine mi*^ subaudiatur '^* be-
nigne suseipias — 1, 2C [mi domine a\
Commodaui^^ eum domino id^® tamdiu
fiat^" accommodatus domino quamdiu
uiuit — 1, 28 55
Cornu '^^ meum altitudo mea'^* et forti-
tudo mea'** — 2, 1 [das zweite mea
fehlt a\
Uetera^^ id obpropria 1 conuicia — 2,3
Saturati prius pro panibus se locauerunt. 60
locauerunt^' se nunc et coUigunt alios
1 illius Vulg., vgl. Vercellone 2, 177 - sunt Vulg. ^ fehlt Arev. * diuerso
Ärev. 5 mutatus] das erste u aus offenem a radiert Bz., mutati Arev. •> differentiam
Arev. "^ sex Arev. ^ Hell Arev. ^ Dens Arev. lo mi Arev. Vulg. " com-
modatus Vulg., vgl. Vercellone 2, 179, accoramodatur Arev. 12 yiuet Arev. i^ forraido
Arev. 1^ darauf scheint enim zu stehen Arev. 1^ Repleti Vulg., vgl. aber Vercellone
2, 181 16 coUocabilis senr Arev. 1^ fuit pater AR i» Vuultus F i» hab& A
20 id non AF 21 helisei F 22 dicendo — dominus fehlt A, das dafür an den an-
fang der gl. Det tibi ds setzt 23 ,ni domine B 24 subauditur B, fehlt A 25 Com-
raodauit A 26 fehlt F 27 fiad A 28 Coinü F 29 fehlt F 3» fehlt R si die
gl. nur in A ^2 locauit F
Das Glossar Rz. Zu Regum i
185
colligunt ad alios postulaiulo panem
et qiu'libet ^ necessaria qu(>^ si antea
quasi nullius rei indi<2;ere uiilebantur.
hoc de fenenna dicitur — 'i, ö |1k>c
est iudei colloeabunt et colligunt ad
alios panem postulando et qu^libet
necessaria que antea — uidebantur /']
Familici '^ de fame dicuntur — 2, 5
ad pos(^ 113''^)tulandum panem et
quelibet neces{/? 22'^)saria'' qu^" an-
tea erant^ quasi nullius rei indigere
uidebantur. Hoc de fenenna^" dicitur. 20
Alia editio sic^^ habet pleni panibus
minorati sunt et esurientes transierunt
terram *^. Pleni panibus israhelite sunt
quibus sunt credita eloquia dei Gentes
autem quibus lex illa non erat data 25
Posteaquam per nouum testamentum
ad eloquia illa uenerunt multum esu-
riendo terram transierunt quia in eis
non terrena sed caelestia sapuerunt —
2, 5 30
Famelici^^ de fame^* dicuntur — 2, 5
Sterilis^^ peperit ^® septem. sterilis^^ enim
erat in omnibua gentibus ^' dei ciuitas
antequam iste fetus quem cernimus
oriretur et multa in filiis infirmata est 35
quia in sinagoga nunc sola littera
est^* et Spiritus non est. ideo amissa
{F 50*) uirtute infirmata est — 2, 5
Deducet* ad inferos in pericula quasi
in ^ mortem — 2, G
Cardines fundamenta — 2, 8
Filii belial filii diabuli — 2, 12
Fuscinulam'' tridentem — 2, 13
Lebetem caccabum — 2, 14
15 Non enim accipiam a te carnem (41*)
coctam sed crudam .i. carnes crude
{R 22^) Deducit^^ ad inferos id in peri-
cula quasi in mortem — 2, 6 40
Solium glorie id tribunal honoris — 2, 8 [a]
Cardines fundamenta — 2, 8 [a\
Filii belial filii diaboli — 2, 12 [a]
Fuscinula^^ tridentem alia^*^ translatio
arpagonem^^ tridentem — 2, 13 45
Lebetem caccabum uasa^' ad coquendas^*
carnes aliquando fictiles sunt^^ —
2, 13
Non enim (A 1 ] S^"^} accipiam a te carnem
coctam sed crudam. Carnes crude in 50
1 quodiibet Arev. 2 quaeque A7-ev. ^ der ansatz fehlt Arev. i Dedueit Arev.
Vulg. •'' ad Arev. *' es scheint Fascinaulä zu stehen Bz. "^ necessaria F ^ qui R
3 erant antea AR i" fennana 7?, femina F n fehlt A ^'^ pleni — terram über-
sprungen, aber am untern rand nachgetragen A i3 die gl. nur in A, hinter der fol-
genden 1^ fama A i"' Sterelis, stereHs A "' enim peperit F " fehlt F
1" fehlt A !■' Deducet R 20 Fuscinulam R 21 ^^^ ansehein nach auf rasur von
Lebetem F 22 hab& arpaginem R, arpagenem A 23 uas R 24 quoquendas A. vgl.
Aug. 011a et cacabus aliquando fictiles sunt 25 aliquando— sunt fehlt R
ISf,
rNTKRSL'CHI'NüKN ['HK|{ Dil HllJKL<llX)8fiAKK
in ahari ' st'm|)ei- offt'rre inoij eral —
"i, 15 (cruclt'h in; mos erat .semper
offer re P]
Et prinmni incendebatur adeps* et tunc
5 hi cjui portabant co<iuebant carnee tarn
saceidotibus quam sibi — 2, 1 ü [qui
immolabant P\
Quia detrahebant^ homiiies sacrificium*
domini .i. rjuia noluemnt iienire ho-
10 mines ad sacrificandum domino quia
Uli per mala exempla sua plebem a
sacrificio dei^ separarunt ut quia ho-
mines in sacrificia* blasphemare con-
pellerent— 2, 17 [Quia (Qui PSg. 9)
15 detrahebant homines (dann i. s. domini
hoc est nur P) quia — domino (homines
fddt Sg. 295) PSg. 9. 295; quia
illi — sacrificio blasphemari compelleren-
tur nur P]
20 Quomodo dormiebant cum mulieribus
qu^ obseruabant .i. uidue erant qu^
ibi uacabant oracionibus et tarnen non
habuerunt licentiam introeundi in
templum sicut alia plebs'' — 2, 22
25 [licentiam non habebant in templum
jntrare ohne sicut alia plebs P]
ahari »eniper offerre" mos erat —
2, 15
Obseruabant ad boetium id adornabant"
— 2, 22 liO
Et primum incendebatur '•* adeps et tunc
hi qui portabant coquebant carnes tani
sacerdotibus quam sibi — 2, IG
Alioquin tollam ui'^ per uiolentiam uio-
lentia id uis ualida** — 2, IG 35
Quia detrahebant homines .•sacrificio do-
mini quia noluerunt uenire homines
ad sacrificandum domino quia illi*^
per mala exempla s^ua'* plebem a
sacrificio (R 23*) domini separauerunt^* 40 1
1 quia homines in sacrificia** blas-
phemare conpellerent^' — 2, 17
Accinctus ephot lineo id ^^ pallium sacer-
dotale" — 2, 18
Quomodo dormiebant cum mulieribus -15
que obseruabant** ad ostium taber-
naculi. uidue erant qu^'* ibi uacabant
orationibus et tunc non habuerunt
licentiam introeundi in templum sicut
alia plebs — 2, 22 [a] 501
Ut transgredi facialis populum domini
qitoniam sacerdos malus ^^ causa pec-
cati in populo — 2, 24
1 altare Arev. - Incendatur primum iuxta morem hodie adeps Viüg. ^ Quia fehlt
Arev. retrahebant Vulg. * a sacrificio Vulg. ^ fehlt Arev. ^ sacrificio Arev.
7 plebs] b aus rasur korr. Bz. « offerri A » die gl. fehlt B. adornauerunt F
10 incendebat F " uim und darüber mit einschaltezeichen id A. auf ui lüsst F nä
si toUä, B Nam si non tollam folgen ^2 uiolentia— ualida vor Alioquin A i^ mit ein-
schaltezeichen übergeschrieben F " illi filii hell per mala sua exempla B is di se-
pararunt B 16 sacrificiis B i^ conpulerunt F, conpellerunt B i^ fehlt A i9 pallio
sacerdotali A 20 obseruabantur AF -i que erant A 22 sacerdotes mali B
Das Glossar Rz. Zu Rk(uim i
187
Si autem in dominum peccauerit uir
quis orabit pro eo .i. difficultatem in
hoc osteiidit ut oretur pro eo non
ut ipse sacerdotale^ more oret pro
ceteris — 2, 25 [domino peccauerit
quis orauit. Difficultatem orandi in
hoc ostendit ut oret 7^]
Uirilem ^tatem ad belhini aptam
33 [PSff. 9. 295]
10 Corani christo coram rege — 2, 35
[PSg. 9. 295]
Tortam panis pro qualicumque precio'^
intellegendum est per^ hoc emeret
sacerdotium* — 2, 36 [ut per hoc
15 PSg. 9. 295]
Ut* commedam buccellani in loco taber-
naculi sicut et ceteri sacerdotes —
2, 36 [comedat PSg. 9. 295; buccellam
panis Sg. 295; hoc est in loco [PSg.
20 9. 295; sicut ceteri Sg. 295]
Sermo domini de prophetia dicit — 3, 1
[.i. prophetia Sg. 295; dicit fehlt PSg.
9. 295]
Pretiosus rarus — 3, 1 [PSg. 9. 295
25 unier xusatz von l oder et carus]
Non erat uisio prophetalis — 3, 1 [P]
Si autem in domino peccauerit uir''
quis orabit pro eo? Difficultatem in
hoc ostendit® non inpossibilitatem'
ut ore(^ 114»^)tur pro eo Non ut^ 30
ipse sacerdotali more oret pro ceteris.
Aliter quis orabit. quis accipitur hie
pro raro non pro nullo^ — 2, 25
[a nur Aliter quis orabit hie quis pro
raro accipitur non pro nuUo] 35
Calce abicitis^'' id süperbe — 2, 29
Emulum cui tu inuides l imitatorem^^ 2, 32
2, Ad Uirilem aetatem^^ peruenerit^^ id
adi* bellum — 2, 33 [a]
Coram christo coram rege^* — 2, 35 [a] '^0
Tortam panis pro qualecumque^® precio
intellegendum^' est Ut per hoc (jP 50'')
emeret 18 sacerdotium ^^ — 2,36 [sacri-
ficium a]
Ut comedam^** buccellam panis id in 45
loco tabernaculi sicut ceteri sacerdotes.
Alia translatio sie habet et erit qui
superauerit ^^ in domo tua ueniet ado-
rare^^ eum cum obolo argenti et pane^'
uno dicens {R 36^) Proice me''* in 50
uno sacrificio tuo manducare panem
domini — 2, 36
Ei Sermo domini de prophetia^^ dicit —
3, 1 [a]
Erat Preciosus iit rarus — 3, 1 [a] 55
Non erat uisio manifesla id prophetalis
3, 1 [a]
1 sacerdotali Arer. 2 petitione Arev. 3 vt per Arev. * saccrdot'ü Ez. >> fehlt A
« in hoc] hie A, ostendit in hoc B "^ non inpossibilitatem fehlt B, possibilitatem A
8 No:: F ^ hie accipitur pro nullo F, hie quis pro raro accipitur A und dazu ge-
hört (s. oben) das vor (2, 33) Uirilc befindliche Nam pro nullo, hie quis pro raro accipitur
non pro nullo B i" diese gl. sowie die folgende fehlen B. abiecistis Vidg. n obiger
text = Aug. em^latorem A 12 Uirile aetate A i3 venerit Vulg., s. Vercellone 2, 186
^* fehlt A 15 uncto A i^ qualieumque A " intellegendum A i» emerat A
19 sacrificium B 20 comedat A 21 superauerit] au ausradiert, darüber tu A
22 odare F 2.h pene F '^* -.le A 25 proph&iä ohne dicit A, -ppheta F
188
UnTEIWIJCHUNOEN ChKK Uli. HlBI::U:U>8HAKF
Porro samuhel necdum^ sciebat dominum
.i. non luibuit con.suetudinein audire
uerbum domini — 3, 7 [noiidum P]
Tinnien"'^ amb^ aures eins pre terrore
sonent quasi aliquid audiatur — 3, 1 1
[Tinnient (Tinniebant PSg. 9) ambae
(nur P) aures eius pre terrore (darüber
ali timore Sg. 295); audiantur P,
audiant Sg. 9. 295]
10 Et non cecidit in uanum quod inreuo-
cabile impletur — 3, 19 [non in
uanum PSg. 9. 295; inreuocabile sit
Sg. 9. 295]
Uerbis eius samuhelis — 3, 19 [P]
15 Et euenit sermo innotuit — 3, 21 [uenit
P; sermo eius Sg. 9. 295]
Aphec ciuitas israhelis — 4, 1 [PSg. 9
(hier Affeccium mit falscher auflösung
von Affec ciü). 295]
20 Heri et nudus' tercius — 4, 8
Et oculi eiu8 caligauerant nee poterat
uidcre lucernam* dei^ ante<^juani ex-
tingueretur id antetjuam peccaret [a].
Ipse hell' lucerna erat dei antequam
bi
extingueretur. Ali,:: lucernam in lal)er- 2't
naculo non uidit donec mortuus est''
- 3, 2. 3
*
(Ji 21") Porro samuel nondum" Bciebat
dominum non babuit consuetudinem®
audire uerbum domini — 3, 7 [Nee- 30
dum; in consuetudine a]
Tinnient '*' ambe aures eius id pre terrore
sonabant quasi aliquid audiatur —
3, 11
Non ex{A 114»^)pietur id non purificetur 35
1 purgetur — 3, 14 [a]
Et non cecidit Id in uanum quod in-
reuocabile^^ impletur — 3, 19 [a]
Uerbis'^ eius id samuelis — 3, 19 [a]
Et euenit sermo id^' innotuit — 3, 40
21 [a]
Aphec ciuitas israel ^* — 4, 1 [israhelis a]
Passim per agros id ubique leuiter 1
sine ordine — 4, 2 [a]
Cumque ille nominasset arcam dei ^* 45
cecidit retrorsum. hie ^^ sancti uiri mon-
strat affectum quod ^^ non pro filiorum
1 uondum Arev. - Tinnient Ärev. Vulg. davor (3, 10) Secundo bis Arev. 3 nudius
Arev. Vulg. * lucerna F '•> dni AE •» elyas — extingueretur ausgelassen und oben
bi
am rand nachgetragen A '' Ipse— est fehlt R, Ali,:: — est steht nur in F ^ nec-
dura B 9 csu&udine B, i" die gl. nur in A " inreuocabili ter A 12 Uerbum A
13 id sermo A i* israhelis B, 1^ fehlt A i»^ hoc F " qui F
Das Glossar Rz. Zit Keoum i
189
Ineurbauit'^ se et peperit. natura feini-
narum est cum subito terrore'^ cito
parere — 4, 19 [Incuruauit /'|
Et percutiebat uiros. percus.si sunt pas-
ö sioni^ quam greci seringion* dicunt —
5, 9 [uocant P\
Extales et anos^ unum sunt quos fece-
runt in similitudinem ® intestinorum —
5, 9 [nur Extales et anos (ales P)
10 unum sunt PSg. 9. 295]
Satrap^ ^ philistoa lingua^ principes di-
cuntur — f), 8 [Satrapes (Satrapas
S;/. 295) PSg. 9. 295. uocantur Sr/.
2951
nece sed pro arca domini^ corruit et 15
mortuus est — 4, 18 [a]
Incuruauit^" se et peperit. natura femi-
nai'um est cum subito terrore cito
parere — 4, 1 9 [a]
Et uocauit pueruni hichaboth*^. hicha- 20
bod^^ interpretatur gloria significat^^
arcam domini — 4, 21 [dei a]
Et percutiebat uiros. ^'^ id percussi sunt
passionem ^* quam greci siringion ^^
uocant — 5, 9 [passion a] 25
Demolitus est *" id exterminauit — 5, 6
Extales et anos unum sunt quos ^' fece-
runt in similitudinem intestinorum —
5, 9 [n]
Satrape^^ philistea lingua principes — ^0
5, 8 [Satrapas \n]
In secretiori parte natium id in ano —
5, G
Si forte eleuet^^ manum suam a uobis^**
{R 24'') eleganter 21 intulit22 quia Bf)
{A 114'»^) supra (5, 12) dixerat et
grauissima ualde manus — 6, 5 [a]
Et dimittite^^ eam ut uadat^* et aspi-
cietis : :. Non enim arca sed plaustrum
quod continebatur l boues qui trahe- 40
bant^^ plaustrum ^^ ire poterant. Sed
hoc loco tropus est et est {F 51^)
species metonomie per efficientem id
quod sit significans'^'' — 6, 8. 9 [plau-
1 Incuruauit Arev. Vulg. 2 terro:re, über dem letzten e rasuf eines Striches Rz.
^ passione Arev. ' syringion Arev. •> anus Arev. ^ sirailitudine Arev. "^ satra-
pas Vulg. ^ philiste:a: lingua Ez., auch lin auf rasur '■' dnl mit einschaltez eichen
übergeschr. F i" Inciruauit F " Ichabod It Vulg. i'^ significa ^t autem A
13 percutiebat^ es F '^ passione B. percussi — passionem] percussione A ij firingion F
16 die gl. fehlt R i^ qd ^ i** Satrapes R, die gl. vor (5, 9) Et percutiebat
19 relevet R Vulg., leuet /'' 20 nobis F 21 eleganter] das letzte e aus korr. A 22 dixit A
ti
23 dimitte A, dimitte F 2t ut uadat nur A 25 d&raebant A 26 pJaustrü trahebant R
2^ significans nur A. der glossator benutzte Beda De tropis {Opp. 1, 48). in R lautet der
Satz Sed hoc loco tropi species est ([uao uocatur m&onimia siguificat per efficiente id qd fit
190
UNTERHl'CHLNi.h.S l MI J: DiK BlIiKUJI-OKfiARK
Leuite autetii deposuerunt urcuni dei. ^
fueruiit eiiim tunc Ibi aliqui leuite —
ü, IT) [autein fehlt Sy. 295; aicam
fuenuit auteni (fehlt Sg. 29ö) tunc
5 PSg. 9. 295]
Ab urbe inurata usque ad uillain. undi-
que ab honiinibus coiigregabaiit'* pecu-
niaiii de quibus ua.sa faciebant ut
pioficeiet Omnibus dum una plajja
10 Omnibus erat — 6, 18 [usque id
undique cougregabant PSg. 9, niurata
undique congregabant; de qua Sg. 295|
Ad abel magnum^ proprium nomen la-
pidis — G, 18 [Ad iabel J', Usque
15 ad abel Sg. 9. 295; proprium fehlt
PSg. 9. 295; et est terminus philisti-
norum et Israel, usque ad illum enim
accipiebant pecuniam ab Omnibus fügen
Sg. 9. 295 hinzu]
20 Percussit autem dominus quin inlicitum
erat uidere arcam nisi solis sacerdoti-
bus — G, 19 [Sg. 295; dominus fehlt
PSg. 9J
De populo Lxx uiros ciuitatinos betsamitis
25 — G, 19 [viros principes ciuitatis Sg.
295, uiros id principes ciuitatis beth-
samitis PSg. 9]
Et L niilia plebis uulgaris extra ciuitatem
— G, 19 [Et fehlt; plebis uulgus
30 significat ohne extra ciuitatem Sg. 9.
295]
Carathaim * et gabaa ciuitates prope iiiter
se et ibi fuerunt leuite —7,1
[Cariathiam P\
rttrum trahebant; tropi »pecie« est que 3-
uocatur metonimia significat per effi-
cientt;m id quod fit a\
Leuit^ auteni deposuerunt arcbam dei.
fu(!runt enim* tunc ibi aliqui leuite
— G, 15 (al Ai)
Ab urbe murata ** usque ad uillani. undi-
que ab' Omnibus congregabant pec-
cuniam de quibus uasa faciebant Ut
proficeret** omnibus dum una plaga
Omnibus erat® — G, 18 (erat omni- 4;
bus a\
At*" abel magnum proprium nomen
lapidia — G, 18 [a\
Percussit autem dominus quia inlicitum
erat archam dei'^ uidere^* intectam*' 50
nisi solis sacerdotibus — G, 19
De populo LXX uiros ciuitatis ** beth-
samitis lxx uiros optimates'* significat
— G, 19 [a]
Et L milia plebis ^^ uulgares^' extra ciui- 55
tatem — G, 19 [a]
Cariatbiarim^^ et gabaa ciuitates prope
inter se^^ et ibi fuerunt leuite —
7, 1 [a]
1 Domini Arev. - vude ab omnilnis congregant Arev. ^ nagnum Arev. * Cariath-
iarim Cariatham Arev., Cariathiariin Vulg. •> fehlt A '' munita A "ab fehlt F
8 proficerent A ^ erat omnibus R i" Ab F i^ uidere arcam di R. dnl A
^'^ fehlt FR 13 fejat A » ciuitatib; A ^■' optimatibus A '^'^ fehlt F
" uulgare A i"* Cariatharim F i« se i .4
t>As G1.OS8AR Rz. Zu Rk«um r
191
Aniinatlab^ sacerdos t'uit in diebus illis
— 7, 1 [Anianiadab P\
Gabaa ciuitas samuhelis — 7, 1 |i')
Annus xxnius ab eo tempore enunierat
,') quo^ ducta | est arca in doniuni anii-
iiailab usque dum eam dauid ad se
transtulit — 7, 2 [xxx id PSg. 9;
abinadab P; transtulit dauid ad se
PSff. 9]
10 Et requieuit onuiis israel in relegione
diuina non colentes idola et oninin
mala cessauerunt ab eis — 7, 2
[domus israel Sg. 295; et — eis fehlt
Sg. 9. 295; abscesserunt P]
1") Auserunt aquam et effuderunt coram
domino."* hoc ad testimonium fecerunt
ut ultra non reuocaretur mens eorum
a deo* sicut diflusa aqua non potest^
coUegi'' aut reuocari — 7, G [Hause-
■20 runt aquam id hoc testimonium PSg. 9,
Hauserunt quo aquam hoc est ad
testimonium Sg. 295; sicut — reuocari
fehU Sg. 9. 295; potuit P]
Subter bethcar'^ iuxta — 7, 11 [PSg. 9;
_'.', bethachar pro iuxta ponitur Sg. 295]
Masphat et sen dua^ loca ur-* ciuitates
— 7, 12 [duo PSg. 9, fehlt Sg. 295;
ciuitates sunt PSg. 295]
Nee adposuerunt ultra pro longo tem-
3(1 pore dicitur — 7, 13 \P]
[Vnguentarias qui unguentum parant
Sg. 9. 295]
Focarias qui ^^ cibum ei pareant*^ ul
tinctorias — 8, 13 [Focarias coqui-
Aminadab^"'' sacerdos fuit in diebus illls 35
— 7, 1 [a\
Gabaa ^^ ciuitas samuelis — 7, 1 [a]
Erat iam Annus uicesimus ab eo tem-
pore {R 25") enunierat^* (.1 114'^'*)
quo ducta est archa^"' in domum^* 40
aminadab usque dum eam ^'^ dauid ad
se transtulit — 7, 2
Et requieuit omnis israel id in religione
diuina non colentes idola. Cessauerunt
enim ab eis — 7, 2 45
Hauserunt'^ aquam et effuderunt coram
domino. hoc ad testimonium fecerunt
ai-e
Ut ultra non reuoc. tur mens eorum
a deo sicut diffusa ^' aqua non potest
colligi aut reuocari — 7, ü [tuir sicut 50
tisw. a ; coUegi n\
Fragore souitu .^-trepitu fremitu tonitruo
flammine — 7, 10 [a]
Super^'' bethachar. id iuxta — 7, 11
[bethcar a\ 55
Masphat et senei duo loca stoii l ciui-
tates — 7, 12 [a]
Nee apposuerunt^^ ultra pro longo tem-
pore '^^ dicitur ^'^ — 7, 13 [die a]
Unguentarias^* que unguenta facerent^^ (iO
— 8, 13 [«]
Focarias id qu^ cibum eis^" parant^'' I
tinctorias^* — 8, 13 [ohne eis a\
1 Abinadad Vulg., vgl. Vercellone 2, 208 - quod Arev. •' in conspectu domini
Vulg. * Domino Ärev. ■• pot .i. JRz. •'• colligi Arev. '' ßethchar Arev. Vulg.
** duo Arev. •' et Arev. '" quac Arev. ^i l. parant ^- Amiiiadap A '^ Sabaa A
i< numerat~ A i' felilt F ^^ domo F i^ fehlt A >« Adduxel- F 1« difusa F
2" diese sowie die folgende gl. fehlt A '•^1 Non adposuerunt A '^'^ longa temporuj A
'^ dicit E 24 Ungentariaa A 25 facerent aus feceraut liorr. A. = Aug. (faciuut)
2« fehlt K -7 pareut A 28 tincturas A
192
Untekhi'Chl'Nukn Cmkk Üik Biuklulomhakk
narias qui cibos (cibus Sg. 9) parant
Sy. 9. 295, Fooaria.s fiurscuriun. Pani-
ficas id qui cibuni üi parant t linc-
torias P\
ä Reditus uinearurn quod de uinea et inelle
potest* coUegi'^ — 8, 15 [intellegi 1';
quod et melle coUigitur Sy. 9. 295J
In auribuä domini .i. oran.s ante arcam
dei ' — 8, 21 [arcam domini P\ do-
10 mini coram arca domini Sy. 9. 295]
Filii uiri iemini. iemini uero familia erat
que ail tribum beniamin pertinebat de
qua et saul ortus est — 9, 1 [Filii
uiri gemini id de tribu l)eniamin P.^'^y.
lö 9. 295; nur P fäyl hinzu unde et
saul ortus est]
Älelior illo dignior — 9, 2 [PSy. 9. 295]
Terra* salisa proprium nomen (il*») loci
non que salsa sit — 9, 4 [nomen
20 non quia salsa sit Sg. 9. 295; sali::?
non quia salsa sit ille locus P]
In sitarchis^ in saccis ul in pera — 9, 7
[sistarciis id P; In sistartiis (sitharcii.s
Sg. 295) in quibus portiintur cibi .i.
2.-) pera. Sy. 9. 295]
Cliuium ^ uallem — 9, 1 1 [Cliuum PSy.
295; id uallem 1 uohaldi P, nur
uohaldi Sy. 9. 295]
In excelso quia solebant semper altaria
30 ponere in loco excelso non tarnen
K<'(lilus'' uinearurn quod de uinea et
njelle" potest colligi — 8, 15 \a\
Im auribus domini id oran.s ante arcam
domini — 8, 21 lomus coram arca a]
Filii gemini, gemini ^ uero familia erat'" 1'«
qu^ ad tribum '^ beniamin pertinebat''''
de qua et'^ saul ortus est. Gemiiii
dicuntur ioseph et beniamin uuius
matris'* — 9, 1
Melior illo id dignior''^ — 9, 2 [a\ 40
{li 25'') Terra salisa {F 51'') id"* pro-
prium nomen loci non quia salsa sit
— 9, 4 [a\
In sistarciis'" in saccis 1 pera — 9, 7 [«]
Unum stater'^ medietas uncie est ideo'® 45
quarta pars stateris viiii^" est uncie
— 9, 8 [Stater unum ; octaua a\
Consulere dominum'' interrogare — 9,
9 [a]
Dicens^^ propheta — 9, 9 [Uidens a\ 50
Cliuium ^3 ascensum flexuosum — 9, 11
[Cliuum rt]
In excelso quia solebant semper altaria
ponere in excelso loco — 9, 12 [a]
1 pot .i. Hz. 2 colligi Arev. ^ coram Domini Arev. * terram Vulg. '' sitarcils
Arev. Vulg. •■ Cliuum Arev. Vulg. "^ Redditus FB ^ de melle F ^ gemina A
10 erant F n tribus A 12 pertinebant F i^ fehlt A ^^ Gemini — matris
fehlt R 1^ indignior A i" fehlt A. Aug. hat Terra salisa proprium nomen quia salsa
sit i'^ sistarci's A, sitharclis R ^^ Unus stateris A ^^ ideo — uncls und die beiden
nächsten gll. fehlen A 20 octaua R 21 deum R Vulg. -- Videns R Vulg.
23 CUurum A, Cliuum R
Das Glossar Rz. Zu Regum t
193
sub ^dificio — 9, 12 [PSg. 9; altaria
habere in excelso Sg. 295]
Lenticulam olei modicum uas aeneum
quadrangulum in latere apertu^ —
5 10, 1 [Lenticolum P; apertum PSg.
9. 295]
luxta sepulchrum rachelis in finibus
benianiin quia in tribu luda fuit
prope' fines beniamin — 10, 2 [rahel
10 in tribu beiniamin quia fines beniamin
tribui iuda prope erat P]
Ad quercum thabor, de nomine hominis
alicuius ut quercus mambre — 10, 3
[Ad quercum thabor id ad [a P]
15 quercum mambr^ PSg. 9. 295]
CoUem domini^ proprium nomen loci
propter aliquod adiutorium domin i 1
quia ibi excelsum fuit et altai'e et
Nudius terciuö* pro tempore preterito
— 9, 20 [a] 20
{A 115*^) Triclinium hospicium l a tribus
electis^ dictum — 9, 22 [lectis a]
Quia De industria seruatum est tibi,
alia translatio sie habet quoniam in
testimonium posita est tibi apud® 25
populum Manduca — 9, 24 [a]
Et descenderunt De excelso ^ in oppi-
dum^ id de rama in^ ciuitate^^ —
9, 25 [ciuitatem a]
Lenticulam olei modicum uas aeneum 30
quadrangulum in latere aperto —
10, 1
luxta sepulchrum rachelis ^^ in finibus
beniamin quia'^ in tribu iuda fuit
prope fines beniamin — 10, 2 [a] 35
Ad quercum thabor. de nomine hominis
alicuius ut quercus mambre. Alias ^•'^
scriptum est uenies^* usque ad ar-
borem (R 26^) grandis^^ electe —
10, 3 [a] 40
Laguenam ^® uini laguena et situla greca
nomina sunt inflexa ex parte ut fierent
latina lUi enim lagi nos laguenam^'
illi^*' sicile^^ nos situlam'^'' dicimus
= Isidor 20, 6, 3 — 10, 3 [lagoena; 45
ahxe; situla a]
Collem^'- domini proprium nomen loci
propter aliquod adiutorium domini 1
quia ibi excelsum fuit et altaria '^^ et
1 apertum Ärev. 2 fuit prope] prope sunt Arev. ^ dei Vulg., vgl. Vercellone 2, 221
* die gl. fehlt A. vgl. oben 188, 20 ^ lectis R e ad F ' excelsa F « opidü F
TA
9 ::ma:: A, bama in FR 10 ciuitatem R " rachel AF 12 qui AF i3 da-
vor die ivorte Et eis pater— inter eos F, s. nachher 195, 30/". Alia A !•* ucnies mit ein-
schaltezeichen übergeschr. F i^ glandis FR '^ lagenam Vulg. i' lagoena R
18 lagi-illi fehlt A i» silice F, silike R 20 gitula FR 21 Collum A 22 altare R
Althochdeutsche glossen V. 13
194
Untersuchungen Übkk Du; Biheloi.omware
hahitabant' prophete — 10, 5 [t ibi
hubitabuiit /'; schlienst bereits mit
propter aliquoil testinioniuin doiniiii
[Sy. 9. 295]
5 Gregem prophetaruni non quia seinper
de futuris prophetarent sed quia parati
semper* erant ad predicandum et lau-
danduni deum^ — 10, 5 [id nomen
non quia; erant seniper P]
10 Et ant* eos psalterium* quia euni tene-
bant in manibus — 10, 5 [ante PSy.
9. 295; psallebat P]
Descendens^ ante me in galgaF .sub-
auditur ac si diceret semper cum
15 necessariuni tibi sit aut pericula aliqua
inminet^ descende illuc ut habeas cer-
tutn locum ad exspectandum nie —
10, 8 [galgala; ac si diceret fehlt;
illuc habeas P]
20 Inmutauit ei deus^ cor aliud ^*^ .i. confir-
mauit eum in regnuni — 10, 9 [cor
alius; regno suo P]
Expectabis vii diebus. noli tediosus esse
in exspectando. ideo in galgala quia
25 ibi popölus cum iesu pascha celebrauit
et ibi circutncisus est. ideo locus ho-
norabis'^ — 10, 8 [noli] id; in ex-
spectando fehlt; et ideo locus honora-
bilis est P\
habitabaiit jjrophete -- 10, 5
HOT
Et eis'* pater eorum. '^ De saule dicit'*
qui inter illos prophetauit quod esset
primus'* inter eos — 10, 12
Gregem prophetaruni non quia semper'*
de futuris prophetarent sed quia parati
semper'^ erant ad predicandum et
laudandum deum — 10, 5 [a]
Et ante eos psalterium quia^* {A 115'^)
eum" detinebant in manibus — 10, 5
[illud a]
Descendens*" ante me in galgalis ac si
diceret semper^' cum'^^ necessarium
tibi^^ sit aut pericula"''* alia^^ inminet^*
descende illuc ut habeas certum locum
ad expectandum me — 10, 8
Inmutauit ei deus^' cor aliud id^^ con-
firmauit eum in regnum ^® — 1 0, 9 [a]
Expectabis septem diebus {F 52*) id
noli tediosus esse in expectando. Ideo^**
in galgala^' quia ibi populus cum
ihesu pascha cele(i2 26'')brauit et ibi
circumcisus est. ideo locus honorabi-
tur32 _ 10, 8
40
45
50
1 habitant Ärev. 2 semper parati Arev. ^ fehlt Arev. * ante Arev. Vulg.
s psal: Rz. ^ Descendes Arev. Vulg. ^ Galgala Arev. Vulg. * imminent Arev.
9 Dominus Arev. lo Dauid Arev. ii honorabitur Arev. ^^ dieser ansatz fehlt
B und steht in F vor Alias in der gl. (10, 3) Ad quercum. quis Vulg. vgl. unten
195, 30 und V 131* Et quis pater eorum .1. princeps eorum Alii Codices habent chis
pater eius ut sit sensus chis pater eius non fuit propheta 1 quomodo saul inter prophetas?
13 eius A 1* De saule dicit] id saul :\::: F i^ prior F i^ fehlt F i' semper
parati A i^ qui F i9 illud B 20 Descendes AR 21 die tcorte Semp — pericula
vor Descendes A 22 darauf rasur von ibi F 23 ibi F, sit tibi jB ~* aut aliquod
periculum R 25 fehlt FR 26 inminent F 27 gi deus] dns A 28 fehlt A
29 regno A ^ fehlt F ^i galgalis A 32 honorabatur A, ignorabitur R
Das Glossar Rz. Zu Regum t
196
In prouerbium num et saul inter pro-
phetas. ideo quia ante non est uisus ^
inter eos nee de genere prophetali
fuit — 10, 12 [In prouerbium fehlt
PSg. 9. 295; ideo dicitur PSg. 9. 295;
quia in te P; sacerdotali fuit neque
de prophetali Sg. 295]
Et conuocauit samuhel populum ad deum^
quia in presencia dei^ disputauit cum
I) populo — 10, 17 [autem populum
Samuel; quia] id est P]
labes galad ciuitas in* galad populi
israheP — 11, 1 [galaad P\
' Sequens boues. casu euenit ut boues
l.'i precederent eum — 11, 5 [hoc est casu
I euenit (accidit Sg. 9. 295) PSg. 9. 295]
Saul^ non prophetauit de futuro sed
laudauit deum ^ — 11,6 [deum fehlt P]
lestha^ et samuhel de se^ ipso dixit —
20 12, 11 [lestha fehlt P]
Filius unius anni saul quia ^° xxi. annum
habuit quia in lege preceptum fuit ut
a^^ XX annis et supra eligerentur ad
bellum et ideo unius anni dicitur quia
25 unum^^ super xx habuit. Aliter fiHus
unius anni subauditur filius eis unum
annum regnans nihil magnum egit
sed humilis permansit. In aha trans-
lacione filios ^^ unius anni qui in eo
Propterea uersum est** et quis pater 30
eorum. alia translatio'^ habet et quis
pater iUius — 10, 12 [a\
In prouerbium num et saul inter pro-
phetas'^''. ideo quia ante non est
uisus '^^ inter eos nee de genere pro- 35
phetali fuit — 10, 12 [antea a]
Patruus** frater patris — 10, 14
Et adplicuit et adduxit — 10, 20 [a]
Et conuocauit ^® samuel '^^ populum ad
deum quia in presentia dei disputauit 40
cum populo — 10, 17 [a]
labes galaad id^^ ciuitas in^'^ galaad
— 11, 1 [a]
Sequens ^^ boues. casu euenit^* ut boues
precederent eum — 11, 5 [venit a\ 45
Saul non prophetauit de futuro sed lau-
dauit deum^' — 11, G
Filius unius anni saul id xx unum
annum hab:uit quia in lege'^® pre-
ceptum fuit ut'^' a XX annis et supra 50
elige {A llö*»*) rentur'''^ ad bellum et
ideo unius anni dicitur quia unum
super XX habuit [bis hierher a, ut
fehlt a\. Aliter filius unius anni sub-
auditur filius eis Unum annum ^^ 55
regnans^'' nihil ^^ magnum egit sed
1 V8US Arev. 2 Dominum Arev. Vulg. ^ Domini Arev. * in ühergeschr. Bz.
5 ciuitate in Galiad populi Arev. ^ gehört zu In siluit spiritus domini in Saul, das
auch Arev. bringt ^ Dominum Arev. ^ Et lephte Arev. Vulg. ^ Jehlt Arev.
10 fehlt Arev. 11 fehlt Arev. 12 ynum annum Arev. 13 filius Arev. ^* die ivorte
Propterea — est gehören vor In prouerbium 1» editio R. vgl. oben s. 194 anm. 12 i" in
f phetis F 1'' Tisus F, usus R, usus A i^ die gl. nur in F 1^ uocauit F 20 davor
am zeilensehluss sa: F '-' fehlt A 22 Jn ffiH einschaltezeichen überijeschr. F
23 Seque°3 A 24 „enit R 25 dnm R 26 legem AR 27 ut fehlt R 28 dege-
reatur F 29 Uno anno A ^o regans F ^i nil A
13*
190
TTnterhüchunoen Ühkr Dik hinKUiijOHHxnr.
anno nati huni ut ad mlnisteriuni'
buuiii nutrirt'iitur — 13, 1 [naul hoc
est XXI.; quiaj et; iiliiH »eis; trans-
latioiie habetur filiii^; to aiini P; Filius
5 uniuü anni saul subauditur tilius eis
nihil (nil .S'^. 9) niagnum egit (fehlt
Sy. 9) per ununi annurii sed humilis
permansit. Aliter filius unius anni
saul quia uiginti ununi habuit quia
10 in lege preceptuni fuit ut a uiginti
annis et supra eligerentur ad bellum
et ideo unius anni dicitur quia i. super
XX habuit (Aliter — habuit fehlt Sg. 9)
Sg. 9. 295]
15 Duobus annis regnauit .1. tunc cum eius-
dem etatis^ filios eligeret^ — 13, 1
[PSg. 9. 295]
Stacionem exercitum — 13, 3 [Statione
P; exercitum 1 uuarta (vuarta Sg. 295)
20 PSg. 9. 295]
Clamauit populus * post saul .i. secutus
est eum ul exortabant^ se ad pugnam
— 13, 4 [PSg. 9. Clamauit ergo
Sg. 295]
25 In arto sitos® in angusto positos loco
— 13, G [Sg. 295; loco positos PSg. 9.
vgl. K 1023]
Hebrei autem transierunt iordanen ad
orientalem plagam fugerunt — 13, 7
30 [P; fugierunt .S^r. 295, fuerunt Sg. 9]
Pergebat'' contra uiam ephrata ^ ad uiam
qu^ ducit ad terram saul in tribu
beniamin ubi ephrata est — 13, 17
[Pergebant contra uiam ic! ad terram P]
humilis permansit ". hoc in loco ui- 35
cium '" fcclypbis est id defectus dicti-
onia^^ in quo neceH»aria uerba desunt
(R 27*). Desunt enini eis et** erat
sicut eHt illud in genesi seeundum
grecos (11, 10) sem filius centum 40
annorum cum'' genuit arfaxath. Ubi
eclypsis" est quia deest erat — 13, 1
[von hoc in loco an a; eclypsis est
quia fehlt a\
Stalionem exercitum — 13, 3 [a] 45
E'^ precepit ei dominus id vt'^ regnaret
— 13, 14
Clamauit populus post saul secutus est
eum t exercitabant *' se ad pugnam —
13, 4 [Exortatus est se ad pugnam a] 50
Hebrei autem transierunt iordanen ad
orientalem plagam fugerunt'* — 13, 7
Pergebat contra uiam effrata ad uiam'^
qu^ ducit ad^° terram saul in tribu
beniamin ubi effrata est — 13, 17 [a] 55
1 mi. steriü B,z. - »S^atis] is mit rasur aus karr. Bz. 3 quam eins filius eb'geretur
Ärev. * fehlt Arev. ^ exhortauit Arev. ^ arcto positos Vulg., vgl. Vercellone 2, 233,
der ansatz fehlt Arev. "^ Pergebant Arev. ^ Ephra Vulg., vgl. Vercellone 2, 235
9 pmansit humilis R '"^ ucium scheint zu stehen A. initiü F ^i defectio defectionis F
12 eis et] &enim eis A i3 fehlt A ^* eclypsis est quia fehlt B i» et Vulg.
die gl. fehlt AB '^ vt mit einschaltezeichen übergeschr. F i' exercitauit F, exer-
citat B '8 fuerunt F, fugierunt B '^ ad uiam fehlt F ^ \n A
Das Glossar Rz. Zu Rrgum i
lfl7
15
Ad iter termini inniinentis ualli seboim.
Terminus enim quod ^ diuisit philisteos
et iiideos imminebat in uallis^ seboim
— 13, 18 [imminenti PSg. 9; qui
Sg. 295; imminebat ualli PSg. 9. 295]
In' extrema parte gabaa .i. extra ^ gaba
— 14, 2 [extra gaboca P]
In magro^ proprium nomen loci — 14, 2
\P; In agro gabaa Sg. 295]
l" Fabor^ ferrarius non inuenibatur quia
philistea' non permittebant — 13, 19
[Faber; philistim P]
Descendebant* israel ad philistim quando-
cumque' necessarium fuit ut exacu-
erent ferramenta sua ad aliqua opera
— 13, 20 [filii israhel ad philisteos
id; ei necessarium; ad aliqua opera
fehlt P]
Ligoneni quo foditur ten-a — 13, 20
20 PSg. 9. 295; terra fehlt P\
Ensis arma — 13, 22 [Ensis id gladius
siue arma et cetera P. vgl. K 1025]
Usque ad stimulum a maioribus usque
ad minora — 13, 21 [id a minimo
25 usque ad maximum P]
Corrigentem ^" .i. boues et quilibet^'^ iu-
menta — 13, 21 [1 quelibet P]
In medio^^ parte iugeri tale spacium fuit
terr^ quäle sufficiebat cadaueribus xx
30 uirorum — 14, 14 [medio] o rot in
a korr.; quantum sufficere possit;
XX fehlt P]
Ad iter^^ termini imniinentis uallis seboim.
terminum est^* quod diuisit philisteos
et ii.deos inniinebat uallis seboim ^* 35
— 13, 18 [terminum enim a\
In magro'" proprium nomen loci —
14, 2
Faber ferrarius non inueniebatur quia
philistei non permittebant — 13, 19 40
Ligonem bidentem quo foditur terra*'
— 13, 20 [a]
Sarculum (P52i>)fossorium *« — 13, 20 [a\
Ensis arma gladius — 13, 22 [a\
Usque ad stimulum {A 115*''^) a maiori- 45
bus usque ad minora — 13, 21 [a]
Corrigentem boues et quodlibet iumenta *^
13, 21 [ti iumentum a]
In media parte iugeri '^^ tale spatium^*
fuit terre quod sufficiebat cadaueribus 50
ti ti
XX uirorum 2^ — 14, 14 [xx fehlt a\
1 qui Arev. 2 imminebat valli Arev. 3 diese gl. soivie die nächste hinter 197, 26
Arev. * in extrema Arev. ^ Magron Arev. Vulg. ^ Faber Arev. Vulg. "^ in-
ueniebatur quia philisthaei Arev. ^ Descendebat J^rer. Vulg. ^ quandocüq:] a aus
korr. Rz. ^^ corrigendum Vulg. " quaelibet Arev. 12 media Arev. ^^ Ad iter]
Aliter F '♦ enim li i'» terminum— seboim fehlt A; die worte uallis seboim stehen
in F hinter raortuorü des ansatzes (14, 14) In media parte i^ mago A i'' qd fodit
terra F, sciditur terra R '^ fosorium F i^ uJ: quodlib& iumentü R 20 iugeris A
ti
21 spatrü F 22 XX uirorum] raortuorü F und darauf das zu (13, 18) gehörige uallis
ti
seboim. xx fehlt R
198
Untersuchincien Über Dik Bibelglos8are
AdpÜca archarn dei porta huc — 14,18
[F; tloniini Sg. 295; huc porta huc
Srj. 9]
Contrahe manum .i. expecta adhuc donec
5 sclamus^ unde* tumultus oriatur dum
ante dixit adplica arcam — 14, 19
[nianuni tuam Sg. 295; huc PSg. 9;
dum— arcam fehlt PSg. 9. 295]
Clamauit^ (42") saul et populus cohor-
10 tantes se ad pugnam — 14, 20 [hor-
tantes P]
Fluens mal in erbis et in foliis arborum
ut sepe contigit* dum terra fit aut
fauum mellis in multis locis apparuit
15 collectum ab apis. in alia translacione
habet ecce examen apium erat —
14, 26 [l in foliis; contingit aliquando
in terra; sicut in multis; apibus PSg.
9. 295; habet ecce fehlt Sg. 9. 295]
20 Et inluminati sunt oculi eius — 14,
27 [P]
Uoluite ad nie nunc^ saxuni grandeni*
ut edificaret altare'^ siue ut iuxta
ritum fuissent testes quia populum
25 carni ^ uesci cum saiiguine prohiberent
— 14, 33 [nunc fehlt Sg. 9. 295;
grandem fehlt PSg. 9. 295; altare in
oblationem pro peccato PSg. 9. 295;
Par boum id duo boueß* — 14, 14
[a. vgl. K 1028] 30
(6* 103) Adplica 1" arcam dei " .i. porta"
huc' — 14, 18
(/? 27'') Contrahe manum id" expecta
adhuc ^* donec sciam unde tumultus**
oritur*® Dum " ante dixit adplica 35
arcam — 14, 19 [cum ante a]
Clamauit saul'* et populus .i. cohor-
tantes'* ad pugnam — 14, 20 \a\
Uenit^" in saltum id in silua^' — 14, 25
Fluens mel in herbis'^'^ et in^^ foliis 40
arborum ut sepe ** contigit in multis
locis [a] aut fauus mellis apparuit
coUectus ab^' apibus. In alia trans-
latione'* habet Ecce examen apium
erat — 14. 26 45
Et inluminati sunt oculi eius. Inlumi-
nati^' sunt oculi eius quia deflfecerunt^*
pre lassitudine^^ — 14, 27
Uoluite ad me iam nunc saxum grande^''
ut edifficaret^' altare in oblatione^^ 50
pro peccato Siue^' iuxta ritum fuissent
testes qui populum carne uesci ^* cum
sanguine prohiberent — 14, 33 [obla-
tionem; carnem; non prohiberent a]
1 davor unde durch punkte getilgt Bz. 2 videre Arev. 3 Conclamavit Vulg., vgl.
Vercellone 2, 239 * contingit Arev. '^ iam nunc Arev. Vulg. •> grande Arev. Vulg^
7 in oblationem pro peccato fügt Arev. hinzu ^ carue Arev. ^ — Aug. die gl.
fehlt B 1" hier beginnt b^: sein text liegt nunmehr zu gründe, die noten verzeichnen,
worin AFB abiveichen " domini AF 12 adporta A i3 id nur A ^* huc A
lä tumulus F !*> ortus A 1^ Cum B ^^ saulus F ^^ coortans se A. cohor-
tantur F 20 fj^g gi^ ^ur in AF z= Aug., und zwar in A nach (14, 27) Et inluminati
sunt oculi eius 21 sihiam Ä 22 erbis F 23 fehlt F 24 ut sepe felilt b^ 25 fehlt A
26 al editio sie R 27 Inluminati usw. nur AF nach (14, 25) Uenit in saltum. = Aug.
28 defe'^rant A 29 p lassitudine F ^ grandem A ^i aedificem A ^ ob-
lationem AB 33 si i^ 34 carnem uesci B, uesci carne A
Das Glossak Rz. Zu Regum i
199
10
siue — prohiberent fehlt Sg. 9 ; fuisset
testem esse quia populum carnem P ;
carne Sg. 295; prohiberet P]
Adducat ad nie unusquisque bouem et
cetera facite in presencia mea ne^
peccetis — 14, 34 [Adduxit P; unus-
quisque fehlt PSg. 9; bouem fehlt
Sg. 295 ; et rl PSg. 9. 295; hoc facite
ne PSg. 9. 295; mea peccetis (peccet
P) PSg. 9. 295]
Absque retractacione morietur .i. sine
mora morietur — 14, 39 [Absque
retractione id absque mora P. vgl. K
1030]
lo Da sanctitatem da nos scire ut in uin-
dicta^ tua sanctificemur^ — 14, 41
[indicium aliter sanctitatem Sg. 295;
nobis PSg. 9. 295; tua uindicta PSg.
9. 295]
20 Si ceciderit capillus non ceciderit* ca-
pillus ■ — 14, 45 [id no ceciderit P;
Si ceciderit pro non Sg. 9; capillus
si pro non ponitur Sg. 295]
Et rege^ suba® de' siria suba® enim
25 est^ ciuitas in syria — 14, 47 [regi;
syria id ciuitas in P]
Quasi agnos propter oboedientiam —
15, 4 [anguis Sg. 9; per Sg. 9. 295;
oboedientiam dicitur (dicuntur P) PSg.
30 9. 295]
Recensui® .i. quomodo resistit amalech
filiis Israel^'' exeuntibus de egypto —
15, 4
Dixitque saul cineo quia de genere uxoris
35 moysi fuerant^*^ cinei — 15, 6 [de
uxoris cinei fuerant P]
Adducat ad me unusquisque bouem
et cetera'^ facite in presentia mea
ne'3 {Ä 116«^) peccetis — 14, 34
[Adducite a] 40
Absque retractione^* morietur id*^ sine
mora morietur^" — 14, 39 [morietur
fehlt beidemal d\
Da indicium da nos scire ut in uindicta
tua ^" moriamur ^^ — 14,41 [moriemur d\ 45
1 nee Arev. 2 uindicta] a aus n korr. Rz. ^ moriemur Arev. * cecidit Arev.
5 Reges Arev., et reges Vulg. *> Soba Arev. Vulg. "^ in Arev. ^ fehlt Arev.
^ Reeensuit Arev. Vulg. i" filiis Israel] Israeli Arev. ^^ degeneris vxoris mos
fuerunt Arev. '2 et cetera] id A ^^ nee F 1^ Ab^'^'retra.'^tione F, retractatione R,
Absque ulla retractatione A i» jg nui- j[ le ging mora morietur F, sine mora A,
fehlen t*: dort ein verweiszeichen, dem aber die randgl. fehlt ^"^ mea fc*
1** mori&ur A
200
Untersuchunoen Über Dik BiHKixiix)SHARE
Penitet me que* constituerim «auP
regem, poenitenciu tlotnini tlicitur rurum
ab eo constitutaruni niutacio que'
pro rerum* uiciss-itudine ul pro recti
5 disposicione succedit — 15, 11 [me
fecisse saul id penitentia P, me fecisae
Baul in regem hun)ano more loquitur
Sg. 9, me quod constuerem saul regem
humano more loquitur Sg. 295]
10 In carmello. * carmellus' grece et latine
dicitur hebraice c^rmel. '' duo montea
sunt qui hoc nomine appellantur«
unus in quo fuit nabal carnielus*
maritus abigailis ad plagam australem
15 alter iuxta ptholoniaidem niari inmi-
nens in quo helias propheta flexis
genibus pluuias inpetrauit = Hierony-
mus In Arnos p. 1372 — 15, 12
[carmelo P, carmelura Sg. 295; car-
20 malus P, carinelus dicitur Sg. 295;
ebraice autem carmel P; In carmello —
c^rmel fehlt Sg. 9; inminens mari P;
fluuias P; Duo sunt carmeli montes
(montes carmeli Sg. 295) unus qui
25 fuit nabal mariti (maritus Sg. 9) abi-
gail alius iuxta ptolomaidem in quo
manebat belyas Sg. 9. 295]
Fornicem triumphalem canieram ut ar-
cam ® uolutum — 15, 12 [uolutam l
30 arcum P; triumphalem arcum ad spec-
taculum Sg. 9. 295]
Sicine^" sie etiam^^ — 15, 32 [id sie
etiam 1 nonne sie PSg. 9. 295]
Et non uidit samuhel ultra saul quia
35 Samuel non uenit ad saul nee uisitauit
eum ut^^ antea — 15, 35 [quia non
uenit iuxta morem ad saul PSg. 9;
Penitet me quo<l constituerim " saul
regem. Penitentia domini dicitur '*
rerum ab eo conetitutnrum ** nmtatio 40
qu^ pro rerum uicissitudine succedit
— 15, 11 [aj
In carmelo. ^* carmelus grece et latine
(R 28*) dicitur Hebraice carmel. duo
montes sunt qui hoc nomine appellan- 45
tur. Unus in quo fuit nabal maritus
abigalis^' ad plagam australem Alter
iuxta ptolomaidem mari imminens in
quo helias propheta flexis genibus
pluuias*^ impetrauit — 15, 12 50
Fornicem^' triumphalem cameram (i''53')
1 arcum uolutum *° — 15, 12 [a]
Sicine utrum ne sie tiel sie etiam —
15, 32 [a]
Et'^^ non uidit samuhel ultra saul quia 55
non uisitauit eum ut prius" — 15, 35
1 quod Arev. Vulg. 2 gaul] der erste strich des u aus 1 radiert Rz. 3 quod Arev.
* rere" Rz. ^ Carmelo Arev., Carmelum Vulg. ^ Carmelus Arev. "^ Carme
Arev. ^ fehlt Arev. ^ arcum Arev. ^'^ Siccine Arev. Vulg. ii eti:am Rz.
12 fehlt Arev. '^ constituerat F ^* df dni F i^ constitutorü F i^ carme-
lum B 1' abigailis FR, abigahil A i^ pluuiam A i^ Fornacem A 20 uolatü F
21 die gl. nur in A 22 in _^ folgen (17, 1) Sahot und Elomin
Das Glossar Rz. Zu Regum i
201
., 10
Samuel fehlt Sg. 295; nee in ueste
regali uidit euni {fehlt Sg. 9) setzen
Sg. 9. 295 hinxu]
Sanctificauit isai et filios eius quia Samuel
precepit ut lauarent se aqua et ab-
stinere^ ab uxoribus — 16, 5 [se (ergo,
darüber aliter se Sg. 295) isai PSg. 9.
295; lauarent uestimenta sua et Sg.
9. 295; abstinerent P, abstinerent se
Sg. 295, abstinere se Sg. 9]
Exagitabat sauP spiritus nequam a do-
mino. interrogatio ^ quomodo domini*
si malus. Responsio ' quia cuncta a ®
domino auctore prolata diuine sunt
subdita dicioni. Ergo ipse diabulus
non qualis nunc est sed bonus a
domino quondam ' creatus est ^ et
a deo^ semper pro omnipotentis po-
testate'" subiectus domini erat — 16,
14 [interrogandum est quomodo sit
malus sed respondendum est quia
cuncta auctore; ditione; domino erat P]
Scientem psallere cythara quia naturale ^^
est mentes insanientium ^^ per hanc
25 artem mitigare^^ posse in ammiracione
— 16, 16 [P; cum cithara Sg. 9;
insanorum Sg. 295]
15
20
Sanctificauit isai et'* filios eius^' quia
samuhel precepit ut lauarent se aqua
et abstinerent a mulieribus — 16, 5 30
Exagitabat saul spiritus domini'* ne-
quam.'' Interrogatio'^ quomodo spiri-
tus domini si malus. '^ responsio^**
quia cuncta'*' a domino*^ auctore pro-
lata'*^ diuine sunt subdita^* ditioni. 35
Ergo ipse diabolus non qualis nunc
est {A 116*^) sed bonus a domino '^^
creatus est et deo^^ semper pro^'
omnipotentis potestate subiectus domini
erat^s — 16, 14 40
{R 28**) Scientem psallere cythara quia
hoc naturale'*' est mentes insanientium
per hanc artem mitigare posse in ad-
miratione^" — 16, 16
Igitur quandocunque spiritus dei^' malus 45
arripiebat^^ saul et cetera {tollebat
dauid cüharam et eius mitigabat in-
.^aniam). Non quod^^ cithare illius
tanta** uirtus erat sed quia figura
crucis christi qu^ in ligno {R 29*) 50
1 abstinerent Arev. 2 eum Vulg. 3 inter Bz., in terram. Spiritus Dei malus Arev.
* dno* Bz., Dei Arev. » erat Arev. « fehlt Arev. '^ fehlt Arev. « fehlt Arev-
9 Domino Arev. '" pietatis Arev. " naturale] über e rasur eines Striches Bz.
12 mentis ipsa mentium Arev. i3 mitigari Arev. 1* fehlt F '^ suos F
'•» fehlt FB 1^ nequä aus nequaquE radiert 6* 1** Interrogandum A i9 simalus
fehlt F, Sit malus A 20 c^cd uoluitur {=z soluitur) ita A 21 fehlt A 22 dö yl
23 prolata auctore A 24 gubdite F ^■> dö A 26 dj ^ 27 fehlt A 28 erat
dni B 29 natu:rale] 7-asur von 1 F '^ admiratione FB. darauf in A die gl. (18, 6)
In sistris 3i domini AVulg., fehlt B 32 arripuit 6* 33 Numqd F ^ tanta
illius A
202
Untersuchungen Über Dik Hibel«u>b«are
Sochot et azeca' duo loca — 17, 1 [P]
In ünibu8 domim^ nonien ciuitatis —
17, 1 (noniina ciuitat P\
Spurius inniuiidua' — 17, 4 [PSg. 9;
5 1 de incerto patre natus id est igno-
blli setzt Sg. 295 hinzu]
Classis* galea' — 17, 5 fCassis PSg.
9. 295]
Lurica humata' catena'' — 17, 5 fhmata
10 P, amata Sg. 9. 295; catenata PSg.
9. 295]
Ocreas« — 17, 6 [PSg. 9; Ocrea Sg. 295]
In cruribus in tibiis — 17, 6 [P; l in
tibiis Sg. 9. 295; peinperga setzt Sg.
15 295, beingujuueri P hinzu]
Falangas agmina exercitus — 17, 8
[agmina l P; Falangas legiones Sg.29ö]
Aiebat dicebat« — 17, 10 [P]
Oephi polent^ .i. hanc mensuram triuni
20 modiorum farine ^'^ dilicatissime — 17,7
[nur mensura tiiuni modiorum Sg. 9.
295]
Quispiam aliquis — 17, 25 [P]
Numquid non uerbum est Numquid non
25 iussit me pater meus uenire — 17, 29
[pater meus iussit mihi huc uenire
Sg. 9. 295; Numquid— est fehlt P]
Limpidissimas^^ sincerissimas — 17, 40
[Limpidissiraos PSg. 295, Limpidas
30 Sg. 9; sincerissimos P, sinceras Sg. 9,
slehtistin Sg. 295]
et" exteurtione neruorum mystice gere-
batur iam*'* spiritum coinprimebat**
— IG, 23
Sähet et aseca^* duo loca — 17, 1 35
Elomin *• nomen ciuitatis — 17, 1
ü
Spuriurf immundus l de incerta patre
natus .i. adultero'' — 17, 4 fde adul-
terio a]
Cassis galea — 17, 5 [a] 40
Lurica"' amata .i. catenata*^ — 17, 5 [a]
Ocreas tibiales a cruribus dicte — 17, 6 [a]
In cruribus^" in tibiis — 17, 6 [a]
Falangas ^^ agmina l exercitus — 17, 8 [a]
Oephi polente*^ mensura trium modio- 45
rum'^^ farine deligatissime** — 17,17
[delicatissime a]
Quispiam ^^ aliquis — 17, 25 [a]
Limpidissimos sincerissimos — 17, 40 [a]
1 Socoth et Azecha Arev., Socho et Azeca Vulg. 2 Dommim Ärev. Vulg. ^ Su-
perius immundis Arev. * Cassis A7-ev. Vulg. ^ quae est galea Arev. ^ amata
Arev., squamata Vulg., vgl. Vercellone 2, 255 '' catenata Arev. * nach der folgenden
gl. Arev. ^ Agebant dicebant Arev. 10 farina Arev. 11 limpidissimos Vulg.
12 fehlt F 13 clam R ^* comprimebart b^, rasur von n 1^ diese sowie die nächste
gl. nur in A, nach (15, 35) Et non uidit 16 l. domin i" id in ad tero A i^ Lorica
AF 19 catena F. Hamata concatinata Aug. 20 fehlt A. darauf (18, 6) Sistris fc" FR
21 Phalanges A. darauf (17, 32) Non oecidit; (17, 54) In tabernaculo F 22 po-
lenta A 23 modiorü trio F 24 delicatissime AFR 25 ^ig gl. fehlt AF
Das Glossar Rz. Zu Regum i
203
De torrentes. ^ torrentes dicimus riuos
qii^^ aquis hienialibus colliguntur et
certis temporibus arescunt^ — 17, 40
[De torrente; certis] ueris von jüngerer
band über tereis; are'cunt P]
Funda* fundibulam — 17, 40 [fundi-
bula P]
Eclesia aduocacio populi — 17, 47 [PSg.
9. 295]
10 De qua stirpe descendit hic.^ pro inuidia
quasi nesciens interrogauit siue ut
inuestigaret ® cogitationem' ceterorum
de eo — 17, 55 [Descendit hie de
qua stirpe (De qua stirpe descendit
15 hie Sg. 295) abner (est P) propter
inuidiam (id pro inuidia P); aliorum
cogitationes (de eo cogitationem cete-
rorum P) PSg. 9. 295]
Si noui non noui — 17, 55 {PSg. 9.
20 295. vgl. K 1043]
Usque ad gladium et arcum et baltheum
illa similiter dedit — 18, 4 [hoc est
simit illa dedit P]
In sistris genus^ music^ artis — 18, 6
25 [Sg. 9. 295; genus fehlt P]
Non concidat" non pauescat^" — 17, 32
[paueat a\
In tabernaculo suo id prius in suo
postea in domini^^ — 17, 54
De torrente. ^^ torrentes dici(^ 116''^)inus 30
riuos que^^ aquis hie(6* 104)malibus
colliguntur et certis temporibus crescunt
— 17, 40 [a\
Funda fundibula — 17, 40 [a]
Eclesia aduocatio populi'* — 17, 47 [d\ 35
Quibus exprobrasti hodiae'^ quos in
obprobrium habuisti — 17, 45 [a]
De pera^^ alia translatio^' de sacciperio
habet ^* [edicio habet de saccipero d\
De qua stirpe descendit hie. '^ pro inuidia 40
quasi nesciens interrogauit seu ut in-
uestigaret cogitatum ceterorum —
17, 55
Uiuit anijTia tua rex si noui .i. uiuit anima
tua quia nescio — 17, 55 45
In sistris^" genus ^'^ music^ artis
18, 6 [a]
' torrente Arev. Vulg. '^ qui Arev. ^ certis temporescunt Arev. * Fundam
Arev. Vulg. ^ fehlt Arev. « vestigaret Arev. "^ cogitatum Arev. ^ higenus Arev.
» diese gl. sowie die nächste, welche fc*E fehlen, nach (17, 8) Falangaa F, nach
(17, 47) Eclesia A. = Aug. occidit F i" pauescft F " dö ^ 12 torrentes Fb*-,
8 ausradiert 6*. die gl. sowie die folgende nach (17, 45) Quibus exprobrasti A
13 qui A w darauf (17, 82) Non concidat; (17, 54) In tabernaculo; (17, 45) Quibus
exprobrasti; (17, 40) De torrente; (17, 40) Funda A i5 hodie. id A. die gl. vor 203, 80
De torrente A 16 Vulg. hat nur 7, 40. 49 in peram ^^ editio R, translatio unter-
punktiert, darüber editio b^ i'* hab de sacciperio E 1« die gl. nur in A 20 ^ie gl.
nach (17, 6) In cruribus ohne In b^FB, nach (16, 16) Scientem A=.Aug. 21 genui est A
204
rNTERHlCHlTNfJEN (""hKH DiK HlBKI.OLOBflAKE
Percussit sauP niille et dauicl x niilia.
in hiri numeris «ola [)orfectio rocjui-
renda est quia iiiaioreni «lauid' exer-
ceret uictoriain — 18, 7 \F\
5 Et prophetauit' in inedio domus sue
(d^*») insanieiis loquebatur - 18, 10
[P; Et prophetauit (prophetabat .S'^.
295) insane loquebatur .SV/. 9. 295)
Secundo prospere — 18, 11 [P]
10 In duabus rebus gener meus quia niaiorein
promisit et minorem dedit siue quia
goliam occidisset et philistinorum lu-
lisset prepucia — 18, 21 [duobus P\
15
Satellites* apparitores lictores pene idem
sunt et legatores^ pertinent — 19,
11. 14. 20 [Satellites id apparitores
(aparitores Sc/. 9) lictores nuntii {fehlt
Sg. 295) pene idem sunt PSr/. 9.295;
et pertinent ad legatores fügt P hinzu]
20 Nisus — 19, 10 [Nisus a nitendo dici-
tur P\
Casso uulnere declinato uulnere — 19, 10
[Sg. 9. 295; declinatum P]
Et prophetauit in niedio donuis suae .i. J.'^
irisanien.s loquebatur \a\ .sicut demones
de ihe.su confitentur" 1 phitonissa'
de paulo« — 18, 10
{/( 29^) Et declinauit dauid a facie eins
Secundo prospero' — 18, 11 30
In duabu.s rebus ^^ gener meus'^ eri.s
Quia maiorem promisit et mijjorem
dedit {a\ Siuo quia goliam occidisset
et ])hilistinorum tulisset preputia —
18, 21 35
{F 53'') Lictores'^ mini.stri crudelitatis^'
19, 20 fministras a]
Pellem pilo.sam capraram nigrum quia
Celebre solemne'* 1 preclarum —
18, 30
Nisus ^^ conatus molitus — 19, 10 [a. 40
vgl. K 1046]
AdrieP® id proprium nomen ^^ uiri qui
accepit eam — 18, 19
Casso uulnere .i. declinato uulnere 1
cadebat a uulnere id non nocuit^*^ — 45
19, 10
Uasa puerorum sancta ^^ id corpora munda
21, 5 [a\
Satellites apparitores^** — 19, 11
Pellem pilosam caprarum nigram .i. quia 50
1 saul] sa auf rasur Rz. - fuit requirenda quod Dauid maiorem Arev. 3 pro-
phetabat Arev. * dieser ansatz hinter 204, 22 Rz. ^ ligatores Arev. ad mit P zu
supplieren? ^ loquebantur ^ ^ rasur von phi F ^ sicut — pauIo nurAF-=Aug.
9 prospero] das letzte o scheint in e korr. b^, prospere K i" fehlt b^F " genrb
müs F 1- darüber Carnifices b^ i3 crudelis A i* soUemne F i^ diese gl., (19, 10)
Casso uulnere und ihnen vorangehend (21, 5) Uasa nach (20, 25) Et surrexit A
16 Adrihel A. Hadrieli Vulg. die gl. nur in AF, in A nach (20, 12) Perendie i^ nomen
proprium ohne id J. i^ j cadebat — uocuit nur AF = Aug. von and. hand nachgetragen
19 die gl. nur in AF = Aug. vgl. s. 206 anm. 15 20 apparitorib; A
Das Glossar Rz. Zu Regum i
205
iudei capillis ' nigri fuerunt^ et pul-
chcrrimi in habitii corporis — 19, 13
[in capillis P]
In nabaioht in rama^ in excelso loco
5 illius ciuitatis — 19, 18 [P; nabaioht
rama Sg. 9; excelso fehlt Sg. 9. 295]
Expoliauit se ipse * uestinientis suis hoc
ideo fecit quia in extasi mentis fuit
— 19, 24 [et rl hoc est P]
10 Nudus non quia oninino nudus esset —
19, 24 [P; quia per omnia Sg. 9. 295]
Qu^ erat in rania " in excelso loco sita
— 20, 1 [P]
Et iurauit rursuni dauid** ionatha iurauit
15 ut non celaret sibi ea que audiret a
saule — 20, 3 [rursum iurauit; id
ionathas; au saule P]
Perendie .i. tercia die" in qua^ licuit
operari — 20, 12 [in tertia PSg. 9.
20 295; operare P]
capillo nigro fuerunt iudei et pulcher-
rimo habitu corporis® — 19, 13
Molathit^^*^ id de cogitatione — 18, 19
I nabioth^^ in rania*^ .i. in excelso loco
illius ciuitatis 13 — 19, 18 [a] 25
Deierare^* id iurare — 20,17 [a. vgl. K
1054]
(^4 116''^) Expoliauit se ipse uestinientis
suis hoc ^'^ ideo fecit quia in extasi
mentis fuit — 19, 24 [a\ 30
Uiuit dominus et uiuit aninia tua ^^ quia^'^
uno tantum ut ita dicam gradu ego
morsque diuidimur^^ Alia translatio
sie habet Uiuit dominus et uiuit ani-
ma tua quoniam repleta est inter nie 35
et inter patrem tuum usque ad mortem
— 20, 3 [a bis tuum]
Uniuersis contribulibus eius^® .i. totius
tribus eius — 20, 6
{R 30**) Perendie .i. tertia die in qua 40
licuit operari 1 post^" cras^*^ — 20, 12
Emissarius^* id nun(^ 116''^)cius ab
emittendo23 1 minister 2* — 22, 17
1 iudei capillis] capilli Ärev. - fuerunt iudei Arev. ^ in Naioth in Eamatha
Vulg.., vgl. Vercellone 2, 268/ * fehlt Ärev. '•> quae est in Bamatha Vulg., vgl.
Vercellone 2, 270. Quod Arev. '> Davidi Vulg., vgl. Vercellone 2, 270 ' fehlt Arev.
^ quo Arev. ^ fehlt A i" die gl. nur in AF = Aug. (cognatione) " Inayioth A
12 ramä F ^'-^ ciuitatis illius AF. darauf in A (22, 17) Emissarios i* Degerare A.
die gl. nur in AF, in A vor der vorangehenden '^■> fehlt A i« dieser ansatz und
der nächste fehlen A ^"^ quia:: F ^^ diuidimur korr. aus diiiiditur 6* i^ eius
fehlt F, suis Vulg. 20 ppt F 21 darauf (18, 19) Adrihel A 22 ^^r ansatz nur
in AF = Aug., in A nach (19, 18) I nayioth. vgl. s. 208, 37. Emissarios A, emis-
sariis Vulg. 23 x {aus ~ = est?) nuncius admittendo F 24 ministris F
206
Unterhuchungen ÜnER Die fiiHELOLoeaARE
Et requireret domiiiud. ^ hoc «criptor in-
«eruit .i. uiiitlictaiij — 20, 15 [quireret;
inseruit ut uindictain exerceat I'\
Sessio tun .i. tu qui aedere* debuisti
") requireris — 20, 19 (tua hoc est
tu P]
Zeel' proprium noinen lapidis — 20, 19
[Sy. 9; Teel P, Ez6l Sy. 295; nomen
proprium P]
10 Intra te in ista parte — 20, 22 {P\
Et* surrexit ionatha. idcirco surrexit
ne al)ner iuxta litus'' aliud regis id
est in sede dauid sederet sed ut ap-
pareret uacuus" sessio dauid — 20, 25
lö [Et fehlt Sg. 295; ionathas PSg. 9.
295; ideo Sg. 295; latus PSg. 9. 295;
aliud fehlt Sg. 295; pareret P; sed
ut uacua sessio eins appareret Sg. 9.
295]
20 Abnixe' intecte* subiecte — 20, 28
[Obnixe id intente \ subueste P]
Fili^ mulieris. subauditur non es filius
meus sed adultere matris dum dili<^is
inimicum tuum — 20, 30 [Filius; non
25 meus filius P]
Ezel .i. proprium nomen lapidis
19 [a]
20,
Intra te .i. in ista parte — 20, 22 [a]
Et surrexit ionatha.^" idcirco^* sur-
rexit''-* ne** abner iuxta latus aliud 30
regis .i. in sede dauid sederet sed ut
appareret uacua sessio** dauid** —
20, 25 [a]
Obnixe .i. intente I perseueranter — 20,
28 [a ohne 1] 35
Fili*'' mulieris.*'' Subauditur Non es
filius meus sed adultere'** matris dum"
diligis inimicum — 20, 30 [a]
Surrexit ergo ionatha^** a mensa in ira
furoris et non commedit in^* die 40
kalendarum secunda panem. Contri-
status^^ est enim super dauid ^* eo
quod confudisset** eum pater suus.
Alia autem^^ editio sie*® habet Et
recessit ionatha^' a mensa in iracundia 45
et non manduca(/' 54*)uit^^ in se-
cundo*^ die mensis panem quoniam
1 requirere Dominum Arev., requirat Vulg. 2 reddere Arev. ^ Zehel Arev., Ezel
Vulg. * fehlt Vulg. "> latus Arev. ^ vacua Arev. '' Obnixe Arev. Vulg.
8 intente Arev. ^ FUius Arev. i" ionathas AR ii id cito F ^- idcirco surrexit
fehlt A 13 Xec A i* locus uacuus A. sessio l^ ^^ in A folgen (21, 5) Uasa
puerorum; (19, 10) Nisus; (19, 10) Casso uulnere i^ FUius AR i^ Fili mueris korr.
zu Filivs mulieris t" i^ ultere F i" du über der zeile nachgetragen h^ 20 ionathan F,
ionathas ARVulg. 21 f^fiii jr 22 Constristatus F 23 in ira— dauid /eAi^ A
24 confudisset aus confodisset radiert ? F, odissÄ A 26 fehlt FR 26 fehlt A
27 ionathan F, ionathas B 28 oianducabit 6" 29 secunda AF
Das Glossar Rz. Zu Rkgum t
207
Post epoth^ iuxta epoth' — 21, 9 [Post
ephod iuxta ephod (fehlt P) PSg. 9.
2951
Epilempticos 2 cadiuos^ — 21, 15 [P mit
dem Zusatz dolorem capitis habentes;
Epilemticus dolorem capitis habens
Sg. 9. 295]
In angustiis * constituti ^ qui exules
fuerunt de aliis^ gentibus — 22, 2
[PSfj. 9. 295 (erant exules)]
Oppressi^ aere alieno tributo quod alienis
debebant — 22, 2 [Opressi PSg. 9;
alieno aere Sg. 295]
In presidio in loco munito quem habuit
ibi — 22, 4 [P]
Uenit in saltum hareth In nemore quod
est in rama. fuit^ in excelso loco
urbis — 22, 6 [In saltum id in herda
sauciatus® est pro^" dauid quia uul-
nerauit^*^ eum pater suus^^ — 20,34 20
Et fuerunt uasa puerorum sancta porro
uia h^c^^ polluta^* est sed et ipsa
sanctificabitur in uasis {Ä 117*^) Alia
translatio "^^ et facti sunt omnes
pueri purificati et hec uia^** con- 25
fir(/i' 30'')mata est et quia^" hodie
sanctificabitur propter uasa mea —
21, 5
Post'-** ephot .i. iuxta ephod — 21, 9 [a]
Et inmutauit'^ os suum .i. uultum suum 30
— 21, 13 [ohne suum a\
Et inpingebat in hostia''^*' porte. Alia
editio^*^ habet et affectabat et timpani-
zabat^^ ad hostia ciuitatis^^ et fere-
batur in manibus suis'"^* — 21, 13 35
Epilemticos^^ .i. cadiuos^** 1 furiosos l"^"^
insanae^^ mentis — 21, 15
In angustiis [b^ 105) constituti .i. qui*^
exules fuerunt de aliis gentibus —
22, 2 [a] 40
In presidio-*" .i. in loco munito quem
habuit ibi — 22, 4 [a]
Uenit in saltum areth .1. in nemore ^^
quod est in rama. Nemus fuit in
excelso loco urbis — 22, 6 [a] 45
1 ephod Arev. Vulg. 2 furiosi Vulg., vgl. Vercellone 2, 280 ^ caducos Arev.
* angustia Vulg., vgl. Vercellone 2, 281 '^ constitui Arev. ^ ali's Bz. '^ O.^'presso
Rz.. Pressi Arev. ^ nemus fuit Arev. ^ sa"ciatus F, satiatus h^, contristatus B
10 propt A 11 uulnerauit] era ausradiert F, sauciauerat A 12 in A folgt (25, 18)
Caricarum i3 hec uia F; h^c fehlt A i"* puliuta A i^ editio sie hab& B
16 ui» ^4 17 qu;a F, rasur von a 1« Ppt F i^ imutauit 6* 20 ostia F, ostio A
21 translacio A 22 habet— timpanizabat fehlt l^ 23 ciuitates F 24 f^hU A
'■' Ephi lenticos A, Ephilemticos F, Epilenticos E 26 cadiuos zu cadvcos korr. und
darunter ducos t* 27 gjue B 28 insanane P, insanie F 29 fehlt F 30 dg^. (m.
aatz hinter dem folgenden A 3i : nemore F, nemore A
208
ÜNTERflUCHUNOEN CbKR DiK BihELGL088AR£
nur P; qu^ est PSg. 9; Nenius fuit
PS(j. 9. 295 1
Nurn hodie coepi coiisulere pro eo do-
niiiiuin^ quia inirnicuni tuuin cum »cio
5 odie"'* — 22, 15 [coepi. In. u. ii. domi-
num p. id; euni fehlt; hodie P\
Emiäsarüs^ qui mittuntur ad imperium
regis — 22, 17 [PSg. 9; Emi.sarius
Sg. 295J
10 Num uadani et percutiam philisteos quia
Uli cura erat semper de propria genta
quanuliä in exilio fuisset — 23, 2
[philisteos fehlt P]
Num liodie coepi consulere pro 6<j'"
dominum quia araicum tuum eum scio 35
hodie — 22, 15 [a]
Emissarii qui mittuntur ad imperium regia
— 22, 17 (emittuntur a\
Num^' uadam et percutiam philisteos**
Quia illi cura erat semper de propria
gente quamuis in exilio" fuisset —
23, 2 [a]
Et abegit iumenta eorum .i. abstraxit \
expellit^* l minauit. Alia translatio^*
habet'* et indagauit*' iumenta eorum 45,
— 23, 5 [editio a]
In monte** opaco — 23, 14
In conualle*^ agileae — 23, 19
Ephoth* secum habens ideo hoc dicit
15 dum sequitur postea applica epoht
applica ait ephoth .i. tolle et indue te
— 23, 6 [applica ephot id ut sciret
unde ueniret ephot applica ait P\
Sacerdos indutus fuit et dauid inter-
20 rogat. Et ait dauid domine deus israel
ut sibi preterea* responderet per
sacerdotem — 23, 10 (preterea fehlt P\
In monte opago® — 23, 14 [opaco P;
opaco spisso Sg. 295]
25 In coUe achile^.'' fuit ibi collis et locus
excelsus* in ciuitate Que est .i. ciuitas
Ad dexteram deserti ad meridiem tribus
iude^ — 23, 19 [achile id; in collis;
est subauditur; id ad meridiem P;
30 mir Achill (Achill(^ Sg. 9) ciuitas ad
dextram (dexteram partem Sg. 295)
deserti id {fehlt Sg. 295) ad meridiem
tribus iud^ Sg. 9. 295]
1 pro 60 consulere Deura Arev. Vulg., vgl. Vercellone 2, 282 - fehlt Arev.
3 Emissariis — 208, 19 interrogat fehlt Arev., weil das ms. unleserlich war ** ephod
Vulg. '^ postea Arev. •» opaco Arev. Vulg. ' Hachilla Arev., Hachila Vulg., vgl.
Vercellone 2, 286 ® excelsi Arev. ^ luda Arev. lo pro eo fehlt A " Nä A
12 Num— philisteos fehlt F i3 excelso F " expulit A i^ editio E iß fehlt A
1' indigauit B >* die gll. nur in A
Das Glossar ßz. Zu Reg um i
209
Zyph*^ et niaon loca deserti fuerint^ —
23, 24 (Ziph PS(/. 9, Zeph Sg. 295;
deserta Sg. 295; fuerunt PSg. 9. 295]
Engaddi locus deserti est prope ripam
5 maris mortui — 24, 1 [propter PSg. 9;
est iuxta mare mortuum Sg. 295]
Mortuus est samuhel. hoc addidit dauid
— 25, 1 [PSg. 9. est autem .S'^'.
295]
10 Sata polent^. sata genus mensure est.'
polen ta .i. farina — 25, 18 [est men-
sur^ PSg. 9. 295; fariii^ PSg. 9]
Ub^* passe — 25, 18
Caricarum fructus ficorum '' — 25, 18
15 [nw Massas caricarum »S'^. 295; Cari-
canim fructus ficorum xv. aut triginta
in una massa P]
[Perdix genus auis similis pico Sg. 295;
Perdix genus auis similis pico in colore
20 sed maior P nach Peg. 2, 3, 26]
In uasciculo* uiuentium in congregatione
uiuentium — 25, 29 [fasciculo PSg^
295, uasculo Sg. 9; In fasciculo id
in gregatione P in Peg. 2 nach 1, 27,
25 28 Pagi]
Zepe' maon loca deserta fuerant —
23, 24
(ß Sl'*) Engaddi^ locus desertus** est
prope ripam maris mortui — 24, 1 [a]
Oram^** clamidis .i. pinnam^*^ diploidis 30
— 24, 5 [a]
Confregit dauid ^^ {Ä 117*^) uiros suos
sermonibus^' .i. suasit — 24, 8 [a]
Sata polenta. sata genus est mensure. ^*
Polenta farina subtilis de fabis*^ 1 35
tritico — 25, 18
Massas Caricarum fructus ^'' ficorum Cari-
carum id fructus ficorum xxx in una
massa '
25, 18
Perdix ^^ auis similis colore pico^^ sed 40
maior — 26, 20 [coloris pice a\
In fasciculo uiuentium in congregatione
uiuentium^*' — 25, 29
Sopor doniini occupauerat milites saul
cum dauid astam et seifum abstulisset 45
a capite dormientis id non quia sopor
tunc in domino erat ut ipse dormiret sed
nie sopor qui tunc homines adprehen-
derat dei nutu erat infusus Ne dauid
1 Zyph] y aus i Tcorr. Bz. 2 deserta fuerunt Arev. '^ mensure est fehlt Ärev.
< Vuae Arev. Vulg. ^ fructura ficuura Arev. ^ fasciculo Arev. Vulg. "^ die gl.
nur in A ^ Engathi F ^ desertus locus A lo Ora A " .i. pinnam fehlt A
'2 fehlt A 13 Suis, fügt F hinzu ^* mensu:re F, rasur von c Sata— mensure
hinter tritico A i^ fab i», farre A, far F: vgl. Levit. 23, 14 i^ id fructus F
^"^ Caricarum id fructus— massa fehlt h^R, nach (20, 34) Surrexit A, xxx in una massa
eingezäunt F i** die gl. fehlt A i^ coloris pic^ R 20 jn congregatione uiuentium
fehlt b^, nur uiuentium A
Althochdeutsche glossen V. 14
210
Untersuch üNOEN Über Die BiheloivOssare
Odoretur sacrificiuiii f<\t <,'ratuiii (luasi
sacrificium — 2G, 10 [P\
Hü pagi hrtbitabantur hü uici habita-
bantur^ in terra antiquiter.'"^ Neinus
5 pagi .i. prouinci^.* hesdra hoc dixit
ac si diceret non nunc sed aliquando
in diebus dauid* — 27, 8 [Pagi pro-
uintia. osdra hoc dixit quasi diceret
non nunc sed aliquando in diebus
10 dauid /'; Pagi prouintie absque urbi-
bus in Hey. 2 nach 1, 26, 20 Perdix P\
Euntibus sur usque ^ terrani egypti per-
gentes per pagos illos iter agebant —
27, 8
15 Hieraniel et ceni in tribu iuda. ideo
sine mendatio dixit contra nieritiem
eorum ita tarnen ut" putaret rex quod
genti' sue propri^ noceret — 27, 10
[Hieramahel; nieridiem Ita; siue pro-
20 prie P\
Samuhel autem mortuus. hie recapitulacio
est 8 — 28, 3 [Samuel P, Saniihel
Sg. 9; mortuus est Sg. 9. 295; Hie
autem recaptulatio P\
25 Magas et ariolos — 28, 3 [quia ad aras
inspiciunt diuinitationem setzt P hinzu]
Habentem pithonem .i. diuinationem.
phiton dicebatur ille serpens quem
iuno inmisit ad persequendum ul
30 atonam^ quando pregnans fuit et in
delos insola*** apolinem et deanam ^^
genuit. et postea latona precipit^^
appolinü'^^ ut uindicaret in pithone qui
et seruorum eins sentiretur j/raesentia
in eo toco — 20, 12 [a\ 33
(Jdoretur Hacrificium feit gratuni quasi
sacrificium — 20, 1 9 \a\
Hi enim pag:i^* habitabant in terra
(F 54i^) antiquitu.s ac si diceret^* Non
nunc"* sed ahquando'^ in diebus 40
dauid. Pagi prouintiae absque urbibus,
inde pagani dicuntur** — 27 8 [Ac
si diceret — vrbibus a\
Mulier habens phitonem. ^^ Hoc magice
{R 31^) fantasiae genus est ab apol- 45
line'^^ phitio repertum^^ atque ab^^
eius cognomine sie dicunt esse^^ uo-
catum — 28, 7 \a]
I hü uici habitabantur fehlt Ärev. - antiquitus Arev. Vulg. ^ Nemus — prouincie
fehlt Arev. * fehlt Arev. ^ vsque ad Arev. *» ita vt non Arev. "^ que gentis
Arev. 8 recapitulacio : e Rz. ^ persequendam Latonam Arev. lo Delo insula Arev.
II ApoUinem et Dianam Arev. i- praeeepit Arev. i^ ApoUini Arev. i* uagi R
n
15 ac si diceret] sub A i^ nontunc F i'' fehlt A i^ inde — dicuntur nur F
:= Aug. (unde) i^ ^[ulieres in fitone A, muüerem habentem pythonem Vulg.
20 epoüine A 21 repertus 6* -2 adque ad J. 23 gjc ducentes se 6*, sie dicunt ee F,
sie df esse A
Das Glossar Rz. Zu Regum i
211
se^ persequebatur et ita euenit (43»)
ut ipse interficiebat^ pithonera in iugis
pirinei ^ et excoriauit eum et edificauit
templum in delos* insula ubi ipse
nutritus est. Unde et apoUo deleus
dictus est^ et corium serpentis posuit
in templum® quod'^ dicebatur curtina.
Unde et curtine tabernaculorum dict^
sunt et ibi semper responsa tarn ipse
quam sacerdotes sui audire consuerunt
et diuinabant in corio phitonis unde
et phitones dict^^ sunt qui diuinant
— 28, 7 [Habentem fehlt; Phitonem;
persequendum latonam; delfos insula
apollinem; deanam gejgenuit; postea
fehlt; latona apoUini; se in phitone
id in serpente et tunc interficiebat eam
et decorta I tauit et cortinura posuit in
templum quod ipse aedifficauerat in
delos insula et ibi semper responsa
tam ipse quam sacerdos audire con-
suerunt ut pagani P; nur Phiton
diuina Sg. 9. 295]
Et est apud me multis diebus l annis pro
25 longo ^ tempore hoc dicitur^" — 29, 3
Samuhelem suscita mihi'-^ Suscitauit
enim ^^ 1 animam ^^ samuhelis l pro ea ^*
potius spiritum inmundum euocauit^^
ab inferis — 28, 11
Non uere spiritum samuelis excitatwn a 30
requie sua augustinus et eucherius
aiunt sed credimus aliquod fantasma
et imaginariam inlusionem diabolica
machinatione fadam ad iniqui regis
inlusionem — 28, 11 [augustinus — 35
aiunt fehlt; credimus fehlt; aliquid;
et — inlusionem fehlt; diaboli raachina-
mento factum credimus; ad — inlusi-
onem fehlt a\
I fehlt Arev. 2 interfecirit Ä7-ev. 3 Perine Arev. * Delo Arev. ^ fehlt
Arev. *"' templo Arev. "^ quae Arev. ** dicti Arev. ^ multo Arev. 10 dixit Arev.
II mihi suscita Vulg. ^'^ eum A i^ anima F 1^ fpheta F {) ea nach potius A
15 euocat F
14*
2V2
LJnTER8UCHUN<;KN ÜhKK lili; iilliKI.ClI.O^NAKK
In iiiilibud 8uirs in exercitibus suis — In niilibuH auiti in exercitibuK Huix —
29, 5 [P\ 29, 5
In X rnilibus* quasi inaiorem exercitum In decem® inilibuH suis'" qua^i njaioreni
baberet — 29, ö [F\ exercitum'' habeiet'^ — 29, 5
5 Cerethei et'*^ caleb urbes in finibus iude-
oruni — 30, 14 [P]
EXPLICIT IN LIBRUM PRIMUM
INCIPIT IN SECUNDUM
Staiisque super illum^ occidi eum.* hoc
10 nientitus .i.^ sed pro adolacione® regi
indicauit — 1, 10 [Stans PSy. 9;
eum occidi iUum Sj. 295; mentitus
est PSg. 9. 295; regis hoc dixit PSg.
9. 295]
15 In libro iustorum (|uia niultos habuerunt
libros quos hesdras non restaurauit —
1, 18 [PSg. 9. 295J
In competis"' .i. in uicis — 1, 20 [PSg. 9;
In conipetiö in biuiis in triuiis in qua-
20 driuiis Sg. 295]
A sanguine interfectorum propter san-
guinem — 1, 22 [Sg. 9. 295. intef
id P\
Et uenerunt usque ad coUem quia aqu^-
25 ductus in ipso colle aqueductus mon-
tis^ fuit — 2, 24 [coUem aqu^ ductus
Sg. 295; colle ipso Sg. 295; et in
ipso monte fuit PSg. 9. 295]
Ex aduerso uallis e regione uallis — 2,
30 24 [beidemal fehlt uallis PSg 9. 295]
IN SECUNDO LIBRO"
(/i 32*») Stansque super illum'* occidi'*
eum. hoc mentitus est sed adolati-
onem'® regi indicauit — 1, 10 [a]
35
In libro iustorum quia multos habuerunt"
libros ^^
- 1, 1
libros ^^ quos" eszras non restaurauit 4C
In conpetis^** .i.^' uicis ^^ in capitibus
^1 mma **
prouinciarum ^^ l uiarum** — 1, 20
[\ in capitibus a]
Amabilis super amorem mulieris^^ .i. 4Jj
sicut mulier unicum filium ita te dili-
gebam^s — 1, 2G
{A 117''') Ex aduerso uallis e^"" regione
uaUis28 — 2, 24 [a]
' milibus suis Arev. Vulg. 2 Careth Arev., Cerethi Vulg. et fehlt Arev. ^ eum Vulg.
* illum Vulg. ^ est Arev. ^ ob adulationem Arev. "^ corapitis Arev. ** monitu
Arev. 3 decim F '" in exercitibus — milibus suis übersprang b^ " in excercitü b'^
'■- habueret /'' '^ Überschrift am rand schwarz R, fehlt b^AF, in b^ am rand
LIB. II 1* iilis F, illis in illv koir. fc* '^ occidei F, e zum teil radiert "' adolatione A
" habuerit A 's übros] i aus o Tcorr. A '9 fehlt b" 20 conpetibu' A 21 .j. fehlt F
22 uicis J FB, uicis u. .1 23 .puiciarQ i* 24 j uiarum fehlt AF 25 mulierum
AVulg. -6 darauf die gll. (3, 12) Cuius terra; (117'>') (1, 22) A sanguine interfectorü und
Ab adipe fortium des randglossars von F in den text eingeschaltet A '^' [5. e F ^^ fehlt F
Das Glossar Rz. Zu Regum i. ir
213
Iteiieris^ deserti in gabaon (jnia iter per
clesertuni ducit ad ciuitatein — 2, 24
|Itineris PSg. 9. 295; ad ciuitateni
fehlt P\
.") Et Lustrata ^ ueiierunt us(]iie ad castra.
castra dicit locuni ubi iacob uidit
angeluni — 2, 29 [Et— dicit fehlt P;
Lustrata feldt Sg. 9. 295; usque fehlt
Sg. 295; castra dicit locuni fehlt Sg.
Im 9. 295)
Canis caput. dum nie onines odio habe-
bunt ^ causa tui — 3, 8 [Caput canis
Sg. 295; habuerunt PSg. 9. 295]
Syra nonien cisterne est — 3, 26 [est
1. cisterne PSg. 9; est fehlt Sg. 295]
Tenens fusuni. sie moUis ut niulier*
erant filii saul. et hoc pro ignoniinia
uirorum dixit quia confusio uiris est
operi feinineo laborare — 3, 29 [fusuni
20 spinnila P: sie molles fuerunt filii
saul ut niulier (mulieres Sg. 9. 295);
opere PSg. 9. 295]
Media ^ die ne dolore^ uiderentur intrare
— 4, 5 [Meridie media die Sg. 295;
25 dolose PSg. 9. 295]
Spicas tritici ut simularent se pacifice
quasi de agro egredientes et colligentes
spicas non arma portare — 4, 6
[Sg. 9; uenientes Sg. 295; porta P,
30 iveil dami ein hl. vor 76* fehlt]
Filius XXX annorum erat dauid si di-
ceret puer — 5, 4
Nisi abstuleris cecos et claudos est nisi
delebi? omnes a maioribus usque ad
35 minores, omnes enira tibi unianimiter
Et uenerunt usque ad castra. castra
dicitur locus ubi iacob' uidit angelum
— 2, 29 [a]
kSira nonien cisterne est
3, 26
Tenens fusum. hoc pro^ ignominia^ 40
uirorum dixit quia confusio uiri ^** est
opere femineo laborare '^^ — 3, 29 [per
lOTonimiani a\
Feruente die .i. in estu diei 1 media die
Ne dolose uiderentur ^^ intrare — 4, 45
5 {a\
Spicas tritici ^^ quasi non arma portaret
Sed quasi de agro uenirent — 4, 6
Nisi abstuleris cecos et claudos id Nisi
deleueris'* omnia a maioribus ^^ usque 50
ad minores^** omnes tibi unianimiter^'
1 Itineiis Arev. Vulg. - Lustrata unmittelbar nach (2, 24) fuit Rz. Arev. 3 habe-
bant Arev. * molles et mulier Arev., der damit schliesst •> Media] a aus e korr.
Rz., fervente Vulg. ^ l. dolose ^ fehlt A ** ab J, über p ist ad übergeschr. b",
rü
per FR •' ignominiam b^R, ignomiä F i*' uiro, fc'' ii operare b^, ope unterstr. und
darüber labo. darauf & hoc fecit j) paugtate 2^, 1 nioliis sicut mulier A ^'^ uiduerentur F
13 die gl. nur in A, nach (5, 6) Nisi abstuleris i* cecos — deleueris fehlt 6". delueris F
es
15 maioris F i" ad fehlt R. minoris F, rainori_b, 6* i^ unanimiter AFR
14
UnTKKHLXHUNGEN Über DiK BlHELCLOSfiARE
introitiim flenej^ant — 5, C [claudos
et cecos Sg. 295; hoc pM nisi deleari
omnes; unaniiniter tibi .S'^. 9. 295;
denege:nt Sg. 9]
5 Arceni sion et relicjua in arce sion aedi-
ficabant Usqiie (jui percusserit iebu-
seum ' sibi ciuitateni extra iebuseum.
postea tarnen de utrisque una ciuitas
facta est imo niuro circumdata —
10 5, 7. 8
Domatuni fistulas domatum .i. excelsorum
doniorum aqueductus — 5, 8 [Doma-
tum .i. excelsorum doniorum. Fistule
aqua ductus de plumbo P, Domatum
15 tectum. Fistul^^ aqu^ ductus de plumbo
Sg. 9. 295]
Cecus et claudus non intrabant^ in
templum quia non licebit uitium ha-
bentes intrare in templum — 5, 8
20 [Intrabunt Sg. 9, introibunt Sg. 295;
id est quia Sg. 9. 295; licebat Sg. 9,
295; templum dei Sg. 9. 295]
A mello. mello^ dicitur ciuitas quam
construxit dauid — 5, 9 [A mello
25 aedificium mello dicitur Sg. 295, Amello
dicitur Sg. 9]
[PSg. 9; A commentarius qui annales
scribit Sg. 295]
Et intrinsecus .i. medietate ciuitatis usque
30 murum nouissimum et edes — 5, 9
In baal farasim .i. inimicorum diuisio —
5, 20
Non ascendas .i. contra eos — 5, 23
Ex aduerso pirorum quia pprimite pos-
35 tergum eis fuerunt — 5, 23
introitum denegabunt* — 5, 6 [usque
minore»; unanimiter a]
In (iuitate dauid in arce sion uno muro
separata ab hierusalem arcem sion et
reliqua* us(jue qui percutsserit iebu- 40
seum. postea tum de utrisque* una
ciuitas facta est uno (F 55* R 32'')
muro circumdata — 5, 7. 8
Domatum domus excelsorum " donio-
rum. * Fistule aque ductus de plumbo 45'
— 5, 8 [Fistulas a]
Cecus et claudus non intrabunt' (^ 117^''*)
in templum quia non (&* 106) licebat
uitium habentes intrare in templum*"
— 5, 8 [a]
A mello. mello dicitur^' ciuitas quam
construxit dauid — 5, 9 [civitas dici-
tur a]
Commentarius*^ qui scribit annales —
8, 16
In baal farasim .i. inimicorum diuisio —
5, 20 [a]
Ex aduerso pirorum quia pirimite*' pos-
tergum eis ** fuerunt — 5, 23 [pira-
mite; eius a]
1 die Worte Usque — iebuseum gehören hinter reliqua. percussisset Vulg., vgl. aber Ver-
cellone 2, 336. 339 2 intrabunt Vulg. 3 A mello. mello auf rasur Bz. * denegabat F.
dra id
in A folgt (4, 6) Spicas tritici ■'' cet A *> utriusq, FR "^ exerum A ^ fehlt F
9 intro(117b2)bunt A 10 quia— templum fehlt A " fehlt A, ciuitas df R 12 com-
mentariis Vulg. vgl. unten 217, 37 i^ p'rimite b^, primite A: entstanden aus piri
multe ?, piramite R, zu piramides von jüngerer hand korr. 1* eius R
Das Glossar Rz. Zu Regum ii
215
Gradientis ^ id est dei in cacumine pirorum
.i. mouens uerticeni pirorum quasi
auram tenueni — 5, 24
Et perc'ussit eum quia diffidebat de
5 potentia dei — 6, 7
Super temeritateni ^ quasi ipse non po-
tuisset defeudere arcam suam — G, 7
In domo^ obededom quia de leuitis fuit
— 6, 10
1" Getbei de ciuitate geth qu^ est in israhel
— 6, 10
Dauid accinctus erat* quia' ephot lineo
licitum fuit dum^ habitus leuitum''
non sacerdotum erat — 6, 14
lö Colyrida* modico panis triangula —
6, 1 9 [Colliria P; genus panis modicus
triangukis PSg. 9. 295]
De scurris — 6, 20
Et uilior fiam .i. sicut ante gloriosior —
20 6, 22
Apparebo .i. postea gloriosior apud eos
non dispectus — 6, 22
Cui precepi ut pasceret .i. duci ul iudici
alicuius tribus — 7, 7 [pasceret po-
25 pulum Sf). 295; alicuius tribus fehlt
Sg. 9. 295]
TJsque in longeuum^ .i. de filiis et ne-
potibus meis — 7, 19 [Sg. 9. longin-
quum Sg. 295]
30 Lex adam .i. lex hominis ut nuUus in
^ternum permaneat (43'') uiuus sed
Gradiente ^" in cacumine pirorum mo-
uens ^^ uerticem {)iroruni aura tenuis^*
— 5, 24 [Aure mouentis tenuis uer-
ticem pirorum a] 35
Et percussit eum quia''' diffidebat de
potentia dei — G, 7 [a]
Super temeritateni ^* quasi ^^ ipse non
potuisset^** defendere arcam suam.
temeritas presumptio^' — G, 7 [n] 40
In domo obededom ^^ quia de leuitis'^
fuit — G, 10 [a]
Getbei de ciuitate gedi que est in israel
— 6, 10 [o]
Collirida modicus ^° panis triangulus^^ 45
— G, 19 [a]
De scurris .i. de saltatoribus ^^ — G, 20 [a]
Lex adam lex hominis ut nullus in
aeternum permaneat uiuus sed filiis^'
3 domum Vulg., vgl.
■'> qui^ vor der zeile
1 Gradientes Bz. - temeritate Vtilg., vgl. Vercellone 2, 342
Vercellone 2, 342 * erat accinctus Vulg., vgl. Vercellone 2, 345
nachgetragen Bz. ^ dum] d aus q mit rasur korr. Bz. "^ leuitum] der erste strich
des m aus rasur Bz. '^ coUiridam Vulg. » in longinquum ohne usque Vulg. der
erklärung zufolge kann nur 7, 19, nicht usque in sempiternum, usque in aeternum 7, 13. 16
te
gemeint gewesen sein i" Ingradientis A ^^ mouens b^ ^'^ aura tenuis fehlt A,
aura] da.<i erste a aus c korr. b^ ^^ qui F i* temeritateni h^ ^•> quia A i^ po-
terat A i'^ temeritas presumptio fehlt A ''* cbebedom 6*, ob&edom F ^^ de leuitis]
leuites ^1 20 CoUiridam dicit~ ^ '■^i pan.'stri angulis 6'' 22 die gl. fehlt F. saltaribus 6*
23 filiis aus filius radiert b^, über der rasur li mit einschaltezeichen, filii A
216
UNTERHUCHl7N(iEN ÜbER DiK BiBELOLOHSARE
tilü auccedant tilii« - — 7, 11) [Sg. 9.
295 mit dem xusatt uel «i non \)ec-
casset ut in r-ternuni uiueret; «ucce-
dant Sy. 295]
Huccedaiit filii* [a\ l alilcr ^i non
peccaÄset '
7, 19
5 Et percussit dauid adadezer'. hoc pro
exercitu eius dicitur dum non ipsum
sed exercitum eius percussit — 8, 3
[adazer Sg. 9; id est pro Sg. 9,
295]
10 Et subneruabit* omnes iugales .i. preci-
dit neruos ^quorum — 8, 4
In ualle salinaruni quia puteos salis
habebat — 8, 13 [PSg. 295; puteus
Sg. 9]
15 Sobaa^ ciuitas syri^ — 8, 12 [PSg. 9;
Soba Sg. 295]
De manubiis .i. de spoliis — 8, 12 [de
{H 33»J Et pereuHsit moab et in«'nsu8 ä)
est eo8 funiculo fquanh" terr^.'
Mensuri est autem duos funiculos ununi
ad occidendum** et ununi^ ad uiui-
ficandum. Factusque ^^ est moab dauid I
seruiens sub tributo. '' Funiculo id di- 25
sponsione. ''^ Alia translatio habet per-
cussit" moab et mensus est eos in
funiculo (A 118**) perimens eos in
terram et facti sunt duo funiculi ut
interficeret** et multitudinem funiculi 30
uiuificaret. ** et facta ^* est moab in
seruitute dauid ut ferret*' ei munera
— 8, 2
Et percussit dauid adezer. *" hoc*' pro'^"
exercitu^* suo^^ dicitur ^-^ dum non 35
ipsum sed^* exercitum eius percussit
— 8, 3 [eius dicitur a]
Et subneruauit^^ omnes iugales^® pre-
cidit^'' neruos^* equorum — 8, 4
In ualle salinarum^' quia {F 55'^) pu- 40
teos^o salis habet — 8, 23 [a]
Saba ciuitas syrie — 8, 12 [a\
De manubiis de spoliis^* — 8, 12 [a]
1 Adarezer Vulg. 2 subnervavit Vulg. ^ Soba Vulg. * filiis A '•> l aliter—
peccasset nur F ^ coaequans R ^ hier schiebt A aus dem zweiten {rand)glossar
{vgl. F 55*) ein (5, 8) Tetigisset ; (5, 24) In cacumine pirorum ^ oecidend^m ^1 ^ alterü F
1" factus AF 11 sub tributo] subito fe* 12 Funiculo 13 disponsione nur F; in A
steht (s. unten anm. 23) Funiculo id dispositione := Aug. i3 & percussit A
1* inficeret F 1^ ut intficer& A 16 factus A 1^ ferrent AF i^ ad adezer R,
adazaer F i^ oder haec A 20 jjjg;. p gtgjfi g ei' 6* 21 exercitu &* 22 eius AFR
23 hierauf ist in A ein^rescÄofte« (3, 12) Cuius terra; (8, 2) Funiculo; (13, 25) Benedixit:
die erste sowie die dritte gl. stehen im randglossar von F, die zweite s. oben anm. 12
2* se:* A 25 subneruabit F 26 iurgales 6* 27 pcedit (e in i korr.) id F
28 darüber hahsna F 29 sarinarü F 30 apud eos A 3i darauf sind in A einge-
schoben aus dem randglossar F 55^ (8, 4) Inaderuut {sie); (8, 1) Frenum; (13, 2) &depolir&;
(13, 2) Periclitabat* ; (13, 6) Sorbiciunculas ; (13, 10) In conclaui; (15, 30) Operto capite
Das Glossak Rz. Zu Regum ii
217
nnmeribus 1" de spoliis (l stolis P) PSg.
'J95; .i. de spoliis \ de predis /'|
A commentariis^ quia causas comnien-
dabat et disputabat — 8, 16 [A coni-
.") mentariis l doctores .i. quia; statt et
disputabat .■^teht l canzilari P]
Scriba doctor — 8, 17 [PSg. 9. 295]
Cerethi et felethi pugnatoris ■^ doctissimi
disperdentes et interficientes — 8, 1 8
1" Ipugnatores PSg. 9. 295; doctissimi
interpretantur Sg. 295; et deficientes
PSg. 9]
Rochob soba ciuitates — 10, 6 [Rochob
et Sg. 295; ciuitates sunt PSg.9. 295]
15 A rege michaa^ illorum locorum rex
fuit — 10, 6 [A re PSg. 9; maacha
Sg. 295; illorum fehlt Sg. 9. 295;
locorum fehlt PSg. 9. 295; rex illarum
fuit Sg. 9. 295]
20 Trans fluuium .i. eufraten — 10, 16 [P]
Eo tempore .i. maio mens^ — 11, 1
[PSg. 9. 295]
Sanctificata est ab inmundicia .i. a men-
struo sanguine — 11, 4 [P tnit dem
25 Zusatz l quia concepit]
Et uocauit nomen eius salamonem .i.
mater eius .i. pacificus — 12, 24
Et uocauit nomen eius amabilis domino
.i. sie uocauit eum dominus quod est
30 hebraic^ idida — 12, 25 [.i. sie —
dominus fehlt Sg. 9. 295; quod ebraice
dicitur Sg. 9. 295; idida (idda P) .i.
dilectus domino PSg. 9. 295]
Urbs* aquarum populorum multorum ul
35 propter habundantiam aquarum —
12, 27 [aquarum dicitur P; populorum
A connnentariis quia causas commenda-
bat et disputabat'^ t scriptores® an-
iialiuni — 8, 16 [commendabant; dis-
putabant a] 40
Scriba^ doctor« — 8, 17 [a\
Cerethi et felethi^ pugnatores doctissimi "^^
disperdentes et interficientes*^ — 8,
18 [a]
{R 33b) Roobi2 et saba*» ciuitates — 45
10, 6 [ff]
A rege {A 118*^) maach** illorum enim '"
locorum*® rex fuit — 10, 6 [a]
Trans fluuium eufraten — 10, 16 [a]
Eo tempore .i. maio niense — 11, 1 [a] 50
Sanctificata est ab inmunditia .i. a men-
struo*^ sanguine — 11, 4 [a]
Et uocauit nomen eius salomonem*« .i,
pacificus — 12, 24
Et uocauit nomen eius amabilis domino*^ 55
.i. sicut uocauit eum dominus quod
est^" hebraice idida — 12, 25
Urbs aquarum .i. populorum multorum l
propter habundantiam aquarum — 12,
27 [a] 60
1 die gl. vor 216, 15 Sobaa Rz. 2 i pugnatores 3 Machaa Vulg. * Urbs]
r radiert aus ansatz von b Bz. ■> commendabant & disputabant E, disputaba.°t fe*
G Scriptor Ä ^ die gl. fehlt Ä ^ doctus Ä » fel&i F, fercthi A i" darüber q
dicunf l'^ " darüber \nuificante.s 6*. inficientes F 12 Roobi l^ i^ soba R
i"» maacha A i^ fehlt A i'' fehlt A i^ menstro b^ '** die gl. hinter der fol-
genden A. salamon A, salomon B, solomon fc* i» dö 6* 20 yg^^f ^
218
UnTERSUOHUNGKS ÜhKK Dik BlBKUiXX>H8AKK
iiel quia aquia abutnJat (ahundabat
Sg. 295) .S^. 9. 29;'/)
Serrauit serra «ecaiiit — 12, 31 [PSy.^;
sera Stj. 29.">|
5 Ferrata carjK'iita .i. fecit plauBtra ferrata
et his eos contriuit et ooniminuit —
12, 31 [carpentia Sg. 295; cum his
Sg. 295, cum ein PSg. 9|
Diuisitque cultris .i. quosdam per medium
10 corpus — 12, 31 [P\
In tipo latenim .i. ut diuiduntur lateres
— 12, 31 [PSg. 9. 2951
Inpositis manibus quia tunc non licuit
non uelato capite egredi sicut antea
15 dum uirgo fuit — 13, 19 [Inpositis-
que manibus super caput Sg. 295 ;
licuit uelato PSg. 9. 295]
Misit tecuam. tecua uicus erat ad meri-
diem iuda prope desertum — 14, 2
20 [Sg. 9. 295; propter P]
In me sit domine si aliquid iniuste
gestum sit — 14, 9 [PSg. 9; me do-
mine sit Sg. 295]
Et locutus est .i. quare locutus est —
25 14, 13 [est rex pro quare Sg. 295;
quare sie PSg. 9]
Ut peccet .i. populus dum consentit regi
— 14, 13 [P]
Omnes morimur .i. pro nierore ^ et tristicia
30 14, 14 [PSg. 9. 295]
Ut fiat uerbum domini mei regis quasi ^
sacrificium .i. ut firmum et immobile
sit et non mutet ut gratum sit deo —
14, 17 [sicut sacrificium Sg. 295; et
35 non mwtet fehlt Sg. 9. 295; muteturP,
et gratum domino Sg. 9. 295]
Sicut enim angelus dei .i. inmobilis in
statutis suis — 14, 17 [enim fehlt P]
Serrauit ' esc-rra oecauit
12, 31
Ferrata carpenta .i. fecit plauslra ferrata 40
et in hiü* eoö contriuit et"" comminuit
— 12, 31 [«]
Diuisitque cultris ' quosdam per medium
corpus — 12, 31
In typo laterum ut diuiduntur lateres 45
— 12, 31 [sicut diuidi solent lateres a\
Scissa talari tunica inpositisque manibus
super capud suum quia tunc non licuit
non' uelato capite egredi sicut antea ^
dum uirgo fuit — 13, 19 [a] 50
Misit thecuam.® thecua uicus erat^" ad
meridiem iuda prope de(fc* 107)sertum
— 14, 2 [a]
In me^'^ domine mi rex .i. si aliquid
iniustum sit*^ — 14, 9 [a] 55,
Et locutus est rex uerbum istud ut
peccet populus .i. dum consentit regi ^^
— 14, 13 [a]
Omnes morimur pro merore'* — 14, 14
{R 34*) Ut fiat uerbum domini ut firmum 60
et inmobile sit et non mutetur (vi 1 IS*»^)
et gratum sit deo^^ — 14, 17
Sicut angelus dei ^® .i. inmobilis in sta-
tutis — 14, 17
1 meiRore] R aus korr. Hz. - sicut Vulg. 3 ^{g gi^ nur in A * his mit ein-
sehaltezeichen übergeschr. F ■> atq; A ^ Diuisit ad q; crtriuit A '' ausradiert A
8 ante F ^ thecua A i" est A " darüber s, sit If- ^- fuit über rasur A
13 rex A 1* id pme:::re F i» ^{g gi^ fgjiH p i6 angls di] Is di ausradiert F
Das Glossar Rz. Zu Regum ii
219
Ut nee maledictione nee benedietione ^
nioueatur quia nee per adolationeni
nee per maledictionem potest reuocare
a decreto suo — 14, 17 [benedietione
ö nee maledictione; nee maledictionem P]
Siclus^ semiuntia — 14, 26 [PSg. 9. 295]
Semel in anno quia iudei non habuerunt
in consuetudine sine uotu ul penitentia
— 14, 26 [anno .i. iudei P\
10 Et omnes gethei qui secuti sunt euni^
pro antiqua amicicia quia exiliatus est
apud eos longo tempore — 15, 18
[geclei ; multo tempore P]
Et ascendit abiathar .i. reuersus est in
15 ciuitatem — 15, 24 [.i. ad orandum
uel consulendum P, id est ad consu-
landum Sg. 9, ad consulendum Sg. 295]
Deposuerunt arcam dei .i. de humeris*
suis — 15, 24 [Posuerunt PSg. 9;
20 domini PSg. 9. 295]
[Centum massas (massis Sg. 295, massa
P) palatarum (-torum Sg. 9) .i. fieorum.
de ficis fecerunt massas inter duas
palas (.i. seufla fügt P hinzu) et sieca-
25 uerunt in sola (siccarunt in solo P)
ut seruaretur (-rentur P) in annum
(anno P) PSg. 9. 295]
Uenit itaque rex .i. in loeum aliquem
— 16, 14 [aliquem locum PSg. 9. 295]
30 Parui oboediui — 16, 19 [PSg. 9. 295]
Calculus minutissima petra — 17, 13
[harena P]
Dilatione mora — 17, 16 [Absque di-
latione .i. sine mora /'. vgl. 7^1143]
Ut nee benedietione nee' maledictione 35
quia nee per adolationem nee per
maledictionem potest reuocare a de-
creto suo — 14, 17
Sicius semiuntia — 14, 26 [a]
Semel in anno tundebatur® {F 56*] quia 40
hoc iudei habuerunt in consuetudinem ''
sine uoto 1 penitentia — 14, 26 \a\
Et omnes gethei qui secuti^ sunt eum
pro antiqua amieitia quia exiliatus est
apud eos^ — 15, 18 [a] 45
Massas^*' palatarum .i. fieorum. Fecerunt
massam de ficis et posuerunt inter
duas palas et siccauerunt in sole ut
seruaretur in annum — 16, 1 [massas
de a] 50
Quomodo omnis^*^ reuerti solet. ^^ alia
editio habet ^^ sicut reuertitur^* marita
ad uirum suum — 17, 3 [sie habet
sie; maritata a]
Calculus^' lapis .i. minutissima petra — 55
17, 13 [a]
Dilatione ^^ Mora — 17, 16 [a]
' nee benedietione nee maledictione Vulg. '- siclis Vulg. ^ secuti eum fuerant
Vulg. ■* ^umeris Bz. ■> nee ex Ii « tondebatur AFVulg. "^ consuetudine A
** consecuti F '•> longo tempore fügt A hinzu i" massis Vulg. " omnes R, fehlt A
12 solent Ali i3 sie habet R i^ reuertimur 6* i5 Calcul F le die gl. fehlt A
220
Unterbl'ciujn<jen Übkk Du; HinF.i.r.i/iHHAiiy.
Typsina.s ' de onleu fiant — 17, 10
Stiatoria lectaria 17, 2H \ /'; lecli-
steriiia iSg. 9. 295 1
Tapetia tusct; — 17, 28
5 Lentem languiduin — 17, 28
Frixuni cicer ,i. coctum — 17, 28 (.i.
coctuni P, fractuiu Sg. 9. 29ö|
Titulurn .i. ut memoria esset fortitudinis
eius in titulo — 18, 18 [Absalon
10 erexit (erexerat sibi Sg. 295) titulurn
PSg. 9. 295; memoria fortitudinis eius
esset PSg. 9, memoria eius esset Sg.
295]
Inter duas portas .i. ciuitatis in (}ua erat
15 trans iorden" — 18, 24 [duos; erant
trans iordanem in terra galaad /']
In fastigio in altitudine in superiore [)arte
— 18, 24 [fastidio porte; superiori P]
Senno autem omnis israel quoniodo in-
20 uitarent euni ad regnum. uoluit eos
hoc modo suadere ut ipsi eum re-
inuitarent — 19, 11 [P; autem fehlt
Sg. 9; israel ut eum inuitarent ad
regnum (rengn| Sg. 9) Sg. 9. 295;
25 uoluit usiv. fehlt Sg. 9. 295J
Quid iust^ habea' querelle iuste inqui-
sitionis — 19, 28 [habeo iuste querele
.i. P]
I'liitif-iiirrort* d«- ordeo Hunt. decurlicaMt*
ip«i grana In pilo .i. in ligrio cauato. * 30
deinde (/i'34'')coquent'' in quo uolunt
— 17, 19 (phtisana«; de<.'orticata;
coquent ri\
Stratoria lectaria * l tafMitia' Que in
stratu et amictu'*' apta .«int" — 17, 35
28 [tapeta; sunt a\
Frixuni" cicer coctum — 17, 28 [a\
Adgrediar inci|)iani — 18, 14
Titulum ut m.emoria '' esset fortitudinis
eius iu titulo — 1 is, 18 [a] 40
Per uiam conpendii per uiam dispositam**
— 18, 23 [a]
{A 118'>''^) In fastigio in altitudine in
superiore '^ parte — 18, 24 [superiori a]
Quid iuste habeo querele .i. *® iuste 45
inquisitionis — 19, 28 [a]
1 ptisanas Vulg. 2 i iordanen 3 ergo habeo iustae Vulg. i Phitisincos] co aus
offenem a missverstanden. Pthisanas R, Tipsanas A ^ decorticata h'-FR « cauo A
7 coquent 6*22, coquentur F — Ptisanas faciunt de ordeo decorticant ipsa grana in
pila .i. cauato ligno. deinde coquu,"t in quo uolunt Aug. » electuria V, electuaria F
9 tapizia F, tapecia A, tap&a R lo amictu" A " sit A, sunt R i-' Fixum A
13 memoria 1/-A i^ darauf in A aus dem zweiten glossar {vgl. F ö&>) eingeschoben
(18,13) & tu Stares ex aduerso; (118i>2) (20,8) Tunica striota; (21,19) Polimitarius; (23,7)
Ligno lanceato; (1, 21, 15) Epilenticus; (2, 6, 14) Ormizatis; (24, 4) Conpingam
15 superiori AFR is .i.] quid A
Das Glossar Rz. Zu Reoum ii
221
Hac uicissitudino hac commutacione —
19, 36 [P\
Quare furati ^ sunt quia ipsi preuenemnt
eos ad reducendum regem — 1 9, 4 1
5 [.i. quod ipsi P]
Usque ad ilia usque ad imain partein
laterum quia illi solent gladios suos
ambulantes suspendere ad coUuni —
20, 8 [das xweite usque fehlt P\
in In duela et in bethmaca^ quia in utra-
que ciuitate pars exercitus eius fuit —
20, 15
[Interrogent in abila (abilia /', abella
Sg. 295) quia ibi diuinationes 1 pro-
If) uidentiani (prudentia P) habuerunt
PSg. 9. 295]
Nonne ego sum. hoc ex persona ciuitatis
dicitur — 20, 19 [hoc fehlt PSg. 9.
295; ex persione P/ dicit Sg. 9. 295J
20 Sacerdos dauid quia semper in comitatui ^
eius fuit — 20, 26 [comitatu P]
Uoluit saul percutere eos zelo quasi pro
filiis israel. zelatus est enim. chanaan
uoluit disperdere ut per hoc dilataret
25 terram israel — 21, 2 [Et uoluit
Sg.2^ö; enim eos et uoluit percutere
ut ob hoc PSg. 9. 295; terminos israel
Sg. 9. 295]
In diebus mensis prim^* quando pri-
30 (44*)mitus messuerunt — 21, 9
Donec stillaret aqua, hoc enim apud eos
creditum est Signum esse misericordi^
eo quod eorum anim^ essent in requie
Hanc uicissitudinem hanc commötati-
onem^ — 19, 36 35
Quare te furati® sunt quia ipsi pre-
venerunt eos'' ad reducendum regem
— 19, 41 [a\
Usque ad ilia usque ad ima — 20, 8 [a]
Öenno inquit dicebatur'^ in ueteri^ 40
prouerbio qui interrogant interrogent
in abela et sie proficiebant. ^^ Alia
translatio Rogantes rogant qui sunt
in abela ^'^ .i. quia ibi diuinationes^^
1 prudentiam habuerunt^'' — 20, 18 45
Et quod erit uestri piaculum .i. in quem ^*
placabo uos — 21, 3 [a]
Donec stillaret aqua, hoc enim ^^ credi-
{R 35*)tum est aput eos signum esse
misericordiae*® eo quod eorum anim^ 50
' te furati Vulg. 2 Abela et in Bethmaacha Vulg. ^ l. comitatu •* messis
primis Vulg., vgl. Vercellone 2, 416 ■• commutationem ^Ä, mutatione i^ " figurati 6^
ig unterstrichen '' nos l^, fehlt F ^ ducebatur F » uetere h'^ i" perficiebant R
" et sie— in abela übersprungen F i- diriuationes F 13= .i. quia ibi diuinationes
uel prudentia habebatur Aug. i* quo A i^ etiä F i*' fehlt A
332
Unteksuchunoen Über Die Bihelolossare
dum insolitum est bis diebuH pluuiam
de.sceiulert- — 2\, lU [est fehlt FSg. 9;
eorurn ariim«^ fehlt PSg. 9. 29'^; in-
solitu bis dieburt Sy. 295 ; pluuia super
5 eoä descenderet Sy. 9. 295J
Ascendit funms de naribus eius. ^ hoc
pro magnitudineni^ furoris dicitur —
22, 9
H^c autem sunt uerba nouissima .i. tem-
10 pore ul ordine. hiis tarnen scriptor
bistori(^ alia postposuit que priora
fueruiit — 23, 1
Dixit dauid filii^ isai. alii uolunt ipsum
dauid hoc dixisse dixit dauid. alii
15 autem titulum esse putant nouissi-
morum uerborum eius — 23, 1
Cui constitutum * est de christo dei iacob
subauditur constitutum est ei a deo
iacob de hoc quia christus esset ipse
20 .i. unctus — 23, 1
Egregius psalta preclarus cantor — 23, 1
Dixit deus israel .i. ad me dixit — 23,3
Fortis israel .i. dominus ipse locutu.s est
ad me — 23, 3
25 Dominator hominum .i. ipse deus qui
est iustus dominator omnium — 23, 3
Dominator in timore dei dum timoratus
est Omnibus, ipse ad me dixit et
locutus est dicta et promissa sua qui
30 mihi tum de statu regni quam de
inimicorum subiectione promittendo
locutus est — 23, 3
Sicut lux aurora. ^ sie manifesta et clara
uerba que omnibus apparere qu^que
35 mihi ab eo promissa sunt sicut euidens
aurore lux hominibus apparebit — 23,4
essent in requi^* Dum insolitum est
bis difcbus pluuian» '' de^-endere —
21, 10 [a\
Ascendit fumus de naribus eius. hoc* 40
pro magnitudine {F 56'') furoris* di-
citur — 22, 9 [o]
{A 119*'j Haec autem sunt nouiösima
uerba ne his^" tunc scriptor hietorie
alia*^ postposuit \a\ qu^ priora fuerunt 45
— 23, 1
Dixit filius isai. alii uolunt ipsum dauid
hoc'^ dixisse Dixit dauid. alii*'
autem** titulum esse pntant*^ Nouissi-
morum uerborum eius — 23, 1 50
Egregius (fc» 108) psalta^* preclarus*'
cantor — 23, 1
Dixit *^ deus israel ad me dixit — 23,3
Fortis israel Dominus ipse locutus est
ad me — 23, 3 55
1 eius auf Easur Bz. 2 i_ magnitudine ^ filius Vulg. * constitu Rz.
^ aurorae Vulg. *> requiem b^F '^ pluuia F, pluuise fc* und über descendere: sio
ro
8 & hoc A 9 futuris F *" Nam is A. ne ist rest von ordine " aliqua A 12 fehlt A
13 fehlt 6* " autem fehlt B i^ alii— pötant fehlt A. putant R le psaltes B,
saltor A ^^ id preclarus AF ^^ diese gl. sowie die folgende fehlt B
Das Glossar Rz. Zu Regum ii
223
Et sicut pluuiis germinat herba sicut
ueracissiinus ^ promissionibus suis ac
firniissimis cuncta mihi prospera ut
pollieitus est occurrerunt — 23, 4
5 Quod non germiiiet. salus enim niea et
uoliuitas niea non est exinanita sed
crescendo in malus ac maius germinauit
— 23, 5
Preuaricatores de saulo et de inimicis
10 eins dicit qui non tolluntur manibus
sed ferro exstirpantur — 23, 6
Que non tolluntur manibus nocere non
possunt. sie omni facilitate inimici
dauid illo uincente armis suis prostrati
15 adiecti sunt sine illius aliqua lesione
— 23, 6
Hec nomina fortium. sie uult dispensare
enumerando ut omnium : : xxxvr. in-
tellegatur numerus, primitus preponit.
20 III. qui ceteris omnibus id est xxxiii.
iure^ fortitudinis precellunt. postea'^
alios tres qui tribus prioribus inferiores
fuerunt et tamen xxx. merito forti-
tudinis prelati sunt, deinde secuntur
25 xxx. ordine suo simul enumerati —
23, 8
I. Dauid sedens* primua omnium scribi-
tur. dauid non ipse rex sed ipse qui
primus fortium fuit — 23, 8
30 Princeps inter tres .i. inter .in. primos
qui fuerunt dauid eleazar semma.
horum trium princeps fuit dauid —
23, 8
Ligni uermiculus. quia sicut uermiculus
35 conrodit lignum consumendo sie ipse
consumsit inimicos suos — 23, 8
Haec nomina fortium. sie uult dispensare
enumerando ut omnium xxxvi in-
tellegatur numerus. Primitus preponit '^
tres qui ceteris omnibus .i. xxx tribus 40
iure fortitudinis precellunt. ® Postea
alios .i. in' qui tribus prioribus in-
feriores fuerunt Et tunc xxx merito
fortitudinis prelati sunt. Deinde se-
quuntur xxx ordine suo simul enu- 45
nierati — 23, 8 [a]
i Dauid sedens primus omnium scribitur.
dauid Non ipse rex sed ipse qui
primus fortium fuit — 23, 8 [a]
{R 35^) Princeps^ inter tres^ inter 50
tres^" primos ^^ qui fuerunt ^^ dauid
eleazar semma. ^^ Horum trium prin-
ceps fuit dauid — 23, 8 [inter tres
nur einmal a]
Ligni uermiculus. ^* quia sicut uermiculus 55
conrodit lignum (^ 119*^) consumendo
sic^^ ipse consumpsit inimicos suos
— 23, 8
1 l. sie ueracissimis ■^ die tvorte iure — alios tres stehen, mit einem kreuz davor,
zicischen 223, 4 und 5 ^ ptea Rz. * sedens] über n rasur Rz. ^> ponit A
6 plati sunt. Precellunt A "^ fehlt A ^ davor int unterstrichen h^ •• inter::
{rasur von se) | tres F lo dies zweite inter tres fehlt h^ n primus A 12 fuere A
13 remma F, samma A, semaa R 1* darauf conrodit A 1^ sie 6*
224
UnTERSUCHUNOEN ÜbKK DiK BlliEL(iI>OHHAKK
.II. Kleazar iilius ptitrui eiuM .i. filiuH
patrui ipsius dauiil qui inter forte^
primud ponitur uel ut ulii uolunt
dauid regio — 2'^, 'J
5 III. Seimnaa' hie fuit ag^ filius — 23, 1 1
Nee non et ante descenderant iii. qui
erant principcs inter xxx .i. anteri-
oribus teniporibus non ad conpara-
tionem priorum triiun dicitur. Non
10 quod sequentes iil. inter xxx conpu-
tantur sed quod preeniinent xxx. ideo
dicit — 23, 13
In speluncam odolam^ .i. quando in
exilio fuit dauid — 23, 13
15 In presidio .i. in loco niunito — 23, 14
In ualle gigantum sequitur statio philistim
in bethleeui. quia tunc per utraque
loca^ defundebant — 23, 13. 14
Inruperunt iii t'ortes. nunc nominatini
20 III sequentes enumerat de quibus pro-
misit paulo ante ubi ait nee non
(23, 13) — 23, 16
I. Abisai quoque princeps erat de tribus
.i. secundus* tribus qui ideo sie ponitur
25 ac si diceret sicut dauit inter priores
princeps erat sie et abisai inter in
sequentes erat princeps — 23, 18
II. Banaias filius ioada. ipse percussit ii.
leones moab .i. ii reges — 23, 20
30 (44'>) III. AsaheP frater ioab inter xxx
ii'' Kleazar filius patrui eins. Filius
patrui' ipriius" dauid qui inter forte»
preponitur l ut* alii uolunt dauid
regit) — 23, 9 [iii. forte« a\
in'" Semmaa" hie fuit aggeth*^ filius 35
— 23, 11 [a\
Nee non et ante descenderant [F ü7"J
III anterioribus teniporiburi Non ad
conparationeni'"* prioruu» trium dicitur
qui erant principes inter xxx non 40
(juod ^* essent iii inter xxx'^ —
23, 13
In presidio^* iu loco munito *' — 23, 14 [a]
Inruperunt. tres sequentes enumerat^*
de quibus proniisit^^ paulo ante^" ubi 45
ait nee non 2' — 23, IG [a]
Abisai*'^ quoque princeps erat de tribus
secundis tribus''^'* qui ideo sie ponitur
ac si diceret sicut^* dauid inter priores^^
princeps erat sie et abi.sai inter tres 50
sequentes erat princeps — 23, 18 [o]
Banaias^'' filivs ioiada. ^' ipse percussit
duos^^ leones ■^^ .i. ^"^ duos reges.
{R 36^) alia editio habet hie percussit
duos^^ filios^'^ ariheP' ipsius moab 55
— 23, 20 [a]
AsaheH* frater ioab inter xxx.^^ Ideo
1 Semma Vulg., vgl. Vercellone 2, 430 ^ Odollam Vulg. ^ loca] a aus ?o korr.
Bz. ■* l. secundis •» Asael Vulg., vgl. Vercellone 2, 432 ^ i. }/■ ' eius— patrui
fehlt E 8 Filius patrui ipsius] hoc e F; ipsius patrui A » Uelud F lo n. b*
11 Semaa fc*JB 12 ag:g& F, ag& A i3 cöpa,'"*tione b^ " Numquid non A
1^ m inter xxx fehlt A i^ psio F, p ausradiert i'' in : : munito F ^^ enumerans A
19 premisit F, prsemisit A 20 fgfiif, j^ 21 nee non fehlt A -2 Primus (i. i?)
abisai A 23 ß)iH ^ 24 sie M 25 trgg priores A 26 Secundus (u. ü) Banaias A,
Banaia FB, 27 ioiad^ F ^^ fehlt A '^ fehlt V '^ id: {rasur von a, vgl. nach-
her aha) F 3i hie percussit duos fehlt A ^2 filius A 33 iart F 34 Tercius (m. B)
Asael A, Assahel F ^ fehlt h^
i)As Glossar Rz. Zu REGu:\r ii
225
dicitur inter^*^ xxx. enumeratis vi
precedentibus''^ secuntur xxx — 23,
24 [a mit den fehlem von b^ ausser 30
dem e7-sten]
I. Elenian ^^ ii Sema^^ in Helica "^^
IUI Heras^^ v Hira^® vi Abiezer^''
VII Mobonnai''^^ viii Selmon^^ viiii
Bachari»» x Heleth »^ xi Hithai ^^ 35
XII Nai XIII Heddai^^ xiin Abial-
bon^* XV Azmabeth^^ xvi Heliaba^'*
xvii Jonathan'' xvni Semma xviiii
Aiam xx Helifaleth^^ xxi Heliam'^
xxii EfFai*° xxiii Farai*^ xxiiii Ha- 40
zaal *^ XXV Bonni xxvi Seleth *'
xxvii Nacharai*^ xxviii Hera xxviiii
Gareb*5 xxx Hurias*«— 23, 24— 39
id. dicitur inter xxx quia supereminet
xxx — 23, 24
I. heleanan.^ ii. semmaa.^ in. helica.'
im. helas. * v. hira. vi. abiezer. vii.
5 mobonnai. viii. sehiion. viiii. macha-
rat. ^ X. heleth.^ xi. hitai.' xil. banai. ^
XIII. heddai. xiiii. albiabon.^ xv.
azmabeth. ^^ xvi. heliab. ^' xvii. iona-
thaii. XVIII. semma. xviiii. haiam. ^*
10 XX. heliseleth. " xxi. heliam. ^* xxii.
herrai. xxiii. pharai. xxiiii. igaal.
XXV. bonni. xxvi. selech.^^ xxvii.
nacharai. ^'^ xxviii. hira. ^" xxviiil*
gareb. xxx. urias — 23, 24 — 39
15 Et addidit furor domini. ideo dicit addidit
dum antea cause ^^ uri^ iratus fuit
contra dauid et multe perturbationes
per abisalon facte sunt in populo —
24, 1
20 Commouitque dauid .i. furor domini quia
permisit eum delinquere — 24, 1
Et in terram inferiorem hodsi. inferior
dicitur dum propius sit superior uero
quod longius absit — 24, 6
25 Propter ^^ moenia tyri .i. iuxta — 24, 7
Et ait angelo .i. adientibus aliquibus —
24, 16
1 Elehanan Vulg. - Semma Vulg. 3 Elica Vulg. * Heles Vulg., vgl. Vercellone
2, 432 5 Maharai Vulg. e Heled Vulg. 7 ithai Vulg. » Banaia Vulg.
9 Abialbon Vulg. lo Azmaveth Vulg. " Eliaba Vulg. 12 Aiam Vulg. i3 Eliphelet
Vulg. 1^ Eliam Vulg. i^ Selec Vulg., vgl. Vercellone 2, 435 ^^ Naharai Vulg.
17 Ira Vulg. ^^ l. causa? i^ prope Vulg., vgl. Vercellone 2, 437 20 dicitur
inter fehlt l^ 21 psentib, h^ 22 i^ ^ Il9a2. bi folgen den einsern der drei dekaden
die zweier, dreier usw. Primus eleanan AB, id eleanan F 23 Secundus semma A,
semaa R 24 tercius elica A, elica F 25 quartus eras A 2G quintus hira A
27 sextus abiezer A 28 septimus mobonnai A 29 Octauus sennon A ^ Nonus
bacchari A, baohari: F ^^ decimus heleth A 32 ,fehai A ^3 &dai A, heldai F
•''* abielbon A '^ Azmabeth] z auf rasur F, azmab& A 3" eliaba A ^7 ionatan A
:« elifelech F, helifel& A a» eliam A ^o gffat F, essai E, isai A -ti farath F,
pharai A ^2 hizaal Fli, igaal A *^ sem&h A ^ naharai B, nahart F, naara A
45 fehlt A 46 urias FA
Althochdeutsche glossen V.
15
22<) llNTKRHlf'nL'NGEN ÜmKH DiK lilUKlXiUiHHARK
Ich untersuche nuntnehr äaa lextLtrknltni.s innerhalb der einzelnen biblischen
biicher, und xu-ur in der reihenfolye, tvelche der erste (ilossenband einhält; die hss.
freilich, soweit sie rollstündiy sind, zeigen je nach dem platz, den sie den j/rophelen
anweisen, ein zwiefaches ordnunysprinzip. auf der einen seile stehen f^AFJi mit
5 Oen. — Paralipp., Psalter, Farab., Eccles., Cant., Sap., Eccli., Job, Tobias, Judith,
Esther, Esdrae, Macc, propheten, Evangelien, Acta, Epistolae canonicae, Apoc.,
Epistolae Pauli {denn 6* allein stellt Acta den Evangelien voran, während R die
Briefe Pauli vor den Actis einordnet), fermr S und C'l. 4G0G, nur dass dort
Esdrae vor Estlier eingereiht ist, E, wo der Psalter dem Eccli. folgt und Apoc.
10 den schluss bildet, endlich Zf, dem Psalter und Evangelien fehlen, während Apoc.
den Acta vorangeht, hingegen gruppieren CSg. 292 folgendermassen : Gen. — Reg.,
propheten, Job, Psalter, Parab., Eccles., Cant., Sap., Eccli., Paralipp., Esdrae,
Esther, Tobias, Judith, Macc, Evangelien, Acta, Epistolae canonicae, Epistolae
Pauli, Apoc. davon weicht L nur unerheblich ab : es bringt Judic. in einem an-
15 hang hinter dem Hebraeerbrief und vor den prologen zu Josiie, Reg., Esaias — Daniel
und den Epistolae canonicae, ordnet Esther, Esdrae nach Tobias, Judith ein und
setzt Apoc. vor die Paulinischen briefe. stärker differiert in die folge: Gen. —
Ruth, j/ropheten, Job, Tobias, Judith, Esther, Esdrae, Reg., Parab., Eccles., Cant,
(darauf in unserer hs. ausgefallen Sap., Eccli., Paralipp., s. s. 109, 35/"), I^salter,
20 Macc, Evang., Ada, Epistolae canonicae, Apoc, Epistolae Pauli, für die nicht
vollständigen hss. Aug., P, Sg. 295. 299. 1395, V genügt ein hinweis auf die
beschreibung im vierten Glossenband.
Den glossarbelegen der folgenden Untersuchungen liegt, auch wo mehrere fiss.
vorhanden sind, immer nur die rechtschreibung einer hs. xugrurule; Varianten der
25 andern hss. wurden nur angeführt, wenn ihnen sachliche bedeutung inne zu wohnen
schien, zur Vermeidung von missverständnissen sei noch bemerkt, dass, wenn zu-
weilen gesagt ist, eine hs. Jiabe bestimmte partien aus einer andern geschöpft, ich
damit ein direktes abhäng igkeitsverhällnis keinesivegs behaupten, sondern nur im
rahmen des erhaltenen materials den nächsten vei-wandten kennzeichnen will: tat-
30 sächlich ist die masse des verlornen viel zu gross, als dass sich unmittelbare be-
xiehungen irgendwo glaubhaft machen Hessen.
Oeneüis. Bis ztnn zweiten buch der Könige bedarf der text der gruppe {b^)AFR,
weil zur seile von Ri. abgedruckt, besonderer erörteru7ig nicht. R indessen enthält
sowohl Zusätze zu den Worterklärungen seiner schwesterhss. als gll., die jenen gänx-
35 lieh abgeheyi, aber in Rz. vorhanden sitid: dies plus von R unterschied ich in der
ausgäbe durch kursiven satz. in ihr kennzeichyiet ferner ein stern solche stellen,
an denen R einen längereti abschnitt einschaltet, der, weil Rz. fremd, dort fort-
gelassen werden musste, hier aber, soweit er die Gen, betrifft, mitgeteilt werden
soll, ähnlich steht es um Reg. i. bl. 3* 1, 19 Et factum est uespere et mane
40 iä finis diei unius et iDitium alterius siue consummatio uel perfectio illius creaturae
eadem die creatae et initium alterius diei ad creandas alias deo creaturas. De
septimo autem die nou drcit uec niane nee uespere quia in eo die nihil creauit
sed creata a creatione requiescende {l. requiescendo) benedixit. Nam idem septi-
tlz. Und Sein Einflussbereich 22'?
nius dies futuram uitam significat qu(j non habet fiiieni qui ideo dies requietionis
dicitur quia in futura uita omnes sancti et iusti requiescentes cum doinino in
aeternum et cum eo pariter gaudebunt sine fine. H^ 2, 15 Quod autem dicitur
ut operaretur et custodiret illum id ut operaretur terram sine ullo labore et absque
5 omni fatigatione ut mala concupiscentia et custodiret pr^ceptum domini et semet
ipsum non paradisum a bestiis ul semet ipsum cui nihil umquam debuerat nocere
si seruaret praeceptum ligni uetiti. 4* 2, 17 Quod dicitur morte morieris. non ut
statim moreretur sed ut mox mortalis esset et mori potuisset. 6, 4 Filios dei filios
de abel natos dicit. Filias hominum dicit de cain generatas. 2, 23 Uirago de
10 uiri corpore facta mulier dicitur. 3, 22 Uidete ne forte sumat de ligno uitae et
uiuat in aeternum quia si de eo sumeret uiueret semper cum omni labore atque
merore et nullam omnino requiem corpus humanum haberet. 4, 7 {zwischen 3, 7
und 4, 5) Appetitus hie potestas intellegitur, G, 3 Ei'antque dies illius cxx
annorum hoc est cxx annos dedit deus hominibus malis (4'') de quibus tunc paen^
15 plena erat omnis terra ad paenitentiam agendam malitiae eorum ne diluuio omnis
creatura periret pro peccatis malorum hominum. 6, 7 Paenitet enim me fecisse
eos id paenituit deum malitia hominum quos ad bonum non ad malum creauit.
8, 6 {zwischen 7, 13 und 9, 27) Coruus dimissus de arca non redit id cum per
confessionem fugatur diabolus (5'') de cordibus fidelium necesse est ut caueatur ne
20 ulterius ibidem redeat. 14, 7 Ubi dicit qui habitabat in ason thamar hoc oppidum
d . .
est quod nunc uocatur enga:di balsami et palmarum est fertile. Ason latine dicitur
urbs palmarum. Thamar quippe palma dicitur = Hieronymus p. 520. 4, 18 Melchi-
sedech rex salem ipse est filius noe sem qui uixit usque ad annos iacob Lxxx.
Ipse condidit urbem salem. quae alibi iebus nominatur et ex his duobus nominibus
25 appellatur nunc hierusalem. iste primo optulit deo in sacrificium panem et uinum
Christum figurans qui in hierusalem semet ipsum obtulit pro nobis hostiam deo.
de quo dicit apostolus paulus quod sine patre et sine matre esset et sine genealogia.
iste melchisedech quia postquam in scriptura melchisedech nominatur (postquam —
no[minatur] am rand nachgetragen von and. hand) nullam mentionem facit scriptura
30 patris uel matris uel etiam genealogiae eius. 14, 14 Et persecutus est eos usque
dan quod est unus ex fontibus iordanis. alius autem ior dicitur. qui in unum
confluentes iordanem faciunt wesentlich = Hieronymus p. 520. 5^ {zwischen 11,
28 und 12, 6) 15, 7 {vgl. Hieronymus p. 521) De ur chaldeorum id de igne
quod coluerunt chaldei. Stamen uuarf. 14, 23 Subtimen uueual. 18, 2 Stantes
35 propter eum id iuxta eum. 7^ {zwischen 37, 3 und 37, 25) 37, 3 Tunicam poli-
mitam usque ad talos pertingentem quattuor coloribus contextam. 7'' {zivischen
41, 21 und 41, 33) 41, 4 Habitudo corporum id crassitudo. 41, 18 Paludis
uirecta carpebant id in locis humidis uirides colligebant cibos. Obesis carnibus
id crassis.
40 -R^v c?fl'5 i>^s auf einzelne Verstösse, deren gröbste die .Stellung von 30, 14 Mandra-
goras zwischen gll. zu 19, 4 und von 10, 11 De terra illa hinter 24, 25 bilden,
arithmetisch geordnet ist, steht zu P und Sg. 295 in einem deutlich erkennbaren
Verwandtschaf tsverliäUnis. denn von seinen sehr zahlreichen gll. kommen, tvie man
15*
228 Ü»rreRßuciii'NOEN Chkic Du. Bihkloloshark
den dem abdruck beijefwjten lerweitnnylen bequem entnehmen kann, nur mujefähr
drei dutxend in 1' und Stj. :i9o entweder nicht cor oder sind dort nnders erklärt.
Sg. 295 enthält eine reihe yll., die sich in der Gen. und yrosnenteits überhaupt
in der Vidyala nicht ror/inden iitul auch I' fehlen, also vermutlich am rand einer
5 i'orlaye gestanden hatten: nach 4, 10 Spiculator carnifex ; nach 0, 10 Crepufc-uluni
initiuin diei I noctis; nach 10, 8 Redibitio retributio; tiach 12, Non quibaiit noii
poterant; nach 14, 13 Omen augurium; nach 14, 1 Redibit in»pen8ani sibi gratiain
reddet; nach 14, 14 Indutie dilationes; nach 17, 5 Pomoiia dea pomorum; nach
18, Lanx pondus niodfratio ; nach 19, 24 OriuiuluB procreatus genitus; nach
10 23, 12 Alluuiun» consuniptio riparuni ex aqui.s (= Jsidor Diff. 40); mich 24, 14
Logorf grece sernio latiiie 1 dictio; uach 25, 27 Colluuium coiigregatio aquaruni
sordiuinque (=i Isidor Diff. 40); nach 25, 34 Lichnus lucerna; nach 29, 34
Furibundus similis furenti; nach 35, 5 Edidit pe|)erit; nach 37, 25 Brutior stuitior;
nach 37, 25 Acerbum immatumni aniaruni; nach 38, 14 Orbita uestigiuin curri;
lö nach 38, 17 Lacun§ ' foss§; nach 38, 22 Illuuioiio inundatione; nach 38, 29
Alliiuie:« locus c§nosus; nach 40, 1 Abruptiiin profuiiduin; nach 45, 22 Uitricun
dicitur quasi nouitricus (= Isidor 9, G, 20); nach 43, 22 Incestuni quasi incastum
dicitur {vyl. Isidor 10, 148). endlich am schluss: Seccssus locus reniotus. Secessus
iiido uocatus quod sit locus secretus id est sine accessu (=:: Isidor 15, 3, 9);
20 Scaber asper; Cyniiteriuni dormitoriuni ; Glabra kibilla; Xenodochium donius pau-
perum; Peduclus lud; Spalangiu.-? genus ((/an« xeilenschluss) ; Stromata uaria opera ;
Pugil gladiator; Parsimonia temperantia; Primas princeps; Boia halstrua; Lens
lendis niz; Sacrilegus predo ecclesiae; Sacrilegium nefas flagitium scelus.
Aber weder Sy. 295 noch P sind in sich einheitlich, denn dieselben ivorte treten
25 an mehreren orten verschieden glossiert auf. beide brinyen 12, Ad coiiuallem
illu.strem oder bloss Inlustrem .i. niagnificum und später Conuallem inlustrem pro-
prium nomen uallis; beide 14, 14 Expeditos .i. paratos itnd an anderm ort Ex-
peditos uernaculos id est qui sine uxoribus sunt; beide 37, 3 Polimeta (-mita P)
propter (pro P) ipsas imagines rotundas qu§ fuerunt (fuerint P) in ea. siquidem
30 a rotunditate polum dicitur und nachher Polimita .i. operis plumarii. besonders aber
häufen sich in P die dubletten: 14, 14 üuernaculus qui in domo non ut seruus,
später Uernaculus (aus -los korr.) Innipurro; 15, 10 Altrinsecus .i. separatim, später
Altrinsecus Ingagen andremo; 18, G Sata .i. nomen mensur^ habet modium et
semissem, nachher Satum est genus mensur§ iuxta nioreni prouinti§ palestin§ ununi
35 et dimidium modium capiens; 19, 4 Vallauerunt circumdederunt, kui'z darauf das-
selbe 7iochmals und später Uallare pifahen; 21, 23 Nemus .i. haruc, nachher
Nemus .i. arborum ordo compositus 1 de silua; 25, 27 Adult raatures, später
Adultis giuuasshanan ; 25, 27 Gnarus .i. expertus, später Gnarus uuizzo^; 26, 10
Coire concumbere 1 conuenire, später Coire gimisgen ; 29, 27 Copule gimachida,
40 später Copule id coniunctioni; 29, 33 Contemptui firmananti, später nochmals;
37, 25 Stacten genus rasini pretio.si, später Stacten ad medicamentum ualet et
plinius scribit sudorem esse arboris myrre priusquam incendatur; 41, 33 Industrius
glouuar, nachher Industrium .i. instantium; 43, 11 Stirax storacis arborem arabie
Rz. Und Sein Einflussbereich 229
cuius preciosissinia est thorebintus lesina inde facta, bald darauf Storaces incensi.
fast durchweg findet sich eins dieser dublettengliedcr in Rx. vor.
Sg. 295 bringt ausser den der Gen. bzw. Vulg. fremden manche gll., die P
abgehen, oder begleitet solche, die P deutsch interpretiert, mit lateinischen erklärungen
5 und umgekehrt, ungleich grösser ist aber die zahl derjenigen, welche P mehr auf-
weist als Sg. 295: hin und ivieder fehlt längeren abschnitten von P i?i Sg. 295
oder Rx. jede parallele, dazu kommt, dass P scheinbar aller Ordnung ermangelt,
sieht man indessen genauer zu, so zeigt sich, dass P bruchstückweise mehr als
die hälfte des glossenbestandes von Rz. fast unverändert und in gleicher arith-
10 metischer folge herübergenommen hat. xb. 4, IG Habitauit, 4, IS Porro, G, 4
Famosi; 7, 11 Carectere, 7, l;5 In articulo; 9, 27 Dilatet, 9, 27 Sem, 9, 15 Uagetat,
11, 28 Ur; 12, G Inlustreni, 13, 12 In oppidis, 15, 9 Trinam, 15, 10 Altrinsecus,
15, 11 Abigebat, IG, G Libet, IG, 12 Ferus, 18, G Sata und daran gehängt passus
duos als rci<t ran 19, 4 Ciibitum; 19, 8 Culminis, 19, 9 Vini, 19, 28 Intuitus,
15 21, 23 Stirpi, 21, 33 Nemus, 22, 8 Pariter; 23, 3 Fuiieris, 21, 32 Ad aquani fidei
ad puteiim iuranienti (Rz. Ad puteum iuramenti id ad aquam fidei vor der vor-
angehenden gl), 23, G Quin; 24, 58 Sciscitati, 25, 25 Hispidus, 25, 25 Protinus,
25, 27 Adult, 25, 27 Gnarus, 25, 34 Edulio; 2G, 9 Accersito, 26, 9 Prospicuum,
26, 10 Coire, 26, 10 Quispiam, 26, 10 Seuit; 2G, 14 Inuidentes, 26, 15 Humo,
20 26, 18 Olim, 26, 19 Reppererunt, 26, 20 Im-gium, 26, 29 Auctum; 27, 3 Faretra,
27, 33 Dudum, 27, 34 Consternatus, 27, 45 Oibabor; 29, G Ualet, 29, 27 Ebdo-
madam, 29, 27 Copule, 30, 10 Edente; 30, 28 Dem; 30, 33 Furua, 30, 37 Po-
puleas; 30, 42 Serotinus, 31, 1 Facultate, 31, 1 Inclitus, 32, 15 Foetos, 31, IG
Opes; 31, 32 Necetur, 31, 35 Si nequo (sie); 34, 27 Depopulati, 34, 27 Strubri,
25 34, 31 Scorte, 35, 5 Celentes, 35, 14 Libans, 37, 8 Dicione; 37, 8 Fomitem,
37, 21 Nitabatur, 37, 3 Polimita, 37, 25 Stacten; 38, 1 Diuertit, 38, 12 Opilio,
38, 14 Theristrum, 39, 11 Arbitribus, 39, 12 Lucinia [sie), 40, 1 Pincerna, 40, IG
Canistra; 41, 5 In culmine, 41, G Vridine, 41, 9 Demum, 41, 11 Presagium,
41, 15 Coniceri, 41,21 Macie, 41, 21 Squalore, 41, 33 Industrimii; 42, G Nutum;
30 42, 31 Molimur, 43, 10 Dilatio, 44, 5 Auguriari, 44, 7 Flagicii, 45, 19 Quantotius;
47, 11 Solo, 47, 14 In aerarium, ? Emina, 47, 23 Serite; 49, 17 Cerastes, 49, 21
Ceruus emissus; 50, 10 Aream, 50, 19 Rennuere. dass hier eine hs. von Rz.
direkt benutzt wurde, beweisen gemeinsarne fehler iind Umstellungen : 30, 28 tradem
statt tradam, 32, 15 Foetos statt Foetas, 37, 21 Nitabatur statt Nitebatur, 39, 11
35 Arbitribus statt Arbitris, 31, 16 Opes hinter 32, 15 Foetos, 37, 3 Polimita hinter
37, 21 Nitabatur, namentlich aber das sonderbare missverständnis von 19, 4 (prius-
quam irent) Cubitum passus duos. daneben zu gll. von Rz. zusätxe, die P mit
Sg. 295 teilt: 6, 14 Bitumen: huius autem natura contra aquam ubicumque inlitum
fuerit fortissimum est; 38, 14 Theristrum .i. ligatura capitis 1 sindones: subtilis
40 arabice dicitur et pallium est quo usque hodie arabie mulieres et mesopotamiae
utuntur [vgl. Isidor 19, 25, 6), ferner sporadische gll. von Rz., die P tmd Sg. 295
gemeinschaftlich aufweisen, zh. 1, 2 Spiritus dei, 1, 3 Dixit, 1, 26 Imaginem,
2, 8 Paradisum, 2, 11 Euilat, 3, 17 Maledicta terra, 30, 14 Mandragoras, 50, 22
230 Untersuchungen Üher Die Bibelülohaare
In j,'('iiihu8 ioseph. dazu traten in P und Sij. 295 erweiteningen durch varianten-
anyahen (6, lü Tri.stoj^a), durch einführ uny Imlorischer etyrnoloyien (1, 21 (.'oet^,
2, 12 Bdellium, 2, 12 Onix, (J, Ki Cenaculum, 19, 24 Sulphur, 22, 13 Vepres, 24, 14
Ydriain, 38, 14 Tlu-ristruin, 43, 22 Marsii[)pium, 45, 22 Bina« btolah), durch anleihen
5 bei den Quaestiones in Oenesim des Hieronijmus (1, 1(J Appellauit niaria, 5, 2 Et
iiocauit, 11, 28 In ur chaldeoruni, 17, 5 Non uocabitur, 18, 6 ßatum, 46, 26 Onines
ergo auiin§), seiner schrift De situ (14, 13 Arbe), den Antiquitates des losephus
(8, 4 Super niontes arnieni^, 50, 24 Asporüite uobiscum osßa mea); für 2, 23
Virago wurde Fortuiiat Spur. 1, 21. 26 zitiert, der yntndstock von Sy. 295 P ist
10 somit eine bearheitung von Jh., der am rand oder interlinear nachträye beige-
schrieben waren, die direkt aus Ih. stammten, an einer stelle nimmt man noc-h
deutlich die naht wahr, auf 19, 4 Vallauerunt circunidederunt (^ Ih.) folyl in
P zunächst das tnir unverständliche Adudü .i. ante inierunt, dann 21, 33 Nemus
.i. harue; 12, 6 Conuallem inlustrem proprium nomen uallis; 17, 5 Non uocabitur
15 nonien tuuin abrani sed abrahani. Abrani pater excelsus interpretatur abrahan»
pater multamni subauditus {sie) gentium quia in semine eius benedicentur omnes
gentes terr§; 14, 5 Raphaim et rl .i. nomina prouintiaruni ; 14, 14 Expetitos uema-
culos .i. qui sine uxoribus sunt; 14, 14 Uernaculus qui in domo non ut seruus;
18, 6 Satum est genus mensur§ iuxta morem prouinti^ palestin§ unum et dimi-
20 dium modium capiens. Hieronimus [j). 523] dicit in hebreo tria sata habere .i. tres
amphoras; 20, 12 Filia patris niei .i. pro fratre patrem posuit: alle diese yll. fehlen
Rz., begegnen aber grösste?iteils m Sg. 295. darauf steht zum zweiten mal Valla-
uerunt .i. circunidederunt und nun sckliessen sich gll. an, die sämtlich Rz. in
gleicher Ordnung enthält, die jedoch Sg. 295 fehlen: 19, 8 Culminis .i. altitudinis;
25 19, 9 Vim .i. fortitudinis; 19, 28 Intuitus .i. adtendens; 21, 23 Stiqii .i. generis;
21, 33 Nemus .i. arborum ordo compositus 1 de silua; 22, 8 Pariter .i. simul;
23, 3 Funeris .i. corporis, daher erklärt sich, dass Sata und Nemus, welche P
aus Rz. vor bzw. hinter dem durch das doppelte Vallauerunt eingeschlossenen ab-
schnitt entnahm, in diesem anders glossiert nochmals vorkommen, das in P recht
30 ordnungslos vorliegende material ivar dann Sg. 295, allerdings mangelhaft , in
arithmetische folge zu bringen bemüht; dabei fielen begreif lief lerweise verschiedene
doppelgll. fort, dass die vertviming das primäre, der wdnungsversuch das sekun-
däre ivar, geht daraus hervor, dass Sg. 295 mehrere gll., denen den richtigen platz
anzuweisen ihm nicht gleich gelang, am schluss der Gen. nach 50, 22 vereinigte:
35 Emina dimidium sextarii {fehlt Vulg., in Rz.P zwischen 47, 14 iind 23); 45, 19
Quantotius uelocius; 34, 19 Inclitus nobilis; 41, 5 Culmine calamo stipula.
Die Rz. und seiner bearbeitung entlehnten gll. unterbricht P hauptsächlich an
drei stellen durch einschub eines andern glossars, das ebenfalls am rand einer
vorläge gestanden haben mag, aber bei der einordnung in den context nicht fort-
40 laufend aiifnahme fand, sondern vielfach zwiscfien Rz.-bestandteile geriet, so be-
finden sich 1) zwischen 23, G Quin und 24, 32 Destrauit {das aber Sg. 295 P
richtiger mit sella abstulit hziv. insatelota als Rz. mit diuidit 1 uendidit wieder-
geben): 25, 30 Oppido; 19, 24 Sulphur (= Sg. 295); 22, 9 In struem; 23, 4
Rz. Und Sein Einflussbereich 231
Aduena; 23, 4 Ins; 22, 13 Inter uepres herentem (=: Sg. 295); 23, 7 Adorauit
(= Sg. 295); 23, 16 Monete publice (= Sg. 295); 14, 14 Uernaculus; 14, 15
Ad leua; 14, 14 Expeditos (= Sg. 295); 22, 17 Iiiimici; 19, 37 Moab; 2) zivischen
26, 29 Auctum und 27, 3 Farctra: 24, 22 Inaiires {= Sg. 295); 35, 14 Liba-
.') niina; 25, 34 Lentis; 24, 11 Oppidum; 24, 32 Hospicium; 25, 27 Adultis; 24,46
Aquauit; 26, 10 Coire; 29, 25 Posuisti mihi; 27, 3 Venatu; 30, 1 Infecunda;
30, 34 Gratum; ? Expediant; 27, 25 Austu; 27, 23 Expre?*serant; 41, 33 Indu-
striiis; 25, 27 Gnarus; ? Affinitate; 27, 38 Eiuilato {Sg. 295 Heiulatu ploratu);
29, 15 Gratis; 28, 22 In titulum; 29, 17 Vcnusto; 29, 27 Copule; 29, 30 Potitis;
10 29, 33 Contemptui; 20, 10 Expostulans; 30, 10 Edente; 30, 33 Placiti tempus;
15, 10 Altrinsecus; 15, 11 Cadauer; ? E regione; 25, 12 De agar agareni. de sara
sarraccni; ? Supinus; 17, 12 Enipticius; 18, 5 Buccella; 15, 13 Soito prenoscens;
18, 11 Prouecte; 18, 10 Comite; 18, 11 Muliebria; 19, 3 Optime (=: Sg. 295
Oppido); 19, 4 Cubitum; 19, 4 Uallare; 21, 14 odej- 26, 23 Bersabeae (= Sg.
1 ' 295); 21, 12 Sarra (= Sg. 295); 29, 33 Contemptui; 3) zwischen 31, 16 Opes
und 31, 32 Necetur: 31, 28 Non es passus; 31, 30 Esto (= Sg. 295); 31, 34
Stamine cameli; 30, 42 Admissura (= Sg. 295); 31, 35 Sic delusa (= Sg. 295);
32, 20 Placabo; 32, 30 Fanuhel (= Sg. 295); 32, 25 Emareuit (= Sg. 295);
34, 3 Plandiciis; 34, 3 Deliniuit; 34, 12 Libens; 34, 18 Oblatio; 34, 19 Inclitus;
20 34, 22 Differtur; 34, 18 Mutuo; 37, 10 Increpuit; 30, 31 Cad.* einige dieser
* Holtzmanns behauptung {Germ. 11,32/), «»/ der Jacob u-eiterbaute, dass die vor-
läge des glossars Ib.-Rd. nicht sehr verschieden von P gewesen sei, lässt sich nur für
die meisten unter den speziell von ihm ausgehohenen stellen aufrecht erhalten, nämlich
für Gm. 30, 42 Serotinus, 32, 20 Placabo, 34, 3 Plandiciis, 34, 18 Oblatio, 34, 19 Inclitus,
37, 10 Increpuit und für Exod. 17, 3 Penuria, 18, 14 Prestulatur, 19, 5 Peculium, 19, 16
Perstrepebat, 20, 4 Sculptilc. da P diese räumlich benachbarten, aber mit ver.^chiedenen
buchstaben anhebenden gll. aus dem alphabetisch geordneten glossar Ib.-Ed. nicht ge-
schöpft und dann arithmetisch richtig eingeordnet haben kann, so bleibt nur übrig an-
zunehmen, dass sowohl Ib.-Rd. als P dasselbe deutsch glossierte Wörterbuch zu Gen.
c. lA^ff und Exod. auszogen, aber die partien beider biblischen bücher, in denen dies
glossar benutzt ist, gehören, von Serotinus vielleicht abgesehen, nicht dem mit Sg. 9. 295
gemeinsamen grundstock von P, sondern dem P eigentümlichen einschub an, von wel-
chem soeben die rede war und bei der Exod. noch zu sjjrechen sein wird, demselben
glossar entstammten vielleicht, wie das auftreten von oblatio und peculium möglich
erscheinen lässt, auch einige der von Nutzhorn Zs. f. d. phil. 44, 275 f zusammettgestellten
gll., die a allein auficeist. aber Ib.-Rd. enthalten recht zahlreiche rein lateinische gll.,
die der ausgäbe natürlich fehlen, und von diesen stimmen mehr denn fünfzig mit Rz.
überein. ich setze beispielshalber die konkordanzen aus den buchstaben LMN her : Labium
labrum unum sunt Exod. 30, 18. Lustrauimus circuiuimus Num. 13, 33. Marginibus
summitatibus E.rnd. 28, 24. Mala punica mala granata unum sunt Exod. 28, 33. Migale
similis cameleoni Levit. 11, 30. Meracissimum purissimum Deut. 32, 14. Manubiis spoliis
Reg. 2, 8, 12. Necetur id occidetur Gen. 31, 32. Norunt sciunt Num. 31, 17. verschiedene
dieser Rz. mit Ib.-Rd. gemeinsamen lat. gll. begegnen aber auch im Aug. ccxLViii, dessen
Übereinstimmungen mit Rz. mein cbdruck mit K bezeichnete, zb. Antrum {hs. Atrium)
epelunca Gen. 23,20. Accersito uocato Gen. 26,9. Arbitris iudicibus Cren. 39, 11. Aras
altaria Exod. 34, 13 und von den vorhin aus M und N genannten Marginibus summi-
282 Untersuchunoen Über Die Bibelolomare
mehrylt. müssen, weil sie der Sy. 295 enthält, auch in der hs. gestanden haben,
welche der arithmetisierung des Sy. 295 zugrunde lag. während in den aus lix.
übernommenen purtien P und Sg. 295 an deutschen yll. nur Furua prunat, prunaz,
Populeas albariiiü, salahino l albarino, Piiiceriia puttej^ilare, P allein Serotinus dee
5 äpaiattoi), Sg. 295 allein Cataracte biniilrinnuii, Destrauit iitäaU.-lota enthalten,
sind die gll. der soeben behandelten abteilungen P 2) und 3) überwiegend deutsch;
auch fällt auf, dass sie die Genesis erst vom 14 kapitel an berücksichtigen.
In Zf. l»'* — 1''^ liegt ein dürftiger ausxug aus einer hs. vor, welche mit P in
der tmordnung der gll. übereinstimmte, dessen zahlreiche mehrgll. aber nicht kannte.
10 mehr hat Zf. gegen P nur 40, 22 Coniectoris estiniatoris = Sg. 295 = lix. sowie
<i
41, 18 Peresis ubirlatinen, dem in Sg. 295 Obesas carnalibus kilateiie 1 pingiiee
crassas entspricht; gemeinsam ist ihm mit P der fehler 41, 11 Presagiuni statt
Presaguni Rz.Sg. 295. sonst begegnen nur minimale Versetzungen benachbarter
gll., xb. 10, 9 Robustvs uenator nach 12,0 Illustrem, imchtiger ist, dass Zf.
15 und Sg. 295 die gl. 35, 5 Zelantes odientes teilen: sie war aus Celentes obedientes
P gemacht und dies entstellung des richtigen Cedentcs oboedientes lix.
Sg. 9 p. 264* — 265* enthält nur den schhtss der Genesis, sein text stimmt
XU P, doch lässt er urie Sg. 295 die sätxe Osa uero ioseph — coniurauit ioseph
nach 50, 24, Sequeiitia —historiam nach 49, 9, Equus — dicitur 7Utch 49, 21,
20 Aream — dicere nach 50, 22 fort und liest gleich diesem ms. 49, 9 Recubuisti
quiescens statt Requiescens occubuisti P.
Auf einer hs. des typus Sg. 295 beruht die fassung, welche Sg. 296 tind Ol.
14754 enthalten {nr VI), sie hat den text teils verkürzt, teils stark erweitert,
indem sie neben Isidor, Josephus und den werken des Hieronymus, der mehrfach
25 zitiert wird, noch eine weitere quelle heranzog, der aus Isidor 17, 7, 23 ge-
schöpften notix über 30, 37 Aniigdalinas ist der satz angehängt: Uidi siquidem
ipse eain in aequitania. einen ausxug repräsentiert Zf. 1^^ — 3^^, hat aber auch
andere gll. eingemischt: denn die dem Gl. 14754 entnommene, mit at eingeführte
bemerkung über 18, 11 Muliebria: .i. iiienstrualis sanguinis calor profluuiuni folgt
30 einer dort nicht vorhandenen: ^luliebria dicuntur pro ornatu 1 cultu mulieruni;
der abschnitt 2** über Noahs arche rührt der sache, nicht der form nach aus der
2 homilie des Origenes {Migne series graeca 12, 161^) her. der schlussabschnilt
Septem nomina celorum ist ein fremdartiger xusatx. ein anderer ausxug scheint
in nr xxii, 43 — xxiii, 30 des codex der TVierer seminarbibliothek {ed. Katara)
35 vorzuliegen.
Mit dieser ei'weiternden bearbeitung berührt sich mehrfach C, tvenn es am schluss
der ausführung über 2, 12 Bdellium bemerkt: Cuius et über numerorum {Remigius,
tatibus. Mala punica mala granata. Necetur occidetur. all das weist auf alte noch
ungeklärte zusammenhänge hin. ausserdem hat Ih.-Rd. an vielen orten Isidor exzerpiert
(Bubali, Erodionem quam quidam ardeam dicunt, Exulibus, Inpetigo, Inquilinus, Licium,
Lenticula, Ligonem, Ligones, Legiones, Laquearia, Prurigo, Stater, Talentum, Tragelafi).
Rz. Und Sein EiNFLUssbEREiCH 233
Migne 131, 61 sagt richtiger in Exodo) iiioniinit dicens Erat man quasi senien
coriandri odoris bdellii id est lucidi et subalbidi, oder über 6, 1 4 Bitumen mis-
führlich handelt, oder 38, 17 erklärt Arrabo dicta quasi arra bona. Quod enim
datur pro coniugio bonuni est quia coniugium bonum est oder ebenso xusammen-
5 hangslos icie Clm. 1470-4 das xitat aus Ilieronj/mus Quaestiones p. 542 zu 43, 11
verivertet. daneben stehen glL, die sieh genauer an Rz. oder AFR anlehnen, zb.
6, 16 Tristega Tricamerata; 7, 11 Cataractae fenestrae; 7, 13 In articulo diei In
initio diei; 15, 9 Trimani triennem; 25, 34 Edulio uictu Aesca Esu; 39, 12 Lacinla
ora uestimenti; 41, 21 »Squalore Sorde Deformitate ; 49, 21 Emissus dicitur ceruus
10 quando ceruam sequitur. mit beiden gemeinsam ist auch die Stellung von 30, 14
Mandragora zwischen 18, 6 und 23, 15, und mit AF der isidorische ivortlaut von
2, 8 Paradisus, 30, 14 Mandragora, 23, 15 Siclus. im übrigen besteht C fast
ganz aus Isidorischen exxerpten. auf C rviederum beruht Sg. 292; doch sind
zahlreiche gll. eingefügt, für die bestimmte quellen sich nicht nachweisen lassen.
15 einzelnes klingt an bekanntes an, so 2, 4 In die in tempore an Remigius 59;
6, 14 Area .i. ecclesia que natat in undis huius seculi an Isidor Älleg. p. 286;
14, 18 Melchisedec hebrei dieunt sem filium noe interpretatur rex pacis. Alii
uero sine patre et matre esse commeniorant an Hieronymus Quaest. 520.
Einen grossen teil von C hat das unvollstündige V {ihyn fehlt die zweite läge;
20 8** schliesst mitten in der erklärung von 6, 14 Bitumen, 9^ beginnt mit 30, 11
Gad accinctus) aufgenommen, unter Vermehrung der Isidorischen exzerpte, zu denen
auch die deutungen biblischer namen gehören, damit verband es eine reihe von
ausxügen aus einer hs., die Sg. 295 und P, ehe dies die hauptmasse seiner
xusatxgll. erhielt, nahe stand, mit P teilt es die Sg. 295 fehlende gl. 30, 33 Placiti
25 tempus dinczit, mit Sg. 295 bei 3, 8 Ad auram post meridiem die deutsche Version
in thera chuoli .i. after unterne. mir noch im Parisinus 16702 begegnet 30, 37
Amigdalinas hesilino {unterstrichen und darüber) mandalpoumine. ob die sehr zahl-
reichen exzeipte (namentlich itn segen Jacobs) aus des Hieronymus Quaestiones
direkt dieser schift oder der redaktion Gl. 14754. Sg. 296 entnommen ivurden,
30 kann ich nicht entscheiden, die gll. des prologs stimmen völlig zu P, nur Yperas-
pistes .i. protector blieb fort.
E schöpft den prolog 2* — 3^ ivesentlich aus Remigius; sein text 3^ — 32« ist
eine grosse kompilation, die, wenigstens in ihrer zweiten hälfte, ztirückgeht auf
einen grundstock, der lückenhaft in V vorliegt, daneben aber auch gll. enthält, die
35 nur in S und GL 14754 begegnen, reichlichst ausgebeutet sind des Hieronymus
Quaestiones, seine bücher De nominibus hebi'aicis und De situ sowie Bedas kom-
mentar, teils mit teils ohne namennennung , Augustins Givitas dei, Gregors Mwalia
in Job und seine Homiliae in Exechielem, des Ambrosius und des Beda Hexae-
meron, gelegentlich auch Remigius, Josephus und Isidor; einmal wird des Macro-
40 hius Somnium Scipionis 1, 3 zitiert, daneben unermittelte quellen, der kuriosität
halber sei mitgeteilt, was 27* zu Gen. 31, 19 bemerkt steht: Idolum uero hinc
dicitur exortum esse. Quidam prepotens egyptius serophanes nomine diultiis affluens
ciun filium quem unicum habuit ultra modum diligeret inmatura niorte illi prereptus
234 Unterhl'chunüen Chkh Dik Hihklolobsark
est. Untle cum a dolore patcr iiuUo luodtj po-.set teinperare IuhhU fieri iiuagiiK'tn
filii eanique sericls et auro textia uef>tibu8 adornauit gecuinque loco filii coUocauit
ut cum eani ante oculos haberet aliquatcrm« defuncti obliuirtceretur. 8ed in con-
trariuni re« uersa est. Nain quo HCfnurf illain ro.sj)exi!4:^et eo amplius dolor cnmit.
5 Serui ergo ut doliuirent dolorem domini sui eeperunt de floribus corona!» plectere
et caplti imaginis iuponere nee non thura et alia odoramenta ei offerre. Quociens
etiam aliquis eorum dominum oflTenderat eoram imagine prociden^ ut pro .se inter-
cederet statim ueniam impetrabat. Hoc ordine in usum uenit ut idola fabricanültur
eisque thura et sacrificia offerrentur. axif dieselbe fabelet nehmen bei Hup. 14, 12
10 bexug E 82*" Serophanes quidauj egyptius inuentor idoli extitit. Ido.s enim grece
.i. i'IOM
latine forniam sonat et ab eo per diminutiuum idolum nos ^que formulam dicinms.
Igitur omnis forma l forniula idolum dici potest, iceniger gut V 182'*'' Inicium
fornicationis est idolum. Sirofenus eius iiuientor extitit. Idos enim grece formam
sonat et ab eo per diminutionem eque aput nos formulam fatit. Igitur omnis
15 forma 1 fonnula idolum se dici exposcit. Inde idolatria omnis circa omne idolum
famulatus {von Idos an aus Isidor 8, 11, 13. 14), atisführlicher P 137''; Siro-
fenus quidam uir in aegypto qui primus idolatriam inuenit artem. habebat etenim
soboleni peramatum unicum illotjue mortuo ob caritatem illiusque memoriam ima-
gineni su?e statune fecit et seruos suos illud uenerari orarique precepit. Et postea
20 malitia iniquitatique subcrcscente coluerunt iniquaj nationes terrae creaturam pro
Creatore incommutabile nomen idolum domini cognominantes. vgl. endlich GH. 4,
26 anni. 15 Sirophrasus primus idolum inuenit. irJi erwähne ferner die nachricht
E 30*' Tradunt hebrei h^c fuis.se in uexillis tribuum israhel singularum. in Rüben
mandragoram. in symeone hastam. in leui archam testamenti. in iuda leonem. in
25 ysachar asinum. in zabulo nauim. in neptalim ceruum. in gad leenam. in ioseph
taurum. in beniamin lupum. in dan serpentem. die Gen. teilt E in drei Zeit-
alter und gibt am schluss der beiden ersten jedesmal eine Zusammenstellung und
erklärung der in ihnen vorkommenden hebräischen namen. an deutschen gll. ent-
hält E nur eine sonst nicht nachweisbare marginale.
30 S hat aufs stärkste den kommentar des Remigius verwertet und daneben eine
hs. benutzt, die zwischen Rx. und Sg. 295 P die mitte hielt: denn 1, 3 heisst es
Ipsa est lux qu^ postea in uasa c§li .i. sydera diffundebatur, während diese gl.
von Rx. in Sg. 295 P fehlt; umgekehrt mangelt aber zb. 1, 6 Firmamentum propter
firmvm terminum superiorum aquarum et inferiorum dicitur = Sg. 295 P in Rx.
35 aus Isidor 13, 20, 1 ist die bemerkung über 1, 2 Abyssi genommen, zweimal
wird Äugustin zitiert: 2, 17 secundum augustinum qui dicit quod dicitur morte
raorieris non ut statim moreretur sed ut mox mortalis esset et mori potuisset;
3, 22 Augustinus dicit si de eo sumeret uiueret semper cum omni merore et labore
et nuUam omnino requiem corpus humanum haberet, zweimal Hieronymus: 4, 24
40 De hoc ieronimus ait referebat mihi quidam hebreus in apocriforum libris LXX.vii
animas ex lamech progenie repperiri que diluuio delete sunt, et in hoc numero de
lamech factam esse uindictam quod genus ipsius usque ad cataclismum perdurauerit
Rz. Und Sein Einflüssbkrkich 235
= Epistola ad Damasiim Opp. ii, 565; 13, 8 Iheronimus. Quattuor modis in
diiiinis scripturis fratres dicuntur natura geiite cognatione affectu. Natura ut esau
et iacob. Gente quia oniiies iudei fratres inter se uocantur ut in deutronomia si
emeris fratrem tuuni qui est hebreus seruiet tibi .vi. annis et septinio anno dimittas
ö eum liberum, cognatione ut in hoc loco abrabani loth fratris sui aran filium fratrem
appellat et abraham saram uxorem suani sororeni de patre i(t sororis filiam uocat
et hoc modo fratres domini in euangeliis nominantur. afTectu qui in spiritalem et
comniunem scinditur. spiritalem quia onmes xristiani fratres nominantur ut ecce
quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum. communem quia omnns
10 homines ex uno patre nati pari germanitate coniunguntur = Adverstis Helvidium,
^ Opp. IV, 2, 138 f; dieser passus findet sich gleichfalls in E 18*, gekürzt und,
unter wegfall von afTectus, auf natura, cognatio, gens beschränkt, auch bei Re-
migius 83. die sich unmittelbar folgendeyi bemerhmgen 43, 26 Adorauerunt proni
in terram .i. accliui adorauerunt {Cl. 14584 salutauerunt). Moris enim est sacr§
15 scripture adorare pro gratiam agere l pro salutare ponere; 44, 5 Auguriari diuina-
tionem colligere. non quod ioseph credendus sit hoc fecisse sed ut eorum culpa
maior uideretur qui necessarium poculum furto tulisse arguerentur in eos benefici
principis decken sich mit Cl. 14754 bl. 54*''; da sie jedoch zwischen 37, 35 und
38, 12 stehen, können sie nachträglich eingeschoben sein, auch C oder AFR
20 dürfte benutzt sein, so bei der auf Isidov 17, 9, 30 zurückgehenden etymologie
von 30, 14 Mandragora itnd bei 40, 16 Canistrum uas est de fohis palmarum
textum ad portandos panes [das tveitere 1 quod fissis cannis contexitur. unde et
nuncupatur aus Isidor 20, 9, 8). möglich, aber nicht sicher beweisbar ist ent-
lehnung lateinischer und mehrerer deutschen gll. aus M.
2.5 Dem Cl. 4606 liegt eine hs. des typus S zugrunde, beide teilen daher 43, 11
die Verweisung Quidam dicunt styracem esse lacrimam styracis (storacis Cl. 4606)
arboris de qua in §cclesiastico (24, 21. Cl. 4606 schreibt fälschlich in sapientia
syrah) dicitur (dicetur Cl. 4606). aber sein text ist kontaminiert zunächst mit
einer unbekannten quelle, der auch verschiedene deutsche gll. entstammen (zb. 304,
30 32 velget; Gen. 2, 23 Virago commagaliha; 305, 7. 9. 10 weuiles, uiarfis, spölo;
306, 67 Vmpisih; 306, 72 sprecchilohtiz; 308, 28 antfristes; 308, 63 azin;
310, 40 pigraban), sodann dem anschein nach mit a, aus dem ua. der segen
Jacobs kap. 49* vollständig übernommen wurde. Cl. 4606 hat gelegentlich die
Wortstellung verändert, Zusätze sich erlaubt, fehler berichtigt oder zu berichtigen
35 versucht {so Oen. 49, 21 in aduersis et prosperis M, in aduersa et prospera a,
inter aduersa et prospera C/. 4606; ebenda festinabant Ufa, festinarent tiach voran-
gegangenem quin Gl. 4606), aber für direkten Ursprung aus a scheint zunächst
Gen. 49, 10 sustollebatur mit übergeschriebenem eleuatus est a, sustollebatur Cl.
4606 gegeji eleuatus est iudeorum M zu sprechen, wenn Cl. 4606 mit M 306, 28
* der erklürung liegt tveder des Hieronymus oder seines ausschreibers Alcuin koin-
mentar, noch Amhrosius De benedictionibus patriurcharum und ebensowenig Isidor,
Eufin oder Bemigius zu gründe; nur einzelne bemerkungen aus Remigius hat interlinear
oder marginal a beigefügt.
988 Unterbithuncjen Üukk Dik Rirei.olos8akk
Fuluutn tliwaz ijemein hat, wo a Fuluvin lufuiii bietet, so kann diese tß. der un-
bekannten qneHe xxirjehmen (vyl. 300, 17), ivenn 306, 31 nein ziw jK-triif^c du un»
ileni zi pitrugi «lu ron M näher steht als dem einfachen pitrupi von a, so kann
der rollständig niif'f/monnnene lat. Wortlaut Qnare inpoHuisti nobis zur erijänxung
5 anlass (jeijeben huhen, u)id wenn Gen. -19, <j ('l. 4000 mit M in ^•olJsen^it :m-
sammentri/ft, während a coiisentit aufweist, so kann f'l. 460G selbständiy gebessert
haben, schwerer wiegen hingegen folgende fälle der iibereinstimmung ru-ischen M
und Öl. 4G0G: 2, 5 Oporaretur laboraret I coleret — fehlt a ; G, 3 Spiritus ira — fehlt a;
lü, 2 Dainaöcus eliezer .i. preoccupatio nominis — fehlt a, während das in a, nicht in M
10 vorhandene Eliezer interpretatur deus nieus adiutor unmittelbar sich anschliesst ;
49, 10 quin — quoniani a; 49, 22 dualem sijj[iiificationem habet — dualem tenet
significationem a; 49, 24 8e<let — Sedit a Vulg. da jedoch b, die direkte quelle
von a, uns abgeht, so kann sehr wohl ihr Wortlaut an den \uerst angeführten
stellen mit dem des Cl. 4G06 sich gedeckt .haben, sodass vielleicht eine benutzung
15 von a nicht angenommen zu werden braucht, durch die kontamination ist die
folge der gll. des Cl. 4606 vielfach gestört, nur zu AFR stimmt der exkurs 2, 9:
Aliter. Lignum seiende boni et mali. non quod in arbor:: (rasur von is) scientia
esset boni et niali sed in precepti custodia scientia erat boni. In arbore quippe illa
quodcuinque erat preceptum dei intelligenduni est sed in custodia precepti scientia
20 erat boni in transgressione precepti scientia erat mali. Avgvstinus in libro ciuitatis
dei Ciarum est inquit quod statim post peccatum nuditatem suam fici arboris foliis
texit cum sol? fico in tempore su? cariiis dominus ihesus pavlo antequam mortem
pro ad§ delicto susciperet maledixerit et cito aruit cum diceret numquam ex te
fmctus nascatur in eternum. hoc est qui hominibus u:ltra nocere possit. auch
25 das Fartunatxitat von Sg. 295. P kehrt loieder.
Die knappen, bis Gen. 24, 9 reichenden gll. P 4* — 5'» (nr XIV) enthalten fast
nur etymologien imd christliche deutungen, ohne Verwandtschaft mit andern foimen;
ihnen reiht sich über schriftslos bl. S*» — 11* die quaestio i vo)i Hieronymus Damasus-
brief (Opp. II, 563 f) an. tinter dem ruhrwn Item de Genesi exzerpiert Zf.
30 Z^^ — 6^^ den Isidorischen Genesiskommentar (Arev. 5, 261 — 358), hat aber mit-
unter auch andere quellen benutzt, die namenerklärungen Zf. 6*^ — 8** sind zu-
sammengearbeitet aus Isidors AllegorieJi 1 — 56 und seinen Etymologien 7, 6, 4 — 42
und 7, 7.
Es verbleiben die prologc, soiveit sie noch nicht behandelt umrden (EV und Ct.
35 4606). sachlich stimmen P und Sg. 295 überein, doch iceist jede hs. gll. auf,
die der andern fehlen, ausserdem ist in P die folge der gll. gestört, die gleiche
Störung zeigt der auszug Zf. l^^-"^, teilt aber mit Cl. 14754. Sg. 296 Desiderii
mei proi)rium nomen. Suggillationem .i. liuoch 1 hose, hat bei Hibera bestia den
eigentümlichen xusatz que alio nomine linx di\c\t\ir und erklärt wie SE bei Cons\AQ:
40 quando accusatiuum regit inteiToga quando datiuum significat succun-e. am rand
die bemerkungen Solet queri an iuter creationem et lapsum angelorum aliquod esset
interuallum ttsiv. und Homo ab hora sexta usque ad nonam in obedientia per-
manebat in quo spatio a diabolo deceptus peccauit. C ist ein exzerpt von P,
Rz. Und Skin Einflussbereich 23'i'
S in der hauptsache mischung von M und Reviigius. M scheint mich Zf. 1"^
(/*/• IX) vorauszusetzen, das aber sehr zahlreiche neue deutsche gll. eingeführt hat.
verwandt sind endlich die spärlichen dem Ilieronymustext übrrgeschriebenen gll. P
l& — ßb {^iifiter ihnen nur eine deutsche), ohne dass eine bestimmte quelle sich an-
ö gcboi Hesse.
Exodus, liier liegt auch Sg. 9 vollständig vor. der ihm und P gemeinsame
bestand ist folgendermassen geordnet: 1, 10 Ingruerit; 2, 2 Eligantem; 1, 11 Urbes
tabernaculorum ; 2, 12 Sabulo; 2, 3 Fescillain; 2, 3 In carecto; 2, 5 Per crepi-
dinem; 3, 2 Appaiuit ei dominus; 3, ö Solue calciameuta .i. nihil mortale habeas
10 in te und locus .i. sanctus in presentia dei = AF; 5, 6 Exactoribus; 4, 25 Sponsus
sanguinum; 6, G Ergastulo; 4, 27 In monte dei; 5, 7 Paleas miscuerunt luto ne
frangerentur lateres =^ AF; 6, 20 Patruelem; 9, 12 Indurauit .i. quia non moUuit
= AF; 7, 20 Uirga aaron; 7, 12 Dracones; 8, 26 Abominationes; 8,26 Quod si
mactauerinius ; 10, 13 Et induxit dominus; 8, IG Scyniphes; 9, 10 Turgentium; 9, 31
1") Uirens; 10, ö Conrodit; 10,21 Dense; 11, 7Mutiet; 12, 25 Cerimonias; 13,21 Co-
kunna ignis; IG, 13 Coturnix; IG, 16 Gomor; 16, 20 8catere; IG, 30 Sabatizauit;
IG, 36 Oeffi; 12, 2 Mensis iste uobis principium mensium et rl .i. nisan = AF;
12,8 Lactuca; 16, 31 Coliandri; 18, 25 Strenuis; 19, IG Micare splendescere ;
19, 21 Contestare; 13, 4 Hodie egridimini mense nouarum frugum id nisan = AF;
20 14, 20 Et erat nubes tenebrosa; 15, 20 Tympanum minimum res esse eo quod
in manu mulieris portari potest. Est enim tuba cum una fistula in capite angusto
per quod inspirat = AF; 18, 21 Tribunos; 21, 6 Diis; 23, 17 Ter in anno;
23, 19 Ne coquas; 19, 1 In die hac id xiiii dum in die dominico = AF;
20, 18 Buccine .i. ligneae et longiores quam tub§ = AF; 21, 10 Precium pudi-
25 citi? id XII sol quia ipsam tradidit marito debuit buelle dari = AF; 20, 5 ff' Non
adorabis; 20, 25 Cultrum mezzras ; 21, 16 In seculum; 21, 29 Cornupeta; 22, 1
Bos V causas habet in se. Vnum est quod lactem tribuat. ii. quod immolatur.
m. quod manducabitur. iiii. quod aratur. v. quod hirsutam diiniserit := AF;
22, 1 Oues IUI causas quod immolatur quod uescitur et quod lactem dat et hyr-
30 sutam pilosam ammittitur = AF; 22, 8 Ad deoS; 22, 15 Conductum; 23, 28 Scra-
bones; 25, 2 Vltroneos; 25, 6 Concinnenda; 25, 7 Ephod; 25, 10 Conpingite;
25, 17 Oraculum; 25, 25 Interrasilem; 25, 5 Rubricatas; 25, 5 lantinas; 25, 5
Sehthim; 25, 6 Timiama; 25, 17 Propitiatorium ; 25, 18 Ductile; 25, 29 Acetabula;
25, 29 Ciatos; 25, 31 Sciphos; 25, 31 Sperulas; 25, 38 Emunctoria; 24, 6 Cra-
35 teras; 26, 4 Ansas; 25, 5 Pelles arietum; 25, 5 Pelles iantinas; 26, 1 De bisso;
26, 1 Plumario; 26, 11 Fibula; 26, 17 Incastratura; 26, 28 A summo; 26, 1 Cor-
tina; 27, 3 Lebetes; 27, 3 Forcipes; 27, 3 Fuscinulos; 27, 3 Receptacula; 27, 4
Craticula; 27, 5 Arula; 27, 10 Celatura; 28, 7 Gras; 28, 4 Baltheum; 28, 6
Polimita; 28, 17 In primo uerso; 28, 24 In marginibus; 28, 4 Cytharim; 28, 14
40 Uncinas; 28, 33 Mala punica; 28, 30 Gestabit; 29, 1 Arietes inmaculatos;
29, 13 Intestina; 29, 13 Reticula; 29, 22 Aruinam; 29, 22 Uitalia; 30, 12
Summam; 30, 13 Gbolos; 28, 36 Sanctum domini; 29, 2 Crustula; 29, 2 Lagana;
29, 6 Tyara; 29, 9 Mitras et tyaras; 29, 22 Arietes consecraonum [sie); 29, 40
23S Unterhl'chl'nuen Cbkk Die Bihelgi/)H8ahe
Decimain partein; 30, lö Labruin; 30, 23 Sinlrna; ? Elation ('tls ELituni hinter
der fulijetiden yl. J'); 30, 23 Cinainoinunj ; 30, 34 Onica; 24, 13 lesu cum inoy»e;
34, 22 VII. ebdoinadum ; 34, 29 Cornuta; 38, 8 Bpeculum; 35, 22 Arniilla;
35, 22 Dextralia; 35, 25 Neuerant; 35, 33 Carpentarius; 39, 27 Feininalia;
5 35, 35 Abietarii (in Sy. 9 vür der voninyehenden yl.); 35, 25 Uermiculuö; 37, 8
In singulis «uinmitatibuu; 39, 3 Bratteah; 38, 8 Excubabant (in P nach 40, 24
Sub tecto testimonii); 39, 23 Mala granata; 40, 10 Posuit testimonium; 40, 24
Sub tecto testimonii; 38, 8 In ostio tabernaculi; 39, 3 Extenuauit; 35, 29 Dedi-
cauerunt. die sonderbare folye dieser liste (nur die dem rundylossur AF entlehnten
10 lemmata versah ich mit ihrem vollen ivortlaut) lüsst sich einiyermassen begreifen,
ivenn man annimmt, dass interlinear oder marginal nachyetroypne yll. einer vor-
läge bei der abschriß falsch eingeordnet leurden : es eryeben sich, xahlenmässig ver-
teilt, xwei bis auf ein paar ausnahmen arithmetisch richtige reihen, allerdings füllt auf,
dass die gl. 25, 5 xiveimal vorkommt : zuerst als lantinas loisgifehl bzw. Hiantiuuin
15 lo,*gi ut aÜi dicunt, später als Pelles iantinas id sine lana aeris et c§li speciein
iniitant'o (imitatur P). dieser gemeinsame bestand PSg. 9 i.st grossenteils aus Rx.
geschöpft, hat aber änderunyen und erweiterungen erfahren; vgl. zb. 2, 3 Rz. Fis-
cellam ponaer in nioduni nauis — Fiscellain sportam. erat auteni uasculum rotun-
duni ut iosephus narrat uelut alueoli niagnitudine; 2, 3 Rx. In carecto in palustro
20 ul in marisco alii canalem — In carecto .i. in loco in carescis pleno saraphi;
3, 2 Rx. Rubi spina in qua rosa nascit — Rubus est genus uirgulti spinosi
thornistuda uel brama in quo mora beri crescunt Unde hiei'oniinus amos prophetiim
mora constringere dicit; 7, 20 Rx. Uirga aaron et uirga nioysi una erat — zusatx
quam habuit moysis quando prinium apparuit ei dominus in madian ; 27, 5 Rx.
25 Arula uas §neum quadranguluni in qua portant prunas — Arula uas eneum est
quadratum im pedes habens in quod carbones ponunt et super graticulam pone-
bant; 27, 10 Rz. Celaturis picturis — Celatura pictura in auro 1 argento sine
diuisione id incisione; 29, 2 Rx. Lagana de farina est prinium in aqua postea in
oleo frigitur — Lagana similiter panis est in prima plasma longus postea curuatus
30 finem ad finem. Coquitur in aqua primitus in qua postea in sartagine et oleo
frigatur gigroubit; 30, 18, Rz. Labium et labrum unum sunt. Uas eneum qua-
dranguluni in quo labantur sacerdotes — Labrum uas aeneuni est quadrangulum
et in quo sacerdotes templum intraturi manus ac pedes lauabant; 30, 23 Rx. Zmirne
calami id cassi§ tistul§ — Smirna calami cassia in arboribus et in arabia nascuntur
35 et miscentur ad pigmentis aliis.
In diesen mit Sg. 9 gerneinsamen text hat nu7i P grössere glossengruppen direkt
aus Rx. aufgenommen, ich lasse die belege folgen, obwohl einxelne gll. jenem ge-
meinsamen text angehört haben und nur in Sg. 9 ausgelassen sein können.
1, 14 Lateris; 1, 17 Mares; 4, 10 Ab heri (Stellung gleich Rz. zwischen 2, 5
40 und 3, 2); 4, 6 Instar; 6, 3 Adonai; 4, 10 Inpeditioris (in Rz. ebenso gestellt
und ebenso mit inparacioris glossiert); 4, 24 Diuersorio; 4, 25 Ilico; 6, 12 Pre-
sertim .i. maxinie; 7, 11 Archana; 7, 11 Malefici; 8, 9 Abigantur; 8, 12 Condixerat;
8, 14 Aggeres; 9, 2 Rennuis; 11, 10 Ostenta; 12, 3 Coetuui ; 12, 13 In edibus;
\
Hz. Und Sein Einflussbereich 239
12, U In moninientum; 12, 17 Ritum; 12, 19 Indigenis; 12, 23 Sinit; 12, 39
Duclutn; 12, 43 Religio; 12, 46 Eferetis; IG, 14 Pilo; 16, 32 Alui; 17, 2 lur-
gata; 18, 14 Prestolator; 18, 16 Disceptatio {diese beiden gll. tmd das in Rz.
ihnen vorangehende 17, 4 Pauxilluni kehren in P später tvieder); 19, 13 la-
5 culis; 19, 13 Clangere; 19, 16 Micare; 19, 16 Perstrepebat ; 19, 19 Paulatini;
20, 7 Insontem; 20, 7 Frustra; 20, 22 Preterea (Propterea P); 21, 4 Liberi;
[18, 16 Disceptatio; 17, 4 Pauxillum; 18, 14 Prestolator: s. vorhin]; 21, 14 De
industria; 22, G Aceruo; 22, 6 Segetes; 22, 13 Defert; 22, 15 Conductuni [in P
vorher); 23, 10 Serueris; 25, 29 Acitabula; 25, 31 Calamos; 29, 9 Initiaueris;
10 29, 36 Expiandum; 30, 28 Suppellectiles; 35, 35 Abigetarii; 38, 8 Excubabant.
Ausserdem lueist aber P mehrere grössere gruppen fremder gll. (17, 2 — 20, 4;
19, 13—21, 22; 22, 6—23, 10; 25, 9—27, 3; 28, 7 ff) auf sie sind arithmetisch
geordnet, überiviegend von deutschen erklärungen begleitet, gehören nur der zweiten
hälfte der Exod. an und bekunden ihre Selbständigkeit dadurcli, dass sie 1 9, 6
15 Perstepebat {sie) prastata und 25, 29 Acitabula id uasa niodica et qu§ cetum
(/. acetum) ferunt id izanari bringen, während dieselben stichworte bereits aus Rz.
mit den gll. id personabat und .i. acinarios ezichfaz aufgenommen waren.
Fast ganz mit Sg. 9 stimmt Zf 9'^^ — 11^*^ überein, doch teilt es mit P4, 10 Ab
heri; 6, 3 Adonai; 12, 43 Religio; 29, 13 Renunculos (Duos renes P), lässt 28, 4
20 Baltheum; 30, 13 Oboli fort, hat einige deutsche gll. mehr und zeigt zusätxe bei
Odoporicum im titel sowie bei 16, 3 Coturnix.
Den text von Sg. 9. Zf. und dem unerweiterten P hat Sg. 295 imvollkommen
arithmetisiert : es reihte 4, 27 In monte dei bei 3, 1 als Ad montem dei, 30, 18
Labrum bei 35, 16 ein und setzte Elatum eleuatum, das in Sg. 9. Zf. zwiscfien
25 gll. zu 30, 23 steht, an den schluss, iveil es diese gl. nicht unterzubringen ver-
mochte: wahrscheinlich hat sie Eleuatum elatum zu lauten und bezieht sich auf
29, 6. von dem Sg. 9. P gemeinsamen bestand fehlt nur 19, 1 In die hac;
25, 17 Propitiatorium; 35, 25 Neuerant, denn 29, 22 Uitalia scheint versehentlich
in den Levit. 3, 3 geraten 'zu sein, dagegen weist Sg. 295 nicht wenige gll. auf,
30 die Sg. 9. P. Zf. fehlen, zb. 1, 14 Luti limi ceni; 2, 5 Exposuit eum firsazta;
2, 6 Vagientem uueinonten ; 3, 22 Ab hospita hospes dicitur qui suscipit et qui
suscipitur; 5, 4 SoUicitatis populum itsw., ausserdem, wie das bei der Qen. der
fall ivar, eine reihe solcher, die sich in der Vulg. nicht vorfinden: Aequinoctium
est quando dies et nox horarum spatio äquales consistunt zwischen 7, 10 und 7, 12;
35 Agonista certator. Agonitheta preliator zwischen 21, 10 und 21, 19; Obiit moritur
zwisclien 25, 18 und 25, 20; Pumex pumiz zwischen gll. zu 25, 29; Admini-
culum adiutorium zwischen 28, 33 und 28, 36; Hospes amicus zwischen 29, 1
und 29, 2; Expilauit furatus est zwischen gll. zu 29, 2; Plasmator formator;
Plasma forma zwischen gll. zu 29, 22 {inelleicht veranlasst durch plasma in der
40 erklärung von 29, 2 Lagana); Occipitium pars posterior capitis zwischen 29, 40 und
30, 12 {dies wort aber auch in einer zu 28, 4 Cidarim gehörigen note des Sg. 292).
Eine hs., die Sg. 9. P nahe stand, aber mit Sg. 295 die gl. 4, 27 In monte
dei auf 3, 1 bezog und 10, 13 Et induxit dominus uentum urentem für 14, 31
240 Untersuch u NO EN Chkr Dik Rii{KLüix>8Aare
Vento ueheinenti rerwertete, hat V mit (.' .ii.^uiniiti mjearbeUel, zugleich aber durch
enÜeUnuntjen aus Isiilor erweitert.
E 32* — 37* iat aus V gekürzt, unter fortlassung der deutschen gll., von
denen nur 3l», 22 Dextrariola retjtilla erhalten blieb, dagegen fiat es mehrfach
;') erweiterungen aus Josepluis erfahren, so ;i2* nach 2, 5 über Moses auf findung
durch die königstochter =z Antiq. 29, 32'' — 33'' tuich 2, 12 über Moses krieg gegen
Aethiopien = Antiq. 2, 10 und 11 an fang, 34" «ie?* 13, 4 Mense nouaruni fruf^um
= Antiq. 2, 14, 34" aus Gregors Moralia in Job, praef p. 8, aus Augustin,
zb. 36**= Quaesliones in Ileptateuchum 2, cliv {Migne 34, 648). 36'', wo die
10 feste der juden behandelt werden, heisst es Habebant auteni hebrei v soUempnitates
ebdoinailaruin legitimas .i. ebdomadarn dierum a sabbato usque ad sabbatujii. eb-
doiuailam el)duiuadaiuin a pascha usque ad pentecosten. Eljdoiimdain ineiiäiuin
quando festji tabernaculoruin celebrabant. Ebdomadarn annoruin quaudo eis meiere
non licebat. Annos ebdoiuadarum .i. usque ad iubeleum qui erat annus remissioniö.
If, den Isidor 16, 9, 2 entnoniinenen abschnitt über saphirus bl. 35'' hatte wohl nur
aus fUichtigkeit unser codex V fortgelassen, am schluss bl. 37» eine knappe
mystische deutung der 12 cdelsteine [weder aus Haymo noch aus Bedä) mit der
marginalbemerkung Hec magis apocalypsi congruunt.
C, das nur geringe bestandteile der in Hz. Sg. 9 usw. vorliegenden alten glossatur
20 aufgenommen hat, besteht wesentlich aus Isidorischen exxei-pten. es bildet zugleich
den grundstock für Sg. 292, der dann aber ausserordentlich zahlreiche Vermehrungen
erfahren hat, von denen einzelne sich in Sg. 295 und Bz. vorfinden: 1, 11 Pharao
interpretatur dissipans; 1, 11 Fiton et raniasse ciuitates egipti; 2, 5 In papirione
in scirpeo uase; 2, 10 Moises interpretatur assumtus ex aqua; 2, 12 Sabulum genus
25 arene; 2, 15 Madian terra; 3, 1 Mons dei hojeb et sina unutn sunt (vgl. Sg. 295);
4, 14 Leuites quasi leuita; 4, 25 Sponsus sanguinum tu mihi es .i. de sanguine
meo natus; 4, 21 Ostensa quasi ostensa signa; 5, 6 Exactor coactor; 5, 7 Ad
conficiendos lateres ad miscendos t conponeudos; 5, 7 Lateres tegule; 5, 21 Fetere
putrescere (Foetere ohne gl. Sg. 295); G, 12 Incircuincisus labiis .i. ineloquens;
30 9, 31 Folliculi in quo granum est; 9, 32 Serotina sera; 12, 2 Mensis primus
martius quia ,xv. kalendas apriles; 12, 25 zti Cerimonie zusatz 1 sacra omnia
que aput grecos orgia uocantur; 12, 34 Conspersam farinam; 12, 39 Nee pul-
mentum occurrerant preparare; 13, 4 Mensis nouorum hebraice nisan Latine aprilis
(vgl. äF); 13, 21 Columna ignis et columna nubis una ex parte una iguis et
35 ex altera parte nvbes {vgl. PSg. 9. 295); 12,48 Colonia uestra consorciuni; 13, 16
Adpensum quid; 15, 15 Edom moab cognaminantur (cogut hs.) populi; 15, 14. 15
Philistim canaan populi; IG, 13 zusatz zu Ortigoraetre: alii auteni ortigometras
duces coturnicum esse affirmant Ab ortigia in qua habundant insulas {sie) nomi-
nätas; 15, 20 Tympanum insti-umentum musicum...; 15, 23 De mara de amari-
40 tudiue; 16, 13 Cotürnix quättala; 16, 14 Pilo tunsum stampf; 16, 14 Minütum;
16, 15 Man. Hü. quid est hoc; 16, 34 Gomor mensura attica xn sextarios habet.
est decima pars ephi; 16, 36 Efi ergo et batus vna est mensura .i. modiorum
trium; 16, 14 Pilum facit diminutiuvm pistillum; 16, 31 Simila farina lauata;
Rz. Und Sein Einflussbereich 241
16, 33 Man' manna; 17, 2 lurgatus litigans; 17, 8 Amalech populus; 18, 16
Disceptatio dissensio; 18, 21 Tribunus chyliarchos grece qui preest mille uiris l
tribunus dicitur qui preest tribubus et ordinibus id est patricio {darüber familie
senatorum) equestri {darüber mil ordini) et plebeio; 18, 25 Strenuis; 21, 6 Subula
5 Süila; 21, 19 Operas studia; 21, 19 Inpensa stips; 21, 22 Abortiuum abiectuni;
19, 21 Contestare; 21, 26 Luscus unum oculum habet; 21, 29 Cornipeta cornu
petens {darüber querens), vgl. Sg. 9. 295; 20, 5 Zelotis emulator {darüber ulciscens);
21, 6 Diis sacerdotibus, vgl. Rx.; 23, 12 Refrigeretur requiescat; 22, 13 Comestum
consumptum; 23, 14 Tres sollemnitas {sie) in anno in pasca in pentecosten sceno-
10 phegia (= Sg. 295) in octobre; 28, 28 Scabro; 23, 31 Mare palestinoruni .i.
mediterraneum ; 23, 31 A deserto arabi§ usque ad fluuiuni eufratem; vor 25, 5
Bissum steht 28, 18 Saphirus est ceruleus cum purpura, dartiach 25, 5 Pelles
iacinthinas purpureas; zwischen 25, 7 Ephoth und 25, 18 Cherub steht 25, 7
Racionale pectoralis pannus; 25, 10 Cethim; 25, 20 Oraculum et propiciatorium
15 unum sunt (= Sg. 295); 25, 24 Labium in niodum labiorum; hinter 25, 29
Fiale mehr calices minores (= Rz.). 25, 31 Hastile baculus in medio; 26, 7 Saga
.1. una tela in cortinis (= Rz.); 26, 11 Fibula nusga; 27, 16 Opere pluniario
in modum plume; 27, 19 Paxillus paruus palus; 28, 28 Uitta dicta quod ui
teneat; 28, 13 Vncus currus {l. curuus) inde uncinus; bei 28, 32 Capicium die gl.
20 houbitloh; bei 28, 49 Femora binbruh; 29, 1 Arietes inniaculatos .i. uni coloris
et absque uUo uicio; 29, 13 Reljculum iecoris nezzi leberü; 20, 7 Frustra in
uanum; 30, 13 Siclus habet xx obolos .i. siliqufj irr. scrupulus dimidium vi. pars
dracme; 30, 18 Labrum et labium idem est uas eneum quadrangulum in quo
lauantur sacerdotes {= Rz.); über dem ivorie piperis, dem letzten der erklärung
25 von 30, 24 Casia, die gl. peffares; 35, 22 Armill§ rotunde sunt {= Rz.); 35, 33
Carpentario opere a carpento .i. plaustro; 35, 35 Abietarius lignarius ab abiete
{= Rz.); 35, 36 Polimitarius artifex uestimentorum multicolorum ; 37, 16 Acita-
bulum acetoferum; 37, 17 Sperule rotunditates. den sehhcss bildet ein nachtrug:
6, 15 Filias cananitidis mulierum de canaan; 20, 25 Culter wafänsahs; 23, 17
30 Auersor detestor (= Sg. 295); 19, 13 Manus non tangit eum .i. hominem;
19, 13 Sicut foditur iaculis .i. perfodietur (pfodee hs.) spiculis; 28, 24 In margi-
nibus in finibus {= Sg. 295); 25, 6 Timiamata genus pigmenti; 27, 4 Graticula
rost {die gl. war vorher ihres ortes aus C gebracht).
Hauptbestandteile von S bilden entlehnungen aus C {zb. 25, 10 Duos semis
35 cubitos. Cuius quantitatis sit cubitus ille quo archa testamenti mensurabatur ioseph
in libris antiquitatum manifestat dicens facta est archa longitudinis v palmorum.
Inde patet quod illum designat cubitum quem duo palmi complent; 27, 5 Arulam
uas eneum quadrangulum in quo ignis ardebat et prune portabantur; die beschr^i-
bungen der edelsteine 28, 17 ff), aus Isidor {zb. 30, 34 Sume tibi aromata. Aromata
40 dicuntur queque fraglantis odoris qu§ india 1 arabia mittit siue ali§ regiones. Nomen
autem aromata traxisse uidentur quod aris imposita diuiiiis inuocationibus apta sunt
= Etym. 17, 8, 1), aus Rz. oder AFR [zb. 4, 10 Ab heri et nudius tercius totum
tempus preteritum significat; 5, 6 Exactoribus ministris exigentibus; 7, 20 Uirga
Althochdeutsche glossen V. 1-^
-42 UNTERmrcHiJNOEN Üheu Dik Biijkujlohhare
uaruii et inoy»i iiiia erat; ö, 2ü Aboiniriationert og^yptiorum .i. oue« quas colebant
Hed non inuiulucabant; 18, j?U Ceriiiioiiiart litus Hacriticandi; 21, G Dii« sacerdolihuri;
28, 4 Cydarim luitm lliyani uiiuiii mint), aus lliubun-\\'uluhfrUln koimnenlar (xb.
4, 24 Et uulebat euiu occidere. Per pruleinpnin incircumcisuiii pueniin dicit;
5 4, 25 Tetigitque pedes eius . . . (^uidaia dicuiit quod hanf^uis tctif^esset (sie) \)&\e»
pueri; 4, 20 Et dimisit .i. nioysen. reuersa est ad propria; 10, 21 Ut palpari
queaiit. Iperholicos dicitur ad distinctionein aliaruiii teiieljraruiii ; 20, 17 Incastratura
est ligameutum aliquod decentiäiinium. in lateribu.s tabularuiii foraiiiinibus factis
iiunittitur ut tabula alterius tabule coadunatione nullateims ualeat reflecti; 30, 23
10 Calainus quoque odoratus in arabia nascens communis iiidi§ et syri^ est et est
pigmentum ex arbore; 33, 17 Noui te ex nomine .i. t-pecialiter te probo), aus M
(2, 12 8abulo sande; 8, 19 Digitus dei e.st poteötas; 19, lU Sanctifica munda ;
19, 17 Ad radices zwo den nitigeii; 24, 4 Titulos lapidcs; 25, 25 Interrasilem
undertiloten; 25, 31 Hastile selpoum; 25, 31 Sperulas scibun; 20, 1 Retorta gizwir-
15 notemo; 20, 22 A sununo usque ad summum .i. a parte una Udque ad alteram;
28, 24 Marginibus orton; 28, 32 Ora suom; 28, 42 Ad femina zu den huffen;
33, 8 Papilionis tubernaculi; 34, 20 Non coques hedum in lacte matris eu§ .i.
nou ante vii dies a partu non occides; 34, 28 {s. Verceltone 1, 291) Fecit pro-
duxit; 37, 13 Per singulos pedes mens§ .i. per basim; 39, 3 Incidit zegenta;
20 39, 3 Extenuauit zoch; 40, 3 Dimittes ante archam .i. suspendes).
Cl. 4000 ist hier kontaminiert a7is S und M, nicht aus a. obwohl alle (jll. von
M, die verwertet sind, in a gleichfalls stehen, so müsste doch Cl. 4000, wenn er
auf a beruhte, regelmässig die bibel eingesehen haben, denn er führt des öfteren
die lat. lemmata nicht in der gekürzten gestalt von a an, sondern in der voll-
25 ständigeren, dem biblischen text entsprechenden von M, und es nähme wuruler, dass
er aus der masse der a-gll. immer nur solche sich ausgesucht hätte, die M entlehnt
waren, auch sprechen einxelheiten für die benutxung von M: so 1, 5 De femori-
bus de seminibus M-\- Cl. 4000 — De feniore de semine a; 2, 5 In papirione
saharahe 1 pinozahe M, Saharahe pinizaha Cl. 4000 — in saharahe l pinoze a;
30 33, 22 In foramine petr§ .i. xpl aduentus adpropinquabit M -\- Cl. 4000 — In
foramine petre .i. xpl aduentus aJpropinquat a. ich finde nur einen einzigen fall,
in dem aus a geschöpft sein könnte, während M 32, 19 erklärt: Confregit uitulum
et dedit ex eo potuni filiis israhei ut scirent qualis esset deus eorum tarn uugax
quam urina, und a, ein weiteres glossem anhängend, schreibt: Confregit uitulum
35 et dedit ex eo potum filiis israel ut scirent qualis esset deus eorum tani nugax
quam urina. At. hoc ideo fecit ut ostenderet quod ille qui ante paululuni quasi
deus adorabatur comminutus et quasi ad nihilum redactus stercori futuro consumi
potuisset, weist Cl. 4000 und die Karlsruher hs. aus Oeningen nur diese zweite
deutung auf: Confregit uitulum et dedit ex eo potum filiis israel ut ostenderet
40 quod ille qui ante paululum adorabatur quasi deus comminutus et quasi ad nihilum
redactus stercore futuro consumi potuisset. sie stammt aber aus dem kommentar
des Hraban-Walahfrid. man wird also hier und bei 8, 19 Digitus dei spiritus
sanctus, sowie bei den sonst mit ausnähme der ersten nicht nachweisbaren deutscJcen
Uz. Und Sein EiNFi.ussTiERKini 243
gll. 26, 19 staphile, 26, 31 plahmale, 35, 7 cheimata heranziehung einer andern
quelle zu konstatieren haben, die tatsache der kontamination geht aber daraus
hervor, dass dieselben gll. zweimal auftreten, erst in der form von M, dann in der
von S: 2, 3 Carectum semidahi; 2, 5 In crepidine in vntiephi; 2, 5 In papirione
5 Saharahe pinizaha = M, später In carecto in loco palustri ubi carix habundat; Per
crepidineni per summitatem ripe. Alibi extremitas l abrupta saxi t cuiuslibet rei;
Papirio deriuatur a papiro = S. die deutschen sowohl als die lat. erklärungen hat
daJier Cl. 4606 mehrfach aus seinen beiden vorlagen gemischt: so 9, 5 Uerbum
rem M, 2, 14 Verbum .i. factum »5 — Verbum dei .i. factum l rem Cl. 4606;
29, 2 Lagana flädo M, platnius S — fiada 1 blatemvos Cl. 4606. die lange
beschreibung der 12 edelsteine 28, 17 ff in a icnd S fehlt Cl. 4606 und 31. in-
folge der kontamination leidet die folge der gll. an manchen gebrechen.
Die glossatur Zf. 8=''"^ {nr XXIX), in der Gregor und Isidor genannt werden,
hat kein analogon. der mystische koinmentar Zf. 8*'^ — 9'''^ ist exzerpt aus Isidor s
5 erklärung 5, 359 — 407. es folgt Zf. Q^^-^ eine deutung der namen der Exod.,
aus Isidor s Alleg. 5, 126, 57 — 60 und Etyni. 3, 321, 43 — 47. gleichfalls ent-
behrt der analogie Zf. lla^- ^ (rir XXVI); hier wird philippvs in tractatu lob (vgl.
Paralipp.) zitiert, endlich stehen Zf. 11^^ — 13*^ unter der Überschrift De cubito
arch§ vi tabernaculi Beda auszüge, geschöpft aus Beda De tabernaculo 1, 4 p. 843.
1, 5 j;. 846. 1, 6 p. 850. 2, 1 p. 860 f 2, 3 ;;. 867 f 3, 5 p. 897. 3, 8 p. 903 f.
2, 11 j9. 880.
Die beiden deutschen gll. des Cl. 22307 (326, 37. 55) gehören zum gekürzten
Exoduskommentar des Hraban- Walahfrid.
lieTlticus» Sg. 9 und P haben, von mannigfachen Störungen im einzelnen
3 abgesehen, einen glossenbestand gemeinsam, der 1) bis 18, 18 reicht; es folgt
2) 11, 35 {bzw. 11, 11 P) — 25, 10 und 3) in ganz venvirrter folge 23, 42.
24, 6. 24, 18. 16, 29. 18, 9. 19, 23. 21, 20. 19, 16. 25, 34. 25, 24. 27, 3.
19, 26. 19, 35. 21, 7. 23, 40. 26, 35. 25, 49. 26, 20. 26, 30. 20, 27. hier
müssen verschiedene glossare zusammengearbeitet sein, denn zweimal begegnen die
) gll. 13, 2 (Quasi lucens .i. ut uessicula fecit in 1, Lucens crescens in 2) und 21, 20
(Herniosus holohter in 2, Hirniosus ponderosus in 3). aber sie lassen sich nicht
reinlich voneinander sondern, denn alle drei gruppen enthalten oUlehnungen aus
dem glossar Rz. in diesen gemeinsamen text, der mit dem randglossar AF 11, 16
Accipitrum genera xii plinius scribit iuueniri; 19, 28 Sticmata pictura in corpore
i quales scotti pingunt und 26, 26 Baculum panis .i. sustentationem 1 adiutorium
teilt, hat P zahlreiche weitere gll. eingemischt, unter ihnen stehen ganz zusammen-
hangslos hinter 11, 11 Morticina id per se mortua. Nominat eorum inmundiciam
die Worte et tergo repictis lucentibus guttis stellarum: sie sta7nmen aus Isidor
12, 4, 38 und gehören einer erklärung von 11, 30 Stellio an. auch diese Zusätze
) glossieren mehrfach stichworte, die der gemeinsame bestand Sg. 9. P bereits auf-
u/ies: 13, 2 Pustula gisprinc in 2, Pustula puilla in 1; 13, 3 Humiliorem id
firsuuinen in 2 und Humiliorem .i. tuillah bzw. tuolla in 1; 13, 3 Pilos id locca
in 2 und Pilos in album nmtatos colorem ut grint facit in 1; 14, 37 Uallicula
iü*
244 Untekhuchunuen Ühek Uik Hihelolohhare
k! coiicaua luca ad riimilitudineiii uallorutii appareiitia in 2, UalliculaH tuoliii bxw.
Uililiii in l; liS, 18 In pelicaturii id in loco coiicubine in 3, lii pelicatuiii In
chebirtod in 1; 'JJ, 10 In4uilinu8 choeht (nie) in 3, Inquilinus et uernaculug
ununi sunt in 2. soyar innerhalb der xutnitxyll. kehrt 14, 50 Papula nieder: puilla
5 tn 1 und Papiilarum scabearuni id quedillouo {vyl. u 344, 14 chxfdkllpnp) in 2.
anders steht es um 13, 11 Inoiitii innata in 2, Inolita anaclipeit (sie) in 2 und
um 21, 5 Incisuras pro luctu in 3, Incisura ubiscurt (sie) in 2: hier gehörten
nach ausweis von Rx. bxw. Sg. 295 die xuerst genannten gll. dem gemeinsamen
bestand an und sind nur in Sg. 9 ausgefallen, da die xusatxgll. sich xiffermüssig
10 ihrer Umgebung einfügen, so wird anzunehmen sein, dass sie marginal oder i?iter-
linear in der vorläge von P standen, aus einer Sg. 9 verwandten hs. ist Zf.
13''' — 14*' geflossen, das öfters gekiirxt hat und viel zahlreichere deutsche gll.
{darunter 342, 9 auch das ags. halstun) aufweist, ausser 10, 6 Capita uestra
(= PSg. 295) hat es mir geringfügige viehrgll., welche, wie der vergleich mit
15 Hraban-Walahfrids kommentar zeigt, ursprünglich waren, die nahen bexiehungen
zu Zf. beweist auch die getneinsatne koniqjtel 11, 10: Sg. 9 Strutionem. struz nus |
u f
nocturnas .1. nahtraban; | Noctuam .i. quae nocte | uolat } coruus mari | nahtagalah
atrüz
siue uuuiluh | ut alii uolunt Alii luti|Ciniain uoluerunt esse, Zf. Strutione. | Nus
uahtrama g .i. Uwilla. .i. nahtegulun
noct'nvs. Noctuam .i. coruus marin^ q j in nocte uolat. Alii lusciniä uolunt ee.
20 ^M;ei Zeilen sind miteinander vertauscht: die mit nus beginnende gehört hinter die
mit tnari endende, denselben fehler setzt aber auch Sg. 295 voraus, wenn er unter
lilguny des nunmehr unverständlichen nus schreibt: Noctuam. id est qu§ nocte
uolat. \ coruus marinus. siue vuuila. ut alii uolunt. Alii lusciniä uoluef ee id est
nahtagala. Nocturnus. nahtram. das richtige hat nur P erlwlten (Strutionem struz.
25 Noctuam. id quae nocte uolat. id coruus marinus nocturnus. id nahtram. \ uuila.
ut alii uolunt. alii lusciniam uoluerunt esse), welches aicch mit 1, 15 Rupto uul-
neris loco id inciso collo statt inciso loco der andern hss. das echte wahrte.
Den bestand von Sg. 9. Zf. P ohne die zusatzgll. in P hat dann Sg. 295
arithmetisiert : es fehlen nur Oblatorius .i. minister [Übersetzung von Leuiticus);
30 3, 10 Renibus lentipraton (Lentibus praton Sg. 9, Lubo super lumbos iacens caro
id lentipraton P); 8, IG Aruinulis ue'zti; 9, 22 Descendit transiebat; Garrula a
garrilitate uocis dicitur {s. Gll. 1, 342 aiim. 10) und 20, 11 Nouerca stiufmoater.
folgende, Sg. 9 mangelnde lemmata glossiert Sg. 295 anders als P: 6, 2 Extorserit,
dann freier räum — Extorserit aruuintit P; 8, 7 Subucula genus uestis — Subula
35 id tunica interiora P; 13, 11 Inolita increta — Inolitaco innata P; 13, 56 A solido.
solidum ueteres integrum dicebant — A solido festimo I a toto P; 14, 43 Puluis
elatus ohne gl. — Elatus ernomen P {vgl. Vercellone 1, 348); 16, 21 Inprecans
soluens — Inprecans t soluans .i. fluohhenti P; 25, 3 Non pötabis uineam non
secabis — Potabis uineam .i. abscides superfluos ramos P. die nahe verwandtscimft
40 von PSg. 295 bezeugt der gemeinsame fehler sucaret, succaret {bei 11, 29 Corco-
drillus) für usu caret. gegenüber Sg. 9. Zf. P enthält Sg. 295 die plusgll. 3, 3
Vitalia ubi uita tenetur {ursprünglich vielleicht zur Exod. gehörig, s. dort); 6, 20
Rz. Und Sein Einflussrereich 245
Mefliuni eius mane dimidium; G, 28 Defricabitur kiscorren uuirdit; 11, 14 Vultur
kir: 11, 18 Cignum albiz; 11, 30 Lacerta eithesa; 11, 30 Talpa sc'^ero; 15, 13
Sustinet passionem; Muliebria superuacuus niulierum sanguis nuncupantur {wohl
zu 15, 25 gehörig, wo passioni vorkommt); 18, 27 Accola uicinus; 19, 36 Statera
"> tmtina; 20, 27 Diuinatio falsa prophetia; 21, 7 Repudiata firtribiniu; 22, 22 Pa-
pula anguueizo; 23, 40 Arboris pulcherritn^ id est laurus; 23, 40 Ramos ligni
densarum frondium id est myrtus; 25, 17 Contribulos conciues qui de una tribu
^unt; 25, 25 Attenuatus ohne gl; 25, 49 Affinis mach, ausserdem bringt aber
Sg. 295 nicht wenige gll., die dem hiheltext fremd sind; und zivar Munificus
1" largus liberalis zivischen 6, 5 quintam und 6, 9 Ignis; Lenocinatior {sie) fornicator
vor 11, 11 Exsecrandum; Agape dilectio \ Caritas vor 11, 30 Cameleon; Elios
grece sol latine vor 11, 30 Stelio; Astronomii sunt qui stellarum nomina uocant
vor 13, 41 Recaluaster; Agonia alacritas fiducia confidentia vor 13, 48 Subtemen;
Uotiuum immolatum vor 13, 56 A solido; Sollertes ingeniosi astuti vor 14, 43
15 Puluis elatus; SoUertia soUicitudo vor 15, 13 Sustinet passionem; Solemnitas ab
eo quod solet nomen accepit vor 17, 13 Aucupio; Leuitas vueihmuoti vor 18, 14
Affinitate; Officit nocet vor 20, 27 Diuinatio; Impiger velox vor 22, 10 Inquilinus.
am schluss endlich sind hinzugefügt Elogium eloquium enarratio Eulogium bene-
dictio \ munusculum; Generositas insignis nobilis; Accurate libenter; Accuratioribus
20 pretiosioribus; Vaticinia poetarum carmina; Vasterna genus uehiculi; Superstitio
uitiosa religio, dafür, dass die bis auf geringfügige Verstösse gelungene durch-
führung arithmetischer folge nicht ursprünglich ist, dürfte sprechen, dass Moloch
deus amraonitarum in Sg. 9. P zu 20, 2 gehört, aber in Sg. 295 zu, 18, 21 ge-
zogen wird.
25 V ist iviederum, unter wesentlicher Vermehrung der Isidorischen erklärungen,
gemischt aus C und einer hs., die Sg. 9 am nächsten stand, namentlich mit ihm
bei 11, 5 Cirogilium den zusatz aliter similis muris et ursis teilte, der dann aus
L auch %"n aufnähme fand: er stammt aus dem brief des Hieronymus an
Sunnia und Fritila, Opp. ii, 1, 658. am ende hinter 27, 25 finden sich die gll.
30 18, 9 Foris genita .i. in itinere l in concubina \ in peregrinatione und 26, 30
excelsa uestra .i. idola uestra mit der bemerkung ista duo nouissima in ordine
histori^ non inueni. beide hätten, wie viele sonst, bei der Verschmelzung der zwei
glossare fortfallen können, zumal sie der kompilator nicht zu verifizieren vermochte:
sie müssen ihm. also wichtig erschienen sein.
35 E 37* — 39^^ schöpft aus V, unter fortlassung der deutschen gll. bis auf 11, 16
Larus und 23, 42 Umbraculum, mit geringen kürzungen {zb. fehlt die soeben mit-
geteilte schlussnotiz über 18, 9. 26, 30) tcnd wenigen Zusätzen, deren hauptsäch-
lichste Auspicium. Aruspicium. Fulguratio betreffen.
C besteht zum grössten teil aus Isidorischen exzerpten, weist aber daneben manclie
40 gll. aus Rz. oder AFR auf, zb. 11, 5 Cirogrillius erinacius bestia spinosa maior
ericio; 11, 13 Alietus auis similis aquilje sed maior; 21, 7 Prostibulum domus
fornicaria; 21, 5 Incissuras pro luctu; 20, 11 Nouerca matrea; 22, 10 Inquilinus
colonus vernaculus; 22, 10 Spatulas fructus palmarum antequam aperiantur.
24») UnTERSüCHUNOKN CbER DiK BinELOIX)R8ARK
Ihf (Iruliint/fit der tiemanien und ihre dcittsrhen fjU. sthnmen viflfru-h ymt
Urahan-Wdlahfrids koinmentar xum Lev^itk-us {nr XL) überein. aber aus R .
und namentlich aus Stj. 913 (Oll. 4, 460) ergibt sich, dojin hier Ifrufjon ältere
glossare venveriet hat: vgl. 460, 2. 12. 14. 18. 25 mit Migne 114, 814/: und
f) 460, 30. 33. 35 mit Rx. s. namentlich Di'Krulik OGA 1914 s. 134 — 64.
Die bas-is für Sg. 292 biUlet iviederum C; aber auch hier »ind neue gll. ein-
gemischt, von denen ich nur die bei 11, 29 Corcodrillus ange/uingte tienne: maß:na
auis et iacet in litore aperiens o.s suum dormleiido et tipris uenit et insilit ori eius
et moritur corcodrillus nichus {vielleicht Verwechslung mit dem idris des Rhgsiologus).
10 am schluss nachtrage: 10, 19 Lugiibri uultu lacrimabili uiiltu; 11,9 Pinnulae penna;
13, 18 Vlcus ulceris uvlnus; 26, 5 Tritura messium apprehendet vindemiani post
niessem uenit uindemiam {sie); 21, 20 Herniosus ponderosus; 22, 10 Inquilinus
colonus uernaculus. einige dieser gll. sind uns aus Sg. 9. P bekannt.
Als quellen von S lassen sich mit bestimmtheit nur C, M und Ilraban-lValah-
15 frids kommentar nnmhaft machen; ob Rz. direkt oder nur durch Vermittlung voti
oder Hraban vernrrtet unirde, bleibt xiveifelhaft. aus C sind genommen 7, 12
CoUiridas. panes quadrati de simula facti cum oleo in sartagine frixi ; 11, 18 Por-
firionem. alba auis cifjno similis. quidam pellicanuni dicunt; 11, 19 Erodioneni.
auis est {diese ivoiic fehlen C) fulice similis macnitudine et colore cignorum duro
20 et grandi rostro. quam greci herodivm latine diomedeam dicunt; 11, 29 Cktrcodrillus
animal in nilo a croceo colore dictum quadrupes sine lingua. superiorem maxillam
preter omnia animalia mouot magnitudine. excedit duos de xx cubitos. oua parit
quanta anser. dies in terra «agit noctes in aqua; 11, 30 Migale quasi mus gulosus
dicitur {diese ivorte Hrabanisch) ignota bestia quam tarnen similem cameleonti ferunt ;
25 11, 30 Cameleon animal diversicolor ut pardus. ad colores quos uidet facillima
conuersione uariatur; 11, 30 Stellio genus lacerto de colore Inditum nomen habens.
Est enim tergo pictus lucentibus guttis in modum stellarum et quasi manibus
nititur. cuius generis est botraca. saura. stellio. salamandria; 11, 30 Laceita reptile
genus est. dictum est quod brachia habeat; 11, 35 Scitropedes uasa fictilia ad
30 usum coquendi pedes tres habentia; 13, 2 Pustulf sunt bulle turgentes in cute
qu§ sepe cum serpedine crescunt. Pupula {Cl. 14584 Papula) autem est parui.ssima
cutis erectio circumscripta cum rubore et dicitur quasi papula .i. a crescendo. Pubare
enim crescere est. Sed hieronimus unum esse {hs. e) pustulam et papulam dicit;
15, 9 Sagma sella et est hebreum grecum et latinum (= AFR); 19, 10 {gl. zu
35 Racemos) Preputia pomorum est summitas eorum unde flos cadit qu§ idolis immo-
labantur; 20, 27 Phitonicus . . . Phiton autem consulere interpretatur ; 21, 20 Im-
petigo sicca Scabies eminens a corpore cum asperitate et rotunditate form§ quam
uvlgus saram uocat; 23, 14 Polenta farina subtilis fab§ uel tritici (= AFR);
23, 40 Spatulas fructus palmarum antequam operiantur; das folgende et dicuntur
40 per diminutionem a spata propter similitudinem aus Hraban {vgl. AFR). M sind
entlehnt 6, 15 Conspensa gechenetenu; 7, 9 Craticula rosta; 7, 18 Edulio cibo;
8, 7 Subucula alba; 8, 30 Per manum per uerbum {so Cl. 14584; S fälschlich
puerorum); 10, 20 Satisfactionem buza; 11, 9 Pennulas floszun; 11, 17 Bubonem
Rz. Und Sein Einflussbereich 247
huwen; 11, 17 Mergiiluni tucliil; 11, 19 Upupani witehopha; 11, 19 Uosportilionem
fledermus; 11, 30 Lacerta egidesha; 11, 30 Talpa sccro; 13, 2 Pustula aiichwaiza;
13, 11 Contaniinabit contaminatum iudicabit; 13, 12 Effloruerit irbluhit; 13, 41
Recahiaster uoclicalwer; 14, 16 Contra doiiiinuin contra arcam; 14, 54 Percupsure
") annial; 14, 56 Papulaniin anchweiza; 15, 15 Faciat offeret; 17, 4 Quasi sanj^uinem
fudcrit quasi honiinem occiderit; 19, 28 Stigmata aninial; 20, 19 Matorter<j muomun;
20, 19 Aniita pasa; 20, 27 Phitonicus spiritus wisahtulih atam; 21, 20 Herniosus
holo''tor; 23, 14 Pultes bolz; 25, 11 lubeleus annus reinissionis; 25, 25 Attenuatus
j^earmter; 25, 34 Suburbana uilla; 26, 19 C^luni sicut ferruin et terrani eneam
10 quia uobis tain gignunt fructum quam ea. aus Hraban endlich rühren her 1, 17
Ascella est pars in qua al§ iunguntur corpori (auch im randglossar) ; 11, 13 Griphes
est am'mal pennatum quadrupcs omni corporis parte leo alis et facie aquilis simile.
in iperboreis niontibus nascitur. equis multum est infestvm. nam homines uiuos
discerpit; 19, 29 Ne prostituas filiam tuam .i. ad prostibuluni non tradas. der
15 ansatx 11, 18 Onocratulum. huius sunt duo genera. unum aquatile alterum soli-
tudinis. auis longo rostro ist Isidor 12, 7, 32 entnommen, daneben müssen andere
quellen verwertet sein, aus denen zb. 3, 1 Hostia pacificorum per quam deus hominl
pacificatur. 23, 36 Et dies collecte quia vii dies in eo colliguntur geflossen sind.
Cl. 4606 stimmt, abgerechnet einige Jdirxungen, völlig %u S; mehr hat er nur
20 über 1, 17 Ascellas und über 7, 9 Craticula die gll. l platera und l scarta; für
19, 10 Racemos preputia setzt er Racemos truppin und in der erldärung von 11, 30
Lacerta (welche S fälschlich zu Stellio daselbst gezogen hat) schreibt er mit Cl. 6217
sed salamandr^ tanta uis est ut igne non ledatur statt salamandria que in igni-
bus uiuit.
25 Sg. 299 p. 34 — 72 = Zf. 14=^^ — lö'^^ (nur in minimalen Zusätzen und aus-
lassungen abiveichend) ■= nr XLIX besteht aus exzerpten aus Hraban- Walahfrids
kommentar.
IVnmeri. Zf. 15^^ — IS*'^ stimmt fast ganz zu Sg. 9, nur hat es einige deutsche
gll. mehr und bei 21, 29 Cbamos den zusatz: In libro autem iudicum (11, 24)
30 legitur idolum esse dicente iepthe que possidet chamos deus tuvs, lässt dagegen
31, 50 Murenulas und 32, 14 Alumni fort, die Sg. 9. Zf. mit P gemeinsamen
abschnitte lassen auf ein glossar, das von 1, 2 — 35, 4 reicht, ein zweites folgen,
das über 14, 3 {bzw. 13, 21 P) — ^35, 24 sich erstreckt, diese glossare sind ver-
schiedenen Ursprungs, denn 31, 50 Periscelides und Murenulas kommen in beiden,
35 aber abweichend erklärt, vor: einerseits Perscelides id armille in pedibus aurei hoc
est sporon ad cauallum und Murenulas id catenas latas et spissas diccho, andrer-
seits Perscelidas armill§ ornamenta tibiarum (Periscelidas peingueri. Alii nedon P)
und Murenulas menni kifpan (Murenulas id menni cum gemmis factum P, indem
es l gispan fälschlich zum vorhergehenden Dextralia zog); auch in Rz. steht
40 Periscelides armille alii ornamenta tibiarum. aber auch das erste glossar kann
nicht einheitlich sein, während sonst irn ganzen streng arithmetische folge herrscht,
bringt es 1, 50 Metabunt zwischen gll. zu 4, 14, die gll. 2, 2 Uexiilum; 3, 25
Excubias; 4, 14 Vatilla zwischen sohlten zu 5, 15 und 5, 18, endlich 8, 7 Aqua
348 Untersuchungen Über Die Bibeuiloksare
lustrationi« xwischm 6, 4 und 6, 5. obendrein war 4, 1 4 Vatilla .i. pala ad focum
siniilis uasao (juibus uqu^ de nauibuK |)roicitur .i. iw;henii8chuula, schon vorher als
Uatilla chella 1 baculus cum <juo ignis uertitur vorgekommen, vermutlich haben
die bezeichneten ijll. im archetijjms von S'j. 9. Zf. P am rand gestanden tind
5 wurden falsch eingereiht, beide grupjyen vermehrte dann P durch zahlreiche, zu-
meist die richtige folge wahrende xusätxe. unter ihnen begnet 33, 55 Claui nagala,
das bereits der gemeinsame text als Claui in oculis id conpunctiones enthalten, hatte,
sichere parallelen zu Rz. sind gering, unzweifelhaft aber benutzte das erste glossar
das randglossar von AF : vgl. 1, 6 ßurisadai unum nomen est (nur P); 6, 4 Uua
10 passa id sicca oleo peruncta; 6, 4 Acinum unum granum de potro; 0, 5 Nouacula
ferrum subtile; 10, 5 Concisius id longius; 10, 21 Directionis locus ubi stabantur;
17, 8 In domo leui .i. tabernaculo testimonii; 21, 16 Puteus ide super quo locutus
est dominus ide ad petram quam iussit dominus moysen percutere; 24, 20 Prin-
cipium gentium id quia in te gentes significantur quje in christo credituri sunt;
15 33, 55 Claui in oculis id conpunctiones; 34, 4 Ascensum scorpionis proprium nomen
loci, die beiden glossengrxippen hat dann Sg. 295 arithmetisch vereinigt, nur 21, 14
Bella domini bella israel am schluss nachgetragen, 4, 14 Fuscinula und 7, 13
Acitabulum ausgelassen, aus P 30, 13 Extiniplo und das dort anders verdeutschte
4, 20 Curiositate aufgenommen, ihm eigentümlich und Sg. 9. /'. Zf. fehlend sind
20 7, 89 Vt consuleret oraculum; 11, 5 Porti forro. Cepe. Alea chlobilouh; 12, 8
Enigmata id est similitudines; 13, 21 Precoces frumerifiu; 13, 23 Procer§ statur§
hoero kiuuahste; 14, 44 Contenebrati obc§cati; 18, 30 Pr^clara; 19, 13 Spurcicia
inmunditia; 25, 2 Iniciatusque est israel beelphegor consecratus est; 32, 11 Si
uidebunt si pro non ponitur, sowie die jeder bexiihung xu Numeri baren, wohl
25 einem alphabetischen glossar entnommenen ansätxe Erronei errantes 7iach 14, 3
Vasta; Eros vir fortis dominus tiach 15, 4 Oephi; Exul qui extra solum est nach
16, 11 Globus; Extorris dicitur quia extra terram suam est peregrinus nach 21, 9
Percussi; Exturbat expellit nach 21, 18 In datore legis, am ende hinter 21, 14
Bella domini (s. oben) stellen noch Monilia dicta sunt a monendo; Cis in ista ripa;
30 Pituita est humectatio que ab oculis fluit; Superuacaneus labor inutilis labor;
Pastoforium sacrarium ; Fritico fruticem facio cruoh. von ihnen kann Cis, das
ebenso glossiert in Hz. voi'kommt, ursprünglich dem glossar atigehört haben; der
redaktor verstand es nicht unterzubringen, weil die Vulg. dafür trans aufwies.
V kontaminiert eine Sg. 9 und Sg. 295 ähnliche hs. mit C, unter Vermehrung
35 der Isidorischen exxerptc. aus V ist £"39* — 4tO^ gekürzt; hinzu kam ein grösserer
Zusatz ziviscfien 24, 4 und 24, 7, der aus des Origines Homiliae in Numeros
XVIII, 3 p. 716 und xiii, G p. 673/" Migne stammt. C selbst ist wesentlich
Isidorisch und weist bloss geringe bestandteile von Bz. bexw. AFR Sg. 9 auf.
auf C iviederum beruht Sg. 292: hinzugekommen sind nur nach 24, 24 Trieris:
40 Lique|tur prostibulum uocant {letzteres wort unterstrichen): damit kann nur 25, 8
Lupanar gemeint sein; sowie 33, 55 Claui in oculis .i. conpuncciones ^ Rx.
Sg. 9. 295. PAR, ferner nach 34, 4: 21, 14 In libro bellorum israhel in libro
bellorum domini, also gleich Sg. 295 Bella domini bella israel an den schluss ge-
Rz. Und Sein Einflussbereich 249
stellt, und 32, 9 Botrus dröbo. Sti''ps trunc Gll. 364, 13 ist Glicht deutsch,
sondern = truncus C und gehört, wie seine Stellung hinter 7, 3 Plaustra erweist,
XU 8, 4 Stipes.
Hauptbestandteile von S machen C und M aus. letzterem entstammen 1, 52
5 Metabuntur herbergent; 4, 7 Mortarioluni niorsare; 4, 14 Tridentes crowila; 5, 15
Sati genus rnensur^; 8, 7 Aqua lustrationis purificationis; 9, 13 Exterminabitur
. . . t peribit; 10, 7 Ululabunt plasent; 10, 29 Raguel madian et ietro . . . unum
sunt; 11, 5 Cucumeres churbeza; 11, 5 Pepones erdephili; 11, 17 De spiritu tuo
de sapientia tua; 11, 18 Sanctificamini lauamini; 11, 20 Nausia unwilloth; 12, 14
10 Si pater eius spuisset in faciem eius .i. si contra patrem dilinqueret; 14, 44 Con-
tenebrati pituompta; 15, 38 Angulos ort; 16, 22 Spirituum angelorum; 18, 30
Area agro; 18, 30 Torculari uinea; 21, 6 Ignitos serpentes di§pades (sie); 21, 8
Percussus kiahter; 23, 10 Puluerem iacob. .i. extremos; 23, 10 Stirpis Israel prin-
cipes; 25, 3 Iniciatus ofFersens; 31, 22 Stagnum zin; 31, 50 Periscelidas . . . l
15 calige feminarum; 31, 50 ]Murenulas s°uorli catenul§ qu§ a pectore mulierum
pendent; 33, 52 Titulos alt,*'"ia; 34, 15 Du§ seniis tribus tercia media tribus;
35, 12 Causa sculda; 35, 24 Uentilata irsuohtiu; 36, 6 Promulgata dicta. aus
Hraban-Walahfrids kommentar ist genommen 5, 14 Zelotipia est furor cum rancore
mentis accensus; 21, 29 Chamos idolum fuit \ ciuitas sicut ar et arnon et dibon;
20 34, 7 Montem altissinmm anianum 1 taurum, aus Rz. vielleicht 21, 14 Libro bellorum
domini .i. bellorum Israel; 23, 22 Rinocerotis. Rinoceron animal est cornu habens
in nare.
Gl. 4606 weicht nur unerheblich von S ab: über 5, 14 Zelotipi§ hat er die gl.
inzihte (= M), 6, 4 weist er statt Ab uua passa — fit passum nur Passa kidartiv
25 (vgl. M) auf und hinter 13, 24 In ueete stanga setzt er noch falanga.
Sg. 299 p. 42—51 = Zf. 15^2— 17^1 {= nr LV) hat aufs stärkste den
kommentar Hraban-Walahfrids verwertet; auf andere benutzte quellen deuten ver-
weise wie vt quidam ferunt, secundum quosdam, l aliter. mit Zf. 11^^ Anima
rationabilis concupiscibilis irascibilis dicitur beginnen wenige gll. zum Levit. —
30 25, 21, denen solche zu Numeri folgen; an sie schliessen sich die namen der
42 mansiones des 33 kap. an, und zwar nicht nach Isidor In Exodum, sondern
nach des Hieronymus brief an Fabiola (Opp. ii, 58Q ff), wie Rubvs 1 odium der
mansio 8 zeigt; am ende steht noch Dipsas {Deut. 8, 15 oder auf Num. 21, 6
Ignitos serpentes bezüglich) mit Isidors erklärung 12, 4, 13. Zf. 18*^ Maria
35 soror moysi Synagoge speciem pretulit — 18^^ mitte = Isidor Alleg. 61 — 66. 70.
71. 69. 67. 68.
Deateronomium. Sg.d. Zf. 18*' — IS*'^. P zeigen gestörte folge : sie bringen
8, 15 Dipsas; 12, 15 Caprea zwischen 14, 1 und 14, 5, 14, 21 Non coques;
15, 3 Exiges; 15, 6 Fenerabis; 15, 6 Mutuum; 18, 3 Uentricolum; 18, 20 Arro-
40 gantia hinter 23, 2 — 32, 17 und lassen auf Arrogantia folgen 24, 1 Libellum
repudii; 25, 18 Confertus {l. Confectus); 26, 2 Cartallo; 27, 2 Calce; 27, 2
Leuigabis; 28, 50 Gentem procacissimam und (nur Zf.P) 33, 19 Thesauros hare-
narum ; es sind also partien eines zweiten glossars an unrechtem ort eingereiht
-'''^* rNTFRHl'CHl'NCiKN VuiM DlK BinKI.<iI/).S«ARK
uorilni. Sij. 295 hnl die gll. firilfnnptisrh f/eMtlm-t, einiije ijeknrxt oder fortgelnssfin,
andere hingegen mrhr als Sg. 9. Z/'.P, so 11, 14 Temporinam el serotinani; 12, 12
Leuites minister; 14, 17 Nicticoracem nah'rani; 17, 17 Illiciant animuin kispanen ;
21, 14 Non sederit non placuerit; 21,22 Plectendum damnanduni; 23, 1 F!umichurt
5 ca.stratus; 7, 20 (ximschen 27, 2 tind 28, 4) Spurntiani itiunutiditiani ; 28, 27
Prurigine soalpitudine; 28, 35 In suris in uuadoii. in poplitihus; 28, 08 Clasnibu-
nauibus; 20, 19 Sitientem in dci eultnra dncet in errort-ni (= V); 32, 38 Opi-
tulentur adiuuent; 33, 17 Uentilabit .i. extenninabit. darauf als schluss Isolwlo
in j>enere (rnissverstanden für 30, 9 In sobole); Sillopisnuis {jrece latine argnnien-
10 tatio dicitur. ßillogisnius conclusio; Nouilunium. Remiiuniiun. Plenilnnium. Inter-
luniuni. ausserdem zwischen gll. xu 1, 1 mtd nach 14, 5 die n ir-hthihlischen
Eulopfiuni munusculuni \ laus itnd Vidiiata desolata. stnlt 18, 10 Lustret durhclcitta
P und 18, 11 Incantator jjlastrari P sieht Lustret filiuni suuin purget und In-
cantatores \ niarsi diountur qui artetn uerbis perajiunt ()•///. Hieronymus In
1"^ Danielen! p. 1077). die von Sg. 9. ZfP auf 15. 3 bcxogene gl. Exip-es requires
ordnete Sg. 295 bei 19, 21 ein. P endlich enthält die sonst fehlenden ansätxe
4, 84 Portenta icl mirabilia; 14, 1 Caluitium caluui; 21, 12 Ungues et ungul^
unum sunt; 21, 12 Cesariem capillos: sie können ebensoivohl von der sonstigen
Überlieferung fortgelassen als von P nachgetragen sein, einfluss von Pz. zeigt sich
20 nametitlich in Sg. 295.
V vereinigt fast alte gll. von C mit zahlreichen einer hs., die Sg. 295, abgesehen
von dessen xiisätxen, am nächsten stand, teilt aber mit Sg. 9. P.Zf. die von Sg.
295 übergangene gl. 6, 5 Ex nionte tua .i. ex opere tuo {vgl. Vereellone 1, 497)
und bei 10, 14 C§li celorum den passiis ut unus sit — vii angeloruni. dock V
25 reicht auf bl. 63* nur bis 29, 19, bl. 63*' füllen neumierte texte, 64» — 90*^ aber
folgt ein sehr ausführlicher hommentar über hrip. 32, der aus Hraban-Walahfrids
Deuteronomiumauslegung herrührt und zu der Wolfenbüttler hs. Wiss. 29 bl. 149'* —
155'' stimmt.* aus V schöpft wieder E 41« mitte Pharan — 47": auslassungen
sind mehrfach durch abgleiten des cniges von einem ivort auf ein später folgendes
30 gleichlautendes hervorgerufen, voratigeht 40* — 41* ei7ie fremde partie, die mit
einem stück aus dem anfang von Beda In Leviticvm (Opp. 4, 121) einsetzt und
mit abschnitten aus Origenes De numeris hom. i, 2. 3 (Migne series graeca 12,
587/") fortfährt.
C erfuhr nur geringen einfluss von Rz. oder ÄFR, in der hauptsaehe besteht es
* den anfang hat des Hemigius von Auxerre Deutet onomiumkotnmentar benutzt: vgl.
Wiss. 29 bl. 149* Audite caeli qu^ loquar et rJq. raaxima elementa in testimonium uocat.
ut inten tum faciat auditorem. et ut significet se de niagnis locuturum. Concrescat in
pluuia doetrina mea et cet. sicut in numerabiles sunt pluuiarum guttae et roris. sie in
hoc carmine de inscrutabilibus iudiciis dei disputabo mit Cl. 3704 bl. \\7^ Audite celi.
Inuocat celum et terrara duo maxima elementa quibus mundi corpus perficitur. et facit
attentum auditorem tamquam de niagnis locuturus . . . Concrescat in j^luuia doetrina
mea .i. in similitudiuem pluuiy. sicut pluuialis res iunumerabiles habet guttas. sie de
inscrutabiübus iudiciis dei hie locuturus est.
Rz. Und Sein Einflussbereich 251
aus Isidorischem gut. mit ihm stimmt Sg. 292 ühcrein, das als imrldrag die gl.
5, 83 Proteleiitur ö;ilengit uuerden, in der form also von M, auftveist.
S hat tntr in geringem masse C ausgebeutet {so 5, 5 Sequester mediator (jui
certantibus modiiiP interuenit apud quem jiignora deponi solent a sequendo dictus
5 euius fideni utniqne pars sequitur = Isidor 10, 260), aus Isidor 19, 33, 2 iibe?'-
noynmen 23, 13 Balteum cingulum militaie apud ronianos dictum quod ex eo
signa dependent ad demonstrandam legionis militaris summam vi milium et sex-
centorum ex quo numero et ipsi consistunt. Uiide et balteus dicitur nou tantum
quod cingitur sed etiam a quo arma dependent, vereinzelt Rz. bziv. Sg. 9 he-
10 nutzt {zb. 10, 14 C^lum et c^li c^lorum. quidam dicunt iii c^los esse aerium
§therium et sydereum. nomiulli vii c^los esse dicunt Primum aerium secundum
^therium tertivni olimpium quartum igneum quintvm firmamentum sextvm aqueum
septimvm angeloruni), sehr stark aber des Bemigius kommentar (4, 24 Emulator
uindex 1 zelans; G, 3 Lacte et melle manantem .i. omnium rerum copia abundantem;
15 14, 5 Bubalum uri sunt quos uesontes appellamus ; 14, 5 Quidam dicunt camclo-
pardulus bestia albis maculis respera (sie) capite camelo similis collo equino pedibus
pubalinis per cetera pardus; 14, 12 Alietum genus uulturis sed maior; 18, 3
Uentriculum pinguedo subtus uentrem; 24, 1 Libellus repudii erat cartula dimis-
soria quam uir uxori dabat si eam odio habuit. Hoc enim tunc temporis per-
20 mittebatur ne maius peccatum hoc est homicidium fieret; 26, 2 Cartallo canistro
uas uimineum; 26, 5 Sinis laban ; 26, 5 Patrem meum iacob; 28, 57 Secunde
sunt sordes qu§ partum secuntur; 32, 6 Heccine pro h^cne; 32, 15 Incrassatus
repletus saciatus; 32, 15 Dilatatus auctus multiplicatus; 82, 16 In abominationibus
.i. idolis; 32, 42 Nudati inimicomm capitis; Captiuorum capita qui distrahendi
25 erant radebantur. Unde in historiis legimus uendidit sub corona; 32, 51 Non
sanctificastis non sanctum ostendistis; 32, 51 Aquas contradictionis locus est ubi
dominus contradixit moysi et aaron terram repromissionis; 34, 6 Et non cognouit
homo sepulchrum eius ne iudei ad idolatriam proni illum pro deo colerent; 34, 10 Et
non surrexit propheta ultra in israel sicut moyses .i. in ueteri testamento. Hoc
30 non moyses dixit sed ezdras de suo adiecit qui bibliothecam a chaldeis exustam de
suo sensu reparauit et litteras quibus nunc iudei utuntur inuenit) und M (1, 18
Conuersatio uita; 2, Ar ciuitas; 4, 3 Contriuerit .i. perdiderit; 4, 20 De fornace
ferrea .i. de duro labore; 4, 32 A summo c§li usque ad summum eius ab una
parte usque ad alteram; 7, 16 Deuorabis perdes; 7, 20 Scrabrones hornuza nimium
35 pauorem; 10, 15 Conglutinatus coniunctus; 10, 17 Qui personam non accipit
diuitem; 14, 1 Non uos incidetis Cum mortuos plangetis; 15, 14 üiaticum Wege-
wist; 18, 3 Uentriculum Wamba; 20, 10 Offeres irbutes; 21, 14 Humiliasti
nihontost; 22, 8 Murum tecti per circuitum cancellos dicit; 22, 19 Condemnantes
iudicantes; 23, 1 Attriti firmusti; 23, 1 Ueretro minco; 23, 2 Manzer huorlinch;
40 23, 2 Ecclesiam concilium; 23, 7 Idumeum de stirpe esau; 23, 12 Requisita se-
creta; 24, 1 Scribes libellum repudii zerwurfes; 25, 1 Interpellauerunt irröfent;
26, 2 Cartallo cainun; 27, 2 Calce leuigabis chalche tunichost; 28, 31 Immoletur
occidatur; 28, 48 lugum ferrcum harten gitinhc; 28, 50 Procacissimam inmanissi-
252 Unterbuchunoen Übek Dik Hibelolohsare
nuini; 28, 5() Teneritudinem zart; 28, o7 Illuuie unsubire; 28, 57 Secundarum
k'litaro; 31, 17 Deuoratione heriunga; 31, 2U Detrahent iiispraehont; 32, 3 Mufriii-
ficentjam lop; 32, 4G Testificor dico; 33, 17 Uentilabit ziwaibit) verwertet.
Cl. 4006 hat nur 14, 26 Siceram sicera hebraice otiiiie dicitur qurxl inebriat
5 excepto uino = Cl. 6217 = Remifjius und 26, 5 hinter Patrein ineuiii iacol) : ul
ur chakUjoruin abrabam mehr als S.
Sg. 299 p. 52 — 79 ist ein ausxug aus Hraban-Wakihfrids kommentar, der in
nr LXV und nachtray mit deutschen gll. ausgestattet auftritt: auch diese (jll. tvird
Ilraban aus älteren Verzeichnissen übernommen haben, da dei- dativ pl. sceffertim
10 Ilraban kaum mehr xuxutrauen ist. der ausxug kehrt mit geringen abweichungen
in Zf. IS"* — 20"^ wieder, hrii-ht dort aber schon bei p. 61 des Sg. 290 ab. statt
3, 17 Mare deserti quod est salsissimuni steht in Zf. ein abschnitt über 7, 1 unter
vergleich mit den 8 todsünden.
Josue. Sg. 9 und P haben miteinander gemein, dass sie hinler einer glossen-
15 reihe, die vo?n prolog bis 24, 15 reicht, eine xweite folgen lassen, welche 2, 18
bzw. 10, 13 — 24, 32 umfasst, und dass sie zivei bzw. drei gll. des prologs
(Arcuato uulnere; Postliminlo und P Syrenarum cantus) zvnschen gll. der ersten
gruppe, die sich auf 7, 21 bexiehen, einschieben, in P mit der bemerkung Ista uerba
in prologo inueniuntur. hält man dazu, dass nunmehr Postliminio, Syrenarum,
20 15, 5 Lingua niaris und 23, 13 Sudes ziveimal auftreten (Liminio id repetitio.
Limen drisguflTli dicitur. quidam Codices habent Exilio id ihsilih — Postliminio id
post mortem patris et matris; Sireiiarum meriminnino 1^ gelastraro — Syrenarum
cantus id metricum (/. meretricum) maicas sicut fecit ulixes in insul? P; Lingua
maris id scahho \ gero — A lingua niaris id sonitu maris; Sudes stechen — Sudes
25 id precas P), so kann keinem xweifel unterliegen, dass wir es mit zivei ver-
schiedenen glossaren zu tun haben, deren xiveites einschliesslich der 3 prologgll. im
archetypus am rand des ersten eingetragen stand, dazu kommt, dass sämtliche gll.
dieses ztveiten glossars in R%. wiederkehren, während aus dem ersten nur ver-
einzelte sich dort vorfinden, nämlich im prolog H^anXanc id exemplis; 7, 21 Re-
30 gula labeleia. das gesagte wird weiter durch Aug. bl. 103'\ 104^ be-'stätigt. auch
hier folgen einander zivei glossare, das erste reicht vom prolog — 24, 26, das andere
von 2, 18 — 24, 32. letzteres entsp-icht dem zweiten in Sg. 9. P: nur sind seine
drei prologgll. den prologgll. des ersten glossars eingereiht und die zahl der gll. ist
grösser; mehrere von ihnen zeigen noch ags. bestandteile (5, 11 Polen ta .i. sub-
35 tilissima farina (:= Rz.) .i. sineduma uel gisistit melo; 7, 21 Regulam auream .i.
8
hringan gyrdisles) oder stellen sich näher zu Rz. (9, 5 Palistris Pitatiis .i. modica
corcola, /. coriola). beide glossare des Aug. reproduziert auszüglich das randglossar
AF. gegenüber P kennt an mehr gll. Sg. 9 nur 11, 21 Enahini id gigantes und
15, 18 Suspirauit arsuftota: beide stehen im Sg. 295. mehr als Sg. 9 hat PS, 15
40 Ripas stad; 6, 19 Reposita giporgenen; 8, 29 Congesto gifrumitemo; 15, 18 Suasa
gispaniui; 18, 3 Ignauia slaffin (s. nachher); 20, 4 Conprobent arsohant l hir-
forscont; 23, 1 Persenilis id ualde senilis; 23, 2 Progressionis (sie) aetatis id
1
Rz. Und Sein Einflussbereich 253
framgigangenes Altres; 23, 12 Coniibia hiunga (= Rz. Conubia coniugia); 2, 18
Funiculus cocci rubeus (= Rz. Aug.); 23, 13 Sudes ict precas (= Aug.).
Sg. 295 hat die glossare, wie Sg. 9. P sie bieten, arithmetisch zusammengearbeitet,
und xwar auf grund einer hs., die Sg. 9 naJie stand {denn die plusgll. von P
5 fehlen bis auf eine); er iveist aber mehr auf 6, 22 Sacramento iuramento; 6, 25
Imprecatus est nialedixit; 8, 25 Conciderant und darnach freier räum, hier be-
gegnet nun eine weitere doppelgll.: 18, 3 Marcetis ignauia zwischen 17, 15 und
18, 28, Marcetis languetis. Ignauia inibecillitate 7iach 24, 32, diese beiden ivorte
= Rz., das zweite =■ Ignauia slaffin /*. ausserdem bringt Sg. 295 das der bibel
10 fehlende Austeritas s§ueritas zwischen 15, 34 und 17, 15 und hängt seiner ge-
ivohnlieit gemäss am schluss fremde gll. der art in grosser zahl an: Zaberna ubi
uestes ponuntur aut quodlibet aliud; Uniones margarit§; Eliminauit extra limen
extulit l eiecit expulit; Elinguis sine lingua mutus 1 ei similis; Duellum bellum
pugna; Grapbia grece scriptura latine; Fenix auis nobilis atque regia unde fenicia
15 dicitur regio; Gliscit ardescit crescit; Promontorium saxum in mari eminens;
Glossam grece latine aduerbiuni hanc dicunt greci quia quicquid illud est in uno
uerbo declarat.
Hierher gehört endlich der teil von V, der aus einer Sg. 295 nahe stehenden hs.
geschöpft und dann viit dem text C vereinigt wurde, er hat nur eine mehrgl.
20 23, 14 Ingrediar uiam uniuers? terr§ per quam omnes homines ambulare coguntur,
setzt zu 7, 21 Pallium coccineum fei^llot noch cocco uariatum und glossiert 6, 5
Conciäior nicht deutsch, sondern rnit concussior. V liegt dann E AT^^ zu gründe:
doch sind sämtliche deutsche gll. fortgelassen und einige kürzungen vorgeno7nmen.
mehr hat E nur 6, 26 In primogenito suo fundit .i. in morte primogeniti et in
25 novissimo ponat in (?) .i. in morte nouissimi. auch C benutzte verschiedene gll. von
Rz. oder AFR und vermehrte sie mit Isidorischen erklärungen. Sg. 292 wieder-
holt C und fügt am schluss aus Rz. hinzu 15, 5 A lingua maris a sonitv maris;
15, 15 Ciuitas literarum dicitur quia in ea literati fuerunt; 23, 13 Sudes stipites
stecko.
30 In S lassen sich wieder unterscheiden gll. aus der sippe von Rz., zb. 10, 13
In libro iustorum in annalibus Israel itaruin; 19, 26 Carmelum maris proprium nomen
loci, entlehnungen aus C, zb. prolog Syren^ tres finguntur ex parte uirgines et ex
parte uolucres habentes alas et ungulas quarum una uoce altera tybiis tercia lyris
cansebat. que iUectos cantu nauigantes in naufragium trahebant; 9, 5 Pitaciis modicis
35 corriolis, und anleilien bei M, zb. prolog Siluam dichi; Membra Cola underlaz;
Cudere scribere; 2, 6 Linistipula harabozan; 3, 5 Sanctificamini mundamini; 6, 25
Imprecatus est maledixit; 7, 25 Exturbat perdat; 9, 5 Pitaciis ruimun; 15, 19
Benedictionem follaist; 19, 9 Funiculo parte.
Den text von S bringt auch Zf. 21*, hat aber alle dort übergeschriebenen gll.,
40 somit auch alle deutschen fortgelassen, es folgen namenserklärungen aus Isidors
Alleg. 72 — 74 und am linken rand Etym. 7, 6, 49. 50, bl. 21''' oben Alleg. 75,
erweitert nach anathemate durch confusvs ligulam {darüber nuscun nr LXXXIII)
auream 1 aliud uestimentum, darauf Etym. 7, 6, 51. 52. Cl. 4606 entlehnt aus M
254
UnTEIWUCHUNOEN ÜuKH 1)11. HlltKUJLOHHAKK
mehr als S ; statt der icorte des proloys Porilliininium dicilur reuereio de captiuitate.
quamlu aliquis liiiieii cluiuu.-i su^ reuersus Ue captiuitate iiij^reditur illud postliminium
dicitur heiast es ijleuU CL Ü217. AT poötliuiiiiio redit qui po.st captiuitatem
ieiur>iis iura »jUü aiiiiaerat recipit.
r> Judieuui. In dem tiy. 9 und 1' gemeinsamen bestand ist die normale folge
dadurch gestört, dass beide 1, 35 Testatio quia ibi testes fcceruut xwisclien 4, 14
u)id 4, 21; 5, 15 Magnanimorum id rubenitarum id mihilmottaro luischen yll. xu
4, 21; 17,5 Teratiu id idulum und 14, lU Pronubiri id de rtodalibu.s qui cum eo
fuerunt. In nuptiid ut quiilam uolunt xwischen 21, 12 und 21, 21 bringen, ausser-
10 dem reiht l' 1, 2 ludas Uöcendit id othouiel de ip^a tribu xwischen 4, 14 uiul
dem eben erwähnten Testatio, sowie Lacuiiaria pendeutia luniina dict§ quasi luca-
naria id est in aere pendeutia, das xu 7, IG Languena gehört, xuisclien 9, 14
und 9, 44 ein, während in Sg. 9 beide gll. den richtigen platx einnehmen, es
scheint, dass sie sämtlich im archetypns am rand standen und grösstenteils falsch
If) eingeordnet imirden. diesen grurulstock hat 1* mit xahlreichen gll. vermehrt, die
sonst nicht nachweisbar sind und auch dadurch ihre frühere Selbständigkeit ver-
raten, dass 1)1 ihnen 4, 21 Clauuni nagal vorkommt, uährcnd die gemeinsame
partie Sg. 9. P bereits Clauuni tabernaculi id quando tenditur tiibernaculum claues
feriatas terre infiguntur enthalten hatte, ob diese xutaten in sich einiteitlich sind,
20 erscheint xweifelhaft, denn 3, 24 ist doppelt vorhanden, einmal an dem ihn ge-
bührenden ort als Per posticum id turlin, sodann xwischen 3, 15 filii ioseph quia
duo fuerunt (der an fang tilii geniini fehlt) und 4, 21 Clauuni tabernaculi als
portica Cuniculuni id buniiie bostiuni. den Sg. 9. P gemeinsamen text hat Sg. 295
arithmetisiert. ihm fehlt nur IG, 9 Putaniine Craffilin et cum eo funes torquebitur,
25 dagegen teeist er mehr auf G, 19 Ivs carniuni proth {docli vgl. die xusatzgl. P lus
souf); 3, 29 Circiter quasi; 11, 37 Cum sodalibus cum sociis co§uis; IG, 12 Quasi
fila telarum vuoppo; IG, 28 Luminum oculorum; 17, 10 Parens pater; 19, 7
Obnixe studiose und am schluss 13, 5 Nazareus sanctus. Nazareus olini dicebatur
qui sanctam comam nutriebat nihil contamLiiatum conspiciebat abstinens se a uino
30 omnique sicera qu§ nientem ab integra sauitate peruertit = Isidor 10, 191. von
der geplanten arithmetischen folge iveicht Sg. 295 nur dreimal ab, wenn er 3, 29
Circiter quasi xwischen G, 38 und 7, G, 20, 1 Dan in principio terminus iuda
xwischen 11, 37 und 14, G (also bexüglich auf 13, 2) und 13, 5 Nazareus a7is
ende stellt, die letxtgenannte lesefrucht, welche S teilt, mag ein nachtrag sein, Dan
35 aber gehört unxweifelhaft xu 20, 1 und, wie dies in Sg. 9. P der fall ist, mit
Bersabe§ in fine eiusdem termini desselben verses xusammen.
Aug. bl. 104"— 105* zerfällt wiederum in xwei teile, reicJiend von 1, 2 — 21, 21
und von 1, 5 — IG, 25. beide liegen auszüglich, wie s. 115, 9 /f. ausgeführt ist, im
randglossar AF vor. der zweite zeigt, abgesehen von 9, 44 Polantes .i. fugientes,
40 das mit der korrekten form Palantes auch im ersten teil vorkommt, und etwa von
4, 11 Cineus iethro cognatus nioysi, keine venvandtschaft mit andern formen, der
erste dagegen, der ags. und deutsch glossiert ist, stimtnt vielfach xu Bz. und der
familie Sg. 9. Sg. 295. P: 1, 2 ludas asceudet .i. othonihel de ipsa tribu; 1, 35
Rz. Und Sein Einflussbereich 255
Testaceo uel quia ibi testas fecerunt; 3, 15 Filii iemini .i. filiorum ioseph quia
duo fueriint; 5, 15 j\[agnaniiiiüriun .i. riibenitaruni; 5, IG Sibilos regum blandi-
iiicntu; 7, IG Lagoena ciyce lapidea; 7, 19 Conplodere .i. coniidere; 8, 20 Pondus
et libra ideni est; 9, 44 Palantes fugieutes; 14, 12 Problema propo.sitio; 14, 20
-) Pronubis .i. de sodalibus qui cum eo erant in nuptiis et dispousauerunt ei;
17, 5 Theraphin idolum; 21, 21 Ducentes choros cautantes in choris tenentes
inanus inuiceni.
I' setzt sich aus auszügen von C und einer Sg. 295 nahestehenden hs. zu-
sammen, doch ist zum ersatz von gll. des Sg. 295 stark Isidor herangezogen: ihm
10 entstammen die bemerkungen über 3, IG Capulus und Saguni; 4, 21 Tinipora;
5, 15 Magnanimus; 14, 12 Tonica; 14, 20 Pronuba; 18, 9 Opulentia und wohl
auch über 9, 4 Baalberith ipse est behel quem latini priapvm uocant, falls ver-
ivechslung mit Beelphegor Isidor 8, 11, 24 vorliegt, ebendaher (18, G, 8) rührt
seine kenntnis der sonderbaren Suetonischen etymologie von Sicarii {zu 3, 21 Sica)
15 fertur auteni dum cuiusdam gladius in ludo curuaturf esset unusque ad hoc corri-
gendum procurreret a pugnante responsum est sie hac pugnabo. iade sic§ nomen
datum. mit V stimmt E 47*^. 48^*, kleine kürzungen abgerechnet, völlig überein:
nur statt 8, 27 Fornicatus est i^rael in eo .i. quod adorasset illud ephoth steht
... in eo immolantes idolis in eo.
20 C', wesentlich Isidorisch, zeigt sich von Rz. nur gering beeinflusst. bei 17, 5
ist die bemerkung des Hieronymus zu Gen. 31, 19 {Opp. ii, 535) eingefügt.
Sg. 292 lud zu dem aus C übernommenen bestand nur 3 Zusätze (4, 21 Clauum
tabernaculi ferrum quod terre infigitur quando tenditur tabernaculum ; 3, 15 Filii
geniini filii filiorum ioseph, vgl. Sg. 9. P, und 8, 21 Bull§ dicte quod sint similes
25 rotunditate bullis que in aqua uento inflantur. genus est ornamenti, vgl. S) er-
fahren.
S ist ein gemisch verschiedener bestandteile. aus Rz. = ÄFR bzw. Sg. 9. 295
stammt zb. 3, 29 Circiter quasi; 5, 15 Baratrum profundum l hiatus teiT§; 7, 16
Lagenas hydrias fictiles; 8, 2G Pondus et libra unum sunt; 14, 10 Problema
30 propositionem ; 14, 20 Pronubis parauimphis qui nuptiis presunt; 17, 10 Uestem
tluplicem laneam et lineam, aus C 3, 3 Satrapas principes apud persas et palestinos
dicuntur; 3, 21 Sica a secando dicta; 3, 24 Postica latens ostium; 8, 2G Monilibus
ornamta {sie) ex gemmis in collo f§minarum. Per monile signiücantur plerunque
omnia ornamenta matronamm; 9, 44 Palantes fugientes 1 uagantes; 15, 18 Suras
35 musculos tibiarum ; IG, 9 Putamine sectione; 20, 25 Bachantes furentes, aus Isidor
(19, 31, 11) 8, 21 Bulle a uiris geruntui*. a feminis monilia et catenelle. Dicte
sunt bulle quod similes sunt bullis que in aqua uento inflantur, aus M 1, 35
Testaceus dahiner; 5, 27 Defecit ungemagota; G, 19 Jus proth; 12, 2 Disceptacio
strit; 14, 11 Sodales trutinga; 14, 18 Arassetis iruoret; 15, 19 Molarem dentem
40 kinnezan; 16, 2 Percrebruisset mari wurda; 19, 10 Concubinam uxorem; 19, 22
Abutamur missenezen.
Mit S stimmt Zf. 21**° völlig überein, hat aber alle deutschen gll. bis auf 9, 37
Umbilico nabilo 1 tivt'ti fortgelassen; in S steht bloss nabilo, Cl. 4606 setzt
256 Untkrbüchunoen Übkk Die Bihkixjloshare
l tivffi hiniu. aber da Zf. keinen der somtiijen xusütxe des Cl. 4606 teilt, rnius
S ehedem mehr deutsche ytt. enthalten haben ah unsere hs. S aufweist, also hätte
LXXXIX nicht als besondere nr gegeben werden sollen, sonderyi war bei LXXXVIII
einiiireihen. es folgen in Zf 2P. 22*' Istdors Alleg. 76 — 81 und FAym. 7, G,
f» 53. 54. 55 (teilweise). 56, und unten auf jJjJ»' Etym. 7, 6, 57. Alleg. 82.
Etyrn. 7, 6, 58. Alleg. 83. 67. 4606 hat wiederum weitere gll. von M in den
S-text eingemischt.
Ruth. Sg. 9 und Sg. 295 stehen einander näher als P, das allein die yll. 2, 10
Adorans gratias agens; 3, 12 Abiiuo non contradico; 4, 6 Cedo id gilazzo und
10 id propria lege (= Rx.) nach Priuilegio suasscaro enthält; dagegen hat als schluss
des ganxen Sg. 295 mehr 4, 7 Cessioni-s; 3, 2 Area locus ubi annona excutitur
(= Rx.). da C gll. zu Ruth nicht aufweist, bringt auch V keinen kontaminierten,
sondern einen aus Sg. 9. 295 gekürzten text, der nur mit 1, 12 Confecta sum
afflicta sum gegen conflicta Sg. 9. 295 sich zu P stellt, ihn hat E 48»'* sowohl
15 exxerpiert als dahin erweitert, dass es zzc dem in V unerklärt gelassenen 1, 18
Obstinato animo die gegengl. indurato ersann und an stelle des deutschen suahscarah
eine neue deutung von Priuilegiuni einführte: dicitur quod est alicuius proprium.
Priuum enim proprium dicitur. Item priuilegium est carta alicuius testimonii
quasi priuatim legenda. aus dem gleichen grund entnimmt Sg. 292 seine gll.
20 ausser 8, 2 Area denne aus Rz. bzw. AFR. der s-ippe P usw. gehören auch an
die 3 gll., mit denen der Aug. mitten auf bl. lOS** schliesst ; doch fügt er der
zweiten 2, 14 Congessit usw. die sonst nicht nachweisbaren worte hinzu quia azimos
panes manducant iudaei aliquando. in S treten unverändert oder modifiziert gll.
der familie Sg. 9 usw. auf neben solchen, die M eignen (1, 9 Sortitur^ acceptur§;
25 2, 12 Alas scermunga; 2, 17 Uirga cedens baculo terens). Cl. 4606 fügt aus
M noch 1, 13 Manus potestas hinzu.
Regam I. Da mit 14, 18 b^ = AFR einsetzt, so blieben fernerhin die zahl-
losen Schreibfehler von AF unberücksichtigt, nur seine sachlichen abweichungen von
dem text 6" fanden erwähnung. R enthält aber eine reihe gll., welche b^AF fehlen
30 und auch in Rx. der parallelen entraten. ich habe sie nur soweit in den text-
abdruck aufgenommen, als sie von a verwertet wurden, den rest stelle ich hier
zusammen. 20'' vor 1, 1 Fuit uir unus. hoc tan tum ad laudem iusti pertinet qui
non ad multa diuiditur genera malitiae sed in simplicitate cordis unus est. nach
1, 1 Alia editio habet. Erat uir unus ex arniathen de monte ephraim. EfFrem
35 interpretatur fructificatio. Helchana interpretatur possessio dei, Fennana inter-
pretatur confessio siue conuersio. Anna interpretatur gratia quia post gratiam cre-
dulitatis emendatio fit morum et uitae conuersio. Samuel interpretatur ibi ipse
deus. ubi enim spiritus grätig est ibi ipse esse dicitur deus. 21* nach 1, 3 Selom
icsw. hoc est calciamenti resolutio. locus enim in quo peccata purgantur recte auulsio
40 nominatur ubi auellitur cor lapideum et inseritur cor carneum. Excalciatio quia
omnes donec ad locum sanctum ueniamus caiciati sumus. Cum autem perueneri-
mus ad deum discalciare iubemur sicut dicitur ad moysen solue corrigiam calcia-
menti tui. locus enim in quo stas terra sancta est. 22* nach 2, 5 Quomodo sterilis
Rz. Und Skin Einflussbereich 257
Septem pariat uideamus. Sterilis erat in me aiiinia niea iion adferebat fructus
iustitiae. Nunc auteni ubi per fidem christi meruit gratiani spiritus sancti et repleuit
eam spiritus sapieuti§ et iutellectus spiritus consilii et fortitudinis spiritus iustitiae
et misericordiae et repleuit eam spiritus timoris dei. (22'^) Certum est quia sterilis
5 peperit Septem et fecunda in filiis infirmata est id caro Habens plurimos carnis
fructus. Dominus mortificat id quem facit mori peccatis. Et uiuificat quem facit uiuere
deo. 23'^ nacli 3, 2. 3 Heli iuterprotatur arabs siue extratorius. extratorius quippe a
deo est qui non tenet disciplinam. Ofni interpretatur excelsus conuersionis quasi exce-
dens conuersione. qui excedit et longe efficitur ab emendatione nee conuerti uult ad
10 deum merito impius permanet. Finees duos legimus in scripturis fineem iustum filium
aaron et hunc iniustum filium heli. ideo duas {sie) sunt nominum interpretationes. Signi-
ficat enim finees in linguam nostram oris obduratio uel ori parcens. Peccator ergo qui
fiduciam non habet loqueudi obturatum habet 6s. lustus uero parcit ori suo. Uti ne
conprehendat nos opisthothon id insanabilis languor.* 28'' nach IG, 14 In-
15 ruebatque spiritus domini malus in saul et exagitabat eum (18, 10). hie iuste
qu§ritur si spiritus domini cur malus, si malus cur domini. Sed duobus uerbis
conprehensa est et in deo potestas iusta et in diabolo potestas iniusta. (28^) Nam
^dem spiritus malus per nequissimam uoluptatem (/. uoluntatem) et idem spiritus
domini per certam iustissimam potestatem. Inde ergo spiritus domini appellatus
20 est diabolus propter ministerium. quia etiam Omnibus spiritibus malis bene utitur
deus uel ad damnationem quorundam uel ad emendationem uel ad probationem.
et quamuis malignitas a deo non sit potestas tamen non est nisi a deo [verwandt
mit der unten zu 16, 15 aus h^, zu 18, 10 aus S angeführten stelle). Dictus
est ergo spiritus dei malus hoc est minister dei ad faciendum in saul quod eum
25 pati iudex omnipotentissimus iudicabat quoniam spiritus ille uoluptate (/. uoluntate?)
qua malus erat non erat dei. Creatura uero qua conditus erat et potestatem quam
non sua sed domini omnium aequitate acceperat dei erat. 31*> naeli 28, 11 AI.
umbram samuelis quemadmodum phitonissa potuit euocare aut falsam tunc umbram
uidentibus diabolus ostendit. aut si fuit uera tantum ei licuisse credendum est
30 quantum domino permittente concessum est. Nee mirum pro quibusdam reconditis
arcanisque causis uel pro mauifestatione probationum diabolo ista permitti cum et
saluatorem constituerit in pinna templi et iob petierit acceperitque temptandum.
In der mehrfach gestörten Ordnung stimmen Sg. 9 und P überein. von gering-
fügigeren Verstössen abgesehen stehen nach G, 19 bziv. 7, 1 gll. zu 4, 21 — 5, 6
35 m P und eine derselben auch in Sg. 9; in beiden hss. folgen vier gll. zu 2, 32.
31. 33. 34. alsdann wird mit 7, 2 ff fm-tgefahren, diese reihe nach 7, 11 aber
wieder durch gll. zu 6, 17 unterbrochen, zwischen 11, 5 und 13, 1 ist eine be-
merkung des Hieronymus eingeschoben, bezüglich auf 10, G. gll. zu 11, 8. 10,
20 — 22, 8 haben ihren platz zwischen zweien zu 25, 18. hinter 30, 14 folgen
* wohl veranlasst durch Hieronymus Opp. iv, 39G sed retrorsum ruit, et opisthotono
insanabili lapsus in tergum, ad Kodomam cum Lot uxore rcspexit, vgl. auch Hieronymus
In Esaiam Opp. iii, 237 cadant retrorsum d:ii.a{>oi6va> iu.sauabili.
Althochdeutsche glossen V. 17
258 UNTEKSUCHl'NfJKN ÜuKlt DlK lillii;i,(iI.Of8ARE
uneder gll. xu 21, 5 — 30, 1, worauf mit 31, 5 (der xusatt in P Ebrei narrant
dolec fuiöse arini^enim saul stammt aus Ilieronifmiis p. 23) das yanxe schlie.sst.
ein i/rosser teil der .SV/. 9 utid 1' yemeinsamcu ijll. ist aus Rx. entlehnt, doch
teilen Sy. 9. /"* nicht weniye, die Jiz. fehlen, aber auch unter den sehr zahlreichen
f) plusyll. von P finden sich manche, die lU. ebenfalls aufireist. erwüyt nuin, dass
P mehrfach solche yll., die Ux. entnommen sind, in lollständiyerer yestalt brinyt
als Sy. 9 (tb. 7, 2 Et requieuit, ivo et onmia mala ab.scesserunt ab eiö, oder 7, G
Ilauöeruut aquam, ivo sicut diffusa aqua non potuit collegi aut reuocari Sy. 9 felilt),
so wird Sy. 9 für einen ausxuy xu halten sein, der überwieyende teil der mehryll.
10 von P muss indessen aus anderer quelle herrühren: das beweist die talsacfie, dass
öfters yll. auftreten, die vorher oder nachher mit einer aus Rx. yeschöpflen erkläruny
wiederkehren, stöniny der ordnuny uiul phisyl. yehen hüufiy hand in hand. so
findet sich 2, 1 — 2, 10 in P ein lünyerer, Sy. 9 fremder absclinitt, den seine yeist-
lichen deutunyen charakterisieren (2, 1 Exultauit cor nieuni. Dicit sancta ^cclesia
15 qu§ ante steriliü fuit in cultu idoloruni et infi-uctuodis operibus. Nunc gaudet in
chiisto adoptiuos filios per baptisnuini generandos — 2, 9 Conticescent id sileant
l permanent in ignorantia sua; 2, 10 Cornu christi sui id regnuni uncti sui): in
ihm, kommt die yl. 2, 3 Recedant uetera .i. lex carnalis vor, die unmittelbar voi-
2, 1, übereinstimmend mit Rx , als Vetera id obpropria 1 conuioia yebucht war.
20 die yru]/pe 11, S ff brinyt 14, 39 Absque retractione id sine contradictione P;
14, 41 Da sanctitateni id da ut ^ianctus appareas P; 14, 45 Si ceciderit non
ceciderit Sy. 9. P^ ivührend vorher an arilhtnetisch richtiyer stelle P Absque retractione
id absque mora; Sy. 9. P Da sanctita-ten» id da nobis scire ut in tua uindicta sancti-
ficeniur und Si ceciderit pro non ceciderit capillus ö« einklang mit Rx. enthalten
25 hatten, ich nenne weiter die dubletlen 7, 12 Masphat et sen duo loca 1 ciuitates
sunt Sy. 9. P = Rx., später zwischen 13, 21 und 14, 14 Inter masfat et sen. Alia
translatio habet inter masfat ueterem et inter sen nouem (sie) significat christum P;
8, 15 Rediluri uinearuni quod de uinea et melle potest intellegi Sy. 9. P = Rx.,
später Reditus giuuin P; 17, 1 Sochot et azeca id duo loca in finibus doinim
30 nomina ciuitatum P = Rx., später Sochot ciuitas iam uocata nunc duo uiculi
nuncupautur. Azeca est ciuitas. Domim uicus est in ualle terebinti. ipse est ubi
iacob idola rachel et cetera sutfodit P; 17, 4 Spurius inmundus Sy. 9. P= Rz.,
später üir spurius itl de igiiobili matre et de nobili patre generatus uel ut melius
puto ut in statura sua magnus fuisse perhibetur. Inde dicuntur uttin | alia {ver-
35 derbt) spurii P; 11, b Lorica amata catenata Sy. 9. P = Rz., später Amata giringot P;
17, 55 Si uoui non noui Sy. 9. P = Ri., spiäter Viuit anima tua .si noui. si in
hoc loco pro non ponitur (et est aduerbium negandi setxt P hinzu) Sy. 9. P ;
18, 11 Secundo id prospere P = Rx., später Secundo .i. prospere 1 denuo 1 italii P;
19, 18 In nabaioth in rama id in excelso loco illius ciuitatis Sy. 9. P ^ Rx.,
40 später Nachioth uicus est in rama. rama ciuitas est P; 20, 12 Perendie id in tertia
die in qua licuit operari Sy. 9. P = Rz., später Perendie id tertio die P; 20, 22
Intra te id in ista parte P = Rx., später Intra te .i. eis P; 23, 14 In monte
opaco in colle P = Rz., später Opaco obscuro 1 denso P. yleichlautend begegnen
Rz. Und Sein Einflusshekeich 259
ferner 10, 5 Collem domini itt proprium nomeii loci propter aliquod adiutorium
und 19, 10 Casso luilnere id declinato uulnere xivewnal, zunächst an der arith-
metischen stelle = Rx. in Sg. 9. P, nachher 7mr in P. 10, 1 Lenticolum kommt
sogar viermal vor: erstlich am richtigen ort Lenticolum olei id modicum uas
5 aeneum quadrangulum iu latere apertum in Sg. 9. P = R%., sodann mir in P
Lenticolum uasculum olearium a liniendo dictum, bis enim reges 1 sacerdotes linie-
bantur zivischen 13, 20 und 13, 22, Lenticolum ampula zwischen 23, 6 und
23, 14, Lenticolum .i. modicum uas quadrangulum in latere apertum et eneum am-
pula nach 19, 20.
10 Zu der vorhin erwähnten gruppe mit christlichen deutungen im Cantieum Annae
gehören ivahr scheint ich auch die beiden in Rz. 7iicht vorfindlichen und aus der
arithmetischen Ordnung herausfallenden gll. 1, 1 Elchana interpretatur possessio.
significat christum qui dicit data est omnis potestas in celo et in terra sowie 1, 3
Silo interpretatur conculcatio 1 euulsio. quia si uolumus ad montem excelsum ascen-
15 dere id ad paradysum prius debemus calcare nostra uitia atque euulsire peccata
Sg. 9. P. und nehmen ivir eine Scheidung vor zwischen den in Rz. nachweisbaren
gll. und den übrigen, so lässt sich aus letzteren — allerdings ohne jede Sicher-
heit — ein zweites glossar zusammenstellen, das arithmetisch fast ohne jeden
anstoss ist: 1, 1 Elcbana; 1, 3 Silo; 1, 13 Tantum labia mouebantur; 1, 17 Heli;
20 1, 20 Samuel; 1, 23 Mane; 1, 24 Amphora; 2, 1 Exultauit; 2, 1 Dilatatum;
2, 2 Non est sanctus; 2, 2 Non est fortis; 2, 3 Nolite multiplicare ; 2, 3 Subli-
mia; 2, 3 Recedant uetera; 2, 4 Arcus fortium; 2, 4 Infirmi; 2, 5 Famelici;
2, 5 Nunc peperit; 2, 5 Q,u§ multos liabebat filios; 2, 8 Ut sedeat; 2, 8 Cardines;
2, 9 Orbem; 2, 9 Pedes sanctorum; 2, 9 Conticescent; 2, 10 Cornu christi;
25 2, 14 Caccabum; 2, 18 Ephod; 2, 19 Tonica; 2, 31 Non erit senex; 2, 31 Pre-
cidam; 2, 33 Sed ut deficiant; 2, 34 Ofni et pbinees; 6, 17 Azotus; 6, 17 Ascalon ;
6, 17 Similiter geth; 7, 11 Beohacar; 7, 12 Inter masfat et sen; 7, 16 Galgala;
8, 15 Reditus; 8, 15 Eunuchis; 9, 22 In tricliniuni; 10, 1 Lenticolum; 11, 8
Bezec; 10, 12 Quis pater eorum; 10, 20 Applicuit; 12, 11 leroboal; 12, 11 Bedan;
30 12, 21 Post uana; 13, 20 Sarculum; 14, 4 Pi-esumpti; 14, 14 Quam par boum;
14, 39 Absque retractione; 14, 41 Da sanctitatem; 14, 45 Si ceciderit; 15, 12
De inita {l. initiis); 15, 32 Sicine; 16, 7 Q,u§ parent; 16, 10 Adduxit isai ;
16, 12 Rufus; 16, 23 Tollebat; 17, 1 Sochot; 17, 1 Azeca; 17, 1 Domim;
17, 4 Uir spurius; 17, 18 Formellas; 17, 32 Non concidat; 17, 5 Amata; 17, 55
35 Viuit anima tua si noui; 18, 11 Secundo; 18, 15 Cauere; 19, 13 Statuam;
19, 18 Nachioth; 20, 12 Perendie; 20, 17 Deiurare; 20, 30 Uirum ultro rapientis;
21, 5 Uasa; 20, 22 Intra te; 21, 5 H§c uia polluta est; 21, 10 Achis; 22, 8
Coniurastis; 23, 14 Ziph; 23, 14 Opaco; 24, 4 Offerebant; 25, 31 In singultum;
25, 31 Scrupulum; 25, 42 Pedisseque; 28, 9 Eraserit; 28, 13 Deos; 28, 19 Gras
40 mecum eritis; 30, 1 Amalechite; 31, 5 Inruit armiger. dann, entfällt die mehrzahl
der doppelgll. und es verbleibt nur ein verhältnismässig kleiner rest flicht einzu-
reihender gll., nämlich 1, 10 Largitur (/. Largiter); 5, Demolire; 4, 21 Hicha-
both; 5, 2 Dagon; 5, 6 Natium; 9, 11 Hauserunt aquam; 13, 20 Uomerem;
17*
260 UsTKlUiL'CnrNOEN ChKK Dm; lilUKI.CÜ.OHHAKE
10, 1 Ijenticoluiu ; 25, 18 üu§ pausae; 22, ö Uiceni meara; 19, 10 Casso uul-
iiere; 19, 20 Lictores; 10, 1 Ijcnticoluni; 10,5 Colleni domiiii ; 24,3 Aliruptissi-
mas; 24, 3 Ibicibu».
Sg. 295 arUhmetisieit einen Sg. 9 nalie stetienden iext : er enthüll alle gll. voit
'> Sg. 9, ausserdem con den nur in P überlieferten die zweiten erkUirungen lu 13, 1
Filius unius ani)i =^ lii. und 15, 12 In carinelo = lix., den xusutx bei 14, 33
Uoluitc ad ine saxuin = lix. und die gl. 1, 18 Uultuö eiuri = lix. als schluss des
ganxen. 25, 18 Mass-as caricarun» = Flix. bleibt erkUirungslos. anders glossiert
als F bringt er 2, 9 Coiiticedcent; 17, 8 Falaiigas; 24, 3 AbruptisKinias, die Hz.
10 fehlen. Deinolire vntuurche reiht er bei 15, 3 ein, während Sg. 9. F Demolire
firuurchen xu 5, G setzen, an mehrgll. weist Sg. 295 auf 9, 8 Quarta pars stateris;
bei 13, 3 Stationen! den zusatz Nani öteron grece statio dicitur; 13, 20 Sarculuni
ferrum fossorium; 14, 2 In agro gabaa proprium nomen loci; 21, 5 Ck)ntinuiniui3
abstinuinuis; 22, 15 Suspicetur §stimet. mit b^FR teilt er 2G, 20 Perdix genus
15 auis siniilis pico: diese gl. reiht Sg. 9 fälschlieh dem 2 buch Reg. ein. ausserdem
enthält er die der Vulg. fremden ivorte Linianienta äiinilitudiiics torm§ nach 2, 33;
Vates ilicti quod futura conspiciunt nach 14, 26; Vilicat officium vilici agit nach
14, 41; Vilicus gubernator uill§ nach 15, 3; Truncus sine capite {oder xu 5, 5
gehörig?) nach IG, 5; Veternosus uetustus annosus nach IG, 10. die gll. der
20 vorrede stellen eine systematische kontaminalion der texte Sg. 9 und Rx. dar.
V setzt sich zusammen aus dem fast vollslündig aufgenommenen C und aus
exzerpten einer Sg. 295 verwandten hs. dazu treten entlehnungen aus Isidor
{namentlich 4, 7, 5 — 7 über Epilempsia) und aus Josephus {Anliq. vi, 4. vi, 10),
erkUirungen biblischer iiamen und mehrfaclie Zusätze, so 2, 17 al detrahebant
25 plasphemabant dominum propter auariciam sacerdotum; 10, 2 Alü Codices habent
cbis pater eius ut sit sensus chis pater eius non fuit propheta 1 quomodo saul
inter propbetas?; 11, 5 .i. de agricultura rediens proprios öequebatur boues quos
domi in frusta concidit ad incucieudum timorem ceteris; 12, 3 Coram christo eius
corani uncto eius; 13, 1 lautet Filius unius anni saul hunc habet sensum id est
30 isposeth fuit saul cum regnare cepisset. Duobus autem annis regnauit subaudis
isdem (/. idem) hisposeth qui tarn (/. tamen) forcioris aetatis non fuit nisi unius
anni cum pater regna recepit; 13, 2 Et elegit sibi .i. saul faecit hie apostropham
sententie historica narracio; 15, 35 Z7isatz al non uidit eum quia non eum respexit
corde benigno sicut antea; 17, 40 dgl. Melo uero bestia est et dicitur melo 1 quod
35 sit rotundissimus niembro 1 quod fauos petat et assidue mella captat; 19, 24 dgl.
at nuditateni in hoc loco insaniam mentis possumus accipere; 21, 5 Et fuerunt
uasa puerorum id est corpora munda {= Aug.). die deutscJie gl. ie fort (67/. 393, 10)
steht bei dem aus C eyitnommenen 24, 5 Oram piunam.
E 48''=:51* schöpft unter vielfachen kürzungen, Veränderungen des Wortlauts,
40 gelegentlichen Umstellungen und fortfall der einzigen deutsclien erklärung aus V.
mehr hat es am schluss der voirede Iste titulus galeatum principium ab ieronimo
appellatur. quia sicut galea caput militis protegit ut fiducialius pergat ad bellum
ita hie lectori periciam prestat quo ualeat discernere qui libri ab hebreis in canone
Rz. Und Sein Einflussbereich 261
recipiantur (juiue inter apöcrifa deputentur; ferner 3, 8 Lucerna dei subauditur
existens antequam extiiigiieretur hoc est antequam cecaretur; zusati bei 6, 9 Beth-
saniis: et interpretatur domus solis; 13, 1 lautet Filius unius anni erat saul cum
regnaret. et hoc est sie innocens et sie humilis quasi filius unius anni. et duobus
5 anniö regnauit seit in hac innocentia et in hac humilitate. Factus enim rex nichil
de superbia regni presuniebat sed adhuc sequebatur bonos de agro. Post primam
vero uictoriani cum regnuni innouasset et detractorcs eins occidere uellent quoruni
detractiones regaliter ipse dissinuilauerat nequaquam consensit. Postea vero succe-
dentibus sibi prosperis elatvs erexit sibi fornicem triumphalem abiecitque dominum
10 uerba eins opere non implendo. Vnde et abiecit eum dominus regnumque ab eo
transtulit ad dauid licet nomen regni apud saulem uita sibi superstite perdurasset;
Zusatz zu 17, 20 Funda: Unde et balist§ dict§ sunt; zusatz zu 18, 21 In duabus
rebus: ut fiat ultio de inimicis meis; nach 19, 24 Et cecinit nudus steht statt non
quifi per omnia nudus esset vielmehr: sicut luidari solent insani; obwohl aus V
15 fohjt Alitcr. Nuditatem hie insaniam mentis possumus accipere; 26, 19 Odoretur
sacrificium hoc est accipiat sacrificium passionis me§ qua patior a te; Si autem
filii hominum maledicti sunt qui nie eiecerunt de hereditate dauid. den schluss
biMet zu 28, 8 der abschnitt Non est absurdum — machinationibus factam aus
Augusthius De diversis quaestionibus ad Simplicianum ii, 3 (Migne 40, 142/").
20 C vereinigt gll. aus Bz. und zwar in der gestalt b^AFR {vgl. 19, 20 Victores
— /. Lictores — ministri crudelitatis ; 20, 12 Perendie Post cras; 28, 7 Pithonem
hoc magic§ fantasi^ genus ab apolline pithio repertum et ab eius nomine uocatum)
mit reichlichen auszügen aus Isidor. sei?ien text erweitert Sg. 292 durch zahlreiche
gll., auch deutsche, während es von der einzigen deutschen, welche C kennt, näm-
25 lieh 2, 5 Se locauerunt farmieton, absieht, von diesen zusatzgll. mag eine 14, 14
In bolidis et petropolis et in saxis campi .i. locis illis l p^trosis genannt iverden,
weil sie sich auf einen altern biheltext bezieht, dessen am gleichen ort auch P
(Quam par boum in die arare consueuit tunc additur in poleis et petropolis et in
saxeis campis hoc in nostris codicibus non inuenitur) und Rb. (in politis et in
30 petrobolis, unglossiert und daher im abdruck Gll. 410 nach z. öA nicht aufgeführt)
erwähnung tun. den schluss hinter 28, 7 bilden wieder nachtrage: 1, 1 Ramatha
sophim qu^ ante dicebatur arimathia unde ioseph erat. Sophim mons in tribu
lo
effraim; 6, 8 Capsella capselin. in angulo (?). ich bemerke noch, dass die gl.
Alligaturis hangilla im abdruck fälschlich zu 2 Heg. 16, 1 {Oll. 425, 3) gezogen
35 wurde: sie geht auf 1 Reg. 25, 18 ligaturas, steht also ganz am rechten platz.
Aug. bl. 96* — 97'' zeigt vereinzelt Übereinstimmung mit Rz. bzw. b^ {xb. 6, 5
Anos aureos ... in similitude {sie) intestine; 8, 13 Focarias . . . qui cibum parant;
8, 15 Reditus dicitur quod de messe et de uinea colligitur; 9, 4 Terra salisa
proprium nomen quod salsa sit; 10, 1 Lenticula dicitur uas modicum in latere
40 apertum quadrangulum de aere; 10, 5 Collem domini propter aliquod adiutorium usw.)
und scheint lirabans kommentar gekannt zu haben: man vergleiche 20, 16 Et
requisiuit dominus de manu inimicorum dauid. per anticipatione {sie) utique faeit
prius inserendo quod post futurum erat quando uindicauit dominus in hostes dauid
2G2 Unterbüchl'noen Übkk Dik BiuKumoMiAfiK
Hicut de ab.salun et riumei. Alitcr reijuinmit dominum cur iion ip^i ininiici «lauid
cum illu f^dus pepi^i.si*ent «icut iutiathan fecit et alii boni uiri fcceruiit cum dauid
uir inansuetisaimu» et eer tnit Ilraban (Müjne 109, 57) Et requisivit Dominus de
niaiiu iniinicoruiii David etc. Per aiiticipationein utique fecit, prius hiHtoriie inter-
5 sj'ieudo (|uod multo post tempore factum est. . . . Aliter: Si Bcire vis <juid de
manu inimicorum David reijuirierit Dominus . . . quod hoc de manu inimicorum
David requisierit, id est quare non et ipsi foedus cum eo pacis in ire voluerint . . .
die vorangehende stelle 17, 1 ßochot in tribu iuda. .sunt autem usque hodie uiculi
duo perj^entibus helyam de eleutheropoli in nono miliario uiae publicae unus in
10 monte et alter in campo situs qui socchot nucubatur (sie), die Ilraban p. 51 eben-
falls anfährt, ist Hieroniftnus De situ entnommen, einen aiisxwj des Atig. bietet
Zf. 27*' — 27^^: die nahe Verwandtschaft beider texte beweist auch der oben s. 193
abgedruckte passus über 9, 22 Triclinium. Zf. enthält aber auch einiges mehr:
am schluss der vorrede: Et pastor .i. nonien auctori.s. Non sunt in canone non
15 sunt in illa rej^ula ut inter sujjoriores connumerentur. Quinque libri duplices quia
in duo secundum quosdam diuisi sunt. Vox humana conprehenditur quia nil uox
humana nisi per eas litteras sonat. Oculatis oculis plenis. Ex frasin quia greci
sapienter locuntur, dli. ungeoi'dnete gll. xu früheren stellen des vorwärts; femer
1, 1 Fuit uir unus .i. dominus ihesus christus. Qui habuit duas uxores .i. syna-
20 gogam et ecclesiani; 1, 1 Sophim nonien montis qui fuit in tribu efTraim [vgl.Rx.);
1, 1 EflTratevs ab efTrata uxore calep dicitur de cuius cognatione ueniebat {vgl.
Hierongmus p. 11); 2, 14 Lebetes et caldaria chezzila {vgl. P); 8, 13 Panificas
brotbeiccerin que panem faciunt. sodann hinter 14, 19 Contrahe: 6, 5 Anus
circulus inde deriuatur anulvs; 7, 2 Post dominum requieuerunt quod non colebant
2j idola; 7, 6 Hauserunt aquam et effudemnt coram domino. Hoc ad testimonium
fecerunt ut ultra non reuocaretur mens eorum a deo sicut diffusa aqua non potest
coUigi aut reuocari (= Ex.). für 15, 32 Sicine de se ipso interrogat und für
17, 4 Spurius filius fornicationis steht Sicine pro sie ne. Spurius de ignobili patre
et de nobili matre, endlich statt 19, 14 Apparitores obsequentes qui parebant ei,
30 19, 20 Lictores ministri heisst es Apparitores qui semper apparent Lictores carni-
fices 1 ladare.
Zf. 27''^ — 28*^ ist im abdruck nr CI fälschlich mit Zf. 28*'^ ff vereinigt worden:
es sind vielmehr die gll. 394, 8 — 12 von den folgenden xu trennen. 21^"^, reichend
bis 10, 3, gehört einer von Rx. abhängigen glossatur an, in welcher nur ein
35 fremdes stück bei 2, 5 vorkommt: Tradunt hebrel nato samuele statim primogenitum
fenenn§ fuisse defunctum et sie infirmatam fisse (/. fuisse) fenennam ut post unius-
cuiusque natiuitatem filiorum anne e contrario secundum primogenita filiorum qui
fuerunt fenenne singulos esse defunctos: das kann durch Hierongmus p. 13 an-
geregt sein, aber bl. 28^*^ beginnt mit sechs erklärungen von 13, 1 Filius unius
40 anni, unter denen in Ex. usw. nur zwei begegnen; dann folgen gll. xu 17, 5.
17, 55. 18, 7. 21, 5. 26, 19, xu 2 Reg. 5, 6, endlich wieder xu 1 Reg. 14, 27.
28, 4. 31, G: keine besitzt anderweitige parallelen, abgesehen davon, dass bei 17,55
ebenfalls inuidia als grund der vorgeschützten Unkenntnis angegeben wird, recht
Rz. Und Sein Einflussbereich 263
nbcntcHcrlieh klinyt der etij»iolo(jisc}te versuch, der für 17, 5 gewagt isl : Golias
lorica amitti iiiduebatur. Amita quidem soror est patris et dicta amita quasi alia
inater. Sicut enim ille in utero matris fuit sie in lorica In alils libris aniata .i.
kiringotero inuenitur. Zf. 28*^ dagegen - 29''^ ist exzerpt einer dem Sg. 299
.') p. 74 — 94 sehr ähnlichen hs., tcelche grösstenteils ans Hrahans kommentar schöpft,
aber auch einfluss von i* erfahren hat: Gll. 394, 14. 24 — 31 gehören dieser
glossaiiir an. in Zf. 29^'^' ^ folgen Isidors AUeg. 84 — 89. 94 mit Zusätzen aus
Etym. 7, G, 59 — 64; eingemischt sind dentnngen von Fenenna und Elchana.
b^ 4<)3 — 415 {nr CIV) ist eine sonst nicht nachweisbare glossatur, die mehr-
10 fach aus dem kommentar Hrabans schöpft: 16, 15 nämlich (vgl. oben s. 257, 18 ff)
Ecce Spiritus doniini .i. Spiritus malus per nequissimam uoluntatem et Spiritus doniini
per acccptani ab eo potestateni propter mysteriuni spiritus dei appellatur et quamuis
malignitas a doniino non sit potestas tarnen non nisi a deo est steht nur bei
Hraha)i p. 50, nicht bei Ilierongmus, mit dem in den übrigen cntlchmmgen Hraban
15 übereinstimmt, ein xitat aus einer schrift des Hieronymus findet sich 15, 9, eins
aus Augustin (aber nicht aus dem hrief an Simplicianus) über die phytonissa
xivischen 28, 19 und 28, 20. daneben macht sich hin und wieder einfluss von
Sg. 9 usw. geltend.
S stellt eine bunte tnischung verschiede) ler hcstandteile dar. es lassen sich unter-
-0 scheiden 1) entlehnungeil aus Rz. oder vielmehr wegen des 2, 22 statt tanien ge-
brauchten tunc aus AFR {xb. 1, 1 Sophim mons in tribu effraim; 1, 16 Belial sine
iugo. Bei dicitur idoluni nineuitarum pater nini; 1, 26 Obsecro mi domine sub-
auditur ut benigne audias (suscipias Gl. 14584) nie; 2, 1 Exaltatum est cornu
nieum altitudo et fortitudo mea; 2, 22 Q,u§ obseruabant ad ostiuni tabernaculi
25 cum uiduis qu§ ibi uacabant orationibus et tunc non habebant licentiam intrandi
templum sicut alia plebs; 4, 19 Incuruauit se et peperit quia natura est feminarum
cum subito terrore cito parere; 5, 8 8atrapas principes pbilistea lingua; 8, 13 Focarias
que cibuni parant aut tinctorias; 8, 21 In auribus doniini coram archa domini;
9, 12 In excelso quia solebant altaria in excelso loco poni ; 10, 1 Lenticulani
30 modicum uas eneum 1 argenteum quadrangulum in latere apertum; 10, 3 Ad quer-
cum thabor de nomine alicuius hominis dictum ut quercus mambr§; 11, 5 Sequens
boues. casu euenit ut boues precederent eum; 14, 18 Applica archani domini porta
huc; 14, 26 Mel super faciem agri fluens in herbis et foliis arborum aut fauus
mellis apparult collectus ab apibus ut in alia translatione habetur; 28, 7 Habentem
35 phitoneni. Hoc genus fantasi^ ab apolline phitio repertum et ab eius nomine
uocatum est; 28, 11 Samuhelem suscita mihi. Suscitauit enim 1 animam samuhelis
1 pocius pro ea spiritum immundum uocauit ab inferis). 2) anlehen bei 31. diese
betreffen besonders auch deutsche gll. (zb. prolog Cronicon zithbuoch quia tempora
disiungit; Paralippomenon pretermissorum quia quod in aliis libris pretermissuni est
40 iste pleniter docet; Aurum sapientiam; Argentum eloquentiam; Lapides preciosos
uarias uirtutes. Bissum castitatem ; Coccum bistinctum zwir gizaoto phellol dilec-
tionem dei et proximi; Yacinctum Celeste dcsiderium; Ardorem soli.s incentiua carnis;
Iniuriam ymbrium temptaciones diabolicas; 2, 20 Benedixit gÖtcs petota; 8, 11
264 Unter«uciil'noen Über Die Bibelolo88are
Uerbuiii causam; '.], 11 Tinnient gellent; o, G Demolitus est eos zewtorta ; 5, 9 Ex-
tales afterÜnga; 13, 21 Stiiiiuluin gart; 17, 7 Liciatorium niittil; 1 7, 8 PLalangas
scara utnv.). 3) enllehnungen meist Isidarischer erkUirttngen aus C (xh. 1, Eniula
iniiiiica aduersatrix, darüber aus M geilla; 9, 8 Stater est nne<lieta.s uncie tres
''> aureos app<Muleiis et ilit-itiir quod tribus solidis 8t«t. qui et serniuncia = Isidor
16, 25, 16; 9, 22 Tricliiiiuin c^naculum a tribus lectis discumbentiutn dictum :^
Isidor \5, 3, 8; 24, 3 Ibice.s uocantur quasi auices eo quod instar auium ardua
et excelsa teneant et insublimi habitent ita ut de sublimitiite uix humaiiis obtutibus
pateaut. Hec aiiimalia in altissimis petris commorantur et si quando ferarum }
10 homiuum aduersitatem persenserint de altissimis saxorum cacuminibus se preoipitflntes
in suis se cornibu.s illesa suscipiunt = Is^idc/r 12, 1, 16. 17; 26, 11 Sciphum in
quo nmnus lauantur = Is^idor 20, 6, 5; 26, 20 Perdix de uoce nomen accepit.
Est auten» auis dolo.sa atque immunda. Nam masculus in mapculum surgit et
oblluiscitur sexum libido preceps adeo fraudulenta ut alteri oua diripiens foueat.
1^ sed fraus fructum non habet quia dum pulli uocem proprio genitricis audierint
naturali quodam instinctu fouentem relinquunt et ad generantem reuertuntur =
Isidor 12, 7, 63). 4) eine grosse zahl von ausxügen aus des Hieroiiymiis Quaesli-
ones in Reg., der auch mehrmals namentlich zitiert wird. .5) sonstige qtiellen.
dahin gehört zb. 14, 27 Et illuminati sunt oculi eius. cognouit se peccasse l
20 secundum phisicos dicit qui post prandium affirmant uisum esse clariorem; 18, 10
Spiritus dei malus per nequissimam uoluntatem malus. Spiritus dei per ministerium.
Omnibus spiritibus bene utitur deus 1 ad damnationem quomndam 1 ad emenclationem
et probationem {s. oben 257, 18/f); 21, 10 Abimalech vero nomen est dignitatis et
generale nomen omnium regum philistinonim. Nam sicut reges romanorvm augusti
25 et reges persarum arsacides egyptiorum pharaones 1 phtolomei grecorum quoque
antiochi ita philistimorum reges abimalech uocabantur {vgl. Hieronymus In Exe-
chiclem p. 902)!
Hier fällt nun volles licht auf Cl. 4606. die Hieronyynusxitate fehlen ihm näm-
lich entweder überhaupt oder an ihrer stelle finden sich enllehnungen aus Bz.,
30 richtiger gesagt {ivegen 13, 1) aus AFR bzw. ft* vor: es entfallen also 1, 4 = Hiero-
nymus p. W; 2, 27 = Hieronymus p. \\; 3, 1 = Hieronymus j^ 14; 7, 6
= Hieronymus /». 16; 9, 19 = Hieronymus j^. 16; 10, 6 = Hieronymus p. \Q;
10, 12 = Hieroyiymus p. 16; 12, 11 = Hieronymus p. 11; 15, 21 = Hiero-
nymus ^.18; 15, 29 = Hieronymus ^.18; 17, 4 = Hieronymus p. 19; 17, 12
35 = Hieronymus p. 19; 17, 54 = Hieronymus p. 19 ; 17, 55 ^ Hieronymus
p. 19/".; 19,24 = Hieromjmus p. 20. tmd es heisst {überall im einklang mit
Cl. 6217) statt 3, 19 Et non cecidit ex omnibus uerbis samuhel in terram quia
quicquid prophetabat rebus gestis demonstrabat. Contra cadunt in terram uerba
superuacua S = Hieroyiymus p. 15: Et non cecidit .i. nil uanum locutus est;
40 statt 6, 18 Usque ad abel magnum ciuitas est in termino israel que antea beth-
samis uocabatur S = Hieronymus p. 15: Ad abel magnum proprium nomen
lapidis = Rx.AFR; statt 7, Hauseruntque aquam et effuderunt in conspectu
domini. Hieronimus. Hebrel tradunt quod coram domino in eadem congesta sint
n
Rz. Und Sein Einflussbereich 265
iiialedicta et sicut mulier in lege zelotipa per aquam haustam probatur ita et hac
aqua probat! sunt idolatre qui se idola coluisse negabant. et quicunque idolatra
hanc aquam gustasset labia eins ita sibi adhererent ut nequaquam ab inuicem
idolatra separare posset. Hoc iudicio idolatre deprehensi interficiebantur. Quod et
5 sequentia denioustrant S = Hieronymus p. \hf: Hauserunt aquam et effuderunt
in conspectu doinini. hoc ad testimonium fecerunt ut ultra non reuocaretur mens
eorum sicut aqua effusa non potest colligi et reuocari = Rx.AFR ; statt 10," 5
CoUem domini locus ubi prophete habitabant S = Hieronymus p. 16: Colle do-
mini proprivm nomen loci propter aliquod adiutorium domini 1 quia ibi excelsum
10 fuit et altare = Rr.AFR; statt 13, 1 Filius unius anni erat saul cum regnare
cepisset. duobus autem annis regnauit in israel. Hieronimus. Non de isboseth
filio saul sed de eodem saul hoc dictum est. Sic enim erat innocens quando
regnare cepit sicut filius unius anni est et eadem in innocentia duobus annis
regnasse dicitur »9 = Hieronymus p. 17: Filius unius anni .xxr. annum habuit
15 quia in lege preceptum erat ut xxx annis et supra ellgerentur ad bellum. Ideo
unius anni dicitur quia ununi super xx habuit. Aliter. Filius unius anni su'b
fihus eis unum annum regnans nihil magnum egit sed humilis permansit. Est
autem eclypsis .i. defectus dictionis. desunt enim eis et erat = AFR; statt 18,
10 Prophetauit in medio domus su§ More arrepticiorum prophetabat S = Hiero-
20 nymus p. 20 : Prophetauit in medio domus sue .i, insaniens in domo sua loque-
batur aliena vgl. Rx.AFRb^ ; statt 18, 21 In duabus rebus gener mens eris hodie.
quia maiorem promisit et minorem dedit {■= Rz.) l secundum ieronimum quia iam
ei attulit preputia philistinorum. Pro nierob quamuis non aperte dicatur l quia pro
centum ducenta prepucia attulit S = Hieronymus p. 20: In duabus rebus gener
25 mens eris hodie quia promisit maiorem et dedit minorem 1 quia golyam occidit et
philistinorum preputia adtulit = Rz.AFRM. es hat also S einen teil der aus
Rx.ÄFRb^ übernommenen erklärungen durch solche des Hieronymus ersetzt; und
da der aus M entlehnten gl. des Cl. 4606 = Cl. 6217 14, 38 Vniuersos angulos
omnem multitudinem in S gleichfalls ein zitat aus Hieronyfnus p. 18 principes
30 dicit quibus idem populus adherebat entspricht, so folgt, dass auch einige der M
entnommenen mehrglL, ivelche Cl. 4606 enthält, schon in der vorläge von S standen,
S somit eine Verkürzung und Umarbeitung darstellt.
Regnm II. Sg. 9 und P gehen auf dieselbe vorläge zurück, in der bis
21, 10 Rz. aufs stärkste benützt ist: nur weist Peine sehr ausführliche glossierung
35 des kap. 22 {Cantictim David) auf, von welcher Sg. 9 einzig 22, 10 Cribans
redinti enthält, im ganzen herrscht arithmetische folge, doch ist ein, vielleicht tir-
sprünglich an den rand geschriebenes glossar eingesprengt: 1, 18 Carmen arcus
{nur Sg. 9) zwischen 1, 20 und 1, 22; 1, 20 In competis {nur P) vor 3, 29
{beide hss. hatten In competis, anders erklärt, an richtiger stelle gebracht); 1, 25
40 lonathan in excelsis tuis zwischen 5, 9 und 7, 7 {Sg. 9; in P fehlt nach 75
ein bl); 2, 6 Uerbum istud zwischen 8, 3 und 8, 13 (.S'^'. 9. P); 2, 8 Abner
zivisehen 10, 6 und 10, 16 (P); 2, 8 Hisposed xivischen 11, 1 und 11, 4 (P);
2, 23 In inguine zwischen gll. xu 12, 31 {Sg. 9. P); 3, 5 De agla — 14, 11
266 Unterhuchunoen Über Die Bibei-(}loh«are
Recontletur tuischn ijll. :« 14, 13 (Ny. 0. /'); uuclt ron den fjll. diettea lelüeren
komplexes waren 12, '^\ Forrata carpeiita und In typo laterum {P) mit and. er-
klär un(j in beiden hss. schon vorher aufgetreten ; ihre folge wird obendrein dadurch
gestört, dass xwisthen gll. xu 13, G aufgeführt sind 0, 14 Arntizatis .i. cum ferro
5 ligatis und Epolctnpficos .i. iiHaDe nientis, die beide gegen den schluss des Aug.
sich vorfinden und deren erstere Sg. 295 zwischen 19, 37 und 20, 5 enthält,
alle genannten gll. sind Ih. fremd, doch hat Atig. In conipeti^» in capitibuH pro-
uinc'iaruni und vereinigt b'^AFR die beiden interf/retatnente von In con)i>eti!» zoiter
einem ansatx. nach 3, 26 steht femei- im Sg. 9 die gl. Perdix aus 1 lieg. 26, 20
10 lind in P Papi soicie In fasciculo gleichfalls aus 1 lieg. 27, 28, 25, 29: Perdix
und In fasciculo hat Sg. 295 richtig bei lieg. 1 eingereiht, die normale folge wird
endlich tinterbrochen zwischen 3, 29 und 4, 5 durch 5, 8 Domatuin tc-ctuni Sg. 9,
Doniatuni .i. excelsorum domorum P, durch 5, 8 Fistiil(^* aquoductus de plunibo
(Sg. 9. P), durch 6, 19 Colirida (Colliria /') penu? panis niodicus triangnlus
15 {Sg. 9. P), durch 5, 9 Amello aedificiuin Sg. 9, Aniello proprium nonien loci P,
durch 1, 6 Casu i(t euentu (P), durch 8, 12 De nianubiis (nianibus Sg. 9) de
niunerilms [Sg. 9. P; \ stolis setzt P hinxu), durch 8, 16 Comnientarius id qui
scribit annales [Sg. 9. P): hier ist also gleich b^AFR Comnientarius zweimal an
verschiedetien stellen glossiert und Aniellö kehrt mit der ei-klänoig <licitur ciuitas
20 quam construxit dauid in Sg. 9 (P hat hier blattverlust) am richtigen ort uneder.
Sg. 295, aus einer Sg. 9 verwandten hs. arithmetisiefrt, hat nur weniger die gl.
Perdix, die Sg. 9 iirig axis 1 Peg. 26, 20 entnahm, wo sie denn auch Sg. 295
bringt, und die Sg. 9 i(nd P gcmeitisnme 3, 5 De agla. er glossiert ferner 1, 20
In competis nicht durch in uicis, sondern durch in biuiis in triuiis i]i quadriuiis
25 und 22, 12 Ci-ibrans nicht durch redinti, sondern durch kiezinte, seitierseits hat
Sg. 295 7nehr 2, 32 In ipso crepusulo; 3, 35 Si ante occasum solis pro non si
ponitur; 5, 24 In cacumine pirorum genus arbonim ; 6, 19 Assaturam bubul§;
12, 31 (?) Tvpum similitudineni; 13, 6 Sorbitiuncula nuiosili. die gl. 24, 13 Delibera
.i. elige, die Sg. 9 fehlt, steht in P.
30 V mischt den vollständigen text von C, unter zusatz Isidorischer ergänxungen,
mit einer hs., die Sg. 295 nahestand, bei 20, 5 Extra placitum extra concilium
aber noch die deutsche gl. tagis. f. thinc hinzufügte, efrweiterung erfuhren die gll.
von kap. 23 tmd 24, zum teil aus Hraban und Josephus.
E 51* — 54* schöpft aus V mit kürxungen und unter fmilassung der einzigen
35 detitschen gl. mehr hat es 7iur 5, 6 Aliter. Confisi munitione locorum ceci et
claudi iaetabant se solos ceteris uaeantibus resistere dauid quasi non opus esset uel
fuga 1 aliqua arte eis repugnandi cum ipsa natura loci atque situs edificiorum pro
eis pugnaret; 8, 2 Mensvs est duos funiculos. Allegorice intelligendum quod in
sua potestate haberet quos eorum neci daret contumaces quibus parceret subiectis
40 {dies aus Hraban p. 94; ebendaher auch b^); 11, 3 Bethsab§ puteus satietatis I
puteus septimus; 15, 32 Cusai autem doctores §cclesi?. qui uincunt hereticos; 18, 18
Absalon interpretatur patris pax per antifrasin eo quod minime pacem patri
prestaret; 18, 23 Compendium est breuitas cum utilitate; 20, 21 Non sie se habet
Rz. Und Sein Einflussbekkich 267
res .i. iieritas. anders glossiert erscheint 11, 4 Statlnique sanctificata est ab im-
muiulitia sua: utpote quia prophete coniuncta est und 19, 29 Tu et siba diuidito
possessionein : Hie surreptum est dauid per uerba mendatii.
C mischt erldärungen von h^ = AFIx, ivie daraus hervorgeht, dass es die Rx.
5 fehlende gl. 1, 2G Super amoreni mulierum .i. sicut mulier unicuni filiuni ita te
diligebam aufweist, mit zahlreichen Isidorischen entlehnungen. anderer quelle sind
die bemerkungen über 5, 9 Mello plenus 1 plenitudo interpretatur. arx niir^,
altitudinis quam aedificauit salomon in hierusalem in tantum ut qui in mello stabat
deorsum subtus uideret atrium tcmpli quod erat in cacumine montis. Cuius altitudo
10 cccc cubiti eraiit. In lioc opere inter cetera deum ofFendit salomon und über 8, 18
Cerethi et felethi. Isti autem ut hebrei tradunt ordinati sunt in israel disputare
causas populi ad instar eorum quos nioyses in heremo per consilium ietluo tribunos
et centuriones quinquagen{ari)os qu§ et decanos composuit entglommen, in Sg. 292
verschivindet der aus G gekürzte gi'undstock fast unter den neuen xusätxen, in
15 denen stellenweise sich einfluss von b^ geltend macht, so 3, 29 Tenens fusum hoc
ad ifjnominiam uirorum dixit quia confusio uirorum est opere feminea {sie) laborare;
7, 19 Lex adam filii succedunt filiis.
iS' mischt stücke von G unter zugäbe iceiterer Isidoriana mit stellen von b^, die
G nicht übernommen hatte {zb. 6, 7 Super temeritate presumptione quasi ipse non
20 potuisset defendere archam suam; 6, 10 In domo obedom quia de leuitis fuit;
6, 10 Gethei de ciuitate gedi qu§ est in israel), mit reichlichc7i exxerpten aus
Hieronymus {xb. 1, 18 precepit ut docerent filios iuda arcum. Hieronymus Et
dixit s, dauid ut doceret s, deus filios iuda arcum reges uidelicet iuda fortitudinem
doceret scUicet ut fortes et intenti essent in timorc domini et preceptis eins ne per
25 inobedientiam reges iuda a fortitudine et timore domini sicut saul recederent et eo
modo quo ille periit perirent = j). 23; 2, 26 An ignoras quod periculosa sit
desperatio? In hebreo habetur An ignoras quod amarus sit finis = j). 24) und aus
Ilraban {zb. 4, 6 Spicas tritici quasi causa primiciarum ut honorem regi deferre
uiderentur et eorum dolus non deprehenderetur = p. 70; 7, 27 Inuenit seruus
30 tuus cor suum .i. audaciam in corde suo = p. 93). damit sind anleihen bei M
verbunden: 1, 20 In competis in gewikin; 2, 6 Uerbum causam; 2, 16 Comparis
socii; 2, 32 Crepusculo tageroti; 3, 29 Fusum spinnilin; 5, 8 Fistulas nuosca;
5, 21 Sculptilia idola; 6, 6 Calcitrabant spurnoton; 6, 14 Armizatis preciosis
giziuehaften ; 6, 20 Discooperiens indechenter; 8, 4 Subneruauit haseneta; 8, 4
35 lugales ros; 8, IG A commentariis chancelare; 12, 11 In oculis solis huius liutparo.
12, 19 Mussitantes runzanta. 12, 31 Ferrata carpenta mit sarne belegita wagana;
12,31 Laterum zigelun ; 13,6 Sorbiciunculas sufmuosili; 18,22 Baiulus trageri;
18, 23 Compendii churci; 19, 7 Satisfac danche; 19, 22 In satan in aduersarium;
21, 19 Polimitarius arhare; 24, 21 Crassatur wotit. es verbleibt nur ein kleiner
40 rest anderweit nicht nachiveisbarer gll.
Das Verhältnis des Gl. 4606 zu S charakterisiert der fort fall sämtlicher ent-
lehnungen aus Hieronymus und Hraban; an ihre/r statt finden sich überwiegend
ausführungen, die mit b^AFR übereinstimmen, beispielsweise 1, 18 Sicut scriptum
208 UnTERSUCHUNOEN ÜhKK DiK lilBELOLO«flARE
erit in lihro iustoruiii. Iheroniinuri. Ecce «c-ripturn est in lihro iuntoruni. Lilw-r
iuxtorurn über HaniuhpÜB est ubi continentur prophete iusti Haniuhel uidelicet pit d
nalhnn in (|uorum libro scriptum est qualiter naul recedenB a timore domini proptir
inobfdientiani poriit S = Tfieronfp)tus p. 23 f — In lihro iustorum. Multo»
5 eiiini lihros iudei antiquitiis hahuorunt quoK esdras non rostaurauit ^'l. 4606.
6217 = fj^; f), 6 Nisi abstuleris c§co8 et claudos .i. non in|.'redietur huc dauid
donec nos hinc auferat (juos iriermes et inibecilles sicut c§co.s et claudos esse
arbitratur et quos bello atj^ressurus sicut c^cos et claudos triumphaturuni putat
.S' = lUeronymus p. 25 — Nisi abstuleris cqcos et claudos nisi deleueris omne«
10 a inaioribus usque ad minores omnes unanimiter tibi denegant introitum Cl. 4606.
6217 = />"; 5, 24 In cacumine pirorum. In hebrco habetur in cacuniine flentium
.i. idolorum <[u\ cultores sucs ad fletuiii miseriarum perducuiit .S' = Ilieroniptnis
p. 26 — Gradientis (Gradientem Cl. 6217) in cacumine pyroruni aura tenuis
niouens uerticeni Cl. 4606. 6217 = fc*; 23, 1 Uerha nouissinia quia post psal-
15 terium et cetera nietra hoc composuisse metrum dicitur .S' = lUeronymus p. 35
— Hec autem sunt uerba nouissima sed his scriptor hystori§ alia poatposuit qua
priora fuerunt Cl. 4606. 6217 = }><>■ (nouissima uerba ne his tunc). Mit man
dazu, dass für 21, 19 Filius saltus .i. dauid quia de saltu ubi oues pascebat
eductus est S = Uieronynms p. 35 tind für 21, 19 Polirnitarius quia de gente
20 beselehel mater eius fuit qui optimus polirnitarius fuit ,S' = Hieronymiis p. 35
im Cl. 4606. 6217 stellt Filius saltus .i. dauid quia in siluis diu cominoratus est
und Polirnitarius quia ut quidam dicunt niater dauid polimitaria erat in tribu iuda
et magistra operis templi. ideo nominatus est polirnitarius, beides M entsprechend,
so folgt, dass Cl. 4606. 6217 einer älteren schickt angehört als S und dass die
25 mehranleihcn bei 31, die Cl. 4606 bzw. 6217 aufweist (zb. 4, 7 Conclaui cubiculo;
8, 1 Frenum gidwinch tmd der zusatz in conspectu dici hinter 12, 11 In oculis
solis huius), nicht erst nachträglich von dem redaktor eingefügt zu sein brauchen,
sondern von S fortgelassen sein werden.
Sg. 299 p. 92 — 102 hat aufs stärkste den Hrabanischen kommentar exzerpiert,
30 daneben Bz. oder vielmehr b'^AFR, von dessen speziellen Variantenangaben mehrere
(8, 2. 16, 1. 17, 3. 20, 18) wiederkehren, und zivar nach einer hs., welche F nahe
stand, verwertet : denn 8, 4 teilt Sg. 299 mit F die deutsche gl. hahsna und 20, 18
den fehler diriuationes statt diuinationes. dazu stimmt, dass Sg. 299 auch ver-
schiedene gll. des randglossars von F {s. oben 127, 36) aufgenomtnen hat. ausser-
35 dem ist eine dritte quelle benutzt, einen anszug* stellt Zf. 30*^ — 30^^^ dar, dei-
aber 30'^^ hinter 23, 11 semma an die Hraban fehlenden tvoiie Dauid eleazar filius
patrui dauid semma. hi tres priores. Abisai banaias asahel frater ioab tres posteriores
ad quos xxx* non peruenerunt tmd am schluss die fremden gll. Paracaraximum
luginare; Candacis commutata; Chvs ethiops bringt, in Zf. 30^® — 31^*^ folgen
40 dann Isidors Alleg. 90—93. 95. 96 + Etym. 7, 6, 65. 67. 68.
Aug. teilt verschiedene gll. mit Bz. bzw. b^. Sg. 295. P, scheint aber bereits
* deshalb hätten im abdruck die nrn CXXXIII und CXXXIV vereinigt werden sollen.
Rz. Und Sein Einflussbereich 269
Hraban benutzt zu haben: denn aus seinem kommentar p. 94 rührt die bemerkung
XU 8, 2 Et percussit nioab et mensus est eos funiculo coaequans terrae her:
hiperbolico clictuin c?t. ostendit enim imiiensain huiuiliationem capt^ urbis et oppress§
gentis. fuiiiculum ilicit pro sorte. Taliter enim dicuntur inulta ut in euangelio
5 multa quideni et alia fecit ihesus et cetei'a. quoniodo enim non caperet nmndus
libroö qui scribi potiiissent in mundo, et in planctu dauid aquilis uelociores leonibus
fortiores sicut et gentiles qui candore niues anteirent cursibus auras. allerdings
kann dies Ilrabanische gut später eingefügt sein, iveil es zwischen 12, 31 und 13, 2
steht, ein ausxug mit vermehrten deutschen gll. liegt in Zf. 29^^. 30"* vor; aber
10 seine vorläge war vollständiger: den eben angefahrten Hrabanischen worten Funi-
culuni pro sorte dicit fügt es mit beziehung auf das vorangegangene coaequans
aus 3 lieg. 11, 27 bei Coequauit uoragineni .i. planauit profunditateni siue in-
equalitateni und in unniittelbareni anschluss aus Isidor 9, 3, 44 Dicta autem castra
quasi easta quia illic castratur libido. Nam numquam bis intererat mulier. hinter
If) dem in Unordnung befindlichen schluss [denn beide hss. lassen auf 23, 23 Auri-
cularium folgen: G, 14 Ormizatis ferro ligatis; 24, 4 Compingam penniscebo; 11, 11
In papilionibus .i. in tentoriis; 24, 4 Obtinuit .i. uuiderbabeta uel uicit) hat
ausserdem Zf. mehr: 23, 1 Egregius spalten .i. preclarvs cantor (= Bz.); zu
kap. 24 Cur populus deletur pro peccato dauid numerante populum nisi quia
20 secundum nierita plebium disponuntur corda rectorum (aus Gregors Moralia in Job
XXV 7ir 35 p. 807); 23, 8 Dauid sedens. Primus omnium scribitur dauid non ipse
rex sed ipse rex fortium fuit princeps inter tres. Inter tres primos qui fuerunt
cum dauid eleazar semma. Horum triuni princeps fuit dauid (= Hz.); 23, 8
Ligni uermiculvs quia sicut uermiculvs corrodit lignum consumendo sie ipse con-
25 sumpsit inimicos suos {= liz.); 23, 20 Duos leones .i. duos reges (= Bz.).
Auch i** 415—431, das selbständige wege geht und mit den bisher besprochenen
glossaturcn nicht zusammenliängt, hat den Hrabanischen kommentar benutzt: denn
neben nicht wenigen erklärungen, die Hraban und Hieronymus gemeinsam sind,
enthält es mehrere, die nur bei Hraban vorkommen, so 1, 18 über den über
30 iustorum i=: Hraban p>. 12; 5, 8 den umfänglichen auszug aus Josephus über
caeci et claudi = Hraban p. 81; die bemerkungen zu 8, 1 über Mensus est funi-
culo und zu 23, 8 über lesbaan = Hraban p. 94. 116.
Hinter Beg. ii begegnet nur in B 36^*^ folgender anhang : De tribus primis et
tribus nouissimis quod in paralipomenon legitur. Abisai frater ioab erat inter tres
35 nobilior sed usque ad tres primos non peruenerat qui sunt tres primi et tres
nouiööimi et quae sunt opera eorum. hi sunt iii primi. Dauid rex ul milis qui
tos
percussit DCCCC sicut in paralipomenon legitur. Secundus eleazar filius ahoi (1, 11, 12)
qui percussit philisteos donec defecerunt manus eius cum gladio. Tertius semma
qui stetit in medio agri (1, 11, 14) in proelio solus contra philisteos. hi sunt tres
tos
40 nouissimi. Abisai frater ioab qui eleuauit hastam contra pliilisteos ccc quos inter-
fecit (1, 11, 20). Secundus banaias filius iodae qui percussit duos leones id duos
reges moab et leonem in medio cisternae in die niuis et extorsit hastam de manu
270 UNTERflUCHUN<JEN ÜrJKK DiK BlIiKLOLOHHARE
aeg}'[)Hi iiirj^ii -lim et interfecit illiini (1, II, '11 f). Tertiun usol fratt-r ioab
(1, 11, -'♦;).
Ke{j;uiu 111. Sj. 9 «.«.7 nur tmvollsUimlig erhallen, du luuh p. 3i;i ein hl. mit
0, IS — 7, 4ö fcldt und nach j>. .'{lö ein weiteres verloren (jinj, sodaas die (jlossutur
5 bei 1 7, 1 abbricht, im ullyenteinen stitntnt seine reihen folye mit der von P über-
ein, nur bringt er zwischen 8, 8 und 8, 1(J die P fehlenden yll. G, 34 Utruinque;
7, 8 Simili opere; 7, 9 Et intrinsecus; 7, 18 Et duod ordines; 7, 9 Usque ad
atrium; 7, 36 Quasi in similitudinem stiintid hominis; 7, 30 In tabulatis illiri und
nach 10, 18 die fjll. 7, 29 Qua^i lora ex aere dependentia (/■' hat sie viel später
10 nach 18, 40); 11, 27 Coeqiiauit; 10, 17 Peltas {diese beiden in P an gleicher
stelle), aber P bietet, auch abgesehen von den gll., welche Sg. 9 vor dem blatt-
verlust nach ausweis von Sg. 295 übereinstimmend mit P enthalten haben muss,
sehr zahlreiche mehrglL, ivelche nicht selten Störung der arithmetischen Ordnung
zeigen, ihren abweichenden Ursprung beiveist die tatsache, dass 7, 31 In angulis
15 columnarum .i. basiun» vor 19, 19 auftritt, während das gleiche lemma mit der
Sg. 295 entsprechenden erklärung In marginibus columnarum vorJier am richtigen
ort gestanden hatte, ferner dass 6, 8 Per cocleam ziveimal erscheint, einen teil
dieser mehr gll. charakterisieren zudem christliche deutungen, zb. 1, 24 Adonias
typum tenet iudaici populi qui nitebatur principatum teuere. Tunc uenit noster
20 pacificus id chriötus et tulit ab illis summum principatum et dedit hoc sanctae
ecciesiie .i. gentili populo; 4, 23 x boues typum predicatorvm tenent docentium
deciüogum legis; 10, 1 Kegina saba typum tenet ecciesias ad christum uenisse
cum uariis pigmentis .i. cum bonis operibus; 17, 3 Carith caluus interpretatur quia
Christus in caluario loco passurus est; 18, 44 Pluuia ueniente significat Septem
25 crismata qux data sunt sanctie ecclesite. auf grund einer Sg. 9 verwandten, aber
vollständigen hs. hat Sg. 295, bis auf zwei geringfügige Verstösse bei 3, 20 Intem-
pesta u)id 10, 1 In enigmabu? (.s/V), arithmetisierung durchgeführt, von sämtlichen
im Sg. 9 erhaltenen gll. fehlt ihm nur 5, 13 Operas operarius. aber er besitzt
nicht wenige gll., die sowohl Sg. 9 als P abgelten: 3, 20 Intempesta media nocte
30 quando nil agitur = Kz. und kurz darauf Intempesta nox .i. inactuosa nox;
4, 22 Chori simil§. chorus unus xxx modios habet; 5, 8 Abiegnis tanninen; 6, 9
Consummauit perfecit; 6, 18 Tornatura thrat; 6, 34 Altrinsecus e regione = Rz.;
7, 8 Domuncula hüsili; 7, 9 Ad normam quandam ad certam mensuram = Rz.;
10, 7 Rumor liumunt; 9, 28 Ophyr regio in india =z Ex.; 10, 17 Mina quam
35 greci minam uocant c dragmis appenditur; 10, 22 Simias affun; 10, 22 Pauos
fahun; 10, 27 Sicomorus uamque qu§ est arbor foliis moro similis sed altitudine
prestans unde et a latinis celsa nuncupatur, vgl. Isidor 17, 7, 20; 10, 28 De coa
regio confinis §gypti := Rz.; 11, 28 Indolis bone uirtutis I cuetes anauuanes man;
IG, 14 In libro uerborum dierum regum israhel habuerunt enim singuli reges
40 annales et gesta sua descripta antequam incenderetur lex. aliqua uero in parali-
pomenon inueniuntur qu§ hie desunt. qu^dam uero neque hie neque ibi = Rz.;
14, 28 Ad armamentarium ubi arma reponebantur vuafanchamera; IG, 3 Demetam
pisnido. endlich am sclduss nach 22, 38 die fremde gl. (,'hiliarchus tribunus.
Rz. Und Sein Einflussbereich 271
Sg. 295 enthält unter seinen mehrgll. also sechs, die gleichfalls in Rx. sich vorfinden,
er fügt ferner dem unsatz 10, 18 Auro i'uluo obrizo := Sg.d. P aus Rz. hinzu:
1 rubicundo nimis et spleiidido, sowie dem ansatz 19, 4 Juniperum est arbor habens
fructuin rubeuin 1 iiigrum boni odoris tarnen non bonum ad edeiuluin =z P aus
5 Rz.: Aliter arbor est qu§ potest in t;e continere ignem per longum tenipus. ebenso
suppliert er 10, 12 Lignis thynis pinipouni ^ Sg. 9. 1' mit: Aliter thynum lignum
nigrum in quo scribi potest quasi in c§ra et iteruni delcri = S, und seine zweite
glossierung von 3, 20 Inteinpesta nox durch .i. inactuosa nox gemahnt an die ge-
stalt in S: Intempeste noctis silentio .i. inactuos^ et medi§. darnach scheinen
10 diese gll. erst nachträglich eingesetzt zic sein, dazu stimmt, dass im 4 buch Reg.
fast nur die mehrgll. ran Sg. 295 sicli mit Rz. berühren.
Nähere bexiehungoi zu Sg. 9. 295 und namentlich zu P lud der Aug. und
dessen ausxug Zf. Sl**'*^, der vermehrte deutsche gll. enthält: 1, 21 Ego et salonion
peccatores .i. deformes Aug. Zf., daxn 1 pauperes Zf. = Ego et filius meus pecca-
15 tores .i. pauperes Sg. 9.P; 1, 33 Mul:§ ad sedendum suauiores quam aequi et
plerumque maiores Aug. = Mule aliquando suauiores sunt ad sedendum quam
equi et aliquotiens maiores fiunt P; 2, 10 In ciuitate dauid .i. arce sion uno muro
superata (sie) ab urbe hierusalem Aug. =- Sg. 295. P (separata); 4, 22 Chorus
XXX niodios capit Aug. =■ Chorus unus xxx modios habet Sg. 295; 5, 15 Lato-
20 morum qui lapides cederent Aug., Latomorum steinbozzilo Zf. = Latomorum qui
lapides cedunt Sg. 295, Latomorum qui lapides cederunt steinbozila P; 6, 8 Per
cocleam .i. per circuitum Aug. =z Sg. 295. P; 6, 9 Laquearia caelum quod in
templo erat Aug. = Laquearia c§lum quod erat in templo Sg. 295. P; 6, 15
Abies arbor mire magnitudijiis .i. tama Aug., Abies tanna Zf. = Abigenis arbor
25 mire altitudinis P; 6, 18 Tornaturas .i. in transuersum ligna tornata Aug. = P;
7, 2 Deambulacra dicuntur ab ambulando ubi ambulari potest Aug. = Deambulacra
deambulatio ubi ambulare potest Sg. 295. P; 7, G Epistelia (Epistolia Zf.) .i. capita
Aug. Zf. := Epistilia capita Sg. 295, Epistola .i. capita columnarum P; 7, 17
Septena uersuum septies uertitur altera super alteram Aug. = Sg. 295. P; 7, 24
30 Histriatarum .i. historias imitantium Aiig. Zf. = Sg. 295. P (ystorlam bziv. istoriam);
i
7, 26 Repandi .i. repansi Aug. = Sg. 295. P; 7, 33 Radii spa.cun Aug., Radii
a
speichun Zf. = Radii speichun Sg. 295, Radii speiho P ; 7, 33 Modioli neb§
Aug., Modioli naba Zf. = Modioli naba Sg. 295, Medioli naba P; 7, 40 Scrutras
uasa aenea equalia in fundo et in ore habent altitudinem et coopercula desuper
35 calciant in eis qu§ uolunt Aug. = Sg. 295 (Scutras . . . cooperta desuper calent
in eis qd (sie) uoluerint), P (Scrutas . . . cooperta . . . calent in eis quod uoluerint);
7, 40 Aniuias in similitudine crufe (cruse Zf). tamen altior est Aug. Zf. = Amulas
ad similitudinem urceoli (urceotus /'). tamen altior Sg. 295. P; 8, 11 Gloria domini
in nebula et fiagrantia miri odoris et lucis aspersio aliquando Aug. = Nebula
40 impleuit domum domini fiagrantia miri odoris Sg. 295. P; 9, 16 Dotis dicitur que
(quia Zf.) datur a patre uel a sponso spons^ {dies wort im Aug. nachgetragen)
Aug. Zf. = Dos dicitur quod datura patre et a sponso sponste P; 10, 17 Pelue
272 UxNTKRBL'CHLNOEN ÜhKK DiK ßiHKUiLOHHAUE
lüiigiore.s Hunt .juaiu scuta noii ruluntic Au/j., IMt^ jscuUi i. tarakvn Zf. ^ Pelta«
lüiigioi-eri Hunt [fi/ilt Sg. 2!»r>) «juani bcuta in i>imililu<line seiiiilunv -""iy. 9. 295. I';
10, 22 ßimiad .i. lu-puheii (hebuhen, darüber \ affi;ii Zf.) Atiy. Zf. = Simia« affun
Sg. 295; 10, 22 Pauu« .i. peuii (dariiier phauun Zf.) Auj. Zf. = Pauo.s fahun
5 Sij. 295; 12, 11 Scorpiouibus geiiu.s flagtlli Axiy., waltowabbon {darüber I «umir-
laton) a.stalobtoii {darüber \ ati'altiriiieii) slabon Zf. =■ Cedani uos KcorpionibuB
mit afiitrinan staboii P; 17, 12 Lecituni uas uitreum in Himiliter (Himilitudine Zf.)
flasconis uel panis Auy. Zf. ;= Lecytuin va.s uitreuni in rtimilitudiiie flaüconis
Sy. 295, Lecito ua.s uitreuni in biniilitudine flasconis 1 panis factum e.-t P; 18, 46
10 Facta est manus doniini supei- helyani .i. senno doniini Auy. Zf. = l' (Factuü);
19, 4 lunipt-r habens fructus rubeos uel nigros boni odoHs nun bonos ad niandu-
canduin. folia spinosa Auy., luniper wechilterboü Zf. = lunipeiuni recbelter. Est
auteni arbor habens fructuni iiibeuni 1 nigruni boni odoris et non bonuni ad
manducanduni et folia babet spinosa 7*, luniperum est arbor habens fructuni rubeum
IT) 1 nigruni boni odoris taiiien non bonum ad edenduni Sy. 295. am schluss hat
Zf. die yll. 20, 11 Discinctus flediront und 2U, 39 Coinniinus propius {vyl. prope
ehift'un
1 longa P), hinter 7, 30 Hunieruli 1 hin {cerschmelzuny von llumeruii .i. luni
Aug. mit Hunieruli chiilun Sy. 295, Hunieli Chriflb P) die dadurch veranlasste
gl. Obex lun mehr als Aug. mit G, 1 Zio aprilis bxw. aprili stehen Aug. Zf. dem
20 Meiise zio niaio bzw. inaius von Sg. 295. P gegenüber, mehrere dieser gll. des
Aug. begegnen, wie wir s. 128, 39// sahen, auch im randglossar F (1, 21 Ego et
fihus; 1, 33 Mul§; 2, 10 In ciuitate dauid; G, 1 Zio; 7, 2 Deanibulacra; 7, 33
Modioh; 8, 11 Gloria doniini; 19, 4 luniperus).
V setzt sich zusanmien aus C und dem ausxuy einer hs., die Sy. 295 imlie
25 stand, aber 8, 38 als yeyengt. von Inprecatio flieht fluohunga Sg. 9. Sg. 295. P,
sondern maledictio aufwies und mit P den zusatx al longe bei 20, 39 Comminus
teilte, dazu treten cntlehnunyen aus Isidor und aus dem achten buch des Josephus
sowie die mehrgll. 2, 37 Cedron genitiuus grecus quasi cedrorum; 21, 20 Uenun-
datus est .i. über a deo factus est ut peccati seruus esset quia qui faeit peccatum
30 seruus est peccati; 22, 22 Spiritus mendax .i. diabolus qui ab initio fuit meudax
sicut in euuangelio {Joh. 8, 44) ait.
E 54^ — 50* ist unvollständig, weil nach 54 ein bl., das 6, 24 — IG, 32 be-
handelte, fortgeschnitten wurde, der erJmltene text stimmt wesentlich zu V, erfuhr
aber hin und wieder sowohl Verkürzungen als atcch Vermehrungen, unter den
35 letzteren sei hervorgehoben 6, 2 Quod in libro regum xxx cubitos in altitudine et
in paralippomenon cxx templum dicitur habere nequaquam discrepat. Nam ut
iosephus refert xxx erant cubiti a pauimento usque ad medium cenaculum. xxx
rursus a medio usque ad tercium .1. simul lx. deiude alii lx usque ad suppremum
domus tectum et ita tota altitudo cxx cubitis impletur: vyl. Hraban In Paralipomenon
40 3, ^ p. 425. 19, 11. 12 Gregorius. Spiritui commotioni et igni non inesse do-
minus dicitur. esse vero in sibilo aur§ tenuis non negatur. quia nimirum mens
cum in contemplationis sublimitate suspenditur. quicquid perfecte conspicere preualet
tlz. Und Sein Einflussbereich 273
(leus non est. cum vero subtile aliquid conspicit. hoc est quod de incomprehensibili
substantia ^ternitatis addit = Expositio in Job 5 nr 66, auch von Hraban ^.211
xitiert.
Um b^ 109 — 111* steht es anders als bei Reg. i und ii. ans Sg. 9. 295. P
5 bxiv. Ex. hat es nur weniges übernommen, zb. 6, 9 Item laquearia caelum quod
in templo erat; 7, 17 Septena uersuum septies uertitur altera super alteram; 7, 23
Ricula funis (Resticula finis FR); 7, 26 Repandi repansi; 7, 30 Canti ferrum circa
rotas; 7, 40 Scrutras uasa aenea ^qualia in fundo et ore habent altitudinem et
cooperta desuper calens (Calent FR) in eis quod {darüber queque i qu^ F) uoluerint;
10 10, 18 Fuluo rubeo 1 splendido; 21, 10 Benedixit dominum et regem .i. maledixit.
dagegen entlehnt es Isidor zahlreiche gll. und bringt eine reihe von Variantenangaben.
aus 6* schöpft wiederum C, entnimmt ihm auch mehrere variantenxitate, bringt so-
gar eins, das b^ fehlt, nämlich 11, 27 Salomon ^dificauit mello. alia translatio
sedificauit locum excelsum {vgl. Vereellone 2, 503) mid fügt aus Isidor manche
15 weitere Worterklärungen hinzu, den bestand von C hat Sg. 292 ausserordentlich
vermehrt, ohne dass seine quelle festzustellen gelänge, nur 9, 28 Ophir regio er-
innert an Sg. 295 und 10, 11 Thina ligna de tilia lindea an Aug. Thina .i. lin'*;
denn 6, 1 Zio aprili und 7, 24 Septena uersuum sepcies uertitur altera super
alteram, das b^ enthält, werden nur in der von mir gerade benutzten hs. der
20 glossatiir C ausgelassen sein, am schluss ein nachtrug aus 2 Reg. : 6, 4 Armigatis
Organ is adunatis; 21, 19 Filius saltus dauid quia edöctus est de saltu ubi pascebat
oues; 21, 19 Adeodatus dauid polimitarius quia de genere beselehel fuit {vgl.
Hieronymus Quaestiones p. 35), endlich, vielleicht aus dem ersten buch 22, 17
Emissarius ab emitendo .i. missus.
25 S hat vielfach C attsgeschrieben und dessen gll. durch Isidorisches gut vermehrt:
so stammt die bemerkung 3, 20 über septem tempora noctis aus Etym. 5, 31, 4.
es teilt aber auch zahlreiche gll. mit b^, die C nicht aufnahm, zb. 6, 4 Fenestras
obliquas ianuas absconsas reticulatas; 7, 29 Plectras chrateras. Est enim calix
ansas duas Habens; 7, 40 Amulas fial^ altiores sunt in similitudinem urceoli ad
30 offerendum uinum factse; 9, 14 Talentorum tria sunt genera. minus medium maxi-
* mit 6* stimmen FB überein; beide haben jedoch hinter 11, 26 Leuauit manum suam
contra regem et hec causa rebeUionis aduersus eum quia salamon aedificauit mello et
coequauit uoraginem ciuitatis dauid patris sui den infolge des gleichen ausgangs von b^
übersprungenen passus Alia translatio habet leuauit manum suam {fehlt F) aduersus
regem salomonem cum aedificauit (edificiü F) locum excelsum et circumduxit septem
ciuitates dauid patris sui mehr, und F hat darauf eingefügt: 11, 18 Demandauit delegault
dare illi terram; 17, 1 De habitatoribus galaad id omni israel per sinedoche; 17, 12 Lecito
uas uitreum in similitudine flasconis 1 panis und bringt statt der warte 20, 11 non
glorietur gibberosus sicut rectus: ne glorietur::: {es scheint accinctus ausradiert) sicut
rectus. Accinctus aeque ut distinctus id non equaliter glorietur inermis et qui habet arma.
diese zusutze sind zum teil dem Aug. entlehnt, in welchem es heisst 98^ Delegauit deman-
dauit dare illi terram; Lecitum uas uitreum in similiter flasconis uel panis und 99* Non
glorietur accinctus aeque ut discinctus .i. inermis et qui habet arma ; sie hatten also gleich
den oben s. \21 ff zusammengestellten eingezäunt sollen am rand stehen.
Althochdeutsche glossen V. L8
274 Untkrsuchungkn Chkr Du: HrHKUJU)S8ARE
inutn. Mininiutn habet libras l. medium i.xxii libnis. inuximum cxx librah; 10, 21
Suppfllex ten mubiiin; lu, 27 Sieomoro« . . . Moros autem grecum est quam latini
rubum {dies ivoit, das S fehlt, aus (H. 14584 eryänxl) dicunt eo quo<l fructus
eius rubet; 13, 14 Tlierebintum. buius arboris fructus similis uu^ uitis; 17, 12
5 Lecbituö ampula oleoria; 18, 38 Lambens depascens; 22, 19 Vidi dominum se-
dentem super »olium suum et exercitum celi a dextris et sinistris eius. Bolium
tlomiiii augelica.s potestates intelligimus. Per dextram dei electiun angelorum partem
per sinistram autem partem reprobonim. Non enim ministrant solummodo deo boni
quia adiuuant .sed etiam mali qui redire uolentes graueiit (dei- passus aus Gregors
10 Moralia in Job 2, 38). ncDueullieh yenunnl wird Gregor 3, 14 Longo.s faciam
dies tuos .i. felices. sccundum gregorium. quoniam docet neminem in alio tempore
mori possse nisi in ipso quo moritur. 1 secundum ieroninmm ut longo uiuas tempore.
Ait enim quod nequaquam dies mortis singulis prestituta sit sed uoluntate dei et
ignotis niortalibus causis I uiuat aliquis 1 moriatur. das ist übernommen aus dem
15 kommentar des pseudo-Revxigius im Ol. 3704 hl. 15G'' longos faciam dies tuos. .i.
felices. secundum gregorium quoniam dicit neminem in alio tempore posse mori.
nisi in ipso quo moritur. Aliter quod dicit ut faciam longos dies tuos .i. ut longo
uiuas tempore, secundum ieronimum. qui ita loquitur. quod nequaquam dies mortis
singulis prestituta sit. sed uoluntate dei. et ignotis niortalibus causis 1 uiuat aliquis.
20 I moriatur. nur in Sg. 295 begegnet, wie schon bemerkt, 10, 11 Secundum quos-
dam thinum est lignum in quo scribi potest sicut in c^ra et iterum deleri und
3, 20 Intempesta noctis .i. inactuose et medi^. bei 10, 1 Saba eine bemerkung
aus Josephus ii, 10. a^ls unermittelter quelle stammt 11, 27 Secundum quosdam
amello est altitudo murorum. ausgiebig ivurde M exzerpiert: 1, 14 Non cognouit
25 non concubuit; 2, 42 Testificatus sum iuraui; 5, 18 Dolauerunt operati sunt sniten;
5, 18 Cementarii murari; G, 18 Eminentes furscorrenta; 6, 35 Regulam sprattuii;
7, 2 Domum saltus quia a lybano facta est; 7, G Epistilia polstari; 7, 17 Uersuum
ciloua; 7, 23 Mare label; 7, 2G Luteris labeles; 7, 30 Humeruli ciphun; 7, 33
Radii spaichun ; 7, 33 Cauti uelgun; 7, 33 Modioli naba; 8, 2 Ethanim october;
30 8, 37 Rubigo militon {sie); 8, 38 Deuotatio scelta; 8, 38 Imprecatio flÖch; 9, 13
Chabul abiectio interpretatur; 10, 5 Non habebat ultra si^iritum non poterat ultra
respondere ei; 10, 27 Sicomoros Wilde Wichpouma; 14, 28 Armamentarium wafen-
hus; 18, 32 Aratiunculas suobili; 19, 4 luniperum \yechelterboum 1 spurcha;
20, 11 Discinctus .i. liber laborum ; 20, 14 Pedissequos dienestman.
35 Gl. 4G06 hat mehr als S b, A Satan aduersarius; 6, 13 luncturas valzunge;
22, 27 Pane tribulationi-s uilissimo; 22, 49 Classes schefmenigi, fortgelassen da-
gegen die bemerhingen zu 3, 4 imd 11, 27. aus M ist weiter übernommen 1, \1
Retiacula nemli; 7, 23 Labio prarte; 7, 24 Hystriatarum 1 historiarum tatrachono;
7, 2G Calicis stoufes; 8, 2 zu Ethanim die gl. .i. octauus mensis; 8, 37 Corrup-
40 tibilis aer suhtlovme; 8, 38 Plagam sculde; 8, 58 Viis mandatis; 8, G5 Celebrem
maran; 9, 15 Summa zala; 14, 3 Crustula rinc; 20, 11 Accinctus .i. qui accinctus
est gladio nondum est uictor. Discinctus . . . quia nescit finem belli .i. qui dis-
cinctus est uictor manet; 22, 27 Aqua angustie .i. mala.
Hz. Und Hein EinPlussberrich 275
Sg. 299 p. 102 — 112 hat längere partien aus JIraban entlehnt; anderioärts
stimmt er in einzelheiten teils mit Aug., dh. dem randglossar F {1, 21 Ego et
salamon erimus peccatores .i. deformes ; 8, 1 1 Gloria doinini in nebula flagrantia
miri odoris et lucis aspersio aliquando; 8, 37 Rubigo dicitur quando in magno
5 calore modica pluuia uenerit et spicas multas quas tetigerit rubeas et inanes facit;
10, 1 Regina saba .i. ethiopum; 12, 11 Cedam vos scorpionibus astalothten stabon
affaltirinen. f. {nur in Zf); 18, 32 Aratiunculas sulcos), teils mit b^ (4, 22 Chorus
XXX modiorum mensuram coniplet; 5, 15 Latomi lapidmn c^sores; 5, 18 Cementarii
qui disponunt in fundamentis; 6, 8 Coclea est ascensus collectus per circuitum;
6, 9 Laquearia. hie uult tabulas esse que cameram subtegunt et ornant; 6, 32
Anagltfa alibi anaglaua dicit que superius sint sculpta. greci enim ana sursum
cleuei sculpturam dicunt id sursum scuptum {sie); 7, 23 Resticula funis; 10, 17
Pelte scuta breuissima in latitudine in modum lun^ medi^; 10, 17 Mna in ponde-
ribus c dragmis appenditur; 10, 11 Ligna tina incognita quidem sicut etiam peri-
5 cioribus iudeorum. Nam alia editio habet ligna pinea; 14, 3 Crustula est panis
oleo conspersus; 17, 12 Pugillus pugnus; 17, 12 Lecitus ampuUa olearia; 21, 10
Benedixit deum et regem .i. maledixit per yroniam). 5, 13 Operas operarius be-
gegnet in Sg. 9. P und im randglossar F, 7, 31 In angulis columnarum .i. basium
in Bz., die Jiauptmasse der gll. lüsst sich aber anderweitig nicht nachweisen, den
ausxug einer nächstverwandten Jis. stellt Zf. 31^^ — 32**^ dar*: darin mehr {zu
9, 13 Chabul) speciale nomen herb^ est que multum terre occupat U7id {nach
17, 18) Helie spiritus duplex heliseo datus unde et duplex gratia fecit maiora
signa. nie uiuvs mortuum iste mortuvs mortuum suscitauit. lUe duodecim uirtutes
fecit iste uiginti quatuor.
5 Der text b^ 431 — 439, der sonst ganz isoliert dasteht, hat den kommentar des
Hrabanus benutzt, wie namentlich aus der erklärung 6, 6 erhellt hec tabulata in
euangelio ubi dominus temptatur a diabolo pinnaculum templi uocantur. utrum
mos fuerit doctoribus ut in his sedentibus {sie) tabulatis ad circum stantem inferius
turbam fecerint sermonem numquam legimus = Hraban p. 143.
Regam IV« Sg. 295 und P stimmen in der arithmetischen folge wesentlich
überein. aber Sg. 295 hat eine reihe gll. mehr oder anders erklärt als P. die
mehrzahl derselben begegnet in Rz., das sonst mit keiner glossatur verivandt ist:
9, 18 Quid tibi et paci? ac si diceret quid interrogas de pace?; 9, 23 Conuertit
autem ioram manum suam .i. retorquendo currum; 9, 27 In ascensu gaber. locus
5 excelsus fuit; 9, 35 Nisi caluariam summam partem capitis; 10, 27 Latrinas domus
digestionis (Latrinas feldganc P); 12, 5 Sartatecta consuta tecta. sarcio consuo
(Sartatecta .i. diruta P); 18, 4 Noesthan nomen detestationis; 20, 10 Sed ut
reuertatur retrorsum .i. ut recurrat ad ortum per x Lineas, due tantum höre restabant
de XII horis et ideo duorum tamen {sie) dierum longitudo fuit in illa die. Quare
in sole factum est signum? quia sicut sei prope fuit occasui sie uita eins prope
fuit morti et sicut sol reuersus est ad ortum sie ipse reuersus est ad uitam; 21, 16
* »wi abdruck hätten daher die nrn CXXXIII und CXXXIV vereinigt werden sollen.
18*
27R tTNTKitsiciirsc.i s- Tmi i; Du l'.ii;t;L(il,o.-HAIu:
V'sque ad 6s u.s(|uc ad .siuiiiiiiUiUjni. din sclilus.s nach 2h, 14 bringt noch S(j. 295
Phylaxe grece dicitur seruarü. gaza lingua peraica diuitie uocantur. ergo gazo-
phylatiuru locus appellatur in quo diuiti^ seruantur (vgl. CGL. 4, 587, G. 1), während
an seinem ort 12, 9 Gazophylatium mit repositio |)ecuni^ trinibu», in P mit id
f) Camera ubi gaza iacebat erklärt war. andererseits enthält 1' nicht wenige mehrgll.
gegenüber Sg. 295, die zum teil durch geistliche deulungen charakterisiert sind
{xb. 2, 1 Hell in omni actione sua significat christum ; 2, 8 Transiult ad iordanem
et heliseu.s cum eo .i. sancta ecclesia; 11, 1 Athalia temporalis interpretatur. signi-
ficat synagogam interficeie nitere christi generationem ; 11, 2 losaba saturitas inter-
10 pretatur quse typum tenet ecclesije quae et habundantiam bonorum operum habet);
eine findet sich in V vor (11, Me'sa proprium nomen domus), drei stehen im
Aug. (1, 2 Cancellos ligna subtilia in transuersum facta l de ferro in modum retig;
durch IG, 18 Musach veranlasst Corbonan dicitur ubi pecunia sacerdotum erat;
18, IG Ualuas .i. muri in circuitu templi item ualuas aqusedvctos id ipse fistulc
15 per quas aqua decurrit, tvoran sich ansc)diesst X duplex ostia =z Sg. 295 Ualuas
ostiuni duplex: diese gl. weist im Aug. auf hohes alter zurück, iveil es dort heisst:
Ualuas muroö templi in circuitu adrianus dicit, Ualuas .i. aqueductus .i. ipse
fi-stulae per quas aqua decurrit). Sg. 295. P mit Aug. gemeinsam sind dagegen
3, 15 Psaltern .i. psalterium (cantorem .S'^'. 295). psalterium tarnen cithara dicitur
20 X cordarum; 4, 39 Colocinthithas Cucurbitas agrestes minores quam ille de quibus
uasa faciunt (fiunt Sg. 295) tarnen ipsius (fehlt Sg. 295) similitudinis amarique ut
fei et crescunt in afiiica (similitudinem earum habent et in affrica crescunt Sg. 295);
5, 19 Abiit ergo ab eo electo terrje tempore .i. quando bonum uiatorium fuisset P,
vel quia eo tempore ire coepit quando optimum iter habebat Sg. 295, Electo terrae
25 tempore .i. bono tempore quando bona uia fuit Aug.; 10, 12 Camera .i. lapidea
donuis aliquando pastorum Sg. 295 P, Camara pastorum aliqua domus lapidea fuit
Aug.; 16, 18 Musach sabbati edificium ubi miserunt reges munera sua in sabbato
quando ingressi sunt in (fehlt Aug.) lemplum domini (auch Rx.h^); Sg. 295 setzt
hinzu Aliter Organum quo in templo sabbato cantabatur; 23, 11 Exedra exterior
30 sedes (sedis P) ubi papa sedit (stat episcopus Sg. 295) quando communionem dat
ad populum Sg. 295. P, Exedra ubi presbiter sedet exterior sedes. Edra interior
sedes ubi papa sedet Aug. von ihnen gehörten (s. oben s. 127 und 129, 29/f)
1, 2 Cancellos; 3, 15 Psaltern; 4, 39 Colocinthithas; 5, 19 Electo terrae tempore;
das gleich zu nennende 9, 35 Caluariam; 10, 12 Camera pastorum; IG, 18 Cor-
35 bonan; 23, 11 Exedra ursprü?iglich dem randglossar F an; auch die bemerkung
bei 18, 16 Ualuas: fistulae per quas aqua decurrit stammt daher, der arithmetisch
geordnete Aug. (nur steht 23, 11. 20, 11 zwischen 21, G und 21, 13) Juit am
schluss zwei nachtrage: 5, 5 Mutatoria; 5, 17 Burdonum. ein ausxug davon liegt
in Zf. 32*'"^ vor;* er hat einige deutsche gll. und 9, 35 Caluariam kebil .i. os
40 capitis sowie bei 16, 18 Musach die bemerkung Aliter. Musach fuit quoddam edi-
ficium muri operis fabricatum iuxta templum ubi reges et principes diebus solem-
* im dbdruck hätten also die nrn CXLVI und CLII vereinigt werden sollen.
Rz. Und 8ein Einflussbereich 277
nibus sacrlficabant et offerebant incensuni mehr; endlich am schluf-s hinipr 5, 17
Burdonum {xu 5, 23 ?) ein stark verderbter auszug aus Bcda De orlhograpJiia
{Opp. 1, 62) Imponere est rem aliquam siue corporalem siue incorporalem alteri rei
superponere. Sed et imponere per fraudem facere aliquando dicitur. unde inportuna
5 uocatur. Unde etiam uulgo qui aliquid fraudis facit assiniilationis inpostor solet
appellari. Grcgorius (Dial. 3, 14). C^pit illum .siiDulatoreni et uerbo rustico in-
postorem clamare. Vndo habes in libro regum (1, 28, 12) Quare inposuisti mihi?
Tu enim es saul. hoc est quare me simulatione decipere et fraudem facere uoluisti.
V setzt sich xusammen ans C und exxerpten einer Sg. 295 nahe verwandten
10 hs. {die sich aber mit 4, 1 Creditor a credendo qui alienam causam habet sibi
creditam xu P stellt) unter beigäbe iceiterer Isidorischer erklärungen und minimaler
mis Josephus ix, 2. 4. x, 3 entlehnter notizen.
E 56^ — 57* mit geringfügigen kürzungen und ändei'ungen = V; grössere Zusätze
nur bei 20, 11 leronimus {In Esaiam 38, 8 = Opp. iii, 294). Ita erant extructi arte
15 mechanica ut per singulos umbra descendens horarum spacia terminaret und bei
22, 14 Vetus editio quasi proprium nomen loci transtulit in masena. Masena
quippe interpretatur secunda. Quod igitur prophetissa dicitur habitasse in secunda.
in secunda muri parte intellige. beide können übrigens aus Hraban p. 261. 267
genommen sein.
20 Der text b^ 111 — 113. FR* setzt sich zusainmen aus zahlreichen varianten-
nngaben, Isidorischen erklärungen und resten des alten bestandes {zb. 16, 18 Musach
quoque sabbati aedificium ubi miserunt reges munera sua in sabbato quando ingressi
sunt templum domini = Rz.PSg. 295; 18, 16 Ualuas muri in circuitu templi l
ianue = P; 23, 11 Siue excedra dicitur sedes ubi papa sedet quando communicat
25 populum = PSg. 295). von ihm ist C wesentlich abhängig, hat aber bei 16, 18
Musach aus Sg. 295 eingeführt dicunt hebrei Organum fuisse in templo quo in
sabbato cantabatur und aus Hraban p. 247 angehängt legi in cuiusdam libro ita
expositum musach sabbati locum quendam edificatum fuisse in uestibulo templi
domini ubi reges quando in sabbato oracionis causa ad templum ibant pecuniam
30 pro elemosina inmittebant et ita musach sabbati gazofilacium esse regum sicut
corbanan est sacerdotis. dazu trat weiteres Isidorisches gut. in Sg. 292 erfuhr
C reichliche Zusätze, die keiner sonst bekannten glossatur angehören.
* F hat aus einer dem Aug. nächstverwandten hs. zugefügt: zwischen 8, 11 und 8, 15
Suffu8ionem id lacrimarum = Aug. 99* Suffusionem .i. effusionem lacrimarum; nach
8, 15 Sagulum l stragulum: a {radiert) sago dicitur diminutiuum. pro inrisione regis fecit
= Aug. 99* a sago q inrisione regis fecit; nach 10, 12 Camera pastorura — apellata a curuo:
id lapidea — Aug. 99* Camara pastorum. aliqua domus lapidea fuit; nach 12, 5 Sartatecta
reparatio fabrice: id a sarciendo = Aug. 99^ Sartatecta . . . a sarciendo dicuutur; nach
18, 16 Ualuas. . . 1 ianue: siue fistule p {sie) quas aqua decurrit = Aug. 99^ .i. ipse
fistulae per quas aqua decurrit; zu Musach 16, 18 Corbanan dicitur ubi peccunia sacer-
dotum erat = Aug. 99" Corbana dicitur. ubi sacerdotum pecunia erat; nach 23, 11 Exedra.
locus subselliorum. ia absida salutatorius: ubi presbiter sedet. exterior sedis = Aug. 99*
ubi presbiter sedet exterior sedes.
278 UnTKRBUCHUNGEN ÜbEK DiK Bll<EL(iIX)HHAKK
S mischt stucke von (' und l/^FJ! mit Isidorisrhfn exierpten, entlehuunyen aus M
(3, 25 Fundibulariiö slingaren; 4, 27 Aniaritudine tiiiititia; 4, 35 Colicinthiae wilde
churbeze; 22, 6 Tiguariis holzmeistrin) und unbekannten quellen; aus Auy.P rührt
die vordere hälfte der bemerktiny über 1, 2 Cancellos her. aus M entnahm Cl.
ö 4600 Personuit plierf l innotescit; 3, 12 Est apud eum .sermo doniini .i. responsio;
5, 15 Benedictione oblei; 6, 12 Conclaui pettichamara ; 6, 25 Cadi stercoris plenvm
uas teiskis; 0, 2ü Salua rne rex i. adiuua me; 11, 6 (*•. Vercellone) Excubitam
uigiliam; 9, 11 Insanus propheta; 11, 2 Triclinium hohstvol ; 17, 5 Peruagatuß
est in'Ör; 17, 9 Turres custodiuit .i. turres greguin; 20, 7 Vlcus .i. uulnus.
10 Sg. 299 ;;. 112 — 122 hat unederum den kommentar Hrabans aufs stärkste ver-
wertet, dass Hraban benutzt wurde, nicht dessen quellen, ergibt die mit Hrafjan
über einst imynende mischung der angexogenen gewähr smünner, bald Gregor, bald Beda,
Hieronymus, Josephus, Hehraeiis quidam. daneben ist b*FR ausgeschrieben, so 2, 1
Turbo (= Isidor 13, 11, 19); 3, 21 Qui accincti erant baltheo; 4, 39 Coloquintida
15 (= Isidoi- 17, 9, 32); 5, 17 Burdo (= Isidor 12, 1, 61); 6, 25 Quarta pars caui
stercoris columbarum; 7, 2 Cataractas; 8, 11 Vsque ad efiFusioneni uultus; 9, 30
Depinxit oculos stibio; 10, 32 Camere (= Isidor 15, 8, 5); 12, 5 Sartatecta. ein
dürftiger ausxug davon liegt in Zf. 32*^ — 32*^^ vor : mehr hat es nur 5, 1 Neaman
fideliö \ niotus eorutn; 19, 13 Sepharphaim nomen ciuitatis und nach 24, 16
20 Clusorem noch Exclusor heffo. Zf 32'>2— 33»^ = Isidois Alleg. 97—106 -f- Ety7n.
7, 6, 73. 74. 78. 80.
Die bei 11, 3 abbrechende glossatur b^ 439 — 442 steht isoliert ; selbst xu Hrabans
kommentar fand ich keinerlei beziehung. denn der gleichlaut von 3, 1 6 Qui fundebat
aciuani (|ui niinistrabat ei mit Sg. 295. P kann nichts beweisen.
iio Paralipomenon I« II. Ä^ir spärliche gll. enthalten Rx.Liigd. tind P lOS**»;
letztere hs. setzt zu 1, 29, 2 Lapides onychinos hinzu id in moduni unguis. Quia
grece onichen unguis dicitur und schliesst mit dem der gegengl. baren 2, 2, 8
Arceuthina. sie sind meist aufgenommen von Aug. und Zf. 33'^^. 33''^, welche
den Philippus in tractatu lob (vgl. Migne 21, 1518) zitieren und auf eine fehler-
30 hafte vorläge zurückgehen: 1, 7, 21 Uiri geth [fehlt Zf.) Indigne .i. dispecte für
Indigene; 1, 15, 21 Sinicion für Epinicion; 2, 13, 5 Pactum solis .i. solis filiis
dauid für salis; Stellung von 1, 29, 3 De peculio ineo .i. priuata voi- 1, 22, 2.
Aug. hat mehrfach für erklärungen freien räum gelassen, so hinter 1, 2, 55 De
calore domus recbab .i.; hinter 1, 4, 21. 22 Et cognationes domus operantium
35 byssum. in doiniim iuramenti et qui stare fecit solem et rlq. usque qui reuersi
sunt in leem domus operantium byssum .i.; hinter 1, 15, 21 sinicion .i. ; hinter
2, 6, 28 Eruco; Et aurogo; Locusta; Brucus. soweit Zf, das stellenweise kürzte,
diese gll. bringt, bietet es 1, 2, 55 De calore domus rechab .i. de coitu quia per
coitum multiplicatur; 1, 15, 21 Sinicion proprium nomen; 2, 6, 28 Eruca uermis
40 in holere grasiwrm; Aunigo grana nigrata gelewi. mehr hat Zf. hinter 2, 4, 17
In argillosa terra in griente nur Argilla uiuida terra l genus limi; aber es nahm
auch einige der glossatur fremde gll. aus einem ¥■ nächststehenden text auf, denn
1, 27, 24 In fastus regis dauid. Fastorum libri sunt in quibus reges et consules
Rz. Und Sein Einflussbereich 279
scribuntur dicti a fascibus .i. potestatibus und 1, 27, 28 Apotheca cella uiuaria
{beide = i«) stehen zwischen 1, 2, 55 und 1, 7, 21; 2, 4, 11 Creagras fuscinulas
(= fca) zwischen 1, 15, 21 und 1, 17, 25; 2, G, 28 Brucvs locusta que nondum
uolauit quam uiilgo albani uocant (= b^) tmd 2, IG, 14 Ambitione uana gloria
5 rihtSme zwischen 2, 13, 5 tmd 2, 15, 14; zudem kehren Im fastus in dignitates
und Ambitione nimia .i. dulcedine odoris sowohl im Aug. als in Zf., Creaggras .i.
fuscinulas wenigstens im Aug. am richtigen oii ivieder. derselben qtielle hat Zf.
hinter 2, 29, 26 entlehnt 2, 2, 7 Purpura; 2, 4, 5 Cratera; 2, 13, 19 Bethel;
2, 24, 18 Parietum cicatrix; hinzugefügt ist noch Conpensabo .i. estimo, eine gl.
: ' I zum Tobiasprolog des Hieronymus {im Aug. folgt Tobias sofort auf Paralipp.), die
s^ich dort bl. 39*' wiederfindet, den büchern Paralipp. voran stehen Zf. 33*^ gll.
zu deren prolog, die sonst nicht nachweisbar sind, mit Aug.Zf. teilt Sg. 1395
p. 450 seine beiden ersten gll. (1, 20, 3 Trahas sliton; 1, 27, 24 In fastos in
dignitates), während die dritte (1, 28, 11 In aditis in secretis \ in cubiculis) ander-
l") weit nicht vorkommt.
Der text 6» {wesentlich = FAR; nur hat F nach 2, 13, 5 Pactum solis auf-
genommen id filii eius, vgl. Aug.Zf. i. solis filiis dauid), der mit Rz.Lugd. 1, 15, 21
Pro octaua in nouissimo die azimorum; 2, 4, 11 Creagras fuscinulas teilt, setzt sich
wesentlich aus Isidorischem gut und aus Variantenangaben zusammen, er wurde
20 stark von C benutzt, mit diesem ist Sg. 295 und Sg. 292 identisch, ferner V,
nur dass hier noch am schluss die durch 2, 4, 9 basilicam veranlasste gl. Basilios
custos populi dicitur erscheint = Basius .i. custos populi Aug., Bassivs eustos populi
Zf, Basilios custos populi Bz., Basilios. id custos populi domini P. Von V
wiederum stammt E 57" — 58^ das einiges fortliess, die gl. 2, 4, 11 Creagras
25 später, zwischen 2, 21, 15 und 19, bringt, statt der ausführung über 2, 32, 24
Datur ezechi^ signum schreibt Require in libro regum, .sohin auf Reg. 4, 20, 11
bl. 57* veriveist und mit der bemerkung schliesst Interpretationes nominum hebrai-
corum siue de eptatico siue de libro regum nee non de paralippomenon in principio
libelli huius inuenies {sie fehlen aber E) quamuis aliqua eorum interseruerim iam
30 huic libello cum reliquis glosis. nächstverwandt ist endlich dieser grujjpe S. vgl.
6" 1, 10, 1 Palestina prouintia philistim urbem metropolim habuit qu^ nunc dicitur
ascalon. ex qua ciuitate omnis circa ea regio palestina est nuncupata. sed et iudea
et galilea regio palestina est appellata = Isidor 14, 3, 19. CS; 1, 11, 5 arces
sunt partes urbis excelse (exclusse A) atque munite (minute F). Nam quecumque
35 (Namq; A) tutissima urbium sunt ab arcendo hosteni (hoste A) arces uocantur
unde et archa = Isidor 15, 2, 32. S; 1, 15, 16 Nablum hebraice grece psal-
terium latine Organum, in modum delte (delpte Ä) littere factum = CS; 1, 15, 21
Pro octaua in nouissimo (nouissima AC) die azimorum = CS; 1, 21, 20 Optio
electio potestas arbitrium = CS; 1, 22, 2 Proseliti aligenigene circumcisi = CS;
40 1, 22, 3 Commissuras iuncturas = S; 1, 23, 29 Lagana de farina est. primum
in aqua postea in oleo frigitur =r iS"; 1, 27, 24 Fastorum libri sunt in quibus
reges X {fehlt F) consules (reges dicuntur \ A) scribuntur dicti a fascibus (fatibus Ä)
.i. a potestatibus = C; 2, 4, 5 Metretis (Metreta FR) genus mensure in liquidis
280 Untersuchungen Über Die Bibelglosrare
= CS; 2, 6, 26 Locuste dicte quod pedibufi sint loiipis uelut (ut A) hasta unde
et eani (beide ivorte fehlen A) greci tarn maritimani (maritanani 6», niaritinam, das
xweite i aus a radiert li) quam terrestrem haetabo (haBtapo R, aBta|>o F, astropo A)
appellant = hidor 12, 8, 9. S (I^ocuHta a longin pedihus dicitur); 2, 21, 15
5 Uitalia intestina = C; 2, 21, 19 Tabe niorbo \ niacie confectus ^ ('S; 2, 22, 3
Inpulit (Anipulit F) concitauit = C'S (cornpulit); 2, 24, 13 Industrie sapienter
= C (solerter sapieiiter) .S' (Industrie sapienti^); 2, 24, 13 Parietuni cicatrix parietum
ruptura = CS; 2, 26, 2 Ditioni potestati (Dicione potestate FA) z= CS: 2, 32, 31
De porteuto de signo = CS {unter zusatz van solis quod uiderat bxw. uidit
10 ezechias); 2, 35, 24 Mausolea sunt (Mausoleas A) sepulchra seu monumenta reguni
a niausoleo rege ^gyptiorum dicta = Isidor 15, 11, 3. CS; 2, 36, 16 Paruipendent
(Paruipendens A) modicum iudicant X non curant = C (Paruipendebant non cura-
bant despiciebant). CS erfuhren aber reichlich erweiterungen aus Ilrabans kom-
mentar : 1, 2, 52 Dimidium requietionuni id est sortem mediam iuxta sepulchra
15 patriarcharum qu^ fuerunt in cariatarue accepit C, ausführlicher Dimidium requi-
etionum. Huius loci gemina est expositio. Alii enim dicunt quod sobal pater
cariathiarim uideret dimidium requietionum .i. mediam sortem iuxta sepulchra
patriarcharum in cariatharbe acciperet ut requietio sepulchrum intellegatur. Ai
dimidium requietionum dimidium tempus intelligitur quo ßlii israel ceperunt terram
20 promissionis possidere. In huius temporis medietate sobal mortuus est et ita
dimidium requietionum uidit dum in huius temporis medietate uiuendo perseuerauit
S = Ilraban p. 294; 1, 2, 54 Corona domus ioab propter societatem qua (quia S)
mutuo in preliis utebantur CS = Hraban p. 295. Hieronymus p. 42; 1, 2, 54
Dimidium requietionis sarai. in loco (locum ;S') qui dicitur sepulchrum sarai posses-
25 siones habuerunt CS = Hraban p. 295; 1, 4, 17 Ezra interpretatur auxilium.
Ipsum dicunt amram patrem moysi et aaron S = Hraban p. 305. Hieronymus
p. 4:3 f; 1, 4, 17 lether interpretatur residuum. Ipse est aaron. Mereth inter-
pretatur rebellans. Ipse est moyses S = Hraban p. 305. Hieronymus p. 44;
1, 4, 18 Bethie filie pharaonis quam accepit mereth. filiam pharaonis idcirco et
30 matrem moysi uocat et interpretatur filia domini propter bonam uoluntatem quam
habuit in nutriendo puerum et a mereth .i. moyse accepta dicitur eo quod relictis
idolorum cultibus ad dei cultum conuersa sit S = Hraban p. 306. Hieronymus
p. 44 (schliesst sich im Wortlaut genauer an); 1, 4, 22 Qui solem stare fecit.
Tradunt hebrei {fehlt C) hunc fuisse elimelech uirum noemi patrem machalon et
35 chelion (echelion S) in cuius tempore sol steterit (stetit S) propter preuaricationes
(preuaricationem S) legis ut tanto niiraculo uiso conuerterentur ad dominum. Quod
quia facere contempserunt ideo fames inualuit (Imaluit C). Et ille qui prior in
tribu iuda uidebatur famis inopia cum uxore et filiis non solum patria pelleretur
uerum etiam in eadem peregrinacione cum filiis moreretur sicut in libro ruth legitur
40 CS = Hraban p. 306. Hieronymus p. 44; 1, 11, 22 Ipse percussit (Occidit C)
duos arihel moab. In libro regum legitur occidit duos reges (leones C) moab .i.
duos fortissimos moab. Ariel enim leo dicitur CS = Hraban p. 330; 1, 12, 32
Qui nouerant singula tempora qui erant computatores temporum et magistri ad
(
Rz. Und 8ein Einflussbereich 281
intimandas festiuitates .^ = JTrnhan p. 33G. Hieronynms p. TA; 1, 13, 5 Sior
egypti fluuius ut fertiir de nilo deriuatur >S = Hraban j). 338. Hieronynms p. 51;
die xusäixe zum text b^ bei 1, 15, IG Nablum: laudatorium und bei 1, 15, 21
Pro octaua: 1 pro die iudicii. Finita ebdomada huius seculi CS = Hraban
5 w. 346. 347; 1 , 1 8, 15 A conimentariis cancellariis hi fuerunt qui annotatis rebus
et causis regi eas ad memoriam deferebant S = Hraban p. 370. Hieronymus
^.53; 1, 21, 2 Ite et nunierate israhel tumore elationis inflatus populum nume-
rando peccauit \ qiiia preceptum domini uiolauit quod in exodo legitur quando
summa tuleris israhel iuxta numerum dabunt singuli precium .i. dimidium sicli
10 S = Hraban p. 375 tumore repentino elationis inflatur, populum numerando,
quod peccavit; 1, 21, 8 Quod in peccatum reputetur israheli. Peccatum hie mortem
dielt que propter peccata exorta est. primum et notandum est quod dauid peccante
uindicta translata est in plebem. quia iuxta numerum plebium disponuntur corda
rectorum S = Hraban p. 375 peccatum mortem dicit . . . vindictam populus,
15 David peccante, suscepit. Cur hoc? Quia videlicet secundum meritum plebium
disponuntur corda rectorum {aus Gregor, s. oben s. 269, 19 yf); 1, 27, 32 Jonathan
autem patruus dauid consiliarius ipse est nathan propheta patruus vero dauid honoris
et propinquitatis causa uocatur S = Hieronymus jJ- 56, nicht bei Hraban; 2, 8, 17
Asiongaber fertur esse insula haud procul ab iala in rubro mari ubi clausis (sie)
20 iosaphat vi tempestatis atrita est C = Hraban p. 472; 2, 8, 18 Ophyr nomen
est prouincie ex ophyr uno de posteris eher nominata. ex cuius styrpe uenientes
a fluuio cofne usque ad regionem indie que uocatur heria habitasse referuntur ut
iosephus narrat C = Hraban p. 472; 2, 9, 1 Saba est ciuitas regalis ^thiopi^
quam iosepus a cambyse rege meroen cognominatam. esse ex ororis {sie) uocabulo
25 refert C = Hraban p. 472; 2, 12, 15 In libro semei^ prophet^ et addo uidentis.
Semeias idem est qui roboam et filios iudse arguebat pro transgressione. et addo
siue iaddo ipse est qui ad arguendum hieroboam pro altari quod fecerat a deo missus
est in samariam et a leone propter inobedientiam occisus est S = Hraban p. 485;
2, 16, 14 Vnguentis meretricis id est odoribus quibus luxuriosi ob libidinem uti
30 solent. notandum autem quod regibus ut hebrei tradunt causa reuerencie com-
bustiones preciosarum uestium simul cum aromatibus fiebant absque tamen cadaueribus
C (w (5 mir quia ut hebrei tradunt regibus causa usw. bei 2, 21, 19 Secundum
rnorem combustionis) = Hraban }>■ 487/*, vgl. Hieronymus p. 59; 2, 27, 3 Ophel
turris erat non longe a templo enormis altitudinis unde et ophel .i. (hoc est C)
35 tenebrarum 1 nubili nomen accepit quod usque ad nubila (nubes C) erigeret caput
(caput erigeret S). Denique ubi in Zacharia scriptum est et tu turris gregis nebulosa
et {fehlt S) fili^ syon in hebreo pro turri nebulosa turris ophel scriptum (scripta C)
est. meminit huius turris in sequentibus iste liber et in qua parte ciuitatis posita
sit. dicens de manasse rege quod hedificauit murum ab introitu porte piscium
40 usque ad ophel {von meminit an nur C) CS = Hraban j?. 513; 2, 32, 24 Et
dedit ei Signum uidelicet (Datur exechi^ signum C) ut sol decem gradibus reuertatur
(reuerteretur S) quos nos ait hieronimus (beide worte nur S) iuxta symmachum in
lineas et horologium uertimus. qui gradus intelligitur (intellexit C) in lineis ut
-8- llNTERSmrHUKOEN ÜbEK Dik HlRKI.(UX)eAARK
nlanife^tiorem sensum legentibus fncoret siu. ita • raiii «xtructi gradus arte mechanica
ut per singulos (öinj^ula f) lunbra descendenH horarun» Kpacia termiiiaret ('S =
Hraban p. 52^; 2, 32, 33 Super sepulchra filiorum dauid. ostendit »epulchrum
ezechi^ excelsius esse fabricatuni quam ceteronini filiorum dauid C = JIrahan
y p. 520. MU C UKW. stimmt S auch in weiteren Isidor entnommenen erldärunycn
(1, 20, 2 Manuuias; 1, 20, 5 Liciatorlum; 1,29,2 Parius lapi«) und in ansütxen
une 1, 22, 5 Impensas sumptus; 1, 26, 14 Optigit contigit (diese yl. vielleicht aus
Aug.Zf.Rz.Lugd.); 1, 29, 2 Stibinos ceruseos; 2, 25, 12 Crepuerunt fracti sonu-
erunt; 2, 29, 36 De repente uelociter überein. S vermehrte dann den be.^tand
10 durch anleihen bei M: prolog Siluam diche; Barbariem samararta; 1, 18, 1 Geth
ciuitatem metropolitanam ; 1, 20, 3 Tribulas triskolin \ flegil; 1, 20, 3 Traheas
sliten; 1, 27, 28 Apotecas chellari ; 1, 29, 2 Stibinos . . . pigmeiitum cum quo
mulieres facies suas colorabant; 1, 29, 3 Peculio suntscace; 2, 2, 13 propter
reuerentiam artis suo uocat eum patrem suum; 2, 3, 10 Opere staurario {sie)
15 manliche; 2, 4, 9 Basilicam phalnze; 2, 4, 22 Thiamatheria uasa in quibus thimia-
mata incendebantur; 2, 16, 8 Libies affincani; 2, 19, 10 Cerimoniis hostiis; 2, 21, 3
Pensationes cinsa; 2, 21, 19 Egereret uirdowita; 2, 31, 3 Condemnauit gicinsta.
Noch zahlreicher sind die vom Ol. 4606 atts M entlehnten gll.: prolog Pura
girebtiv; In grecvm s. verbum; Editio antfristunga; Condidi scripsi; Sine auctore
20 .i. quod nemo vere dielt; Optimo genere .i. euangelium; Oculus non uidit .i. uirginem
parere. Nee auris audiuit .i. heredes quidem dei coheredes autem christi. \ aliter
Eritis sicut dii. Et in cor hominis non as .i. fulgebunt i. sicut s. in r. christi;
Inueniri s. poterunt; Dicere s. congruit; Non habentur s. dicere; Conditor setzara;
Veterum s. lxx interpretvm; Hysnienium .i. auctorem; 1, 15, 21 ETINIKION
25 .i. pro octaua. quia die octauo doctissimi psallere debuerunt } quia hos psalmos
canebant in quibus titulatur pro octaua .1. pro resurrectione domini quod dicunt
pro resurrectione christi; 1, 29, 2 Marmor .i. uiridis lapis; Parium candidum a
paro insula; Nos vero omnia marmora Candida dicimus; xu 2, 3, 1 Moria: Alii
dicunt montem esse in quo abraham filium offerre uoluit; über 2, 3, 5 Obrizi:
30 irsotanas. hinter Paralipp. folgen aus M die ziveiten glossierungen xu Reg. 1 — 4.
ausserdem setzt Cl. 4606 im prolog Ceterorvm s. mee non svnt (= Gl. 6217)
u)id 2, 14, 15 Caulas skaffistalla hinzu.
Esdrae I. II. Nächstverwandt sind Aug.Sg. 299 p. 4" — 6. Zf. AO""^-^^. die
beiden erstgenannten hss. weisen mehrfach für erklärungen freigelassenen räum auf
35 ivährend Zf. diese nicht vollständigen gll. sämtlich fortlässt. Zf. kann nur aus
einer Sg. 299 ganz ähnlichen hs. hervorgegangen sein, denn es teilt mit Sg. 299
mehrere dem Äug. mangelnde gll. (prolog Niti .i. conari; Arrogent accommodent;
Derogent detrahant; 2, 11, 21 Nathinnei subdiaconi) und schliesst gleich diesem
mit 1, 9, 14 Matrimonia hiunga, das aus der arithmetischen Ordnung herausfällt.
40 die gll. der drei hss. reichen 1) vom prolog bis 2, 8, 18, 2) von 1, 5, 16 bis
2, 11, 23, 3) von 1, 1, 9 bis 2, 8, 18: in der ersten dieser abteilungen befinden
sich drei der gll. von Rz.Lugd., in der dritten der ganze rest derselben, um das
hier abxutun, sei bemerkt, dass Zf. 40*»^ eine dem Hieronymus beigelegte notix über
Rz. Und Sein Einflusshkrkich 283
xwei männer namens Esdra, darauf unter der überschriß Item de eodeiii hinter
einem exzerpt aus Isidor 6, 2, 28 gll. zu beiden Maccabaeerbüchern, darunter zwei
deutsche (nr CCCLVni. CCCLXV), enthält.
Auf der andern seite steht b^ 141 /". von ihm tmterscheidet sich R und das
ö sehr lückenhafte A nur durch die mit F ihm gemeinsame mehrgl. 1, 7, 7 lanitores
hostiarii = a (ostiarii), F aber dadurch, dass es am schluss des ersten buchs die
prologgll. Ad conpendium id breuitatem; Adrogent id eligent; Derogent id detrahent;
HiconXoig id exemplar; Excetra genus serpentis; Uictor sinon (non ausradiert) id
dux tr::: {== troianus?) bringt, die sich teilweise mit Sg. 299. Zf. berühren.
10 6» setzt sich aus Isidorischen etymologien, Worterklärungen und Variantenangaben
zusammen: einen auszug davon mit andenveitigeti Zusätzen {zb. 2, 1, 1 Susis
oppidum persid^ quod aiunt memnonis fratrem constituisse. Dictum autem susis
quod imminet susae fluuio vbi est regio cyri aus Hrabans Estherkommentar p. 637;
2, 8, 10 Mvlsum ex melle mixtum, est enim potio ex aqua et melle quod greci
15 melligratum uocant aus Isidor 20, 3, 10) bilden C, der daraus gekürzte Sg. 292
{welcher daher ebensoivenig wie C deutsche gll. enthält) und S (das die gll. 1, 3, 7
Latomis staimaizelen ; Cementariis murarin a cedendis lapidibus; 2, 3, 11 Furnorum
ouane; Contionem samanunga hinzufügt), zu S stellt sich mit einigen kürzungen
und unter neueinführung der gl. 2, 3, 8 Aurifex goltsmit sowie 2, 10, 37 der
20 Isidorischen etymologie (20, 9, 1) von Gazophilatiuin (= Cl. 6217) Gl. 4606.
dieser hat aber am schluss aus M hinzugefügt Filii terr^ f ederis .i. iudaicus populus ;
Pelusius .i. principal' ^gyptus; Elyopoleos .i. sedes solis et est ciuitas in qua sol
colebatur; Solfir a sole et igne. Fir enim ignis dicitur; Polinctores .i. sepelitores;
H^cteta .i. caput trabis. quod eminet domo; Ad aquas contradictionis vbi moyses
25 aquam de rupe produxit; Silicem percussit .i. christum non nominauit. ideo promisit
ei dicens in terram promissionis non intrare. in diesem jmssus sah er nämlich einen
teil des Schlusses von Esdrae ii, während die worte tatsächlich, da M nur das erste
buch glossiert, Ezechiel entnommen sind, auch E 98''. 99^ wo das zweite buch
fälschlich mit De prologo Machabeorum überschrieben ist, gesellt sich dieser familie
30 bei: mit fe* teilt es im ersten buch den eingang Anno vti artarxerxis; vSuppellectiles ;
Fial^; Sciffi; Currus; Paxillus und wohl auch Crater^ \ cassure idem sunt .i. bechere
(6* Alia editio pro crateras Cassuras habet), im zweiten die hier am schluss des
ersten untergebrachte he merkung Anno xx artarxerxis und Ya\u^, mit b^C im ersten
loppe; Uectigal; Seditiones; Querimonia; Chorus; Batus; im zweiten Magistratus;
35 Optimates; Myrtus, mit b^ CS im ersten 'Nathmnei; Commentariis, im zweiten Fleui
et luxi; Piscina siloe; Oppilate; Elul, mit CS im ersten Tributum; Memores salis,
im zweiten Susis oppidum; Bibite mustum, mit b^S im zweiten Inueni librum
census eoruni und Episcopus, endlich mit C allein im zweiten Libanum. dagegen
entnimmt es aus Rz.Lugd. Filii phares; Porta stercoris; In domate suo; CoUectam ;
40 Pagus; Senatores. so verbleibt nur im ersten buch Fundamentum (= Isidor 19,
10, 2), das b^ anders erklärt hatte; Lapide inpolito non tunso l quadrato (h^C alia
editio lapide electo) und im zweiten Turrim furnorum. Vt quidam uolunt for est
proprium nomen sowie der zusatz zu Mulsum: Beda. Mulsum est uinum melle
'^^•4 ÜNTERflUCHUKOEN ClIEK I)ll. MrBKI.fiLOHHARE
(lulcoratuin = lirdn 4, -123. reniinitny trat fernrr dnduich ein, dasx ausser der
srhon (jenannten gl. Anno xx artarxerxis auch die zum 2. buch gehörigen Elul
hebraice septeniher; Oppilate obserate; Doina tectutn atn ende des ersten stehen,
während an richtigem ort im zweiten Oppilat^ mit seiner durch b^S bestätigten
5 weiteren erklärung clausY und In domate in »olario (aus Ux.Lugd.) sich vf/rfinden.
In gleicher weise mischt Hg. 295 die texte C tind Rx.Lugd., indem es aus
letzterem aufnimmt Filii pharos; Latomi; Staburzannai; Cratdra; Neemias; Porta
stercoris; In domate suo; CoUectani. \ind der xusaynmenhang zwischen CE und
Sg. 295 erfährt dadurch weitere bestätigting, da.fs die //» fehlenden gll. xtnn prolog
10 in E und Sg. 295 gemischt sind aus C und dem anfang von P, vennehrt in E
durch entlehnung aus Mdor 12, 4, 22. 23. sonst steht der text von P (nr CLXVII.
OLXXV) ziemlich allein: doch hat er aus Rz.Lvgd. im ersten buch Excel ra und
am schluss des xtveiten Cementarii; Latomi; Cratcra; Porta stercoris; Pa^i; Col-
lectam; Senatores aufgenommen, bei In domate suo .i. in tecto \ in solario suo
15 6» und Rx.TAigd. vereitiigt und das Isidorische Mulsuni gleich ('S eingereiht.
Toblas. Aug., m., Lugd., P, Sg. 1395 und Zf 39»>i (bzw. F, s. tiachher)
stimmen darin überein, dass sie der bisher nicht ermittelte gll. (Therm^; Infula;
Angor; Didascalium) anhängen, unter ihnen ist Zf. auszug einer dem Äug. ver-
ivandten hs. : doch sind seine gll. mehrfach in Unordnung geraten, voran geht ein
20 fremdes stück mit bemerkungen über drei verschiedene Tobias, die sich auf Hiero-
nymus berufen, über 5, 18 und 12, 19, es folgen Isidors Alleg. 123. 124. Aug.
hinwiederum stellt sich näher als zu Rx. zu Lugd., mit dem er Manciperunt tind
Acito des prologs, ferner uel foras mittit als zweite gl. zu 6, 8 Extricat teilt,
hinter 11, 1 Charram .i. blieb für die gcgengl. räum frei. P und Sg. 1395
25 haben miteinander gemein die gl. 12, 5 Tulerunt eum in partem in secretuni locum
ut loqui singillatim potuissent cum eo. in der gekürzten gestalt In partem in parti-
cionem \ in secretum bzw. Tulerunt eum in partem in secretum locum weisen sie
SE gleichfalls auf, ivährend sonst zivischen den Massen Aug. usw. und h^CSE
kaum Verwandtschaft besteht.
30 b^*, R, C = Sg. 295 imd grossenieils auch S stimmen überein in 1, 7 Proselitis
aduenis circumcisis; 2,3 Aceubitum dictum quia (\xh\ RCS = a) ad cibos sumen-
dos cubanius; 2, 15 Insultabant inludebant {-\- 1 ridebant h^R, l inridebant F,
-[- Improperabant C); 5, 22 Uale uerbum (aduerbium fe"i?) salutantis; 7, 11
Nutaret dubitaret; 8, 2 Cassidile sacellum 1 sacciperium (De cassidili de sacello
35 uel sacciperio CS); 13, 21 Saphyrus lapis aeris colorem habet. Smaragdus uiridem
(Saphirus aerii coloris. Smaragdus uiridis C); 14, 6 Non excidit (excedit b^AF) non
est elapsum. hierher gehören noch die gll. 8, 9 Posteritas est propagatio filiorum
* von 6* unterscheidet sich F nur dadurch, dass es die mehrgl. 3, 3 Reminiscaris
recorderis in Übereinstimmung mit R := a enthält, 1, 18 Exosos odio habitos fortlässt
und als schluss mit Aug. und Zf. die gll. 5, 17 Genus queris mercennarii an ipsum
mercennariuni id per hyroniam dicit quia malus queritur ipse mercennarus [sie) quam
genus eius; 6,5 Exentera id aperi; Therme aque calide; Didascalicon magistrale; Infula
ornamenta bringt. ^ = 6* mit vielen lücken.
Rz. Und Sein Einfuissbereich 285
et nepotum 1^ posterior etas und 12, 7 Sacramentum secretuni, welche R jedoch in
der vollsiändigeren form Spes posteritatis iiostrae iisiv. {dann auf 10, 4 bezüglich)
und Sacramentum regis abscondere bonuin est itl secretum. Opera autem dei
reuelari et confiteri honorificiim est id clara et lucentia his nianifestari qui nierentur
5 audire enthält. R, (' und S ist (jemeinsam 1, 3 Inpertiret tribucret (daret tribueret
R =z a, während i*"" Inpertire tribuere dare, b^ nur Inpertire dare aufweist); 5, 18
Azarias auxilium domini := a. Ananias saluantis gratia = a (gratia dei); 6, 8
Extricat exterminat = a, C und S 4, 5 Circa me iuxta me; 6, 4 Brancia est
quam habent pisces in confinio capitis et corporis; 6, 5 Exentera euiscera; 11, 14
10 Albugo color albus quo oculi cecantur, b^RS 2, 19 Ad textrinum ad texendum,
endlich i* und S 1, 17 Cyrografum propria scriptura; 11, 5 Supercilium montis
.i. altitudinem. R allein aber hat die (jll. 2, 4 Caute soUicite; o, 4 In direptionem
in praedationeni = a; 4, 4 Branciia corrosiones = a und fügt bei 1, 17 Cyro-
graphum mit CS cautio, bei G, 5 lecor id figatum das wort epar = a ein. auch
lö Rf. bringt 6, 4 Brancia cheuun (:= PSg. 1395, vgl. Rz. cyan); G, 8 Extricat
exterminat; 7, 11 Nutaret dubitaret und anklingend an b'^ 1, 17 Cyrograpbum
parua scriptura; 1, 18 P^xosos hodio habetos = odio habitos; 2, 3 lugulatum
occisum = ft" decollatum 1 occisum; 6, 2 Inmanis ide grandis = 6^ magnus.
E 96^. 97^* kürxt den text von C, hat ihn aber durch anleihen aus Isidor ver-
20 mehrt bei 1, IG Talentum (IG, 25, 22); 8, 11 Sepulchrum (15, 11, 1); 7, 9 Pran-
dium (20, 2, 11); 11, 20 Consobrini (9, G, 14) und entnimmt der klasse Äug,
tisw. die gl. 1, 1 Naason mons est. Sg. 292 fmt die b'^C fehlende vorrede mit
den gll. Catalogus .i. secunda lex; Agiografa sancta scriptura; Proselitis agastalt
exulibus .i. peregrinis xugesetxt und erklärt 2, 19 Textrinum opus düng mit .i.
25 feminarum opus, ebenso stehen in S die benutzung von M verratenden prologglL:
Catalogo numero ordine; Agiografa sanctam scripturam; Manciparunt zougaualgent ;
Canorem {sie) regulam; Notario scriptori. dasselbe S entnahm aus M stuola über
2, 3 Accubitu; 3, 15 Desuper terram De terra; chiwan über G, 4 Branciam;
scarpha über G, 5 Exentera; ueste über 7, IG Conscriptionein ; 8, 4 Secundo cras
30 ubermorgene; 8, 24 Dominio potestati; howisil über 11, 14 Albugo; 11, 14 Mem-
branum uel {ebenso P); 13, 2 Ad inferos chesti^ {die gl. fehlt der hs. S, begegnet
aber in andern 7nss. der gruppe S), Cl. 4G06 ausserdem 5, 18 Ego sum azarias
anani^ magni filius .i. gratia dei. illi enim summi pontifices fuerunt .i. ego sum
filius summ^ grätig dei tibi ad auxilium missus und 10, 9 Spiritus mvoth.
35 Judltli. Aug., Zf. 39''^. 40^^, F, Sg. 1395, Rz., Lugd. kommen darin überein,
dass sie 3, 1 Subal vor 2, 12 Ang^ setzen, 6, 9 Reste zwischen zwei gll. zu 10, 3
einreihen und 10, 3 Mirro am schluss hinter IG, 23 bringen. Aug. enthält 1, 1
Arfaxad .i.; 2, 13 Meluth .i. ; 4, 5 Contra hesdrelor .i.; 5, 26 Magnates .i.; 10, 3
Et lilia .i. mit dahinter freigelassenem räum, zum teil an arithmetisch unrichtiger
40 stelle: diese gll. fehlen bis auf Et lilia .i. ornamentum in modum lilii contextum
l in manibus lilia portans sicut mos est flores pulchras in manu gestari P der
sonstigen Überlieferung, verwandt ist Zf, welches 3, 10 Cum choronis; 7, 17 Con-
testamur; 10, 3 Inaures; 10, 3 Anulos {von denen die drei letztgenannten gll. auch
2Hf) LJntersl'chl'noen Ohkic I)it BmKr.ci.nsHARE
Rx.Luyd. fehlen) forltieiss, 8, 32 Abra huittr D, j l-tiMui uirginis plattierte. 0, 9
De reritibuH; 9, 9 In coiitiH; 10, 3 Discriiniiiauit; 10, 5 Ascopam; 10, 5 PulenU»;
13, 8 Pugioiiein; l(j, 10 Cincinuos in einen anhang verwies, endlich 10, 19
Conopeum an »len scUluss einer 39''^"* vorangehenden (jlossaiur stellte, welche sich
5 xusa/nmensetxt uns Isidor 5, 39 p. 236. (J, 2, 33, einer bemerkung des Ilieronymus
über zwei Nabtwhodonosor und der Isidoriscften (19, 5, 4) erklärung von Conopeum.
P hat neue gll. eingeführt, im prolog Minus idonea; Exactioni; Expressi; Inuictuni,
zwischen 3, 10 und 8, 32 sodann 1, 12 Ut defenderet se; 2, 7 Expeditiones militum;
6, 10 Percunctati sunt; 6, 6 Experieris; 9, 9 In contis; 9, 14 Couritantiani. sie
10 stehen auch in dem au.sxug Sg. 1395, sind dort aber arithmetisch eingeordnet.
heule hss. teilen ferner die bemerkung xu 10, 5 Ascopam: .i. flasconem Bimilis utri
de coriis tacüim sicut solent scottones habere und ersetxen 10, ö Labates .i. in
similitudine palae .i. sculdr^. de ligno duas tales (tabulas Zf.) faciunt et ponit
(ponunt Zf.) ficos inter. sie possunt diirare longius Aug.Zf. durch Lampades .1. carici
15 uigeH'li P, Lapastes caric«^! .i. ficheffele .S^. 1395, während P unmittelbar vor 10, 3
Myrro am ende nochmals Palate in similitudinem pale bietet, an letxterem ort steht
auch in Rx. Palathe in similitudine pale id sculdor, im Lugd. Labastes in simili-
tudine sculdre de ligno duas tales faciunt interponcntes ficos ne citius putrescant.
die Stellung am schliiss als nachtrag (liz.Lugd.P) scheint das ursprüngliche gewesen
20 ^u sein; Aug.Zf. wiesen der gl. den ihr arithmetisch gebührenden platz an, PSg.
1395 taten sich dort nach einer neuen erklärung um.
Vom bestand dieser hss. hat 6* aufgenommen im prolog Lucubratiuncula; 8, 32
Abram; 10, 3 Myrro; 10, 5 Ascopam, fernei' 10, 3 Dextraliola %md 10, 19 Co-
nopeum mit Isidorischen deutungen tersehen. viele seiner muen gll. Jcehren in C
25 tvieder: 4, 8 Instantia; 6, 6 Experieris; Ü, 9 Restibus; G, 10 Percontiintur; 7, 3
Usque ad apicem; 7, 7 Ad refocilandum; 7, 8 In precipitio; 8, 7 Elegantia pulchri-
tudo (Eleganti aspectu pulchro uisu C); 11, 6 Industria; 13, 8 Pugionem; 13, 10
Truncus; 14, 13 Plaussum; 14, 14 Tabefactum; 15, 4 Precipites; 15, 7 Honestati.
von ihnen übernahm S Ad refocilandum; In precipicio; Eleganti; Industria;
30 Pugionem; Onusti; es teilt femer mit C 2, 16 Locupletationera; 6, 8 Fuudibularii ;
7, 8 Per crepidinem; 12, 7 Baptizabat, mit 6» 16, 8 Filii titan {C fehlt die gegengl.);
16, 10 Cincinnos. b^, C und S ist geineinsam 10, 5 Lapates olle minores [also
mit Lebetes verwechselt); wenn S dazu die xwischenxeilige gl. fladon l breitinge
unpassend setzt, so hat es sie M entnommen, dem es auch 5, 1 5 Obdulcati gisuozte
35 und die Verdeutschungen hohi und mugunneze über In precipicio und Conopeo ver-
dankt, das woi-i 16, IG Adonay gab S zur einfügung eines abschnitts über die
zehn namen gottes aus Hieronymus ii, 704 anlass. Sg. 295 lull dem mit C
identischen text eine reihe gll. angehängt, die zum, teil überhaupt in der Vidgata
nicht vorkommen, mehrere stammen aus Isidor. Sg. 292 weist mehr als am
40 eingang auf das unbestimmbare, vielleicht aus Job 9, 9 hieJier verschlagen^ Yadas
sidus } locus; ferner 10, 5 Polenta legumina; 12, 11 Immunis sine damno; 16, 10
Capillus cincinus; 16, 16 Adonay domine und abweichend von C 2, 7 Expedicio
transitus in hostes; Uernaculus sine uxore.
R'A. Und Skin Einflussbereich SSt
Mit 6* stimmen AF überein, doch kennt F dir, mehrgll. 10, 5 Polenta subtilis
farina (= Aug.Zf.); 13, 4 Sopitus somno possessus; 15, 1 Presidium auxilium
(z= C), die beide sogleich in R wiederkehren werden, und am schluss die s. 134, 13 ff
abgedruckte bemerkung über Triclinium. auch R gehört dem typus 6" an, hat aber
5 nene gll. und anleihen bei C, Rz. und einem alphabetischen glossar eingemischt,
welche, nach ihrer unarithmetischen einordnung zu schliessen, in der vorläge ver-
vmtlich am rand eingetragen waren, einen grossen teil dieser Zusätze hat dann
(i 88» — 89'' in seine kompilation übernommen, ich lege das material vor. im
prolog Sepositis seorsum repositis (a) und Artabar angustabar = C (positis); Ex-
10 peditus alacer fortis paratus hilaris = paratus hilaris C, Expeditus uernaculus qui
sine uxore est (a) = ueruaculis sine uxore C, Expedit melius est utile est bonum
est, alle veranlasst durch 2, 7 Expeditionem ; 2, 12 Angi^ uonien montium cum
coronis (a) = R'x., wo cum coronis den an fang einer neuen auf 3, 10 bezüglicheti
fjl. darstellt; 2, IG Locupletationeni multitudinem diuitiarum (a), in C mit diuitias
15 opulentiam anders erklärt; 4, 10 Exterminant ab eo quod sit extra terminum
iectus (a richtiger Exterminiuni und ieotum); G, 5 Non concidat id ex utraque
parte non cadat (a); G, 5 Pallor species ul exsauguis (a); 7, 2 Pedites et pedester
unum est (a); Tramite uiae angust:ae ul transuersae (a), Trama ul tramis extrema
pars uestimenti (Tramis 1 trama a), Tramis uia, sämilicli veranlasst durch das so-
20 gleich folgende 7, 5 Tramitem ordinem (a), Tranat transuolat; 8, 7 Eliganti aspoctu
pulchro uisu {nur Eliganti pulchro a) = C, während b^ Eligantia pulchritudo
bietet; zusatz zu 10, 19 Conopeum: Item conopeum stragolum uel su'^pellectile
(conobeum stagolvm 1 suppellectile a); 11, G Industria Ingenium Studium efficatia
astutia instantia utilitas solertia uigilantia scientia labor doctrina praescientia (a stellt
25 um XU doctrina labor) gegen b^ Industria sollertia doctrina Studium prescientia;
13, 4 Sopitus somno possessus («) = F; 15, 1 Praesidium auxilium (a) = CF;
xusatz zu 1 G, 8 filii titan : siue astra micantia ab astrio {gemeint Astraeo) titane
ordinata 1 luna (a). hinter dem roten Explicit folgt, offenbar wiederum einem
alphabetischen glossar entnommen: Flagrat ardet urit. Flagrantia ardentia. Fraglat
>{0 ölet. Fraglanter beneolenter ul refulgentes siue ardentes. Fragor crepor sonus
strepitus fremitus. Fragores tonitrua fulgora flamniina. Fibra interiora uentris
interanea. Excussit prostrauit iactauit conturbauit.
E 97^'' ist auszüglich zusammengearbeitet aus C und P. letzterem entlehnt es
im prolog Minus idonea; Exactioni {beide ivorte, jedoch unglossiert, auch in S);
35 Expressi; 1, 12 Defenderet; 2, 12 Ange; 3, 1 Sobel; 9, 9 Contis; 10, 2 Dis-
criminauit; 10, 3 Sandalia; 10, 3 Lilia; 10, 5 Ascopam 7nit dem sonderbar miss-
verstandenen schluss sicut scorta habent; 10, 5 Polenta; 11, 12 Sancta domini;
ferner 2, 7 Expeditionem, das nun in mischung mit CSg. 292 die gestalt Ex-
peditionem profectionem ad bellum 1 stipendiorum apparatus. Hilaris uernaculus
40 sine uxore erhielt, dazu treten Isidoriana: 6, 8 Funda (18, 10, 1); 9, 9 Contus
und Trudes (18, 7, 2. 3); 10, 2 Dextrariola (19, 31, 16, mit dem xusatz sicut
in genesi legitur de iud^ armilla); 10, 3 Discriminalia (19, 31, 8); 12, 7 Baptista
(/. Baptisma, G, 19, 43); 13, 10 Truncus (11, 1, 72); 16, 8 Titanas (9, 2, 134. 135;
288 UNTER8lJCHtrN(JhN l MI i: |>IK HlIiKl.üLOKHAKK
andern urspruny hat aber det- einyang Titan ^<;1. Qui «ic Huperbi »unt ut altituilini
öoli8 se equnles putent und das ende Priinuui autern {^eiiuit terra pyj^anten secundum
fabulari. Quibus a superiri propter rtuperbiain quod c<^lun» irrunij)ere niterentur
interfectis in ultioneni eoruni genuit titanas). eigentümlich wird zu Lapates sunt
f) üU^ minoreö bemerld: Audiui in cuiusdatn libro interpretatum quod lapates esset
cibus oleribuö confectus. xweifellos wird V dem E in dieser mischung von C
und P vorangegangen sein.
Cl. 4606 entlehnt M über S hinaus noch im prolog In contentionem veniunt
s. quia nescitur auctor und hinter 16, 10 Cincinno3 crines : proprie niulieris. Cesa-
10 ries a cedendo capiili a pelle.
Obwohl Rf. in einzelnen gll. mit andern hss. übereinstimmt (1, 12 Defenderet
uindicaret; 0, 10 Percunctati sunt interrogauerunt; 8, 32 Abra ancilla; 9, 9 In
contis in lancei« quadratis; 10, 8 Filii ditan fiilii solis), bleibt sein Verwandtschafts-
verhältnis unklar.
15 Esther. Die gll. von Rz.Lugd. kehren bis auf 3, 7 Urna in Sg. 299, Aug.,
Zf. 40*'-^ sämtlich wieder, doch wird bei 1, 6 Lectuli aurei das ags. berianbed
gildi bilegid von der deutschen Übertragung tragabetti mit goldo biiegit begleitet,
neue deutsche gll. treten auf und zur erläuterung von 2, 16 Tebeth dient nicht
december, sondern ianuarius. nächstverwandt sind Sg. 299 und Zf, welche den
20 fehler geteid für getekl teilen und aus einer nicht nur korrekteren (prolog Laciniosis —
Lacinio; 5, 1 Basilicam regis .i. regalis donius vbi rex suscipiebat principes
suos — Basilicam regis .i. regalis ubi suscipiebat principes), sondern auch vollständi-
geren hs. (denn sie hängen noch gll. zu 7, 7. 14, 5. 16, 5 an, denen in Zf.
Isidorische bemerkungen 6, 2, 39; 5, 9 p. 236, die worte Hester; Phur; Phurim;
25 Bugevs tmd Alleg. 122 folgen) als Aug. hervorgegangen sind, in P ist leider das
erste bl. der Esther vor 147 ausgeschnitten, 147* beginnt mit ö, 1 Basilicam, und
da Sg. 1395 nur einen dürftigeyi und ungeordneten ausxug darstellt, lässt sich
kein klares bild von dieser glossatur gewinnen: aus dem bestand von Rz.Lugd. hat
sie 9, 26 Urna und 8, 10 Ueredarii übernommen, nach dem zeugnis von Sg. 1395
30 auch 1, 6 Carpasini color gemm^ uiridis. diese drei gll. finden sich ebenfalls in 6*,
ferner dort aus Sg. 299 usw. 2, 3 Mundum muliebrem linteamen muliebre dicitur.
multo enim tempore deberunt (sie) ungui uariis pigmentis et indui uestibus regalibus;
3, 8 Insolescat crescat; 2, 16 Mensis tebeth ianuarius; 3, 7 Nisan mensis aprilis.
F weist mehr auf als b^ hinter 1, 3 Prefecti: aus dem prolog Archiuis id scriniis
35 1 armariis 1 bibliothecis ; Themata conpositione 1 odore id figura; Lacinio id lace-
ratione {wesentlich = Aug.). nach 5, 1 Consistorium rupis alta : 5, 1 In consistorio
solio regni (= Aug.); 16, 5 Cuniculis id foraminibus 1 occultis sententiis (^ P
Cuniculis foraminibus .i. obscuratatibus) und am schluss unter der roten Überschrift
Ista sors scottorum conuenit iuxta librum Ester quia sors in eum continetur die
40 s. 134, 19 ff abgedruckte notiz. R dagegen bringt einerseits mehrere neue gll.: 1, 6
Par : is lapis marmoreus candidus; 1, 13 Iura iudicia leges potestates; 1, 16 Lesit
offendit; Suggerit hortatur indicat (zu 2, 4 suggesserunt?); 3, 5 Experimente dili-
gentia; 8, 9 Siban mensis madius (S Jiat Siban iunius), andererseits reiht es aus
Rz. Und Sein Einflussbereich 289
irgend einem glossar weitere Worterklärungen ein: bei 1, 3 Inclytus: Inclitus in-
lustris nobilis potens sanctus praeclarus; hei 1, 3 Prefecti: Praetorium domus iudi-
ciaria. Praetores secundi sunt consulibus; hei 1, 6 Tentoria: Tentorium casa mili-
taris. Tentoria tabernacula papilionis; hei 1, 6 lacintina: lacinthini flores purporei;
5 bei 1, 18 Paruipendent non curant ist eingeschoben: despicient pro nihilo habent,
bei 1, 19 Edictum: dictatum praeceptum tmd nachgesetzt m\ plublicatum {sie); bei
2, 1 1 Uestibulum : Uestibulum prima pars domus aut cardinis ; hei 2,12 Oleo
mjalino: Mirtus modica arbor bmi odoris semperque uiridis; bei 3, 7 Urna einge-
schoben: sepulchra siue mensura; bei 3, 8 Insolescat: Insolentia instabilitas stultitia
10 Inpatieutia lasciuia. Insolescit sine consuetudine facit; bei 3, 9 Gaza: Gazas opes
diuitias; bei 3, 12 Satrapes eingeschoben: iudices; bei 5, 1 Consistorium zugesetzt
l altus locus in palatio = S; endlich hei 10, 9 Porten ta: Portenta signa ul mira-
bilia. Portentum prodigium signum indicium uel ex diuersis formis proponitur ut
homo equo mixtus ul similacrum. Portendit fitura significat quasi porro tendit ut
15 praedicit. siue promittit Imminet ul significat. auf das Explicit der Esther folgt
nach einer zeile spatium: Caeremonias obsecrationes sacrorum ul religionis siue
sacrificia. Caeremonium sacrum deorum religiosum. Caereos uarios oculos. Chaos
prima confusio omnium rerum profuudum ul confusio caligo l inpenetrabile. con-
fusionem tenebrae. Auemi inferni. Auerno loco nigro inferno. Auitus antiquus.
20 Mutuo inuicem. Arcariis auctoribus siue dispensatoribus. Trabes materiae ualide
Diadema uitta capitis regis 1 Corona aurea. Laniorum gladiatorum. Bugeus con-
siliarius. Cuniculis antiquis questionibus problematibus. mit minimalen abweichungen
kehi't dies stück in a wieder, vgl. Aufsätze für Braune 201: nachgetragen kann
dazu werden, dass auch Laniorum aus Esther stammt, nämlich aus der erklärung
25 von Ueru in des Hieronymus bemerkung nach 10, 3: In plurali numero uerua
facit et est neutri generis. sunt autem uirgae ferree laniorum.
6* teilt mit C= Sg. 295 1, 3 Prefecti; 1, 6 Carpasini; 2, 3 Mundum muliebrem;
2, 8 Percrepuit; 2, 12 Oleo myrtino; 3, 7 Adar; 3, 8 Insolescat; 3, 9 Gazse;
8, 9 Procurator; 8, 10 üeredarii; 8, 16 Tripudium, mit S 1, 3 Prefecti; 1, 4
30 lactantia; 1, 6 Carbasini; 2, 3 Mundum muliebrem; 2, 12 Oleo myrtino; 2, 13
Triclinium {aus Isidor); 2, 16 Mensis tebeth; 2, 23 Annales; 3, 7 Nisan; 3, 7 Adar;
3, 8 Scita; 3, 9 Gaza; 5, 1 Basilica; 5, 1 Consistorium; 5, 9 Alacer; 6, 9 Tyrannus;
6, 11 Stola; 8, 3 Machinationes; 8, 10 üeredarii; 8, 16 Tripudium; nach 10, 3
Ueru; 12, 5 Delatione; 13, 9 Ditio. C und S ist ausserdem gemeinsam im prolog
35 Archiuis; Thema; Afiectamus und 16, 5 Cuniculis. aus M entlehnt S 2, 12 Pig-
mentis unguentis; 4, 3 Dogma mandatum; 5, 2 Uirga sceptrum; 13, 17 Funiculo
parti; 14, 13 Leonis regis und die deutschen gll. buchamaren über Archiuis des
prologs; irmarto über 2, 8 Percrepuisset; treschamaran über 3, 9 Arcariis; irscine
über 4, 14 Pareres; poten über 8, 10 Veredarios; r&misales über 14, 16 Osten-
40 tationis. Cl. 4606 hat ausserdem aus M aufgenommen: im prolog Funibus .i.
rationibus; 1, 5 Consitum gimptot; 1, 6 Tentoria vmbihanc; 8, 16 Tripudivm
a triumpho .i. triplici gaudio und fügt der ebenerwäknten gl. 4, 14 Par^ris irschines
hinzu: alibi parareris, dh. die lesart von M. Sg. 292 weist mehr auf als C:
Althochdeutsche glossen V. 19
290 UntERHLIHL'NUE.N CbEK DiK HlliKLXiIX>KHARR
2, 1 Diferbuerat preceöserat; 2, 2'A Patibulum ^culeu«; 2, 23 Hiötoriis rebuu gesti»;
2, 23 Annalibud Uhr'ia in aauo ipso factis; 8, 9 Librariis libros proferentibuii;
nach lU, 3 Obelu .i. ueru spiz und über 16, 5 Cuiiiculiö scrob fonbia; er hat ferner
3, 7 Niaan .i. inensid aprilia; 3, 8 Scita decreta; 8, 9 Siban raensi.s .in.: Ua diese
5 drei yll. in 8, die beiden ersten auch in b^ auftreten, wird sie die von mir be-
nutzte hs. des tifpus C nur ausgelassen haben.
E 97** — 98^ mischt wiederum ausxüye von C und I'. das lässt sich, obwofä
in r das erste bl. fehlt, aus den exxerpten im Sy. 1395 und aus dem zweiten
bl. von P dartun: proloy De archiuiä de bibliothecis : Sy. 1395; Eleuaurf extollens:
10 Sy. 1395; Expressius traustidi luatiiferitius exposui: Sy. 1395 ( in terpre latus sumj;
Affectamua desideramus: aS'^^. 1395; 11, 3 Svsis ciuitas metropolis medorum fuit:
Sy. 1395; 7, 7 Consitum plantatuni: Sy. 1395; 1, 6 Cai-pasin. color gemm^
uiridis: Sy. 1395; 9, 1 Inhiabant inöidiabanlur: PSy. 1395; 9, 26 Vrna uas
aureum rotundum longuni in duobus funibus subtile, clausuni undique exceptis
15 foraniinibus niodicis in lateribus habens intus caracteres ac duodecim menses cum
diebus niensis unius in eis descriptos unde sorciuntur. Quicumque mensis ul dies
per füiainen uertente uase exierit in illo quicquid constituerunt facere peragunt: P.
Aus Isulor sind ferner hinzuyefügt 1, 5 Nemus (17, 6, 6); 1, 6 Tentorium
(15, 10, 2); 1, 6 Parius (16, 5, 8); das fälschlich zu 2, 12 Myrrhinum yesetzte
20 Mirtus (17, 7, 50. 49); 3, 8 Scita (5, 11, 1); 5, 1 Basilic^ (15, 4, 11); 6, 9
Tyranni (9, 3, 19); 6, 9 Princeps (9, 3, 21). sonst wäre von grössern Zusätzen
nur zu tiennen Oleum mirtinum {statt 2, 12 myrrhinum) nascitur in india Optimum
ita ut uolucres quc illud comedunt in oleastris capt^ ab hominibus et una cum
intestinis cocte et per annum occultat^ ad manducandum odoriferam habeant suaui-
25 tatem. einige der letztgenannten stichworte ßnden sich auch in S vor, sind aber
dort nicht Isidorisch erklärt.
Verwandtschaft zivischen Rf. und einer der beimndelten formen besteht nicht.
Job. In der familie Rz.Lugd., Aug., Sg. 299, Zf 39=*S P, Sg. 1395 ist zu-
nächst zwischen Rz.Lugd. und den übrigen hss. zu scheiden, erstere bringen ags.
30 yll., obtvohl schon Luyd. hd. foi-men (fezra, haubitloh) einmischt, Auy., Sy. 299,
Zf. behaltoi nur leber, hreod, nur, P bloss das von ihm wahrscheinlich nicht ver-
standene fictor bei, ganz hd. ist Sy. 1395. Rz. ordnet seine yll. streny arith-
metisch, abgesehen davon, dass es 19, 15 Inquilini vor 18, 10 Pedica setzt, die
yleiche reihenfolye herrscht im Luyd. bis xix, 48 Hesseis (Necromantia), wird aber
35 mehrfach unterbrochen durch yll, die wahrscheinlich am rand der vorlaye standen:
4, 12 Susurrat; 6, 5 Onager; 6, 19 Saba; 8, 21 lubilo; 9, 9 Arcturum;
14, 19 Adluuio; ? Leopardus; 41, 11 011a; 41, 15 Incus; 41, 17 Torax;
40, 21 Armilla; 15, 12 Adtouitos; 15, 27 Aruina. voyi xix, 49 Hesseis an ist
aber kein anderes ordnunysprinzip wahrzunehmen (22, 9 Lacertos; 35, 10 Carmina
40 in nocte; 26, 5 Fabula poetarum; 26, 13 Obsetricante; 36, 27 Gurgitum; 28, 15
Obrizum; 38, 37 Concentum; 29, 17 Molas; 39, 26 Plumescit; 30, 4 luniper;
40, 13 Cartillago; 32, 19 Lagunculas; 40, 17 Salices; 34, 10 Uiri cordati; 40, 24
Ancillis; 34, 18 Apostata; 41, 9 Sternutatio) als mischuny zweier arithmetischen
Rz. Und Sein Einflussbereich 2Ö1
reihen, auf Rz. beruht P, hat aber nach 21, 33 Glarii eingefügt: 9, 9 Arcturura
uuagan, nach 21, 33 Coctici: 26, 13 Coluber genus serpentis quae iiocere non
potest, nach 80, 18 Captio {sie) in summitate tunici: 9, 9 Hiadas tres stelle,
nach 39, 1 Hibicum .i. capre^ montuose: 38, 31 Pliades .i. vii stelle, nach 40, 10
5 Beemoth bestia est ignota nobis; 15, 27 Aruina .i. pingue, zwischen 41, 10 Thede
.i. facculie de ligno tind pino de quo piceni faciunt: 26, 13 Obstreticante .i. mini-
strante. hinter Nigromantia .i. diuinatio de mortuis infantibus {schluss von Rx.)
per ipsa intestina folgt dann Anulis .i. aniniabus (= dem späteren Ancillis?);
41, 17 Thorax .i. pectus; 38, 37 Concentum .i. canticum; 39, 26 Plumescit .i.
10 mutat; 34, 10 Uiri cordati .i. bono corde; 40, 24 Ancillis .i. animantibus sig. 1.;
34, 18 Apostata .i. discessus a fide; 41, 9 Sternutatio .i. inora; luxitidem id terram
australem; Murenula .i. niunougua; Detriti sumus nutriti sumus. diese gll. hat,
unter fortlassung mancher, aber mit hinzufügung von 9, 9 Oriona stelle ab urina
dicte in niodum baculi stantes; 30, 6 Clarea arena; 40, 13 Cartillago prustlefil
15 und 41, 15 Incus anaboz sowie mit Vermehrung der deutschen erklärungen Sg. 1395
arithmetisiert. charakteristisch für beide hss. ist der soeben aus P angeführte schluss
(luxitidem — nutriti sumus), der in Sg. 1395 lautet Auxitidem terram australem;
Detracti sumus nutriti sumus : Murenula und Detriti sumus gehören dem prolog des
Hieronymus an, aus dem ua. das wort Murenula bereits der anfang dieser Job-
20 glossatur ausgehoben hatte, Auxitidem dagege^i der alleren Übersetzung des Hierony-
mus 1, 1 {Martianay 1, 1189 = Lagarde Mitteilungen 2, 194) Homo quidam erat
in regione Ausitide. doch erwähnt SBerger Memoires de Vacadmnie des ifiscriptions
et belles-lettres i, xi, 2 (1904), 39 einen oft am schluss des buchs auftretenden
prolog In terra quidem habitasse lob Auxitidem ^md Histoire de la Vulgate (1893)
25 87 einen abschnitt Hie interpretatur de syriaco libro in terra quidem habitasse
Auxitidem, der vollständig in Lagardes Mitteilungen 2, 237 gedruckt steht, weiter
ist charakteristisch, dass beide hss. den im Lugd. richtig erhaltenen satz 41, 10
Tede facule de ligno pini de quo picem faciunt durch einschübe nach ligno in
zwei teile trennen, sodass P nun lautet pthede .i. facculse de ligno. Obstreticante
30 .i. ministrante pino de quo picem faciunt, Sg. 1395 Ted« facul^ de ligno. Incus
anaboz. Nicromantia diuinatio de mortuis infantibus per ipsa intestina. Pino de
qui {sie) picem faciunt. ich erwähne noch den gemeinsamen fehler 39, 9 Riniceros
bestia est quse inmanes habet cornua P, Rinoceros bestia est qu^ inmania habet
cornua Sg. 1395 statt in nari Rz.Lugd. selbstverständlich kann keine der beiden
35 hss. direkt aus der andern hervorgegangen sein, eine dritte gruppe bilden Sg. 299,
Zf., Aug.: sie teilen hinter 21, 33 die rätselhafte gl.* Obereliman innannorum,
ferner 6, 16 Pruina moUis gelu; 8, 11 Scirpus herba rotunda leber; 18, 10 Pedica
fuozthrud bzw. fuozthruc, fvzdruho. Sg. 299 und Atig. ist auch der fehler 26, 5
gemeinsam Gigantes gemunt sub aquis fabula potest sie statt poetarum, s. Lugd.;
40 in Zf. fiel die gl. fort, unter sich sind aufs nächste verwandt Sg. 299 und der
' denn Schlutters erklärungsversuch Zs. f. d. ivortf'orschung 14, 190 ist völlig un-
glaublich.
19*
292 Untersuchungen Über Dik Bibelulohhare
ausxuy Zf., die xugleich auf in den ansatx 5, 5 Famelicus qui faineni palitur auf-
weinen; doch kimn Zf. nicht aus Sy. 'J99 kopiert sein, du letzterer am ende der
s. G mit 38, 37 Conceiuuin c^li .i. abbricht, während Zf. hinter Concentutii poli
kisanch noch Cordati .sinniga; Gurgustium auarach 1 ruui bringt; daran schliesat es
5 namendeutunyen lob dolens; Eliphaz dei eontooiptua usw. sowie Gregors erklürung
von 39, 35. Aug. stimmt in inhalt und Ordnung fast durchweg xu tig. 299 bis
26, 13 Orftetricante niinistrante .i. adtuuaiite, reiht aber dann, der arithmetischen
folge widersprechend, an 11, 12 Anager agrecis asinus {dh. Onager agrestis aöinus);
16, 9 Rüge meae zucun; 18, 10 Diöcipula .i. pedica; 20, 18 Luet sustinebit;
f tot
10 21, 9 Pacate pacificate; 21, 33 Glareis greou; 22, 9 Lacer brachia: dass hier ein
einschuh vorliegt, geht daraus hervor, dass die beideyi letxten gll. schoyi vorher am
richtigen ort als Gilarii lapides modici quasi arena und Lacertos pars brachii auf-
getreten waren, beginnend mit 28, 8 Filii institutorum filii negotiatoruni setxen
sich dann in arithmetische?- Ordnung die gll. bis 42, 14 Cornu stibii pictura ocu-
15 lorum stibii foii, treffen aber auf worte, die Sg. 299. Zf. enthalten, nur mit 38, 37
Concentuin consonantiam und 40, 26 Et gurgustium piscium habitaculum.
Nur vereinzelte berührungen mit dieser ersten familie weist die zweite, welche
6», C= Sg. 295, Sg. 292, S, Gl. 4606 und E 90*— 96'' umfasst, auf der
text 6" deckt sich mit dem von F.A, nur dass A sehr zahlreiche gll. fortliess, und
20 '*'« allgemeinen auch mit dem vo?i R. in allen vier hss. ist die reihenfolge der
pvloggll. in Unordnung geraten, auch sind ihnen gll. des zweiten Hieronyynianischen
prologs (Fiscellam; Sentibus; Fauello; Scatebat) angehängt; ausserdem enthält F
xwischen Subdola und Uexillum: Exarata id depicta; Sopho (= Sapho) id mulier
und bringt als schluss hinter Scatebat die gl. Tetriti (= Detriti) sumus id bene-
25 culti, ivühroid sie R in der form Detriti comminuti quassati = a zunsclien Uixillum
Signum ^md Fastidiosis superbis aufführt, im Job selbst weist F folgende, meist
aus Rz.L/ugd. herrührende mehrgll. auf: 0, 19 Thema prouincia; Saba similiter;
torrente id lapillos zwischen 6, 15 Torrens und 6, 20 Pudore; 21, 12 Tympana
pellis in im lignis zwischen 21, 33 Glarea und 22, 2 Comparari; endlich schiebt
30 es nach Hrodion (39, 13 herodii) ein: alii uolunt falchonem maximum esse und
nach 40, 26 Gurgustium — mittuntur: significat celos {gemeint celor). R kennt ver-
schiedene mehrgll, von denen einige, weil durch C bestätigt, ursprünglich sein
werden {zb. im prolog Lubricus labilis ^= a; 5, 5 Famelicus indignus 1 qui famem
patitur {vgl. oben Zf.) = a; 8, 16 Umectus humidus madidus 1 uirens = a (Hu-
35 mectus); 41, 22 Bulliunt exundant siue feruescunt = a), tvährend andere wie
Aceruus inmaturus asper atrox {veranlasst durch 5, 26 Aceruus = cumulus); 8, 11
Carectum arundo rausus. Carectus locus palustris. Carecta densa loca spinarum = a
(Carectvm locvs) lexikalischen quellen entstammen mögen, so rührt 3, 17 Fessus
quasi fissus nee tamen integer salute ul lapsus. est autem generale, dicimus enim
40 fessus animo. fessus autem ualde resedit. et fessus corpore = a aus Isidor x, 102
her und bildet die grundlage für C Fessus quasi fissus uel lassus et dicitur fessus
animo et corpore, während aber der text von b^ = AF, C, S, E sich wesentlich
aus Isidorischen etymologien und, wie die nachfolgenden tabellen dartun werden,
Rz. Und Sein Einflussbereich 293
aus anleihen hei Gregor In Job zusammensetzt, hat R die Gregor entnommenen
partien vervielfacht, sodass hier der umfang des Jobglossars 22 bll. beträgt, ivährend
er in F nur 4 füllte, dass nicht etwa, wie man annehmen könnte, R den ur-
sprünglichen, b^AF einen verkürzten text darstellt, sondern dass R nachträglich ans
5 Gregor angeschwellt wurde, geht daraus hervor, dass hinter der notiz 18, 12 inaedia
extenuabitur fortitudo uiri zunächst Gregor ische deutungen aus den selten 441 — 57
der ausgäbe folgen, alsdami Inedia in der fassung von h^AF wiederkehrt und nun
weitere gll. zu s. 442 ff. sich anschliessen, ferner daraus, dass ühereinstinmiend.
mit b^AF das unten mitzuteilende Gregorexzerpt 40, 12 Caedrus — crescendo deserit
10 hl. SG** erscheint, wahrend es hl. 87* in Gregor näher stehendem tvoi'tlaut als sicut
enim caedrus arbusta cetera in altum crescendo deserit ita tunc antichristus mundi
gloriani temporaliter optinens niensuras hominum et honoris culmine et signorum
potestate transcendit auftritt.
In welchem umfang von allen hssgruppen der zweiten familie Gregors Moralia
l'^ in Job ausgebeutet ivurden, ergibt sich aiis der folgenden übersieht: 2, 4 Pelleni
pro pelle et rel .i. quando manum palbebris opponinius contra ictum ferientis b^,
Pellem pro pelle sicut manum opponimus palpebris {fehlt S) contra ictum ferientis
CSE = Gregor 75; 3, 3 Pereat usw. Non ait pereat dies in qua conditus sum
sed in qua natus sum. In die quippe iusticie homo est conditus sed in tempore
20 culpe natus. Quid est ergo diei natiuitatis maledicere nisi aperte dicere dies mor-
talitatis pereat et lumen eternitatis erumpat? Aliter. Pereat usiv. .i. pereat spes
ab apostata angelo illata que diem se simulans ex promissione diuinitatis emicuit
sed noctem se exhibens lucem nobis nostre immortalitatis obscurauit. Pereat anti-
quus hostis qui lucem promissionis ostendit sed peccati tenebras contulit qui quasi
25 diem subblandiendo innotuit sed usque ad tenebrosam noctem ex impressa cordis
cecitate perduxit S, Pereat usw. Notum itaque omnibus diem in qua natus iob
est nequaquam tunc stare potuisse cum hec dixit. Cur ergo uir tantus malediceret
rei quam nequaquam subsistere non ignoraret? Sed sciendum quod scriptura sacra
duobus modis maledictum memorat. Aliud uidelicet quod approbat indicio iustici^
30 aliud quod dampnat liuore uindictft. Per diem namque natiuitatis omne hoc tempus
nostr^ mortalitatis intelligi potest. Non ergo dixit pereat dies in quo conditus
sum sed in quo natus sum. In die quippe iustici^ homo conditus est sed iam in
tempore culp^ natus est. Ac si dicat Dies mutabilitatis pereat et lumen ^ternitatis
erumpat. Pereat antiquus hostis qui lucem promissionis ostendit et peccati tenebras
35 contulit. Pereat .i. licentiam temptandi amittat = 101 — 07; 3, 8 Maledicant ei
qui maledicunt diei qui parati sunt suscitare leuiathan. Alia editio habet nialedicat
eum qui maledixit diem qui capturvs est grande coetum. hie per coetum antichristi
perditio designatur. Qui maledicunt diei. diem se diabolvs extollendo et superbiendo
ostentauit. Hunc diem electi angeli calcauerunt 6^, Maledicant ei qui maledicunt
40 diei usque leuiathan. In ueteri translatione dicitur. Maledicat eam qui maledixit
diem qui capturus est grande c^tum. Antichristus qui per meritum nox est diem
se in fine mundi simulat cum se quasi deum hominibus ostentat E = 110;
3, 16 Abortiuum .i. quod ante plenum tempus oritur et extinctum protinus occul-
■_*94 Unterhuchl'noen Über Die Bibelglobware
tatur M, Vel sicut abortiuum. A mundi primordio edita niultitudo bonorum ex
magna part« notici^ no^tr^ subtracta abortiuum absconditum nominatur. Abortiuum
est quod ante pleiuim teinpus naHcitur et extinctum protinu« occultatur ^ = 132;
3, 18 Exactor. executor ab exequendo dictus qui debitum exigit (i'<//. Isidor 10, 93) &■,
T) Exactor est executor ab exequendo dictua ({uod debitum exigat .S, Exactor impor-
tunu.s est ille persuasor £" = 13G; 4, 11 Tigris genus leonis bestia uariis distincta
maculis uirtute et uelocitate mirabilis (Isidor 12, 2, 7). In Lxx autem interpretibus
pro tigride mirmicoleon habet \ formlcoleon. Formicoleon uocatus quia est l formi-
carum leo l carte formica pariter et leo. Est enim animal paruum formicis satls
10 infestum quia se in puluerem ({uiluere AR) abscondit et formicas frumcnta gestantes
interficit. Proinde autem leo et formica uocatur quia aliis animantibus ut formica
est formicis autem ut leo est. fc*, Tigris est genus leonis bestia uariis maculis
distincta uirtute et uelocitate mirabilis. Sepluagintii pro tigride mirmicoleon \ formi-
coleon dixerunt. Formicoleon dicitur quia est l formicarum leo 1 certe formica
15 pariter et leo. Est enim animal paruum formicis infestum quia se in puluere
abscondit et formicas frumenta gestantes interficit. Proinde autem leo et formica
uocatur quia aliis animantibus est ut formica formicis autem ut leo .S', Tygris usw.
a
In LXX interpretibus pro tigride mirmicaleon habet l formicaleon. Formicaleon
uocatur \ quia est formicarum leo 1 formica pariter et leo. Leo autem et formica
20 uocatur quia aliis animantibus est formica formicis autem leo. Est enim animal
paruulum formicis satis infestum quia se in puluere abscondit et formicas frumenta
gestantes interficit E, = Isidor 12, 2, 7 C= 156; 4, 19 Tinea de ueste nascitur
et eandem uestem de qua oritur oriendo corrumpit b^, Tinea de ueste nascitur et
eandem uestem de qua oritur oriendo consumit S, = Isidor 12, 5, 11 CE = 171;
25 5, 24 Uisitans speciem tuam non peccabis. species alter homo quia in illo cernimus
quod sumus 6^ Speciem uisitans id est considerans C, Visitans speciem tuam non
peccabis. Species nostra proximus noster est. Quando eius infirmitati condescendimus
nostram speciem uisitamus E = 205; 7, 19 Saliua ex capite in os labitur ab ore
ad (in E) uentrem dum (fehlt E) glutitur. leiuni hominis saliuam si serpeus
30 (serpens si E) gustauerit moritur CE :=■ 266; 9, 9 Arcturus qui in axe celi fixus
Septem stellis in se reuolutis rotatur. Nomen est grecum quod latine dicitur ursa
quique in modum plaustri uertitur. Nostri eam septentrionem uocant (dixerunt
AFR) fe*, Arcturus sydus est post caudam maioris ursae positum in signo bootis.
Vnde arcturus dictus est quasi agxTOV&vQa quia bootis precordiis collocata est.
35 Oritur autem autumnali tempore = Isidor 3, 71, 9 C, Arcturus signum in septen-
trione quod Septem radiis stellarum fulget id bootes et artophilax et icarus et
septentrio latine ursa S, Arcturus sydus post caudam maioris urs^ positum in signo
bootis. Unde arcturus dictus est arkiowra quod sit post urs^ caudam. Hie autem
in axe celi fixus Septem stellis in se reuolutis rotatur. Oritur autem autumnali
40 tempore. Quod signum etiam plaustrum uocatur quia in modum uehiculi uoluitur
et modo tres ad summum eleuat modo quatuor inclinat modo quatuor eleuat tres
inclinat E =i 294; 13, 14 Animam in manibus portare est intentionem cordis in
operatione (operibus E) ostendere CE =■ 383; 18, 10 Decipula uero (fehlt CE)
Rz. Und Sp^in Einflussbereich 295
a decipiendo uocata est (uocatur CE). Sic enim decipula ponitur ut dum esca
ostenditur nequaquam ipsa {feJilt C, ipsa nequaquani E) a transeunte (a transeunte
fehlt E) uideatur h'-CE, Decipula muscipula <S^ :^ 441 ; 20, 17 Butyrum ex ani-
malium lacte colligitur. quamquam autem .sit lactis natura tarnen iam pinguior et
"j crassior et solidior materia est. quod tanien aut frequenti agitatione aut concu8sione
assidua coit (cohibet C) in se et solidatur. Denique cum sit scrum de lacte separatur
et oleum de butyro efficitur CE = 477; 21, 33 Dulcis fuit glareis cociti et est
{beide tvorte fehlen AFR) greca lingua cocitus luctus dicitur. et sapientes huius
.«eculi cociton fluuium currere apud inferos putauerunt. Glareas lapillos fluminum
10 appellamus h^, Cociti. Cocitus est secundum fabulam fluuius infernalis et grece
dicitur luctus S', Glarea lapilli fluminum quos aqua defluens trahit. Cocitvs locus
inferni dictus greca interpretatione ano tov koxin id est a luctu et gemitu =
Isidor 14, 9, 7, Cocitus locus inferni dictus greca interpretatione apo tu kokin .i.
a luctu et gemitu. Philosophi ergo quasi umbras de ueritatis luce tenentes cociton
1^ fluuium apud inferos currere putauerunt uidelicet designantes quod hi qui digna
doloribus opera faciunt in infernum ad luctum decurrunt. Qui enim in deo con-
fortari renuit ad luctum fortiter tendit quia luctus est non uirorum sed proprie
feminarum. Glaream uero lapillos fluminum appellare consueuimus quos aqua de-
fluens trahit. Quorum nomine reprobos uocat qui semper in suis uoluptatibus
20 deorsum labuntur E= 498; 26, 13 Et obstetricante manus [sie) eius eductus est
coluber tortuosus. Obstetricante manu (manus h^F) domini tortuosus coluber de
propriis cauemis expulsus est. Quia dum nobis diuina gratia medetur is qui nos
tenuerat antiquus a nobis hostis eicitur ö*, Obstetricante. metaphora ab obstetrici-
bus S, Obstetricante segregante. metaphora ab obstetricibus C, Obstetricantem
25 segregantem. Metaphora est ab obstetricibus E= 555; 30, 4 luniperus. arbor
iuniperi pro foliis punctiones habet et [fehlt AF) genera eius duo. alia parua alia
magna est 6*, luniperus arbor est qu^ pro foliis punctiones habet. Genera eius
sunt duo. alia parua alia magna. Cuius prune cineri subposite in annum perdurare
dicuntur S, luniperus grece dict^ siue quod ab amplo in angustum finit ut ignis
30 siue quod conceptum diu teneat ignem adeo vt si prunae ex eius cinere fuerint
cooperte usque ad annum perueniant. Pyr enim apud grecos ignis dicitur. luni-
perus autem alia parua alia magna est = Isidor 17, 7, 35 C, luniperus grece
dicta. Require supra E^ 646; 30, 29 Strutio auis pennas habet uolatum non
habet i*, Strucio auis est sed pennas habens uolatum non habet S, = Isidor 12, 7, 20
35 £■= 673; 39, 1 Partus ibicum. Meridiana pars ibices aues uocat (uocant i*)
qu^ nili fluentis (fluenta S) inhabitant et aluum (semet ipsas h^) purgant rostro
(rostris propriis &*) in anum (ano 6*) aquam fundentes. H^ (et S) serpentium
ouis (oua 6») uescuntur gratissimam ex eis escam nidis suis deportant (gratissimam
— deportant nur &»). Orientalis uero [fehlt S) plaga occidentalisque (occidentalisque
40 plaga AFR, et occidentalis S) parua quadrupedia ibices nominant (uocant *S') quibus
moris est in petris parere (que in petris commorantur S) h^S [mischung mit Isidor
12, 7, 33), Ibices dicte quasi auices eo quod instar auium ardua et excelsa teneant
et in sublimi habitent ita ut de sublimitate uix humanis obtutibus pateant. Vnde
296 UNTERflUCUUNÜEN ÜbER DiE BlBELGLOSeARE
et ineridiana |)ais ihices aues uocat. Requiro nupra. Idem et capree quas greci
eo quoll acutissiirio uideant pandorca« appellant = Isidur 12, 1, lo — 17 £" = 972;
39, 9 Rinoceruö (-ros AR) unicornid et est indomite oninino uature ita ut rii quando
captuö fuerit tenere (teneri FR) nuUatenus poö.sit. Inpatienrf quipj>e ut fertur ilico
^ nioritur 6", Rinoceros latine sonat in nare coriiu. Est enim aiiimal indoinit^ omnino
nature ita ut si aliquando sit captum teneri nullatenuß possit. inipatiens quippe
ut fertur ilico nioritur S, Rinoceron interpretatur in nare cornu. Idem et mono-
ceron .i. unicorni.s E^ 995; 39, 35 Unum locutus sum et cetera (beide ivorte
fehlen S). Beatus iob ad libram se {nach exaniinis ^S') subtilissimi exiuninis pensans
10 locutione sua secundo se deliquisse confitetur. Unum enim (ergo h^, fehlt A) loqui
inlicite est res flagello dignas agere aliud loqui est etiam de flagello rnurmurare.
Item unum et alterum penitens fatetur ac si aperte {fehlt S) diceret Et (fehlt S)
erga bona per neglegentiam torpui et ad mala per audaciam prorupi b^S, Vnum
loquutus sum et altemm. In uniuersis uerbis iob si diligenter inquirimus nichil
15 reprehensionis inueniemus. Sed unum loqui illicite est res flagello dignas agere
aliud loqui est etiam de flagello rnurmurare. Ac si dicat Rectum quidem me inter
homines credidi sed te loquente ante flagella prauum et post flagella me rigidum
inueni. Quibus unum ultra non addo quin iam nunc quanto te loquente subtilius
intelligo tanto memet ipsum humilius inuestigo E = 1047 /"; 40, 10 Beemoth ex
20 hebrea uoee in latina lingua animal sonat et quadrupedem (quadrupes AFR) osten-
ditur et significat bostem antiquum .i. diabulum 6*, Behemoth ex hebreo in latinum
sonat animal et significat diabolum eo quod de excelsis cadens pro merito suo ut
animal brutum sit effectus. Ipse est leuiathan S und wenig abweichend C, Uehe-
moth ex hebrea uoce in latina lingua animal sonat. Ideo autem diabolus uehemoth
25 .i. animal dicitur quia de excelsis ad terrena cecidit et pro merito suo ut animal
brutum effectus est. Ipse est et leuiathan = Isidor 8, 11, 27 E = 1055;
40, 10 Quem feci tecum. De hoc quod scriptum est qui fecit omnia simul.
Omnla quidem simul per substantiam extitit (existit F, extiterunt A) sed non simul
pro (per AF) speciem processit (processerunt A) 6*, Quem feci tecum. quia scriptum
30 est qui uiuit in eternum creauit omnia simul. omnia quidem simul per substantiam
sed non simul per speciem S, Quem feci tecum. Rerum quidem substantia simul
creata est sed simul per species formata non est. Subtili autem discussione simul
factum angelum hominemque cognoscimus simul uidelicet non in unitate temporis
sed cognitione rationis simul per acceptam ymaginem sapientie et non simul per
35 coniunctam substantiam forme E= 1055/"; 41, 9 Sternutatio est cum inflatio a
pectore exsurgit qu^ cum aditum per os non inuenit cerebrum tangit et congestum
per nares exiens totum caput protinus {fehlt E) concutit CE = 1109; 42, 10 Addidit
dominus quecumque fuerant iob duplicia. Si autem de filiis queritur Decem ei
postmodum in carne restituit decem uero {fehlt S) qui amissi fuerant in occulta
40 animarum uita seruauit. Et uocauit nomen unius {darüber vni b^; uni auch F)
diem et nomen secunde cassiam et nomen tertie cornustibii. Hec nomina pro eo
quod a uirtutibus sumpta sunt apte curauit interpres non ea sicut in {fehlt S) arabico
sermone inuenta sunt ponere sed in latinum eloquium uersa apertius demonstrare b^S,
Rz. Und Sein Einflussbereich 297
das folgende Quis enim nesciat diem \ cassiam latina esse uocabula? Sed iuxta
ref^ulam coniu et tibia non cornus et tibius dicimus. Maluit autem interpres arabice
lingue proprietatem custodire uel quia ex cornu (ex tibia setzt Cl. 14584 hinzu)
composuit unum uerbuni utrunque per unam orationis partem in latinitate trans-
5 fusum quo uoluit genere licite uocauit nur S, Filii quoque dati sunt iob septem
et filie tres et uocauit primam diem secundam Casiam Terciam cornustibij. Per
filios et filias iob uniuersum genus hominum accipimus. homo namque quasi dies
ex conditione claruit quia hunc auctor suus ingenite innocontie splendore respersit
sed sponte sua ad peccati tenebras prolapsus est. Nomen secunde casia. ut quia
10 prima extitit dies per dignitatem secunda sit casia per fraglantiam fortitudinis ex
gratia redemptionis. Tercia filia cornustibij uocatur et in hoc laudantium cantus
exprimitur ut ueraciter impleatur quod scriptum est Cantate domino canticum nouum
et rl. E= 1159.
An folgenden stellen Jmben b^S, nicht aber E, Gregor benutzt: 7, 1 Militia est
15 uita hominis (super terram setzt F hinzu), hoc loco in translatione ueteri pro militia
temptatio habet, sed temptatio pugna Militia uero exercitum (-cicium AF, -tuum R)
contra hostes Signatur b^, Militia exercitum contra hostes significat S = Gregor 244 ;
8, 15 Fulcite subleuate l adiuuate. Quod enim per se stare non potest (ualet FR)
fulcitur ut stet fc*, Fulciet subleuabit 1 adiuuabit. Quod enim per se stare non
20 ualet fulcitur ut stet 6" ^ 278; 17, 16 In profundissimum infernum descendunt
omnia mea. hie per omnia solam animam signauit (significat S) b'^S =■ 436;
19, 6 Aequo et iusto. Quod enim dicit deus quia frustra beatum iob adflixerit
hoc rursum beatus iob asserit quia non sequo iuditio a domino sit afflictus b^,
Nequo {sie) iudicio afflixerit me. Quod deus in superioribus dixit quia frustra
25 beatum iob afflixerit hoc rursum beatus iob asserit quia non equo iudicio afflictus
sit a deo quia non uicia illi extinguere curauit sed merita ex flagello augere S= 450;
21, 10 Bouem communis generis appellatur (appellat FR) b^, Bos communis generis
est S =■ 487; 38, 7 Cum me laudarent astra matutina. Matutina astra electos
angelos intellegi uult b^, Astra matutina electi angeli S= 909; 38, 7 lubilarent
30 omnes filii dei. lubilatio dicitur cum cordis letitia oris efficatia non expletur sed
quibusdam modis gaudium prodit quod ipse qui gaudet nee tegere preualet nee
explere b^, lubilarent. lubilatio dicitur cum cordis leticia oris officio non expletur
sed quibusdam modis gaudium prodit quod ipse qui gaudet nee tegere preualet nee
explere S = 910; 38, 21 Pliades stelle apo tu plistu .i. a pluritate (pluralitate A,
35 pluritate zu pluralitate korr. R) uocate sunt. Ita autem uicina sibi et diuis^ sunt
condite ut et simul sint et tamen coniungi nequaquam possint b% Pliades stelle
quedam sunt dict^ apo tu plistu .i. a pluralitate. Ita autem uicine sibi et diuise
sunt condit^ ut et simul sint et tamen coniungi non possunt S = 948.
Nur b^ entnimmt aus Gregor: 9, 2 Homo compositus a (fehlt FR) deo qui se
40 avctori bonorum comparat = Gregor 288 (doch hat hier C Homo compositus deo
id est comparatus); 9, 25 Cursore, cursoris officium est secutura nunctiare = 308;
9, 31 Abominabuntur me uestimenta mea .i. abominabilem faciunt = 315; 14, 18
Saxum transfertur de loco suo. crebro cadentibus rupibus saxum ad loca alia
-9^ Untersuchungen Cbkr Dik Bibkloloshare
transfortur = 401 ; 18, 13 Primogenita iiiorri peccatuni est (jufxl ab iiiteriore uita
aniniain occlJit = 442; 18, 14 Et calcet buper euiii qua»! rex ititeritUK. Hoc loco
itUeritus nomine ipse hostis generi« humani qui interitum iutulit dcsignatur = 443;
19, 3 En decies confunditis nie. usque huc amicoe ioh quinquies locutos esse
5 cernitur atque <|uin(iuie.s ich respondisse. ideo decies esse (se esse A, esse sc /.')
perhibet confusum = 447; 19, 10 Euulse arboris. arbor qu^ a uento iinpellitur
ut cadat = 453; 23, 6 Ne magnitudinis au^ nioh; nie premat .i. si mens iu^ti a
domino districte iudicatur niole niagnitudinis premitur =: ',]',; 2G, 5 Gigantes
geniunt Rub aquis. hie gigantes apostatas {darüber refugas /y») angeloH l superboö
lö homines dicitur (dicit FR) = 546; 28, 16 Sardonus lapis (Sardonius /', Bardonius
lapis AR) terra rubre siniilitudineni habet = 592; 28, 21 Et sibilauit. in Hibilo
intentio ammirationis exprimitur = 572; 31, 24 Obrizuni dicitur ob rüde aurun).
ich uero nee aurum rubur nee sibi esse obrizani (obrizum AFR) .i. rudern auri
meiern fidutiani credit quia neque de quantitate auri neque de specie peccauit = 698;
15 38, 37 Concentus frequentia concinentiuni. De hoc concentu gregorius (sanctus
gregorius A) quid per c^li coneentum nisi Concors predicantium sernio signatur et
infra. Quis (fehlt AF) coneentum uero celi dormire facit dum concordes. Ymnus
(ymnum F, hymnum R, hymnos A) angelorum atque illa celestium uirtutum gaudia
reproboruin cordibus iusto iuditio abscondit = 964. 965; 38, 38 Glebe conpingue-
20 bantur (conpingebantur AR), glebe ex humore coagulantur et puluere = 966;
40, 11 Fortitudo eius in lumbis eius et cetera. Seminaria coitus uiris {korr. zu
uirilis fc») in lumbis inesse auteni feminis in unibilieo perhibetur :^ 1058; 40, 12
Cedrus arbor qu^ cetera arbusta in altum crescendo deserit = 1059; 40, 13 Carti-
lago ossis (ossi F^ speciem habet sed ossi (ossis R) fortudinem non habet sicut
25 sunt Eures et costarum extremitates. et diete cartilagines quod leni adtritu carent
dolere (dolore AFR) dum flectuntur (et dicte — flectuntur aus Isidor 11, 1, 88)
= 1063; 40, 21 Armilla ab intellectu autem circuli arniilla non discrepat. Quia
ipsa quoque ubi ponitur ambiendo constringit. sed armilla latius extenditur = 1089;
41, 10 Teda. cum accenditur odorem suauem habet sed lumen obscurum = 1110;
30 42, 11 Dederunt ei unusquisque ouem unam et inaurem auream unani. Hec
iuxta hystoriam ueraciter dicta sunt = 1153.
E allein entlehnt aus Gregor: 1, 6 Affuit sathan. Eo enim intuitu quo deus
cuncta spiritualia conspieit eum etiam uidit ut illud Oculi domini contemplantur
bonos et malos = Gregor 40; Visus est sed non uidit ut cecus a radiis solis
35 perfunditur cum lumen eius ipse non uideat: vgl. 40; 1, 7 Vnde uenis? Nescire
dei reprobare est ut illud. Nescio uos unde sitis = 40 ; 3, 6 Noetem illam tene-
brosus turbo possideat. Tenebrosus turbo hanc noetem possidet quia apostatam
spiritum a eonspectu districti indices ad eteriia pauenda supplicia illa tempestas
rapit = 109; 3, 6 Non conputetur in diebus anni nee numeretur in mensibus
40 (es steht conputetur anni n. n. i. d. m.). Antiquus hostis superbi^ tenebris pressus
aduentum quidem redemptoris conspieit sed nequaquam ad ueniam cum eleetis
redit = 109; 3, 7 Sit nox illa solitaria. quia tunc a frequentia supem^ patri^
separatur =109; 3, 8 Qui parati sunt suscitare leviathan. Omnes qui ea qu^
Rz. Und Sein Einflussbereich 299
mundi sunt mente calcant diabolum qui et leuiathan .i. additamentum eorum dicitur
honiinum scillcet contra se suscitant quia eius nialiciam instigatione su^ conuer-
sationis inflammant =120; 3, 14 Cum regibus et consulibus terr^. Reges sunt
predicatores sancte ecclesi^ qui et commissos sibi recte disponere et sua bene cor-
5 pora sciunt regere. Idem consules quia extinctis peccatoribus consilium uit^ pre-
bent = 128; 3, 14 Qui edificant sibi solitudines. Qui secretum cordis ac desi-
deriorum terrenorum tumultibus defendunt =129; 3, 15 Qui replent domos auro
et argento. Principes .i. rectores. Aurum sapientiam domos conscienciam argentum
eloquij uenustatem dicit. Eloquia domini argentum ign^ probatum = 131; 3, 17 Ibi
10 requieuerunt fessi robore .i. qui in dei fortitudine conualescunt et propria uirtute
deficiunt = 134; 3, 18 Vinctos dicit iustos qui in hac uita positi su^ molesti^
corruptione sunt ligati quia corpus quod corrumpitur aggrauat animam = 134 f;
3, 19 Paruus et magnus. Quo hie alius alium superat eo illic alius alium retri-
butione transcendit. In domo patris mei mansiones multe sunt =136; 3, 20 Quare
15 data est misero lux? Lux miseris datur quando hij qui sublimia contemplantes
esse se miseros in hac peregrinatione agnoscunt claritatem transitori^ prosperitatis
qu^ lucis nomine appellatur accipiunt et cum ualde defleant quia ad patriam tarde
redeunt tolerare insuper honoris onera conpelluntur =139; 3, 21 Effodiunt the-
saurum illi qui mortificationem suam plene perficere appetunt =141 f; 3, 22 The-
20 saurum vero in sepulchro gaudentes querimus cum sanct^ scriptur^ paginas per
memoriam et exempla precedentium patrum diligenter perquirimus = 143; 3, 23
Viro cuius abscondita est uia qui etsi considerat in qua sit uit^ qualitate tamen
ad quem finem tendat ignorat = 143; 3, 23 Circumdedit eum deus tenebris.
Tenebris homo circumdatur quia quamuis c^lesti desiderio ferueat quid de semetipso
25 sit dispositum intrinsecus ignorat 1= 144; 5, 6 Nichil in terra sine causa fit quia
desidiosvs sepe idcirco ingenium accipit ut de negligentia iustius puniatur quia
quod sine labore assequi non potuit scire contempnit = 187; 5, 6 Et de humo
non egreditur dolor. Dum per occulta mentium merita aperta prodeunt flagella
p^narum de humo dolor non egreditur quia sensus nostri malicia exigit ut a rebus
iO insensibilibus feriatur. Nequaquam enim pena de ea nascitur creatura qu^ percutit
sed de ea procul dubio qu^ peccando uim percussionis extorsit = 187; 6, 19 Consi-
derate semitas theman itinera saba. Theman auster saba rete interpretatur. Qui
dissoluta mente ea qu^ terrena sunt appetunt nee liberos gressus ad deum produnt
ipsi se suis inordinatis actibus ligant = 230; 6, 19 Expectate paulisper .i. habete
35 patientiam quia dum presentis uit^ breuitas quasi diu perseuerature diligitur ab
^terna spe animus frangitur sed repente uitam finiens eterna inuenit que uitare
nequeat = 233; 6, 20 Confusi sunt quia speraui. Cum bonorum mens interius
figitur et nequaquam m.alis exterioribus ad ima reclinatur prauorum mentes confusio
occupat = 234; 9, 17 Multiplicauit uulnera mea etiam sine causa. Wulneratum
40 se sine causa asserens hoc de se foris loquitur quod de illo ueritas in occulto
testatur dicens. Comniouisti me aduersus eum ut affligerem .i. frustra = 303;
12, 12 Donec atteratur c^lum non euigilat quia nisi mundi huius finis uenerit
humanum genus minime resurget = 397; 21, 23 Post se omnem hominem trahit
.'{00 UNTERBUCHl'Nr;EN ÜllKR DiK HiHEI.OLOPKARK
et ante 8e innumerabileH quidem canmliurii trabit non tarnen omnes ({uia cottidie
ad uitani reuertuntur a carnali opcre. Post autein cum coratn carnaliuni oculis
iniraiula prodif-na fecerit non iani innumerahilcs rfcd onine« post sc trahit <|uia qui
preöcntibus delectantur bonia potöHtatem illius absquo recta racione supni »e
•*> 8UHC'ij)iunt = 'A)>); 24, 8 Non habentes uelanion ariiplexantur lapidcrt. Uelamen
tegmen boni operis accipimus lapidum auteni nomine fortes intra ecclesiam uiro»
intelligimus = 525; 24, 8 Ymbres montium sunt uerba doctorum = 524; 24, 9 Uim
fecerunt et t\. ad hereticos pertinet: vgl. 525; 28, 5 Terra de qua orlebatur usque
subuersa est. Panem iudea dare consueuerat que legis dare uerba proferebat sed
10 hec in loco suo igne subuersa est quia fideliuni signa conspiciens inuidie sc face
concremauit = 578; 28, 6 Saphirus . . . Per hos lapides sanctorum fortium mentes
accipimus = 579; 33, 26 lubilum dicitur quando ineffabile gaudium niente conci-
pitur quod nee abscondi possit nee sermonibus aperiri et tarnen quibusdam motibus
proditur quamuis nuUis proprietatibus exprimatur vnde dauid propheta intuens
15 electorum animas tantuni gaudium mente concipere quantum sermone non ualent
aperire ait beatus populus qui seit iubilationem. Non enim ait qui loquitur sed
qui seit quia sciri quia sciri (sie) quidem iubilatio intellectu potest sed dictu ex-
primi non potest. Sentitur quippe per illam quod ultra sensuni est = 764;
40, 14 Principium uiarum dei uehemoth dicitur quia nimirum cum cuncta creans
20 faceret hunc primum condidit quem et reliquis angelis eminentiorem fecit = 1071.
Aus vorstehenden tdbellen ergibt sich, dass &* und S einander näher verwandt
sind, doch hat S von den entlehnungen aus Gregor sehr viele fortgelassen und
bietet nur eine mehr als b^ (3, 3, Pereat). in C reduziert sich das Gregorische
gut auf ein niinimum, dafür treten Isidorische zitate massenhaft ein. dass E
25 sich einer G ähnliclien hs. bediente, geht aus 4, 19; dem xusatz bei 7, 19; 9, 9 ;
dem Zusatz bei 20, 17; 21, 33; 26, 13; 40, 10 hervor, wenn dem gegenüber E
nicht nur verschiedene gll. in einer genauer an Gregors Wortlaut sich anschliessen-
den form, sondern auch eine recht erhebliche zahl neuer anleihen bei Gregors
kommentar aufweist, so hat es diesen eben abermals zur ergänzung herangezogen.
30 dafür spricht auch, dass es 3, 18 den Isidorischen text durch den Gregorischen
ersetzt, vor allem aber, dass es einer ununterbrochenen, bis 3, 23 reichenden reihe
Gregorischer erklärungen die C entnommenen gll. 3, 8 Leviathan, 3, 14 Consules,
3, 17 Tumultus, 3, 17 Fessus folgen lässt. auch die tvorte Beatvs iob qui certa-
mina spiritualis pugn^ — super omnes homines qui morabantur in terra, mit denen
35 E 92^ anhebt und welche b^AFR unter der R fehlenden Überschrift In alio prologo
hinter der vorrede bringen, stammen aus Gregors vorwoi't p. 7 f. der kurz darauf
erwähnte Widerspruch des hl. Hieronymus gegen Jobs abstammung von Esau steht
in den Quaestiones heh'aicae in Genesim p. 526 f und dort auch der schluss von
E 96*^ De melcha uxore nachor usw. grösstenteils, der zusatz im prolog Vnciali-
40 bus quia unciam habebant in se. Vnciales littere sunt qu^ in untijs librorum ad
ornatum fiunt ut in antiphonarijs diete quod uncia auri in eas dependatur. Sunt
et alie littere que uirgilian^ dicuntur quibus initia uersuum in metro scribuntiu'.
Sunt et affrican^ qu^ tuns^ appellantur quas in usu frequenti habemus. Sunt
Rz. Und Sein Einflussbereich 301
preterea longarie que grece syrniata dicuntur. Syrma enim grece latine dicitur
longa scriptura l inauus quibus cartul^ et edicta atque precepta scribuntur E 90^
ist erweiterung eines textes, der im Commentum Musidlense in Donatum [Gratnvi.
lat. Suppl. 222, 1 — 5) sich vorfindet.
5 Aus M fiat S nur ivenige gll. übernommen: im prolog Lipdeum pro nomine;
Tinnulus consonans; Membranis buochf eilen; Scedulas libros; 2, 8 Sterquilinio
misteshufen {M mistinun); 26, 13 Obstetricante f ollestentero ; 30, 18 Capitio hobet-
loche; 40, 13 Cartilago crostila; 40, 26 Gurgustium riusa; 41, 9 Sternutatio niesunga.
mehr schöpfte Gl. 4606 aus M: prolog Medie vntar beden; Expresserunt scripserunt;
10 Instrument! .i. testamenti; Arabico serziskin; Sapho proprium nomen mulieris; Canes
pisprachara; Detriti firperta; Exaplois pilidpvochun ; Uexillum . . . crucis cum chris-
mate; 4, 2 Conceptum .i. cogitatum; 6, 4 Militant .i. pugnant; 30, 22 Elisisti
nidirwrfi; 31, 21 Porta iudicium ; 31, 40 Tribulos hiufun. die tatsache der ent-
lehnung geht daraus liervor, dass nunmehr In exaplois doppelt steht, einmal in
15 einem aus b^ tind S gemischten text In ezanaoic in exemplaribus .i. sex editiones
congregate iw Sapho, dann aus M als Exaplois pilidpvochun nach Detriti, ferner
daraus, dass 6, 4 Militant pugnant eingeschoben ist zwischen 6, 26 Concinnatis
componitis und 7, 1 Militia. übrigens enthält Gl. 4606 drei bemerkungen, die S
fehlen, aber in G vorluinden sind, nämlich im prolog Anguillam hac in uino necata
>0 qui ex eo biberint tedium uini habent {ebenso Gl. 6217); 11, 12 Pulli omnium
auium nati et animalium et quadrupedium {soweit auch Gl. 6217) pulli dicuntur
et homo paruus puer [sie) dicitur; bei 40, 26 Gurgustium die worte casa breuissima.
Sg. 292 reproduxiert G mit vielen auslassungen und m.inimalen Zusätzen.
Psalmen. Von ihnen liegen glossieru7ige?i vor in den ewiander verwandten
5 liss. b^, G {und damit fast durchweg übereinstiminend Sg. 295 p. 66—94), Sg. 292,
S, Gl. 4606, E, sodann in dem isoliert stehenden Sg. 299 p. 256 f, welchem zwei
gll. zu den Ganticis angehängt sind, denn P 163^ — 165*» enthält überschriftslos
nur eine kleine zahl alphabetisch geordneter Gassiodorischer etymologien. mit b^
decken sich in allen wesentlichen punkten AFR. jedoch haben FR mehr 44, 9 Myrra
50 et smyrna unum est; AF scJmlten hinter 17, 13 Pre fulgure. Una pars orationis
est id noffi plur. (antiqs setzt A hinzu) ein: hoc fulgor huius fulguris coruscatio.
hie fulgor fulgoris splendorem in caelo significat, und F allein kennt zwischen
64, 9 Exitus matutini und 67, 12 Dominus dabit einen 2 ss. umfassenden ab-
schnitt, der sich folgendermassen zusammensetzt: 67, 9 Sinai {mit grosser initiale)'
J5 id mensura dei l precepta dei 1 mandata dei. Sinchisus est hiperbaton ex omni
parte confusum, 67, 14 Ut si dormiatis — dorsi eins, daran anschliessend ein langes,
bis omnis intencio pacifica quiete finiatur reichendes exzerpt aus Augustins Enar-
rationes in psalmos {Migne 36, ^22 f), das gleich der vorangehenden und folgenden
bemerkung über synchysis und hyperbole sicherlich aus Beda De tropis {Opp. 1,
10 50 f) geschöpft ist, alsdann Hiperbole est iudicio fidem excedens augendi minuendiue
causa, 67, 13 In selmon id dealbatio, 67, 16 Mons coagulatus girunnaner, 67, 16
Ut quid suspicamini id aspiciamini 1 arbitramini enti ahtonti :::sant. Quia scriptum
est {Jacob. 2, 5) pauperes elegit deus in hoc mundo diuites in fide et heredes regni
:50'2 Unterhuchunoen Über Du: BiiiL;uji/>h«AKE
(juod reprutiiLsit ileus diligentihuH »e. et i)roi)heta dicit (/'». 30, 'Jfj) lunior ful et
Heimi et iioii uidi iurttuiii derelictuiii nee banctuni eiuH egens pane (atatt dieses
ganzen passus steht in R kurz ruichher zioischen relucebit icnd Selnion: et est
species tropi quiie uocatur sintexin hiperbaton); iceiter findet sich nur in F auf
5 bl. 07''. 08» eine längere randbemerkung über 9Ü, 7 Cadent a latere von and. hand;
endlich steht vor 103, 17 Erodii domu.s: Tria genera sunt erodiorum. i. album aliud
stellaturn iii. nigruin quod et seuissimum et sanguiuarum (sie) et pugnans et ad
coitum inpaciens ita ut ex oculis eorum erumpat cruor = Ilieronyinus In Zachariani
Oj/jj. III, 1732. R weist 38, und 40, 8 den vollen bibeltext (Uerumtaineu uni-
10 uersa uanitas {bis hierher ^ o) omnis homo uiuens; Adueröum me susurrabant = a)
auf, ivo b^AF sich auf die stichworte Uanitas und Susurrabant beschränken.
Den inlialt von 6* machen fast ausschliesslich anleihen bei Cassiodors komynentar
{Migne 70) aus. nicht dortfier stammen bloss 1) 1, 1 In cathedra autem pestilentie
sedere est ex iuditio praua committere (= Gregor Oura 3, 34); 5, 7 Dolo.sus
15 insidiosus qui occultam malitiain blandis serinonibus ornat (= Isidor 10, 76); 5, 1 1
Exacerbauerunt et asperauerunt (exasperauerunt AF) \ inritauerunt (= C); 9, 19 Pati-
entia pauperum non peribit in finem. Pro labore patientiae bona speranda sunt se-
quentis uit^ (= Gregor Ho miiiae tn evangelia 35 nr 9); 33, 17 Uultus dicitur ab
eo quod cordis uelle per sua signa demonstret (= CE); 07, 26 Tyinpanistriarum
20 iuuencule que cum tympanis canunt (= CSE); Tympanum est (enim AF) extenta
pelle l Coric efficitur; 80, 4 Neomenia mensis initium 1 kaiende siue noua luna
(= C Neomeniae nouilunia kalend^ initia mensium, S Neomenia noua luna, vgl.
Isidor 0, 18, 10); 91, 11 In loco uberi in loco pingui (= C). 101, 11 Elisit
deiecit prostrauit (allisisti Vidg., elisisti Cassiodor); 104, 40 Coturnices aues paruae
25 similes illis quas uulgus quasquilas uocant (= CSE); 105, 28 Beelfegor inter-
pretatur simulacrum ignomini^. Idoluni enim fuit moab cognomento baal super
montem fogor quem latini priapum uocant deum hortorum. Fuit autem de lapsago
ciuitate elesponti. De qua pulsus est propter uirilis membri magnitudinem et in
numero deorum suorum eum greci transtulerunt et in numen sacrauerunt hortorum.
30 Unde et dicitur preesse hortis propter eorum fecunditatem (= C und verkürzt
SE = Isidor 8, 11, 24. 25); 106, 25 Procella uis uenti {= E) siue tempestas;
106, 42 Oppilat obturat obcludit (= »S und teilweise CE); 108, 11 Fenerator
qui dat pecuniam mutuo (= CE; in S nur das stichivort); 117, 13 Inpulsus
coactus (= C); 133, 1 Atrium dictum amplissime domus primus ingressus ubi
35 sibi habitatores (habitantes AFR) propter expellendum frigus focos facere noscebatur
et ab atrii (atri FR) fumi nebulosissimis (atris fumi nebulosissimi A) globis appeUata
atria quasi atra tradit antiquitas (= C); 136, 7 Exinanite euacuate (= CS); 145, 8
Elises prostratos (= CS); 146, 10 Non (nee AFR) in tibiis uiri in cruribus {E Tyh\^
sunt crura (= Isidor 11, 1, 110); 150, 5 Cymbalum est aeris sonus t crepitus
40 ferri; 2) mehrere Variantenangaben, weil der auf dem Fsalterium Romanum be-
ruhende Psalmtext Cassiodors von dem des Gallicanum und der Vulg. nicht selten
abweicht: 30, 19 Abusione malo usu. alia editio contemptui habet {CSE nur Abusione
malo usu); 61, 10 Mendaces filii hominum in stateris. In hebreo habet in stateris
Hz, Und Sein Einflussbereich 303
doloses (dolosis AFR); 72, 21 Renes niei coinmutati sunt, alia editio Resoluti sunt.
Tertia uelut ignis fumigans; 7G, 7 Scopebani spiritum meum .Lxx. uentilabam
{= CSE); 82, 2 Nee (Ne AF) compescaris ne mitiges alia editio quiescas; 98, 4
Tu parasti directiones alia editio equitates (= SFJ); 101, 4 Gremium frixorium
5 {aber CS Alia editio frixorium); 103, 17 und 117, 27 s. unten; 136, 2 Suspen-
dimus Organa nostra. Alia editio sarcina habet, andere, 6* fremde Variantenzitate
bringt C: 30, 23 In excessu in extasi. Alia editio in pauore (= E); 37, 15
Redargutiones. al. editio Increpationes (S Redargutiones increpationes); 73, 6 In
securi. al editio In bipenni; 106, 34 Salsugo. al editio salsilago (= S); 141, 8
10 De custodia al editio de carcere; 147, 17 Buccella a bucca qua percipitur. al editio
habet frusta que dicta est a fruniine quo capiuntur. frumen uero summa pars
gule [Isidor 17, 3, 2). hieraus und aus den zahlreichen Cassiodorischen mehrgll.,
die C enthält, geht hervor, dass b^ nur einen aiiszug darstellt; auch dass 17, 13
S allein Cassiodor als quelle bezeichnet, iveist auf eine von b^ abweichende voll-
15 ständigere fassung hin.
CES schöpfen ans einem archetypus, der Cassiodors bemerkung über 39, 16
Euge enge auf die frühere stelle 34, 21 bezogen und mehrfach beeinßussung durch
Isidor erfahren hatte, systematisch aber vermehrt C dies Isidorische gut, indem es
entweder Cassiodors erlüuterungen durch Isidorische teils ersetzt teils erweitert, oder
20 aus Isidor neue ivorterklärungen in menge hinzufügt. E 85* — 90* beruht auf
einer konipilation: bis 73, 5 schliesst es sich unter minimalen kürxungeti C eng
an, nur lutt es 6, 8 eine ztveite deutung von Oculi (Aliter. Oculi ab occulendo
dicti eo quod palpebris occulantur .i. tegantur) angehängt und aus S sowohl Dia-
psalma der voirede (= Isidor 6, 19, 14 — 16) als hinter 67, 26 Tympanistriarum
25 die drei gll. 67, 31 Vacce; 70, 15 Nou cognoui; 73, 6 Ascia eingesetzt, um als-
dann mit 67, 27 in dem C-text fortzufahren und ihm entsprechend Ascia ein
zweites mal aufzuführen, von 73, 12 — 100, 3 folgt es dem text von S, dem
gegenüber es allein den sonst nicht belegbaren ansatz 91, 15 Senecta etas unius
hominis. Senectus multitudo senum und im einklang mit 6* bzw. C die Cassio-
30 dorischen etymologien von 90, 6 Ruina; 90, 7 Latus aufweist, von 101, 7 — 146, 10
liegt ein aus b^ gekürzter text vor, der 102, 5 Aquila mit einer zweiten erläuterung
(Aliter. Aquila tribus uicibus mergit se in aquam ut iuuenescat. ' Ita homo si tribvs
uicibus mersus fuerit in aquam baptismatis etiam si senex fuerit iuuenescit mente
non corpore) versieht, der rest von 150, 3 Tube an stimmt wieder mit S über-
35 ein, enthält aber den in b^C aus Cassiodor entlehnten, in S fehlenden satz, Est
enim Organum quasi turris quedam usw.
S hat M stark ausgebeutet : ihm entnahm es die prologe 1. 2 nebst ihren deutschen
gll., denen es Isidors {s. oben) etymologie von Diapsalma beigab, sodann aber zahl-
reiche Wortkomplexe: 1, 3 Non defluet nider neriset; 2, 1 Gentes .1. gentiles;
40 Populi iudei; 6, 2 Furor est breuis ira; 7, 14 Uasa giziuga; 10, 4 sec. Hebr.
Exacerbauit irgremit; 10, 7 Spiritus uentos; 11, 4 Magniloquam uilisprachili;
15, 10 Corruptionem fuilnissida; 16, 8 Pupillam aphel; 17, 27 Peruerteris giwir-
aerid uuirdist; 17, 35 Ereum fortem; 18, 6 Solem offani; 21, 17 Foderunt durich-
304 Untersuchungen Ürkk Die Biheloujhhare
Htachen; 27, 7 Refloruit biquam; 30, 14 UituiKiiationern Itmter l »celtat; 31, 2
Impuüibit uuizit; 34, 21 Eugo wach; 35, 8 Filii hoiiiiniö .i. filii adain; 36, 1
Emulari hazan; 36, 14 Intenderunt spienent; 37, i) Rugiebani fiebam; 38, 3 Ob-
niutui tacui; 38, 14 Kefrigerer irchuolit uuerda; 38, 14 Abeam moriar; 43, 13
5 Commutationibus chuofan; 43, 25 Conglutinatuö est coniunctus zuogilinußt; 45, 11
Uacate uirunt; 47, 8 Spiritu uentu (sie); 47, 8 Uehenienti ualido; 48, 5 Propo-
aitiouem ratisca; 48, 15 Depascet frizit; 48, 19 Benedicetur .1. laudetur; 49, 8
Holocausta ... .1. tota combusta; 49, 19 Concinnabat nmchota 1 stiphta; 51, 4
Nouacula scarasah; 51, Precipitationis gahi; 51, 7 Kadiceni semen; 54, 23 Fluc-
10 tuationem laborem; 54, 24 Dlmidiabunt gimittiuerhunt; 57, 5 Obdurantiu bituontis ;
57, 6 Incaiitantis kalstruntes; 57, 10 Ramnum agalheian; 59, 6 Significationem
ohne gl., aber 67. 4606 povchen; 61, 4 Macerie steinzunes; 61, 10 Stateris uuagun;
73, 6 Ascia dehsala; 76, 7 Scrobebam (sie) mundabam; 77, 58 Sculptilibus idolis;
77, 70 Depostf^tantes afFterzuhtigun ; 79, 12 Propagines progenies; 80, 9 Con-
15 testabor zurchunde ziuha; 80, 13 Adinuentionibus dolis (IT und Cl. 4000 richtig
idolis); 90, 6 Meridiano mititagolichemo; 91, 4 Decachordo zehanseitigemo; 93, 4
Effabuntur ohne gl.; 101, 4 Cremium spacha; 104, 15 Christos unctos; 107, 10
Lebes chezil; 108, 11 Fenerator ohne gl.; 118, 83 Uter ohne gl; 118, 171
Eructabunt ohne gl.; 120, 1 Montes sanctos; 127, 3 Nouell^ phlanzun; 131, 5
20 Tymporibus ohne gl.; 131, 6 Effrata .i. bethlehem; 139, 12 Vir linguosus uilicbosiger;
140, 5 Oleum peccatoris adulatio; 143, 13 F^tos^ tragente; 149, 6 Ancipites
zuiuuassi; 149, 8 Manicis handruhin. ausserdem sind dem stark xusaitimen-
geschrumpften Cassiodorischen grundstock ans and. quelle manche, zuweilen aus-
führliche Zusätze hinzugetreten, zb. 30, 22 In ciuitate niunita über Jerusalem;
25 41, 2 Quemadmodum desiderat; 49, 19 etymologie von Concinnabat; 73, 12
Operatus est salutem in medio terr^; 73, 15 Fluuios etham; 85, 13 Ex infemo
inferiori; 90, 6 Sagitta,
Wichtig für die beurteilung von S ist nun Cl. 4606. er Icennt die soeben ge-
nannten Zusätze nicht, weist dagegen noch eine weitere reihe von entlehnungen aus
30 M auf: prolog 2 Obelus spizo .i. ueru; Asteriscus Stella; 6, 2 Furor . . . Longior
est ira. Odium nunquam desinet; 28, 8 Cades tineainterpretatur; 31, 4 Conf :i:gitur
zisamanegedruchit; 31, 4 Spina rukkebein; 33, 21 Ossa .i. patientiam; 42, 4 Ad
altare .1. fidem; 44, 9 Casia wicbovm; 50, 16 Sanguinibus manslahtin; 59, 8
Conuallem tabernaculorum .i. uallem sochot; 67, 14 Cleros ... .i. veteris et noui
35 testamenti; 77, 2 Propositiones ratiska; 77, 46 Erugini miltowa; 77, 65 Crapulatus
inebriatus (*S' ebrius); 90, 13 Aspidem mortem; BasQiscum pecatum (sie); Leonem
antichristum; Draconem diabolum; 100, 8 In matutino in ultimo iuditio; 101, 4
Cremium . . . radices a ride que iaete a fluminibus in ripas; 126, 4 Excussorum
.i. occisorum. er enthält endlich in Übereinstimmung mit Cl. 6217 vier Cassio-
40 dorische gll., die S fehlen: 20, 10 Clibanus est enei uasculi dedueta rotunditas
coquendis panibus apta que suburentibus flammis ardet intrinsecus = C; 57, 9
Ramnus Spinarum genus est quod primum in herbam mollissimam crescit et
acutissimos ramos produeit = b'-C; 67, 13 Dominus dabit uerbum. Ordo talis
Rz. Und Sein Einflussbereich 305
est. Dominus dabit uirtutes niultns euangelizantibus uerbum = 6»; 70, 15 Lit-
teraturam puochkewizitla. LXX. negociatioiiem. illam scilicet que maus actibus in-
qiiinatur = b'^ ; ausserdem zwei glL, die G ans Isidor entnahm: 10, 3 Faretra a
foreiulo iaciila dicitur = Isidor 18, 9, 1 und 44, 9 Casia nascitur in arabia virga
5 robusti corticis et piupureis foliis ut piperis. est autem uirtutis cynamomi similis
sed potentia inferior = Isidor 17, 8, 12. hieraus geht hervor, dass Gl. 4606
lind G217 einer urspi-ünglicheren gestalt angehören als S, dass aber beide typen
unabhängig voneinander erweiteningen vorgenommen haben: denn auch Gl. 4606
bringt eine reihe von gll., die sonst nicht belegt sind. E, dem alle deutschen gll.
10 twi S und Gl. 4606 fehlen, wird neben G eine hs. benutzt haben, die zwischen
6» und S in der mitte stand.
Sg. 292 ist bis 33, 17 atts C gekürzt; später bringt er zahlreiche, nicht selten
aus Gassiodor geschöpfte zusätze: sie scheinen einer interlinear glossierten hs. ent-
nommen, angehängt sind gll. zu den Ganticis, zum Hymnus Ambrosianus, zum
15 Paternoster, zum Symbolum apostolortwi und zum Symbolum Athanasianum [diese
stücke begegnen auch im Gambridger psalter ed. GWildhagen). deutsehe gll. finden
sich mir in den zusätxen zu G.
Ich stelle zunächst xusammeyi, was 5* aus Gassiodor entnimmt. 1, 1 * Beatus
dicitur quasi bene aptus t auctus cui omnia desiderata succedunt = GS {nur Beatvs
20 dicitur bene auctus E aus Isidor 10, 22): 27; es folgt Ille autem uere beatus est
qui et habet oinnia que uult bona et nihil uult male (mall R) = CSE: Isidor
10, 22; 1, 1 Uir uocatur a uiribus qui nescit tolerando deficere = CE: 28; 1, 1 Ca-
thedra est ex aliqua materia composita forma sedibilis que nos curuatos molliter a
dorso suscipit suoque gremio dimisso uelut habilis theca complectitur = CE: 28,
25 dagegen Cathedra sedes est doctorum sicut tribunal iudicum et solium regum S,
Cathedra autem est doctorum. tribunal iudicum solium regum thronus dei sedilia
uulgi E: doch vgl. 28 Hsec proprie doctoribus datur . . . Sic etiam judicum tribunal,
et solium regum proprium esse memoramus; 1, 7 Impii sunt qui sanctam trinitatem
non credunt (non credunt scheint getilgt und fehlt AFR) crudelitate mentis nuUa-
30 tenus confitentur: 33; 1, 7 Resurget enim iustus ut iudicet Peccator ut iudicetur
impius ut sine iudicio pereat: 33; 2, 1 Qvare fremuerunt? haec figura grece dicitur
EQorefia latine interrogatio nur G; Fremuerunt. fremitus proprie ferarum est qui
iuste furentibus datus est quando ratione postposita beluino furore succensi sunt
= G: 30: b^G setzen noch hinzu contra dominum saluatorem, nur Fremitus proprie
1") ferarum est E; 2, 1 Meditati sunt inania ivdel scilicet quia scripturas diuinas sine
fructu intellegenti^ frequenter iterabant: 30; 2, 7 Hodie genui te. hodie enim apud
deum nullo initio incipit nullo fine concluditur: 38 {verdruckt 53); 2, 8 Hereditas
ab hero dicta est .i. a domino quod in ea potestate libera dominetur = GE: 40;
2, 9 Uirga quod ui sua regat et uergere non sinat innitentes = CSE: 40; 2, 10
10 Terra a terendo quod comeantium gressibus ateratur = GE: 41; 3, 4 Soporatus
secura pausatione (pausatio AFR): 45 securam significat pausationem; 3, 4 Exurgere
* die psttlmziffern hier nach Migne.
Althochdeutsche glossen V. 20
3))»J Untkrhi'chi,'N(jkk Chkii Du; Hiiii:Lor.o88ARE
est cum alacritate rcsurgere = CE: 45; 4, 2 Uaiiita» Nomen est generale uitioruni.
sed illuil propri«^ uaiiuni dicitur quod a deo prohatiir alieiiuni: 48; 4, 4 Cuhile
projn-i«^ (licitur ferariirn doiiiiciliutn = CE: 49; 4, 7 KruiiHMituiii dictum est a
fruniine .i. a suninia parte gule. antiijui autern (enini FA) capud gule frunten u<K-a-
') haut =1 CE: 51; 5, G Uiruin .saii^uinuin. uir sanguinuin e^t «jui hurnano cruore
pulluitur sed et ille qui decipit uiuutn: 55; 5, 1 1 Sepulchrum mortui fruttur est
nientientis quando exitiahilcm (wibi uanitatem füyen AFR ein) in faucibus reuoluit: 57;
5, 11 Bene adilidit patens. Quod si clausuni esset minus feteiet: 57; G, 4 Et tu
domine usque quo. Subaudicndum (Subauditur /', subaudid A) difi'ers = C: G2 ;
10 6, 6 In inferno quis confitebitur tibi. s. ad ueniam: G3; G, 8 Inueteraui .i. in
ueterani (ueteris vi/*') hominis ad^ antiquitati (-te yii*^/?) permansi: G4; 7, 12 Num-
quid irascitur. Sub admiratione pronuntiandum est quia inputatio i.-^tii negatiua
(abne^atiua A) est: 71 ; 7, IG Lacus dicitur cuius fundvs latct dum in unam foueam
circumdatus includitur v(ß. CE Lacus dicitur cuius fundus latet ucl lacus dicitur
15 quasi locus aque {(jeviiscJä viit Isiüoi- 13, 19, 2): 72; 7, 17 Dolor dictus quasi
domabilis horror: 7'^; 8, 7 Minuisti eum paulominus. non necessitiite ministratoria
sed pietatis su^ spontaiioa uoluntate. Paulominus quia etsi morUdc corpus ad-
.sumpsit tarnen peccata non habuit: 77; 8, 9 Oues et boues et pecora allegorice
dicta sunt. Oues electum populum significat christianum. Boues predicatores. Pec-
20 cora enim sunt dum in camporum libertate .i. in mundi istivs uoluptate pascuntur:
T? f; 8, 10 Uolucres a uolatu crebro dicte sunt {in CE aus Isidor 12, 7, 4): 78;
9, 17 Infernus dictus (Infernum dictum AFR) ab eo quod illic anime iugiter in-
ferantur vijl. CE Infernus dictus eo quod illuc animae malorum luferantur 1 quia
Inferius iacet, daxu R et dictum infernum quod inferius iacet: 85; 10, G Palpebre
25 dicte sunt a palpitando [in CE aus Isidor 11, 1, 39): 94; 10, 8 Calix dictus eo
quotl assidu^ calidam soleat suscipere potionem = CE: 95; 11, 2 Uana falsa
= C: 97; 11, 2 In corde et corde. quoties uolumus dolosos exprimere duplicia
eorum corda declaramus: 97; 12, 1 Usque quo quousque. quamdiu = C: 101;
14, 1 In tabernaculo tuo. maiores nostri domus pauperum tabernas appellauerunt.
30 Propterea quod tantum trabibus non adhuc tegulis tegobantur quasi trabernas et
quin ibi hal)itabant et cenabant sicut antiquitus mos erat semel cibum sumere. Ex
duobus iioiiiinibus unum traditur factum esse uocabulum .i. ex taberna et cenaculo
quasi tabernaculum = C {in E nur Tabernaculum ex duobus nominibus traditur
habere uocabulum .i. ex taberna et cenaculo): 108 f; 15, 11 Non dabis sanctum
35 tuum uidere corruptionem. Hie enim corruptionem .i. putrefactionem iuste negant
(negat AFR) fieri quo generaliter carnem uastiit: 115; 16, 11 Adipem suam
(suum AFR) concluserunt. concludunt adipem qui multa uoracitate (uerocitate &*,
uorocitate F) pinguescunt. Sic iudei sc^lerum nimietate saginati uere intellegentiae
acumina perdiderunt: 120; 16, IG De absconditis tuis .i. de lege ueteris testamenti.
40 Ueterem (üciiter A) ipsorum sensum significat omnino carnalem. Porcina ad polluta
respicit et inmunda. Transmiserunt autem reliquias peccatorum filiis suis quando
clamabant sanguis eivs super nos et filios nostros: 122; 17, 1 Diligo dicitur quasi
de Omnibus eligo = CE: 123; 17, 14 Pre fulgore una pars orationis est .i. nominatiuus
I
tiz. Und Sein Einflussbereich 307
pluralis {S hat Pre fulgorc pluralis noininatiuus .i. iialde liicide nubcs secundum
cassioiloium): 127; 17, 28 Cum sancto sanctus eris cum sancto uiro .i. domino
saluatore. ipso prestante sancti esse possumus sicut ipse dicit Saucti estote et cel. :
131; 17, 28 Cum peruerso peruerteris .i. cum diabulo subuertciis qui propria liil-
5 quitate peruersus est: 131; 17, 32 Deus meus inpolluta uia eius. aliud uersus
iste inchoasse aliud subiunxisse sentitur Deus meus. aggrestus (aggressus Fli, ad
gressus A) est dicere nescio quid exoratiuum et subiunxit ei Exitum inopinatum
Inpolluta uia eius. Nam si prepositio sequeutibus concordaret dei niei dicturvs erat
non deus meus: 132; 17, 40 Adfligam illos nee potu(M-unt (poterunt AF) stare
10 et cetera. Istos duos uersus de illis intellegi non dubium est qui prinio contra
dominum eriguntur postea conuersi eius pedibus inclinantur et uitam merentur sub-
diti. Si (Sed AFR) felix est omnino qui capitur felix qui illas manus euadere
on merentur (meretur A, mere:tur R, rasur von n) tunc niagis liber redditur cum
erit tali sorte captiuus: 134; 18, 5 Sponsus ab spondendo dicitur cbristus qui
15 totiens {statt beider worte quotiens AF, quoties R) promissus est per prophetas
= C (E nur Sponsus a spondendo): 139; 24, 6 Delicta iuuentutis delictuni quidam
uolunt leuius esse peccatum dictum ab eo quod uiam relinquat equitatis Non tamen
in summa criminum prauitate uersetur = CE: 178; 24, 8 Directus dicitur qui de
curuo rectus efficitur: 179; 24, 8 Mansueti quasi manu sueti (consueti AFR) =
20 CE: 179; 25, 2 Proba me domine et tempta me. quando ille perscrutatur et
temptat facit nos intellegere peccatum nostrum et ad fructum penitentiae per-
uenire: 183; 27, 11 Protector salutarium ac si diceret iustorum quorum salus est
dominus, addidit Christi sui ut filium dei debuisses aduertere: 197; 28, 1 Adferte
domino filii dei .i. qui per generationis (regenerationis AFR) gratiam facti sunt filii
25 eius: 198; 28, 1 Arietes apostoli qui tamquam duces gregum in caulas domini
perduxerunt populum christianum. hi enim diuersas superstitiones et idola firmissima
celestis uerbi quadam fronte ruperunt. Aries enim dictus est quasi a fronte ruens
{CE= Isidor 12, 1, 11 -|~ ^'^^^ ^"*^^ quasi a fronte ruens dicitur): 198; 28, 7 Inter-
eidentis diuidentis = CE: 200; 28, 9 Dominus diluuium inhabitat .i. aquis baptis-
30 matis {CE = Isidor 13, 22, 1); 201; 29, 12 Concidisti saccum meum concisus est
enim (ergo FR) saccus .i. corpus domini cum pro nobis ipse niori dignatus est: 206;
29, 12 Precinxisti {darüber Circumdedisti b^) letitia .i. supra oranes potestates et
uirtutes eleuasti: 20G; 29, 13 Confitebor quasi confabor = C {das hinzufügt gra-
tiarum referam accionem; Glicht minder erläutert R durch id gratiarum actionem
35 refero): 206; 30, 2 Acelera festina = C: 208; 30, 27 Mirificauit miram fecit: 216;
39, 4 Spes dicta est quasi stabilis pes == CE: 288; 39, 5 Uanitas est a sancta
religione subita uarietate mutari et mente fallaci inlusione conucrtere: 289; 39, 5 In-
sanie false sunt saxis formasse deum quem gentilitas adoraret. Insanie quippe
mentem fallvnt quoniam a ueritate dissentiunt: 289; 39, 20 Qui dicunt mihi enge
40 euge. Hie falsos arguit laudatores qui plus nituntur adulando decipere quam
possint uituperationibus sauciare. Euge uerbum quidem preconiale est et sermo
laudantis. Sed cum recto animo non profertur ad derisionem trabitur inferendam.
Que figura dicitur yronia .i. inrisio = CSE von Euge an, aber bei 34, 21: 293;
20*
30K UNTEiü<rfHL'NOEN ÜitKit Dil; Hiiii;i.<;i,o.srtAi{F:
40, 8 Suäurmlmiit. Husuratio est oris paruiH8inm8 soims eine nliqua uociu diHtinctione
confu8Us Herino tnulus ah apibus Quuruiii uox prolatn niisurrus ent = (.'E: 298;
40, 9 üerbuiu iiiiquuni dicit (juaiidu (-lainal)aiil pilaU». Si liuric diinitliri iioii ef^
an)icu8 e^sariä: 298; 41, 7 lordani» et henitonini hebre (hebrea AFR) sunt noiniiia:
5 304; 41, 10 In uucc cataractaruin tuaruni. Prophetas et apOht^Uos dicit (|Uoiiiaiii
sicut a(^uarvin inultitudo per cateractas euotnitur iui et de ore ipsoruiii doiiiiiii Hueiita
niaimueruiit. Cateracte grecum est (.S Cataractaruin .i. propbetiiruiii et apohtolorum.
Cataracte proprie dicuiitur Ostia niü. abusiue tarnen pro quibuscunque feneslris
ponuntur, CK Cataracta grecum est fenestne interpretantur): 804; 43, 14 Obpro-
10 briun» contra probuni podituin est, Nain sicut oinnia proba decoras (decora sunt li,
sunt decora F) sicut indecentia cuneta monatnintur obprobria = (.': 314; 44, 9 Gutta
qu^ dicitur ainoniaca = CK, welche hinxnfiajen duritia.s curat aliijua nccessitate
contractas: 323; 44, 9 Cassia fistula [in Gans hiilor 17, 8, 12, vgl. A^ Casia nascitur
in arabia. Quere supra): 323; 44, 10 A domibus eburneis. elephans cuius hec ossa
15 sunt nimii^ castitatis asseritur qui inter quadrupedia et sensu pluriniuin ualet. Et
teuiperanter iniscitur feniine sue et coniuge secunda non utitur: 323; 48, 17 Diues
dictus est a diuo qul quasi deus nihil creditur indigere = CK: 34G; 57, 4 Sicut
aspidis surde. aspis ne uerba incantantantis (incantantis AFR) exaudiat suasque
latebras derelinquat unani aurem caude sue inflexioiie dicitur obturare alterani uero
20 in terram deprimere = CK, verbunden mit dem anfanf/ von Isidor 12, 4, 12: 40G;
57, 5 Uenefici incantantes sapienter (i(l fiiyl F ein) quia dicuntur sapientes et in
malo: 407; 57, 9 Rannius spinariun geiius est permolestum quod prius in herbam
inolissimam pubescit. Sed ubi aduIUi aetate calluerit ramusculos producit acuminatos.
Posteaque eius sudes durescunt in arboreani firniitatem = CK {dagegen in S aus
25 Isidor 17, 7, 59): 408; 59, G Conuallis dicta est quasi cauata uallis: 421; Gl, 11
Et tibi domine misericordia. subauditur placet: 433; G2, 11 Partes uulpium erunt.
uulpis animal est omnino subdolum ac fraudulentum. ludel enim celestia non
credentes partes uulpium facti sunt. Nam et in illa hierosolimitana uastatione
ci\dauera iudeorum esce fuerunt uulpium feraruinque reliquarum : 487; G4, 10 ExitUf*
30 matutini et uespere delectabis. Exitus mjxtuti (niatutini AFR) est quaiido aliquis
ex niuiidi istius felicitate ad dominum conuertitur saluatorem: 447; G7, 6 Patris
et iudicis genitiuos posuit casus: 464; G7, 13 Dominus dabit uerbum et cetera.
Uersvs istivs ordo talis est. Dominus dabit uirtutes multas euangelizantibus uer-
bum : 4G5; 67, 15 Si dorniiatis inter cleros penne columbe deargentate et posteriora
35 dorsi eius in specie auri. Subaudendum (Subaudiendum AFR) suscipient uos. Cleros
duo tesüimenta debemus accipere. Columbe deargentate ecclesiam significat. huivs
posteriora .1. ultima postquam de hoc mundo discesserit supra aurum eius gratia
relucebit {S aus Isidor 7, 12, 1): 466/"; 67, 16 Selmon nomen montis: 467;
G7, 24 Exitus mortis est resurrectio uotiua fidelium: 470; 67, 30 Eons a fouendo
40 dictus quod corpora nostra labore fessa foueat = CE: 472; 67, 31 Increpa feras
siluarum [darüber arvndinis 6") .i. argue superbos homines et feroces qui in praua
persuasione consistunt: 473; 67, 31 Concilium taurorum .i. hereticorvm (hereticos
AFR). Uacce populorum sunt mulieres ductili uoluntate leuissime qu^ perfide
Rz. Und Sein Einfj.ussbereich 309
(loctores tamquain tauros secuntur = S (von Uacc^ an): 473; G8, 25 Dorsum
dictum est quasi descendens deorsuiu = CE: 486; 70, 15 Non cogiioui litteraturas.
Lxx negotiationes posueruut .i. non cognoui negotiationes illas scilicet que nialis
actibus inquinaiitur = SE bis posuerunt: 501 ; 70, 23 In uasis psalmorum. uasa
5 esse ueritalis dicit quasi spiritalia dolia uina doinini incorrupto sapore seruantia:
503 f; 71, 6 Stillicidia stillantia. stille que in nioduni roris summa lenitate descen-
dunt: 509; 71, 15 Aurum arabi^ pre ceteris fertur est (esse AFR) purissimum et
sunimo splendore pretiosuni. Aurum ab aura dict